تقیه در معارف مهدویت
این مدخل زیرشاخهٔ بحث تقیه است. تقیه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تقیه در لغت - تقیه در قرآن - تقیه در حدیث - تقیه در فقه اسلامی - تقیه در کلام اسلامی - تقیه در معارف مهدویت - تقیه در فقه سیاسی - تقیه در سیره معصوم - تقیه در جامعه‌شناسی اسلامی - تقیه در معارف و سیره رضوی - تقیه در معارف و سیره امام حسن عسکری - تقیه از دیدگاه اهل سنت - تقیه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
تقیه به‌معنای خطر پرهیزی و مخفی کردن عقیده و باور خود برای حفظ جان، مال، ناموس یا دین است. برخی از روایات، به‌طور عموم و بعضی دیگر در دوره غیبت، شیعیان را به تقیه دعوت می‌کنند. امام رضا (ع) می‌فرماید: "کسی که از گناهان پرهیز ندارد، دین ندارد. همچنین کسی که از تقیه استفاده نمی‌کند، ایمان ندارد. گرامی‌ترین شما در نزد خداوند، داناترین شما به تقیه است. گفته شد: ای پسر رسول خدا (ص)! تقیه تا چه زمانی لازم است؟ فرمود: تا قیام قائم. هر آنکه پیش از خروج قائم ما، تقیه را ترک کند، از ما نیست"[۱].
روایت دیگری نیز مفضّل از امام صادق (ع) نقل کرده است و در آن روایت نیز امام، رفع تقیه را بستگی به قیام قائم (ع) می‌داند[۲].
برخی با استناد به این روایات، گفته‌اند دخالت در سیاست و مخالفت با حکومت‌های ستم‌پیشه، خلاف تقیه است. در اینکه در مبارزه با دشمن لازم است از تقیه و اصول مخفی کاری استفاده کرد، تردیدی نیست و اما به نام تقیه، مسؤولیت‌های اجتماعی را کنار گذاشتن و تا ظهور امام زمان (ع) در سنگر تقیه ماندن، چیزی نیست که اسلام آن را تأکید کند. اسلام، اجازه داده در جایی که جان، مال و یا ناموس انسان در خطر است و اظهار حق، هیچ‌گونه نتیجه‌ای ندارد، از آن تا آماده شدن شرایط خودداری کند و وظیفه خود را پنهانی انجام دهد. بنابراین تقیه، گاه لازم است زیرا باعث حفظ جان و یا حفظ دین است و اما گاهی تقیه و سکوت، باعث نابودی دین و انحراف جامعه اسلامی است. پس روایات تقیه، درصدد بازداشتن از جهاد، یا امر به معروف و نهی از منکر و مبارزه با ستم نیستند، بلکه به انسان مسلمان گوشزد می‌کنند: در حالی که به وظایف خود عمل می‌کند، در صورت امکان، جان و مال خود و دیگران مسلمانان را حفظ کند. امام صادق (ع) خطاب به ابو حمزه ثمالی، در رابطه با معنای تحریف شده "تقیه" که چیزی جز فرار از مسؤولیت و رفاه‌طلبی نیست، می‌فرماید: "به خدا سوگند، اگر ما شما را به یاری خود علیه حکومت‌های ستم فراخوانیم، رد می‌کنید و به تقیه، تمسّک می‌جویید. تقیه در نزد شما، از پدران و مادرانتان دوست‌داشتنی‌تر است. اگر قائم قیام کند، نیاز به پرسش از شما ندارد و درباره بسیاری از شما که نفاق پیشه کرده‌اید، حدّ الهی را جاری خواهد کرد"[۳]. امام (ع) هشدار می‌دهد که این‌گونه از تقیه برداشت کردن، نشانه نفاق است و هنگامی که حضرت مهدی (ع) ظهور کند، با اینکه این عدّه ادّعای شیعه بودن را دارند، به‌عنوان منافق با آنان برخورد خواهد کرد.
افزون بر اینها، روایاتی نیز نقل شده که در آن، بسیاری از قیام‌های علویان و غیر آنان مورد تأیید ائمه (ع) قرار گرفته است، مانند: قیام زید، قیام حسین بن علی شهید فخّ، قیام مختار، قیام توّابین و...[۴].[۵]
