مناقب امام سجاد

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام سجاد است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

در کتاب‌های روایی و تاریخی مناقب فراوانی برای امام سجاد (ع) بیان شده است که همگی گویای شأن والای آن حضرت است.

مقدمه

مؤلف کتاب کشف الغمة فی معرفة الأئمة می‌فرمایند: مناقب علی بن الحسین (ع) در کثرت به عدد نجوم سماوات است و در وقوع و ظهور، از اجلای بینات است و چگونه چنین نباشد که او فوق عالمیان است و سلاله اولاد بهترین هر دو جهان است. او امام ربانی و هیکل نورانیت، بدل ابدال، زاهد زهاد، قطب اقطاب، عابد عباد، نور مشکات رسالت و نقطه دایره امامت است و ابن الخیرتین و الکریم الطرفین، قرار القلب و قرةالعین، علی بن الحسین است و چه دانی که کیست علی بن الحسین؟

"زید بن اسامه" به حال احتضار در بستر افتاده بود، امام سجاد (ع)، به رسم عیادت به بالین او آمد. زید می‌گریست، آن امام همام پرسید: از چه می‌گریی؟ گفت: پانزده هزار دینار قرض دارم و اموالم به میزان بدهکاریم نیست. فرمود: "گریه مکن، بدهی تو بر عهده من، همه را می‌پردازم و همچنان‌که فرموده بود پرداخت".

امام سجاد (ع) به تنهایی ۴۰۰ خانواده در مدینه را در زمان هجوم لشکر یزید، تحت سرپرستی خود گرفته و تمام مخارج آنان را می‌پرداخت. در سایر ایام صدها خانواده همیشه تحت سرپرستی آن حضرت بودند. او خود نیمه‌های شب غلات و خواربار به در خانه فقرا می‌برد، و سعی بر آن داشت تا او را نشناسند، و این امر پس از فوت آن حضرت مشخص شد

امام سجاد (ع) در یک نشست در ضمن ۵۰ ماده، حقوق انسان‌ها را بیان می‌دارد. رساله حقوق امام سجاد (ع) یکی از آثار مکتوب امام (ع) است.

سازمان ملل پس از تلفات ۵۰ میلیونی جنگ جهانی دوم، با شرکت ۵۶ کشور مختلف جهان در ۸۶ جلسه در طول هفتصد روز، سی ماده به نام حقوق بشر تنظیم کرد. اما امام سجاد (ع) در "رساله حقوق" حقوق انسان‌ها را در ضمن ۵۰ ماده بیان می‌کند".

در این رساله است که حقوق انسانی به معنای واقعی آن بیان شده است و چنانچه کسی به دنبال تبیین حقوق اجتماعی است می‌بایست به این کتاب گران‌بها مراجعه نماید.

امام سجاد (ع) صدها بنده را از صاحبانشان می‌خرید و آزاد می‌کرد. او هر سال تعداد زیادی از برده‌ها را به قصد آزاد کردن می‌خرید، مخصوصاً در عید بزرگ مسلمانان آنان را آزاد می‌کرد. به همین دلیل او را "آزاد کننده برده‌ها" نامیده‌اند. اصولاً یکی از مصارف زکات این است که برده بخرند و آزاد کنند.

یکی از پسر عموهای امام زین‌العابدین (ع) از نظر معیشت در سختی و مشقت بود. امام چهارم (ع) شبانه بدون اینکه شناسایی شود برای او پول می‌برد، او هر کجا می‌نشست می‌گفت: علی بن الحسین (ع) اهل صله رحم نیست، خدا جزایش را از وی دریغ کند. امام چهارم (ع) می‌شنید و برای حفظ آبروی او سکوت می‌کرد. چون از دنیا رفت، پسر عمش متوجه داستان شد

امام سجاد (ع) روزی با غلامانش از راهی می‌گذشت؛ مردی به آن حضرت ناسزا گفت؛ غلامان به سوی او هجوم بردند؛ حضرت فرمود دست نگه دارید. خودش روبه‌روی آن مرد آمد و فرمود: "آنچه از ما بر تو پوشیده است خیلی بیشتر از آن است که می‌دانی، اگر نیازی داری بگو تا برآورده کنم". آن شخص خجالت کشید، حضرت عبای خود را به او داد، و دستور فرمود هزار درهم به او بپردازند.

همچنین برای آن حضرت میهمان رسید. غلام حضرت در آوردن غذای گرم در یک سینی بزرگ عجله کرد، سینی از دستش رها شد و از بالای پله‌ها به سر یکی از فرزندان حضرت فرود آمد و او را از بین برد. امام سجاد (ع)، در حالی که غلام در اضطراب سختی قرار داشت فرمود: "برو در راه خدا آزادی، تو در این برنامه عمدی نداشتی".

امام سجاد (ع) که از اندوه فراوان و بی‌پایان حادثه عاشورا، چشمانش از بسیار گریستن، سرخ و متورم شده بود، یکی از یارانش از او می‌پرسد: ای فرزند رسول خدا! آیا اندوه شما پایانی ندارد؟ می‌ترسم که صدمه‌ای به خودتان وارد سازید! امام سجاد (ع) به او فرمودند: وای بر تو! یعقوب پیغمبر، دوازده پسر داشت؛ خدا یکی را از نظرش ناپدید کرد؛ او از بسیاری گریستن، چشمانش نابینا گردید، موی سرش از اندوه سپید شد و پشتش از غم خمیده گشت؛ با اینکه پسرش زنده بود؛ اما من به چشم خود دیدم که پدر، برادران، عموها و بسیاری دیگر از افراد خانواده‌ام در کنارم کشته افتاده بودند؛ پس چگونه اندوهم به پایان رسد.

و نیز حسن بن محمد (به سندش) از محمد بن جعفر و دیگران حدیث کند که گفتند: مردی از خویشان و فامیل علی بن الحسین (ع) در برابر آن حضرت ایستاده و سخنان تندی به او گفته، دشنامش داد. حضرت، پاسخش را نگفت تا آن مرد رفت، امام سجاد (ع) به او فرمود: "ای برادر همانا تو اندک زمانی پیش از این به نزد من آمدی و آنچه خواستی به من گفتی، پس اگر آنچه گفتی در من است، هم‌اکنون هم از خداوند برای آن چیزها آمرزش می‌خواهم، و اگر چیزی به من گفتی که در من نیست پس خدا تو را بیامرزد". آن مرد پشیمان شد و میان دیدگان امام سجاد (ع) را بوسید. وی حسن بن حسن رضی الله عنه بود.

در کشف الغمة فی معرفة الأئمة از امام زین العابدین (ع) نقل شده است: کنیزامام سجاد آب می‌ریخت تا آن حضرت برای نماز وضو بسازد، پس چرت او را فرا گرفت، آفتابه از دستش افتاد و امام را مجروح کرد. امام سجاد (ع) سرش را به سمت او بلند کرد، کنیز گفت: خداوند می‌فرماید: ﴿وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ﴾ فرمود: "من خشم خود را فرو خوردم". فرمود: "خدا از تو درگذرد". عرض کرد: ﴿وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ﴾. فرمود: "برو، تو برای خدا آزادی".

امام سجاد (ع) غلامش را دو مرتبه صدا زد و او جواب نداد غلام بار سوم جواب داد. حضرت فرمود: "پسرم آیا صدای مرا نشنیدی؟" عرض کرد: چرا شنیدم. فرمود: "پس چرا جواب ندادی؟" گفت چون از طرف تو در امان بودم. فرمود: "سپاس خدای را که غلامم را از من در امان داشته است".

واقدی (به سند خود) از عمر بن علی (فرزند آن حضرت) حدیث کرده که او گفت: هشام بن اسماعیل (فرماندار مدینه) با ما بدرفتاری می‌کرد و پدرم علی بن الحسین (ع) آزار بسیار سختی از او کشید و چون فرمان عزل او آمد و از کار برکنار شد، ولید بن عبدالملک (خلیفه) دستور داد او را در جایی بازدارند که هرکس از مردم از او آزاری دیده برود و انتقامش را گیرد. گویند: علی بن الحسین (ع) بر او گذشت و او را نزدیک خانه مروان باز داشته بودند، حضرت بر او سلام کرد و پیش از آن نیز به نزدیکان خود سپرده بود که هیچ کس متعرض او نگردد.

حق هم این است که فرزدق قصیده معروف خود را در مناقب امام سجاد (ع) بسراید و در میان پنجاه قصیده که در مدح امویان گفته است، این قصیده چون نگینی بر تاریخ ادبیات عرب بدرخشد.

عبادات زیاد امام

امام سجاد (ع) بسیار قرآن کریم تلاوت می‌کرد و بسیار به دعا و مناجات و نماز و عبادت خداوند اشتغال داشت تا جایی که گفته شده: "یصوم نهاره و یقوم لیله" و در یک شبانه روز هزار رکعت نماز می‌خواند. حال ممکن است گفته شود: چگونه این مقدار عبادت در یک شبانه روز ممکن است؟ و چنین شخصی چگونه می‌تواند به انجام وظائف امامت و هدایت امت اسلامی اقدام نماید؟

پاسخ: استبعاد عبادت‌های طولانی ناشی از عدم انس با عبادت است و با توجه به اشباه و نظائر این عبادت‌ها، استبعاد هم برطرف می‌گردد. علامه امینی مواردی از کثرت عبادت و تلاوت قرآن را که مورد قبول اهل سنت است ذکر کرده و می‌گوید: و اما اینکه گفته شده: چنین کاری مقدور نیست، منشأ آن، کسالت روحی از انجام عبادت زیاد است و کسانی که در تمام عمرشان نشاط انجام چنین عباداتی را نداشته و از رفتار پسندیده و عادات خدائی پارسایان و بندگان خالص خدا به دور و بی‌بهره‌اند می‌پندارند که چنین کاری غیر مقدور است، ولی کسانی که شیرینی اطاعت و بندگی خدا را چشیده‌اند این‌گونه اعمال را، جزء امور عادی می‌شمارند.

عبادت‌های زیاد و طاقت‌فرسای امام سجاد (ع) باعث تعجب برخی شد و گفتند شما که مورد لطف خدا هستید چرا این‌قدر خود را به زحمت می‌اندازید؟ در پاسخ کثرت عبادت‌های رسول خدا (ص) را یادآور می‌شد و جواب رسول خدا را که می‌فرمود: "أفلا أکون عبدأ شکورا".

اما بعضی از فعالیت‌های اجتماعی امام سجاد (ع) را می‌توان به‌صورت خلاصه در امور زیر بیان کرد:

۱. زنده نگهداشتن خاطره و یاد حادثه تاریخ‌ساز عاشورا و قیام حسینی در فرصت‌ها و موقعیت‌های مختلف ۲. تبیین احکام و نشر فرهنگ اصیل اسلامی ۳. برخورد و مبارزه با علمای درباری ۴. نشر احکام و آثار تربیتی و اخلاقی ۵. یاری رساندن به درماندگان.

جستارهای وابسته

• امام سجاد

منابع

1. احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه
2. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵