وظایف قلبی و عاطفی امت نسبت به اهل بیت
مسلمانان در برابر اهل بیت (ع) وظایفی را برعهده دارند که برخی از آنها وظایف قبلی و عاطفی است. برخی از این وظایف عبارت‌اند از: ایمان به اهل بیت؛ کفر به دشمنان ایشان؛ پذیرش ولایت؛ بیزاری از دشمنان اهل بیت (ع)؛ محبت به اهل بیت (ع)؛ بغض به دشمنان آنها؛ مودت اهل بیت (ع)؛ عداوت با دشمنان و دوستی با دوستان اهل بیت؛ زیارت اهل بیت (ع)؛ توسل به اهل بیت؛ صلوات بر اهل بیت (ع) و لعن بر دشمنان اهل بیت (ع).
وظایف قلبی و عاطفی نسبت به اهل بیت (ع)
پیوند قلبی و عاطفی با اهل بیت (ع) به این معناست که ما قلب‌ها و احساسات‌مان را با اهل بیت (ع) پیوند بزنیم، به گونه‌ای که همه اعمال قلبی و عاطفی ما در راستای خواست خدای متعال و اهل بیت (ع) باشد. برخی از مهمترین اعمال قلبی و عاطفی ما درباره اهل بیت (ع) چند چیز است:
ایمان به اهل بیت (ع)
ایمان به اهل بیت (ع) نخستین و مهمترین پیوند قلبی ما با آنهاست. ایمان به اهل بیت (ع) و دارای مراتب و جلوه‌های متعددی است مانند: ایمان به خود اهل بیت (ع) و آنچه آنها به آن ایمان دارند[۱]؛ ایمان به رجعت ایشان[۲] و ایمان به اولین و آخرین اهل بیت (ع)[۳].[۴]
کفر به دشمنان اهل بیت (ع)
کفر به دشمنان اهل بیت چونان ایمان به آنان نیز لازم است[۵]، همچنین باید کفر ورزید به آنچه اهل بیت (ع) بدان کفر ورزیدند[۶]. روشن است که برائت از دشمنان اهل بیت و کفر به آنها به شناخت و بصیرت کافی از دشمنان و مخالفان اهل بیت استوار است[۷]. ایمان به اهل بیت (ع) است و کفر به دشمنان آنان، تقلیدی و کورکورانه نیست[۸].
پذیرش ولایت اهل بیت (ع)
پذیرش ولایت اهل بیت (ع) در ردیف پذیرش ولایت خدا قرار گرفته است[۹]. امام صادق (ع) می‌فرمایند: "خداوند دستور به پذیرش ولایت ائمه (ع) داده که در آیه ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾[۱۰] به آنها تصریح می‌نماید[۱۱].
پذیرش ولایت اهل بیت (ع) ثمرات و برکات بی‌شماری دارد مانند: تقرب به خدا[۱۲]؛ قبولی طاعات[۱۳] و غیره[۱۴].
بیزاری از دشمنان اهل بیت (ع) (تبری)
همان‌گونه که پذیرش ولایت اهل بیت (ع) وظیفه است، برائت از دشمنان اهل بیت نیز یک وظیفه به‌شمار می‌آید. بی‌تردید هیچ‌یک از تولی و تبری بدون دیگری کافی نیست؛ نه با تولّی محض می‌توان به سعادت رسید و نه با تبرّی می‌توان از شقاوت رهید. تبری از دشمنان اهل بیت دارای مراتب و مصادیق متعددی است مانند: بیزاری از دشمنان اهل بیت[۱۵]؛ بیزاری از جبت و طاغوت و از شیاطین و حزب آنها؛ بیزاری از هر فرمانروایی جز اهل بیت (ع)[۱۶]؛ بیزاری از برپاکنندگان جنگ با اهل بیت (ع)[۱۷] و غیره[۱۸].
محبت به اهل بیت (ع)
محبت، به معنای دوست داشتن و امری قلبی و در برابر بغض است[۱۹]. امیر مؤمنان (ع) محبّت به خاندان پیامبر (ص) را حق خدا بر انسان می‌داند[۲۰] و از سویی محبّت اهل بیت (ع) با محبّت خدا گره خورده است: «فَمَنْ أَحَبَّنَا فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ»[۲۱].
تأثیر و جایگاه محبّت اهل بیت (ع) در ایمان انسان به گونه‌ای است که بدون محبّت اهل بیت (ع) ایمان انسان تمام و کمال نمی‌یابد، رسول خدا (ص) می‌فرمایند: ایمان تمام و کمال نمی‌یابد مگر به محبت با ما اهل بیت (ع)[۲۲].
محبّت، از یک‌سو معلول معرفت و از سویی دیگر، علّت تبعیت و تسلیم است؛ پس هرچه معرفت بیشتر باشد، محبت بیشتر می‌شود و در نتیجه، اطاعتِ افزون‌تری را به دنبال دارد[۲۳].
بغض به دشمنان اهل بیت
بغض در برابر حبّ و به معنای نفرت داشتن از چیزی است، هم باید به اهل بیت محبت ورزید و هم باید به دشمنان آنها نفرت و بغض داشت، در زیارت جامعه کبیره، خدا و اهل بیت (ع) را گواه می‌گیریم که ما بغض و نفرت به دشمنان شما داریم و با دشمنان شما دشمنی می‌کنیم[۲۴].[۲۵]
مودت اهل بیت (ع)
یکی از وظایف مهم مسلمانان در هر زمانی، مودت اهل بیت پیامبر (ص) است. منظور از مودت اهل بیت (ع) پذیرش ولایت آن بزرگواران است. مودت اهل بیت (ع) با مودت خداوند و بالعکس رابطۀ یکسانی دارند: «مَنْ أَحَبَّکُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ» لذا در روایات، اطاعت از پیامبر و اهل بیت، اطاعت خدا و نافرمانی از آنان، عصیان خداوند شمرده شده است. مودت نسبت به خاندان پیامبر (ص) دارای ثمرات مختلفی است که مهمترین آنها سعادت دنیا و آخرت است. این مودت دارای جلوه‌های عملی متعددی است، مانند: ترویج فضایل اهل بیت (ع)؛ احساس تألم و اندوه در مصایب اهل بیت (ع)؛ تبعیت و اطاعت از اهل بیت (ع) و غیره[۲۶].
عداوت با دشمنان اهل بیت
عداوت نقطه مقابل مودت و به معنای دشمنی است. مسلمانان به همان اندازه که موظف‌اند به اهل بیت (ع) مودت داشته باشند باید با دشمنان اهل بیت نیز باید دشمنی نمایند[۲۷]، هیچکدام از این دو بدون دیگری راه به‌جایی نمی‌برد. همچنین، مسلمانان علاوه بر اینکه باید مودت به اهل بیت (ع) و عداوت با دشمنان آنها داشته باشند، باید از عداوت با اهل بیت (ع) و مودت دشمنان آنها شدیداً پرهیز کنند. خدای سبحان دشمنی با اولیائش را بسان جنگ با خودش می‌داند و خودش از آنان دفاع نموده و دشمنان را سزاوار عذاب می‌شمارد. پیامبر اکرم (ص) از جبرئیل و او از خدای بزرگ نقل می‌کند[۲۸].[۲۹]
دوستی با دوستان اهل بیت
اگر کسی اهل بیت را دوست داشته باشد، عشق به دوستان و شیفتگان آنها نیز بر او واجب است. علت این وجوب، تبعیت و هدایت آنان است؛ بنابراین در هر کس که این علت، وجود داشته باشد، ولایت و دوستی او واجب خواهد بود. در حقیقت، ولایت از آن تبعیت و اقتدا است، نه دوستی شخص تابع و مقتدی[۳۰]. امام علی (ع) می‌فرماید: "ای حنش! هرکه خوشحال می‌شود که بداند آیا دوستدار ماست یا دشمن ما، دلش را بیازماید، اگر دوست ما را دوست داشته باشد، دشمن ما نیست و اگر دوست ما را دشمن داشته باشد، دوستدار ما نمی‌باشد..."[۳۱].[۳۲]
زیارت اهل بیت (ع)
مهمترین هدف در زیارت، اتصاف زائر به اوصاف مزور است از این رو، دستورهای اکیدی درباره زیارت اهل بیت (ع) و کیفیت آن رسیده است؛ چنان‌که سیره سلف صالح از اولیای خدا نیز چنین بوده است و روایات فراوان جوامع روایی، شاهد گویای آن است. امام رضا (ع) زیارت امام را عهد و پیمانی بر گردن شیعیان و پیروان امام می‌دانند و می‌فرمایند: هر امامی بر گردن دوستان و شیعیانش پیمانی دارد. از علامات و موجبات کمال وفای به آن پیمان، زیارت قبور ایشان است؛ پس کسانی که با رغبت به زیارتشان بروند و برای تصدیق رغبت و شوق، اینان را زیارت کنند، روز قیامت شفیعشان خواهند بود[۳۳].[۳۴]
توسل به اهل بیت
دستور به توسل یک دستور الهی است[۳۵]. مصادیق وسیله نیز در نگاه رسول خدا (ص) اهل بیت‌اند[۳۶]. سرّ توسل به اهل بیت (ع) و سوگند دادن خدا به حق ایشان این است که آنان بهترین مجرای فیض الهی‌اند[۳۷].
صلوات بر اهل بیت (ع)
خدای متعال به همراه ملائکه بر پیامبر (ص) صلوات می‌فرستند و به مؤمنان نیز دستور می‌دهد تا بر حبیبش صلوات بفرستند و تسلیم وی باشند: ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾[۳۸]. تأثیر صلوات بر محمد و آل محمد (ع) بر عبادات انسان به گونه‌ای است که اگر انسان نمازی بخواند و در آن بر محمد و آلش صلوات نفرستد، نمازش پذیرفته نیست [۳۹].[۴۰]
لعن بر دشمنان اهل بیت (ع)
لعن به‌معنای طلب دوری از رحمت و جلوه عاطفی و لفظی برائت از باطل و اهل باطل است و بر هر انسان مسلمانی لازم است تا از باطل و اهل باطل تبری جسته و آنان را لعن نمایند. یکی از مهمترین مصادیق اهل باطل، دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) هستند؛ از این‌رو، یکی از وظایف ما، لعن بر آنهاست. از بارزترین زیارت‌هایی که موضوع لعن در آن برجسته آمده است، زیارت عاشورا و زیارت اربعین حسینی (ع) است که ضمن شناسایی دشمن و شیوه عداوت و اعمال راهبردی آنها مشخّصاً از آن افراد و تبار و یاران آنان یاد کرده و با لعن و نفرین، انزجار و تنفّر خود را اعلام می‌دارد[۴۱].
منابع
پانویس
- ↑ «مُؤْمِنٌ بِكُمْ وَ بِمَا آمَنْتُمْ بِهِ»؛ من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ «مُؤْمِنٌ بِإِيَابِكُمْ»؛ من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ «وَ أَوَّلِكُمْ وَ آخِرِكُمْ»؛ من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۷۱ ـ ۷۲.
- ↑ «كَافِرٌ بِعَدُوِّكُمْ»؛ من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ «وَ بِمَا كَفَرْتُمْ بِهِ»؛ من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ «مُسْتَبْصِرٌ بِشَأْنِكُمْ وَ بِضَلَالَةِ مَنْ خَالَفَكُمْ»؛ من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۷۲.
- ↑ «مَنْ وَالاكُمْ فَقَدْ وَالَى اللَّهَ وَ مَنْ عَادَاكُمْ فَقَدْ عَادَى اللَّهَ»؛ کافی، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
- ↑ «فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِوَلَايَةِ الْأَئِمَّةِ الَّذِينَ سَمَّاهُمُ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ فِي قَوْلِهِ ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ وَ هُمُ الَّذِينَ أَمَرَ اللَّهُ بِوَلَايَتِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ»؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۲۳.
- ↑ «أَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ إِلَيْكُمْ بِمُوَالاتِكُمْ وَ مُوَالاةِ وَلِيِّكُمْ»؛ مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا.
- ↑ «وَ بِمُوَالاتِكُمْ تُقْبَلُ الطَّاعَةُ الْمُفْتَرَضَةُ»؛ مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص۷۳ ـ ۷۵.
- ↑ «بَرِئْتُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَعْدَائِكُمْ».
- ↑ «وَ كُلِّ مُطَاعٍ سِوَاكُمْ»؛ مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره.
- ↑ «وَ بِالْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِكُمْ وَ النَّاصِبِينَ لَكُمُ الْحَرْبَ»؛ مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۷۵-۷۷.
- ↑ «وَ الْحُبُّ وَ ضِدَّهُ الْبُغْضَ»؛کافی، ج۱، ص۲۰.
- ↑ «عَلَيْكُمْ بِحُبِّ آلِ نَبِيِّكُمْ فَإِنَّهُ حَقُّ اللَّهِ عَلَيْكُمْ»؛ غررالحکم، ص۱۱۷.
- ↑ صدوق، أمالی، ص۴۷۶.
- ↑ «لَا يَتِمُّ الْإِيمَانُ إِلَّا بِمَحَبَّتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ»؛ قمی‌خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، ص۱۱۰.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۷۷ ـ ۸۰.
- ↑ «مُبْغِضٌ لِأَعْدَائِكُمْ وَ مُعَادٍ لَهُمْ».
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۸۰.
- ↑ ر.ک: مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۸۱ و ۹۵؛ میرباقری، سید محمد حسین، وظایف منتظران ص ۷۹-۹۱؛ محمدی ری‌شهری، محمد، شرح زیارت جامعه کبیره، ص۴۷۷ ـ ۴۷۸؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۸.
- ↑ «عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكُمْ»
- ↑ «مَنْ عَادَى أَوْلِيَائِي فَقَدْ بَارَزَنِي بِالْمُحَارَبَةِ وَ مَنْ حَارَبَ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّي فَقَدْ حَلَّ عَلَيْهِ عَذَابِي وَ مَنْ تَوَلَّى غَيْرَهُمْ فَقَدْ حَلَّ عَلَيْهِ غَضَبِي وَ مَنْ أَعَزَّ غَيْرَهُمْ فَقَدْ آذَانِي وَ مَنْ آذَانِي فَلَهُ النَّارُ»؛ عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۶۸.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۹۱- ۳.
- ↑ ر.ک: عبدالله جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ج۱، ص۶۲.
- ↑ «يَا حَنَشُ مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَعْلَمَ أَ مُحِبٌّ لَنَا أَمْ مُبْغِضٌ فَلْيَمْتَحِنْ قَلْبَهُ فَإِنْ كَانَ يُحِبُّ وَلِيَّنَا فَلَيْسَ بِمُبْغُضٍ لَنَا وَ إِنْ كَانَ يُبْغِضُ وَلِيَّنَا فَلَيْسَ بِمُحِبٍّ لَنَا...»؛ شیخ طوسی، الأمالی، ص۱۱۳؛ شیخ مفید، الأمالی، ص۳۳۴.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۹۰- ۹۱.
- ↑ «إِنَّ لِكُلِّ إِمَامٍ عَهْداً فِي عُنُقِ أَوْلِيَائِهِ وَ شِيعَتِهِ وَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ وَ حُسْنِ الْأَدَاءِ زِيَارَةَ قُبُورِهِمْ فَمَنْ زَارَهُمْ رَغْبَةً فِي زِيَارَتِهِمْ وَ تَصْدِيقاً بِمَا رَغِبُوا فِيهِ كَانَ أَئِمَّتُهُمْ شُفَعَاءَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۷۷.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت.
- ↑ «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و به سوی او راه جویید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار گردید» سوره مائده، آیه ۳۵.
- ↑ «وَ هُمُ الْوَسِيلَةُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۵۸.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۸۶-۸۷.
- ↑ «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.
- ↑ «مَنْ صَلَّى صَلَاةً لَمْ يُصَلِّ فِيهَا عَلَيَّ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِي لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ»؛ فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج۱، ص۲۰۸؛ سنن الدار قطنی، ص۱۳۶.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص۸۸ ـ ۸۹.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۹۰ ـ ۹۲.