حیات طیبه در قرآن

این مدخل زیرشاخهٔ بحث حیات طیبه است. حیات طیبه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حیات طیبه در قرآن - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

حیات به معنای زندگی در مقابل مرگ یا نابودی است و طیب یعنی پاک، نیکو، خوش و گوارا؛ در برابر ناپاک، بد، ناخوش و ناگوار و آنچه نفس و حواس انسان از آن لذّت می‌برند، بنابراین "حیات طیب" به معنای زندگی پاک و نیکو یا زندگانی خوش و گواراست. به گفته برخی طیب، وصف حالاتی است که برای آدمی در زندگی دنیایی‌اش رخ می‌دهد و بعضی "حیات طیب" را زندگی بی‌رنج در دنیا و آخرت دانسته‌اند.

"حیات طیبه" اصطلاحی قرآنی است که تنها یک بار و در آیه ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ به کار رفته و افاضه آن وعده قطعی خدا به همه مردان و زنان باایمانی است که عمل صالح انجام دهند. این آیه برای ابطال سخن گروهی از یهودیان، ترسایان و بت‌پرستان نازل شده است که در مجلسی خود را برتر از مسلمانان می‌خواندند. از آیات دیگری نیز حیات طیب برداشت می‌شود ﴿أَوَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾؛ ﴿وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لَا تَشْعُرُونَ﴾؛ ﴿يَقُولُ يَا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَيَاتِ﴾؛ ﴿إِنَّهُ مَنْ يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَى﴾، ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ﴾، ﴿إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيَا وَهُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوَى وَالرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَلَوْ تَوَاعَدْتُمْ لَاخْتَلَفْتُمْ فِي الْمِيعَادِ وَلَكِنْ لِيَقْضِيَ اللَّهُ أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَيَحْيَى مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ وَإِنَّ اللَّهَ لَسَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾، گرچه حیات در آنها با کاربردهای مختلفی که دارد، به طیب مقید نشده است؛ همچنین مفسّران، ﴿طُوبَى﴾ در آیه ﴿الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ طُوبَى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ﴾، ﴿وَعْدًا حَسَنًا﴾ در آیه ﴿أَفَمَنْ وَعَدْنَاهُ وَعْدًا حَسَنًا فَهُوَ لَاقِيهِ كَمَنْ مَتَّعْنَاهُ مَتَاعَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ هُوَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِينَ﴾ و "حسنه دنیا" را در آیه ﴿وَقِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا مَاذَا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ قَالُوا خَيْرًا لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ﴾ به حیات طیب تفسیر کرده‌اند و روحی را که از امر الهی به سوی پیامبر (ص) وحی شده است ﴿وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا مَا كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَكِنْ جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾ مایه آن دانسته‌اند.

بر پایه روایات در الواح تورات، برخوردار ساختن حضرت موسی (ع) از "حیات طیب" به وی یادآوری گشته؛ همچنین خدا به امیرمؤمنان (ع) و دیگر امامان (ع) "حیات طیب" بخشیده است. در حدیث معراج خدا قسم یاد کرده است اهل خیر و اهل آخرت را بعد از مرگ از "حیات طیبه" برخوردار سازد. برپایه روایتی، هر کس سوره مزمّل را در نماز عشا یا آخر شب بخواند، حیات طیبه بهره وی می‌گردد و نیکو خواهد مُرد. در دعاها نیز برخورداری از "حیات طیبه" فراوان از خدا درخواست شده است..

تبیین حیات طیب

مفسران اختلاف دارند که "حیات طیب" در دنیاست یا برزخ یا آخرت: بیشتر آنان با استناد به اینکه در آیه ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ جمله ﴿فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً﴾ در قبال جمله ﴿لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ است ـ که مربوط به آخرت است "حیات طیب" را در دنیا دانسته و تفسیرهای مختلفی برای آن یاد کرده‌اند؛ از جمله صبر بر فقر و فاقه، قناعت ـ چنان‌که در روایتی از امام علی (ع) نیز به آن تفسیر شده است ـ و رضا به قضای الهی: ﴿أَهُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضًا سُخْرِيًّا وَرَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ﴾ ـ چنان‌که از پیامبر (ص) روایت شده است ـ که مایه شرح صدر می‌گردد و به جهت انتظار پاداش بزرگ آخرتی زندگی همراه سختی را گوارا می‌سازد؛ برخلاف حرص و ترسِ از دست دادن نعمت که زندگیِ همراه گشایش را تلخ می‌کند، روزی حلال که عقابی در پی ندارد، روزی روزانه، سعادت، توفیق طاعت، شیرینی طاعت، عافیت، فرجام نیکو، توانگری. برخی با رویکردی اجتماعی، حیات طیب را به جامعه‌ای قرین باآرامش، امنیت، رفاه، صلح، دوستی، تعاون و مفاهیم سازنده انسانی تفسیر کرده‌اند.

در مقابل نظر مشهور، برخی حیات طیب را در آخرت و تنها زندگی در بهشت می‌دانند، زیرا فقط حیات بهشتی آمیخته به مرگ، فقر، مرض و هیچ‌گونه سختی‌ای نیست: ﴿وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ﴾، از این رو برخی در آیات ﴿ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَى﴾. و ﴿إِنَّهُ مَنْ يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَى﴾ جمله ﴿لَا يَحْيَى﴾ را بر نفی برخورداری گنهکاران در جهنم از "حیات طیب" حمل کرده‌اند.

در دیدگاهی دیگر، "حیات طیب" به زندگانی در قبر و برزخ تفسیر شده است.مستند آن، روایتی است که قبر را باغی از بستان‌های بهشتی یا گودالی از گودال‌های آتش می‌شناساند؛ یا بدین جهت است که جمله "ولَنَجزِینَّهُم اَجرَهُم بِاَحسَنِ ما کانوا یعمَلون" را در آیه﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ درباره بهشت آخرت دانسته‌اند. شاید سخن کسانی که حیات طیب را حیات آخرتی و سرای باقی و دائمی بهشتی می‌دانند، صحیح‌تر باشد؛ ولی چون از یک‌سو باید امکان برخورداری از آن از پیش فراهم شود: ﴿يَقُولُ يَا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَيَاتِ﴾ ـ زیرا دنیا مزرعه آخرت است:﴿وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى﴾.ـ و از سوی دیگر، حیات طیب در آیه ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ به دنیا یا آخرت مقید نشده است، می‌توان گفت مراد از آن، حیات معنوی قلب و سریره انسان و زندگی حقیقی و نوری است که حیاتی نو و جدا از زندگانی دنیایی طبیعی و همگانی است و به مراتب، بالاتر و ارزشمندتر از آن است: ﴿فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ﴾. چون حیات یاد شده با تجرّد انسان از موادّ بدنی و درآمدن وی در سلک مجردات به دست می‌آید ﴿الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ أُولَئِكَ مُبَرَّءُونَ مِمَّا يَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ﴾ و از دنیا می‌آغازد و تا برزخ و قیامت کبرا پایسته است و در آنجا کامل‌تر ظاهر می‌شود، همیشگی است و مرگی پس از آن تصور نمی‌شود، هرچند به ظاهر چنین انسانی کشته شود: ﴿وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لَا تَشْعُرُونَ﴾؛ برخلاف زندگی طبیعی که با حیات طیب سنجیدنی نیست و در جنب آن حیات شمرده نمی‌شود: ﴿أَوَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾.، بلکه مرگ تدریجی است و در آن بافت‌های بدن همواره میان مرگ و حیات‌اند. مراد از حیات طیب این نیست که همان حیات دنیایی و همگانی در اصل پایدار مانده و تنها صفت آن از خبیث به طیب تغییر یابد، وگرنه باید در آیه ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ به جای ﴿فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً﴾ تعبیر "فلنطیبن حیوته" به کار می‌رفت، بلکه حیات طیب، زندگی جداگانه و نوی است که به حیات پیشین پیوسته است و تفاوت آن با حیات قبلی و مشترک از جایگاه برترِ آن برمی‌خیزد، از این‌رو بهره‌مند از نعمت حیات طیب عینا همان شخصی است که پیش‌تر تنها نعمت حیات عمومی داشته و اکنون به زندگانی بالاتری دست یافته است. بر اساس این نظر، بسیاری از سخنان در تفسیر حیات طیب را می‌توان آثار آن به شمار آورد؛ مانند قانع بودن انسان به روزی الهی‌اش، چنان‌که در روایات حیات طیب به آن تفسیر شده است. برخی مفسران با نادیده انگاشتن این مطلب، مفهوم حیات طیب را گسترده پنداشته و تفسیر آن را به مانند قناعت، از قبیل بیان مصداقِ روشن آن گمان کرده‌اند..

حیات طیب در گرو ایمان و عمل صالح و الغای جنسیت

عمل به دستورات اسلام، انسان را به حیات طیب می‌رساند: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ﴾.، چنان‌که سرپیچی از آنها سبب محرومیت از آن و نابودی است: ﴿إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيَا وَهُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوَى وَالرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَلَوْ تَوَاعَدْتُمْ لَاخْتَلَفْتُمْ فِي الْمِيعَادِ وَلَكِنْ لِيَقْضِيَ اللَّهُ أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَيَحْيَى مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ وَإِنَّ اللَّهَ لَسَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾ نعمت حیات طیب بهره کسانی می‌گردد که دارای اعمالِ زمینه‌ساز آن باشند؛ یعنی کارشان خالص و از هر گونه عیب و نقصی پاک باشد.

خدا در آیه ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ به مردان و زنانی که عمل صالح انجام دهند، وعده می‌دهد که به آنان حیات طیب می‌بخشد و عملایشان را نیکوتر از آن پاداش می‌دهد، اگر ایمان داشته و توحید را باور و به راستگویی پیامبران اقرار کنند، زیرا عمل بی‌ایمان، حبط گشته و اثری ندارد: ﴿الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾؛ نیز ﴿أُولَئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا وَبَاطِلٌ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾، بنابراین در پذیرش ایمان و نتیجه عمل صالح از دیدگاه قرآن میان زن و مرد تفاوتی نیست، در حالی که بسیاری از بت‌پرستان و اهل کتاب زنان را از بیشتر مزایای دینی محروم دانسته و برای آنان نسبت به مردان جایگاه پستی معتقد بودند و آن را هرگز تغییرپذیر نمی‌دانستند. به گفته برخی، تقدیم عمل صالح بر ایمان در آیه یاد شده، اشاره است که هدف نهایی از ایمان، عمل است، چنان‌که علم و ایمان نیز ابزار عمل‌اند. برپایه احتمالی، نکره بودن ﴿صَالِحًا﴾ در آیه ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ برای تفخیم است و بر اساس آن، وعده حیات طیب به کسانی است که عمل صالح بزرگی انجام دهند و آن، جز پذیرش ولایت امامان معصوم (ع) نیست، زیرا در پرتو آن، هر عملی ارزش واقعی می‌یابد..

آثار حیات طیب

حیات در انسان منشأ علم و قدرت است؛ ولی حیات طیب مایه علم و قدرت ویژه‌ای برای او می‌شود. بهره‌مند از حیات طیب، دارای علمِ سودمند و ایمان در قلب وی ثابت می‌گردد: ﴿لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُولَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾. و برپایه احادیث، دارای روح ایمان و در پرتو انوار هدایت آن، در زمینه اعتقاد و عمل، به حق رهنمون می‌گردد: ﴿أَوَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾، چنان‌که از موهبت قدرت بر احیای حق و نابودی باطل بهره‌مند می‌شود: ﴿وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ رُسُلًا إِلَى قَوْمِهِمْ فَجَاءُوهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَانْتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ﴾. دارنده حیات طیب، به حقیقتِ اشیاء راه یافته و حق و باطلِ آنها را از یکدیگر شناسایی کرده و به پایداری حق و زوالپذیر بودن باطل پی می‌برد، ازاین‌رو فریفته دنیا نگشته و از شیطان فریب نمی‌خورد و گرفتار دسیسه‌های نفسانی نمی‌گردد، بلکه با تمام وجود به پروردگار خویش رو آورده و تدبیر امور خود را به وی واگذار می‌کند و در مسیر حیاتِ پاک و جاودانه خویش، جز زیبایی نمی‌بیند و زشتی را تنها در نافرمانی خدا می‌داند.

امام صادق (ع) نیز حیات طیب را به معرفت خدا تفسیر فرموده و برخی از عارفان، آن را به فارغ شدن بنده از تدبیر کار خویش و واگذاری آن به خدا یا حالت بی‌نیازی بنده از خلق و نیازش به پروردگار تعریف کرده‌اند. چنین انسانی با مشاهده تجلیات الهی همیشه در کمال، سرور، قدرت و نعمت غرق است: ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئُونَ وَالنَّصَارَى مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ﴾. و ناملایمات دنیا او را نمی‌آزارند، زیرا بهشت پیش از موعد در دنیا به وی مژده داده شده است: ﴿لَهُمُ الْبُشْرَى فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ لَا تَبْدِيلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ﴾ و او به تحقق وعده‌های الهی ایمان دارد. سرانجامِ کارش درآمدن به بهشت و بهره‌مندی از روزیِ بی‌حساب در آنجاست: ﴿يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا وَاسْتَغْفِرِي لِذَنْبِكِ إِنَّكِ كُنْتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ﴾، ﴿مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيهَا بِغَيْرِ حِسَابٍ﴾.

منابع

1. اسحاق‌نیا تربتی، سید رضا، مقاله «حیات طیبه»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۱