محمد بن عثمان بن سعید عمری
این مدخل زیرشاخهٔ بحث نائب خاص است. محمد بن عثمان بن سعید عمری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: محمد بن عثمان بن سعید عمری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارددومین نایب از نواب چهارگانه امام مهدی S، محمد بن عثمان است. کنیه او "ابو جعفر" و القابش: "عمری"، "اسدی" و "کوفی" است. وی از سوی امام عسکری S به نیابت امام غایب معرفی شده بود. در زمان او مدعیان نیابت زیاد شدند، اما محمد بن عثمان با تکذیب و رسوا نمودن آنها و اثبات نیابت خود، جلوی آنها را گرفت. مدت نیابت نایب دوم حدود چهل سال به طول انجامید؛ از اینرو توانست مسایل فقهی، کلامی، اجتماعی و ... بیشتری از حضرت مهدی S پرسیده، پاسخها را در اختیار مردم قرار دهد. او در سال ۳۰۵ ق، در آخر ماه جمادی الاولی درگذشت و کنار قبر مادرش، بر سر راه کوفه در محلی که خانهاش آنجا بود دفن شد.
مقدمه
دومین نایب از نواب چهارگانه امام زمان S، محمد بن عثمان، فرزند نایب نخست است. کنیه او "ابو جعفر" است و چندین لقب برای او ذکر شده است: "عمری"، "اسدی" و "کوفی". وی پیش از آن، در زمان زندگی پدرش، از سوی امام عسکری S به نیابت امام غایب معرفی شده بود. بدین صورت که آن حضرت، هنگامی که گروهی از شیعیان یمن در شهر سامرا به حضورش شرفیاب شدند، عثمان بن سعید را نزد خود فرا خواند و بر وکالت و وثاقت او تصریح کرد. سپس فرمود: گواه باشید عثمان بن سعید عمری، وکیل من است و فرزندش محمد بن عثمان وکیل فرزند من، مهدی شماست[۱].
عثمان بن سعید هنگام مرگ خود، به دستور حضرت مهدی S نیابت را به فرزند خود، محمد سپرد. افزون بر آن، حضرت ولی عصر S نیز در توقیعاتی، به نیابت او تصریح فرمود[۲]. در بخشی از یکی از آن توقیعها چنین میخوانیم: "... و اما محمد بن عثمان عمری، ـ خداوند سبحانه و تعالی از او و پدرش خشنود و راضی باشد! ـ همانا او مورد وثوق من و نوشته او، نوشته من است"[۳].
در زمان نایب دوم (حدود ۲۶۵ -۳۰۵ه) کسانی پیدا شدند که از فرصت غیبت امام زمان S سوء استفاده کرده و خود را به عنوان نایب امام S معرفی کنند تا بدین‌وسیله شهرت و منصبی اجتماعی کسب نموده و اموال سرازیر شده از سوی شیعیان به سوی امام را بدون مجوز شرعی تصرف نمایند. لذا یکی از وظایف محمد بن عثمان، تکذیب مدعیان دروغین و رسوا کردن آنان و اثبات نیابت خود و فراهم آوردن اطمینان و اعتماد شیعیان به سوی خویش بود. یکی از دلیل‌های مشهود و راه‌های عملی بر صحت نیابت و وساطت خویش از طرف امام غائب، خبر دادن از امور غیبی و پنهانی با عنایت امام زمان S به وسیله توقیعات و طرق دیگر بود.
توقیعات حضرت در امور مهم دینی، در طول زندگانی او با همان خطی که در زمان پدرش عثمان بن سعید صادر می‌شد، به دست او صادر می‌گشت و به شیعیان می‌رسید. شیعیان جز او کسی را به نیابت نمی‌شناختند و علائم و کراماتی هم از او نقل شده است[۴].
مدت نیابت نایب دوم حدود چهل سال به طول انجامید؛ از اینرو توانست مسایل فقهی، کلامی، اجتماعی و ... بیشتری از حضرت مهدی S پرسیده، پاسخها را در اختیار مردم قرار دهد. دوران نیابت وی مقارن با ادامه خلافت معتمد و خلافت معتضد و ده سال از خلافت مقتدر بود[۵].
ویژگیهای محمد بن عثمان
- او فرزند نخستین نایب بود؛ از این رو از موقعیت نیابت به طور کامل آگاهی داشت؛
- همانند پدرش، از سوی دو امام به نیابت امام زمان S نصب شده بود؛
- در مقایسه با دیگر نایبان، زمان بیشتری نایب حضرت مهدی S بود؛
- وی مرجع و پناهگاه شیعیان در مسایل کلامی، فقهی، اجتماعی و ... بود؛
- افزون بر رسیدگی به امور شیعیان، از حساسترین وظایف او در دوران نیابت، مبارزه با مدعیان دروغین نیابت بود[۶].
وفات
راوی می‌گوید: محمد بن عثمان، قبری را برای خود حفر کرد و آن را با چند قطعه تخته آماده ساخت. وقتی علت آن را پرسیدم، گفت: برای مردن اسبابی هست! بعد از آن نیز از وی پرسیدم، گفت: مأمور شده‌ام که خود را جمع‌وجور کنم. سپس دو ماه بعد وفات یافت[۷].
ابو جعفر محمد بن عثمان، طبق دیدگاه مشهور، در سال ۳۰۵ ق در آخر ماه جمادی الاولی درگذشت. آرامگاه وی کنار قبر مادرش، بر سر راه کوفه در محلی که خانهاش آنجا بود، واقع است. این محل در سمت غربی بغداد است[۸].[۹]
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- دومین سفیر و نایب خاص امام مهدی چه کسی بود و چگونه به نیابت رسید؟ (پرسش)
- دومین نایب امام مهدی چه کسی بود و القاب و کنیه ایشان چه بود؟ (پرسش)
- محمد بن عثمان دومین نایب امام مهدی به دستور چه کسی به این مقام رسید؟ (پرسش)
- آیا برای محمد بن عثمان کراماتی گزارش شده است؟ آن کرامات چیستند؟ (پرسش)
- محمد بن عثمان چند امام را درک کرده است؟ (پرسش)
- نیابت محمد بن عثمان از چه تاریخی شروع شد و مدت نیابت ایشان چند سال بوده است و در چه تاریخی از دنیا رفته است؟ (پرسش)
- محمد بن عثمان در چه تاریخی از دنیا رفت و در کجا دفن شده است؟ (پرسش)
- آیا روایاتی وجود دارد بر این که محمد بن عثمان امام مهدی را دیده است؟ (پرسش)
- آیا درست است که محمد بن عثمان بیش‌ترین مدت نیابت را داشته است مدت نیابت سایر نواب چند سال بوده است؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶، ح ۳۱۷.
- ↑ ر. ک: شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۱۰، ح ۴۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۱.
- ↑ «وَ أَمَّا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ الْعَمْرِيُّ فَرَضِيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ وَ عَنْ أَبِيهِ مِنْ قَبْلُ فَإِنَّهُ ثِقَتِي وَ كِتَابُهُ كِتَابِي»؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۲، ح ۳۲۶.
- ↑ غیبة طوسی، ص ۳۶۲.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۱۷؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۲۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۱؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۰۲.
- ↑ علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان S، ص ۲۳۰، به نقل از: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۶.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۲۰.