علی بن اسباط کندی در معارف و سیره رضوی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علی بن اسباط کندی است. علی بن اسباط کندی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علی بن اسباط کندی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
از راویان امام رضا S. علی بن اسباط بن سالم کندی، کوفی[۱]، مکنی به «ابوالحسن»[۲]، محدث، مقری، مفسر شیعی[۳] و از اصحاب و راویان امام رضا S بود[۴]. از شهرت وی به بیاع الزُّطی[۵] و معنی لغوی بیاع الزطی بر می‌آید که شاید به کار تجارت جامه‌های زطی، پارچه‌های هندی یا سودانی، اشتغال داشته است[۶]. پدرش، اسباط بن سالم، از موالی بنی‌عدی از قبیله کنده و از راویان امام صادق S و امام کاظم S می‌باشد[۷]. برادرش حسن بن اسباط راوی امام رضا S[۸] و عمویش یعقوب بن سالم الأحمر، ثقه و از راویان امام صادق S به شمار می‌آید[۹].
بنا به نقل علمای رجال، از اصحاب و راویان امام جواد S نیز بوده است[۱۰]. وی فقه و حدیث را از علی بن موسی و ابوجعفر ثانی (ع) اخذ کرد[۱۱]. و با واسطه از امام صادق S روایات مرسلی نقل کرده است[۱۲]. ابن‌اسباط از صادق‌ترین و مؤثق‌ترین افراد به شمار می‌رفت[۱۳]. وی حدود ۳۸۷ روایت از ائمه (ع) نقل کرده است [۱۴].
روایات وی از امام رضا S در موضوعات مختلف فقهی و غیره می‌باشد که می‌توان به موضوعاتی چون یقین، تواضع، ذنوب، خرید و فروش، نماز استخاره، تفسیر برخی آیات و استطاعت اشاره کرد[۱۵]. وی در هنگام حرکت امام رضا S به خراسان، زمانی که به دستور مأمون، ایشان را از مسیر اهواز به طوس خراسان می‌بردند، به محضر آن امام در طوس رسید و هدایا و اموالی را به آن حضرت تحویل داد[۱۶].
ابن‌اسباط از افرادی چون اسباط بن سالم (پدرش)، یعقوب بن سالم (عمویش)، عبدالله بن بکیر، عبدالله بن سنان، عبدالله بن مغیره، حسن بن علی بن فضال، علی بن ابی حمزه و... حدیث نقل کرده و افراد زیادی چون حسین بن اسباط (برادرش)، حسن بن موسی خشاب، موسی بن قاسم بجلی، عبدالعظیم بن عبدالله حسنی و دیگران از او روایت نقل کرده‌اند[۱۷].
با وجود ثقه دانستن علی بن اسباط و صحیح شمردن احادیث وی[۱۸]، آن چنان که او را از مؤثق‌ترین در قول می‌دانند [۱۹]، اما نکته‌ای که در منابع وجود دارد و موجبات ایجاد نقل قول‌های متفاوت در مورد شخصیت وی شده، این است که آیا از مذهب و عقیده خود یعنی فطحی شدن برگشت یا خیر؟ البته در اینکه در دوران این عقیده راوی امام رضا S بوده، سخنی نیست[۲۰]، اما اختلاف در این نکته است که آیا در دوران امام جواد S از این عقیده برگشته است یا خیر؟[۲۱].
بنا به نقل نجاشی، وی با علی بن مهزیار مکاتباتی در زمینه‌های اعتقادی داشته که به خدمت امام جواد S رسید و در آنجا از عقیده خود برگشته[۲۲]، اما کشی وی را فطحی دانسته که با وجود نامه علی بن مهزیار به وی مبنی بر رد و بازگشت ابن‌اسباط از عقیده خویش، اثری نداشته است و او با همین اعتقاد از دنیا می‌رود[۲۳].
برخی رجالیون با استناد به روایاتی از علی بن اسباط نظر نجاشی را پذیرفته‌اند[۲۴]، همانند روایتی که در آن ابن‌اسباط، در حالی که کودکی بیش نبود، خدمت امام جواد S حضور یافت و با دقت فراوانی به شمایل حضرت نگاه می‌کرد تا برای شیعیان در مصر باز گوید، در این حال امام با استناد به آیات قرآن به امامت خویش اشاره می‌فرمایند[۲۵] و یا مکاتبه‌ای که با آن حضرت درباره ازدواج دختران خود داشته و در آن، حضرت برای او از خداوند طلب رحمت می‌کند[۲۶]، در حالی که معصوم برای کسی که فاسد العقیده باشد، چنین دعایی نمی‌فرماید. نمازی شاهرودی، به دلیل دیگری تمسک جسته و می‌گوید امکان دارد کشی از یک نامه که فرستاده شده، اطلاع داشته و از نامه‌های دیگر اطلاع نیافته است، از این‌رو بر اساس قاعده استصحاب، به بقای وی بر عقیده فطحیه تا هنگام مرگ نظر داده است[۲۷]، چرا که لفظ رسانه در کلام کشی مفرد است، اما نجاشی به صیغه جمع آورده است[۲۸].
وی به دلیل درک دو امام شیعه[۲۹]، اصل، جامع و روایاتی[۳۰] دارد و در زمینه‌های مختلف از جمله تفسیر و علوم قرآن آثاری دارد که عبارت‌اند از کتاب التفسیر، الدلائل، المزار، النوادر[۳۱] که در کتاب الأصول الستة عشر، این بحث وی را در دوازده صفحه آورده است[۳۲].
از زمان دقیق وفات علی بن اسباط اطلاعی در دست نیست، ولی تا اواسط قرن سوم در قید حیات بوده است[۳۳].[۳۴].[۳۵]
جستارهای وابسته
- اسباط بن سالم (پدر)
- یعقوب بن سالم (عمو)
- حسین بن اسباط (پدر)
- دانش تفسیر قرآن
- مفسران شیعه
علی بن اسباط در راویان امام رضا در مسندالرضا
او از بزرگان اهل حدیث و ثقات آنها می‌باشد. وی روایات و اصولی دارد که محدثان از وی روایت می‌کنند، نام او در کتب رجال حدیث با تجلیل و تکریم ذکر شده و همگان او را به فضیلت و دیانت و صداقت ستوده‌اند، احمد بن ابی‌عبدالله برقی در رجال خود او را از اصحاب امام رضا و جواد(ع) ذکر کرده است، ولی در مورد او مطلبی نگفته و فقط به نامش اکتفاء می‌کند.
شیخ طوسی در رجال او را از اصحاب امام رضا و جواد(ع) ذکر می‌کند و گوید: او از قبیله کنده بود و در کوفه اقامت داشت، و در فهرست گفته: علی بن اسباط روایات واصلی دارد که محمد بن حسین بن ابی خطاب آنها را روایت می‌کند، نجاشی گوید: علی بن اسباط ابوالحسن کوفی از ثقات است. وی قبلاً فطحی‌مذهب بود و از آن طریقه برگشت و او از امام رضا و ابوجعفر جواد(ع) روایت می‌کند و تألیفاتی هم دارد.
او از امام رضاS روایات متعددی نقل می‌کند، علی بن اسباط گوید: امام رضاS فرمودند: یک منادی در هر شب و روز فریاد می‌زند ای بندگان خدا از معصیت دست بردارید، اگر چهار پایان چرنده و یا کودکان شیرخوار و یا پیرمردان عبادت کننده نبودند، عذاب، شما را میگرفت و در هم خرد می‌کرد و نابودتان می‌ساخت.[۳۶]
منابع
پانویس
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۶۰.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۵۲؛ مناهج الأخیار، ج۲، ص۱۵.
- ↑ هدیة العارفین، ج۱، ص۶۷۳؛ معجم المؤلفین، ج۷، ص۳۳.
- ↑ جامع الرواة، ج۱، ص۵۵۴؛ نقد الرجال، ج۳، ص۲۳۰.
- ↑ نقد الرجال، ج۳، ص۲۳۰؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۸ ص۲۳۷.
- ↑ مجمع البحرین، ج۴، ص۲۵۰.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۰۶؛ الإختصاص، ص۶۱؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۲، ص۵۵.
- ↑ قرب الأسناد، ص۳۸۹؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۰۴.
- ↑ المحاسن، ج۲، ص۳۵۸- ۳۵۹؛ کتاب الرجال، برقی، ص۲۹؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۷، ص۲۷۳.
- ↑ کتاب الرجال، برقی، ۵۶؛ رجال الطوسی، ص۳۷۶؛ کتاب الرجال، إبن داود، ص۲۶۰؛ مستدرکات أعیان الشیعة، ج۲، ص۲۰۱.
- ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۳۸۰- ۳۸۱.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۲۷.
- ↑ الفهرست، طوسی، ص۳۱۲؛ رجال النجاشی، ص۲۵۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۲۸۷.
- ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۳۸۱.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۱۶۰، ۱۳۸۰، ج۲، ص۱۶، ۵۹، ۱۲۴، ۲۷۳؛ ج۳، ص۴۷۱؛ ج۵، ص۵۸، ۲۱۶؛ ج۶، ص۳۸۶.
- ↑ الهدایة الکبری، ص۲۷۹-۲۸۰.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۲۸۷.
- ↑ منتهی المطلب، ج۲، ص۳۶۸؛ استقصاء الإعتبار، ج۱، ص۱۵۳.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۵۲.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۵۲؛ استقصاء الإعتبار، ج۳، ص۴۷۶؛ مناهج الأخیار، ج۱، ص۱۶۸- ۱۶۹.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۲۸۶.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۵۲؛ التحریر الطاووسی، ص۳۸۲.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۵.
- ↑ خلاصة الأقوال، ص۱۸۵- ۱۸۶؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۳۶۸؛ ذخیرة المعاد، ج۱، ص۳۴۳؛ فائق المقال، ص۱۳۰؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۰۴.
- ↑ إثبات الوصیة، ص۲۱۸.
- ↑ الکافی، ج۵، ص۳۴۷؛ تهذیب الأحکام، ج۷، ص۳۹۶؛ مکارم الأخلاق، ص۲۰۴- ۲۰۵؛ روضة المتقین، ج۸ ص۱۱۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۲۸۶.
- ↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۰۴.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۵۲؛ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۵.
- ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۳۸۰- ۳۸۱.
- ↑ الفهرست، ص۱۵۳- ۱۵۴؛ معالم العلماء، ص۹۸؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۱۶۴.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۵۲- ۲۵۳؛ إیضاح المکنون، ج۲، ص۲۹۵، ۳۳۱؛ هدیة العارفین، ج۱، ص۶۷۳؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۲۴۰؛ ج۸، ص۲۳۷؛ ج۲۰، ص۳۱۹.
- ↑ الأصول الستة عشر، ص۱۲۱-۱۳۲.
- ↑ معجم المؤلفین، ج۷، ص۳۳.
- ↑ منابع: إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب الثلا، علی بن حسین معروف به مسعودی (۳۴۶ق)، قم، مؤسسه انصاریان، سوم، ۱۴۲۶ق؛ الإختصاص، محمد بن محمد معروف به شیخ مفید (۴۱۳ق)، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق؛ اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تصحیح و تعلیق: میرداماد استر آبادی، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت علها لإحیاء التراث، اول، ۱۳۶۳ش؛ استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، زین الدین بن علی عاملی معروف به شهید ثانی (۹۶۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۲۰ق؛ الأصول الستة عشر، گروهی از نویسندگان،، قم، دار الشبستری، اول، ۱۳۶۳ش؛ إیضاح المکنون فی الذیل علی کشف الظنون، اسماعیل باشا بن محمدامین بغدادی (۱۳۳۹ق)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، اول، بینا؛ التحریر الطاووسی، حسن بن زین الدین معروف به صاحب معالم (۱۰۱۱ق)، تحقیق: فاضل جواهری، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۱ق؛ تهذیب الأحکام، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، مکتبة المحمدی، بی تا؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، محمدباقر بن محمد مؤمن سبزواری (۱۰۱۹ق)، قم، مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، بی تا، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، بیروت، دار الأضواء، دوم، بی تا؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمدتقی بن مقصودعلی مجلسی (۱۰۷۰ق)، تحقیق: حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، اول، ۱۳۹۹ق، فائق المقال فی الحدیث و الرجال، احمد بن عبدالرضا بصری (۱۰۸۵ق)، تحقیق: غلام حسین قیصریه‌ها، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۲ق، الفهرست، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ قرب الإسناد، عبدالله بن جعفر حمیری (قرن ۳ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت عله لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۳ق؛ الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ کتاب الرجال، احمد بن محمد برقی (۲۷۴ق)، تهران، دانشگاه تهران، اول، ۱۳۴۲ش؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ مجمع البحرین، محمد بن محمد معروف به طریحی (۱۰۸۵ق)، تهران، مرتضوی، دوم، ۱۳۶۲ش؛ المحاسن، احمد بن محمد برقی (۲۷۴ق)، تصحیح: جلال الدین حسینی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۰ق؛ مستدرکات أعیان الشیعة، حسن بن محسن امین (۱۳۹۹ق)، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۸ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ معالم العلماء، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن‌شهرآشوب (۵۸۸ق)، قم، بینا، بیتا؛ معجم المؤلفین، عمر بن رضا کحاله (۱۴۰۸ق)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۸۷ق، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سیدابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ مکارم الأخلاق، حسن بن فضل طبرسی (قرن ۶ق)، قم، منشورات الرضی چهارم، ۱۴۱۲ق؛ مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار، سید احمد بن زین العابدین علوی عاملی (۱۰۶۰ق)، قم، اسماعیلیان، اول، ۱۳۸۹ق؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: بخش فقه مجمع پژوهش‌های اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، اول، ۱۴۱۲ق؛ موسوعة طبقات الفقهاء، زیر نظر: جعفر بن محمد حسین سبحانی (معاصر)، تحقیق و نشر: مؤسسة الإمام الصادق علی قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ نقد الرجال، سیدمصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت الی لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق، الهدایة الکبری، حسین بن حمدان خصیبی (۳۳۴ق)، بیروت، مؤسسة البلاغ، چهارم، ۱۴۱۱ق، هدیة العارفین أسماء المؤلفین و آثار المصنفین، اسماعیل بن محمد امین بغدادی (۱۳۹۹ق)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیتا.
- ↑ مقدسی، زهرا، مقاله «ابن اسباط»، دانشنامه امام رضا ص ۴۱۱.
- ↑ عطاردی قوچانی، عزیزالله، راویان امام رضا در مسند الرضا، ص 276-277.