آزادی در فقه و حدود آن (کتاب)

آزادی در فقه و حدود آن
زبان	فارسی
نویسنده	محمد حسن قدردان قراملکی
موضوع	آزادی در فقه
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات بوستان کتاب
محل نشر	تهران، ایران
سال نشر	۱۳۸۲ ش
تعداد صفحه	۳۳۶
شابک	‫‬‭۹۶۴-۳۷۱-۳۶۱
شماره ملی	‭م‌۸۲-۱۰۵۲۱

آزادی در فقه و حدود آن، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مباحثی پیرامون آزادی در فقه می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر محمد حسن قدردان قراملکی است و انتشارات بوستان کتاب انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «نگارنده در این کتاب مقوله آزادی را در عرصه‌های فردی، اجتماعی و سیاسی با اتکا به مبانی فقهی و مقایسه آن با فلسفه سیاسی و حقوق بررسی و تشریح می‌کند. به‌زعم نگارنده "این پژوهش در صدد است نشان دهد که اسلام و مبانی فقهی آن (کتاب، سنت و عقل)، نه تنها تعارضی با آزادی‌های فردی، مدنی و سیاسی ندارد، بلکه قرن‌ها پیش از غربیان خود منادی و نظریه‌پرداز آزادی انسان بوده است. در این تحقیق، با استخراج مبانی فقهی آزادی، سستی ادعای ناسازگاری دین با آزادی روشن می‌شود." عناوین فصل‌های کتاب عبارت‌اند از: “کلیات"، "آزادی‌های فردی"، "آزادی‌های مدنی"، "آزادی‌های سیاسی "و "آزادی اقلیت‌ها"».

فهرست کتاب

• سخنی با خواننده
• مقدمه
• ۱. روش تحقیق
• ۲. ویژگی‌های تحقیق
• ٣. محدودیت‌های تحقیق

* فصل اول: کلیات

• ۱. تعریف آزادی
• آزادی تکوینی و تشریعی
• ٢. اقسام آزادی
• الف) آزادی‌های فردی
• ب) آزادی‌های مدنی
• ج) آزادی‌های سیاسی
• آزادی مثبت و آزادی منفی
• ٣. تعریف فقه و فقه سیاسی
• ۴. آزادی و عدالت
• ۵. دین و آزادی
• ۶. جایگاه آزادی در فقه
• ۷. هدف آزادی

* فصل دوم: آزادی‌های فردی

• مقدمه
• ۱. آزادی حق حیات
• مبانی فقهی آزادی حیات
• الف) حرمت قتل
• ب) حرمت خودکشی
• ج) حرمت سقط جنین
• د) حرمت ترور
• محدودیت‌های آزادی حق حیات
• ۲. آزادی اقامت و رفت و آمد
• مبانی فقهی
• ۱. اصل اباحه
• ۲. قرآن کریم
• ٣. روایات
• محدودیت آزادی اقامت و رفت و آمد
• حکم حبس، توقیف و تبعید
• ٣. آزادی مسکن
• مبانی فقهی
• الف) قرآن کریم
• ب) روایات
• ۴. آزادی حق مالکیت
• مبانی فقهی
• الف) روایات
• ب) قرآن
• محدودیت‌های آزادی مالکیت
• مالکیت معنوی
• مخالفان مالکیت معنوی
• موافقان مالکیت معنوی
• ۵. آزادی کسب و پیشه
• مبانی فقهی
• محدودیت آزادی کسب و درآمد

* فصل سوم: آزادی‌های مدنی

• مقدمه
• ۱. تفاوت آزادی‌های مدنی و فردی
• الف) آزادی‌های مدنی فراتر از آزادی‌های فردی
• ب) گروه یا اجتماع، موضوع آزادی‌های مدنی
• ج) آزادی‌های مدنی، ضرورت جامعه مدنی
• ٢. اقسام آزادی‌های مدنی
• الف) آزادی تشکیل انجمن‌ها و اجتماعات
• مبانی فقهی آزادی انجمن‌ها
• ۱. دفاع از حقوق فردی و جمعی
• ٢. ادله امر به معروف و نهی از منکر
• ٣. ادله تعاون بر نیکی
• ۴. اصل مسؤولیت‌پذیری
• ب) آزادی عقیده
• ۱. تفاوت آزادی عقیده و آزادی اندیشه
• ۲. ترجیح آزادی اندیشه بر عقیده
• ۳. عدم تحمیل اندیشه بر عقیده
• مبانی فقهی آزادی انتخاب دین و عقیده
• ١. قرآن مجید
• ۲. سیره عملی معصومان (ع)
• ۳. عقل
• ناهمخوانی جهاد با آزادی انتخاب دین؟!
• ۱. تردید در مشروعیت جهاد ابتدایی در عصر غیبت
• ٢. نگرش نوین به مسأله جهاد و انتخاب دین
• ناهمخوانی حکم ارتداد با آزادی انتخاب دین؟!
• نکته اول: حقیقت ارتداد و شرایط آن
• تعریف مرتد فطری
• شرایط تحقق ارتداد
• نکته دوم: دیدگاه‌های مختلف از ارتداد و حکم آن
• ۱. سقوط حکم با توبه
• ۲. سقوط حکم در صورت جهل و شبهه
• ٣. سقوط حکم در صورت عدم ابراز و اعلان
• ۴. اختصاص حکم به معاند
• ۵. اختصاص حکم به محارب
• ۶. اختصاص اجرای حکم به حکومت دینی
• نکته سوم: فلسفه حکم ارتداد
• ۱. اصل پیشگیری از ضلالت و گمراهی
• ۲. مقابله با توطئه (حکم سیاسی و حکومتی)
• ۳. تقدیم حق الهی بر حق انسانی
• ۴. عقل ناتوان از شناخت علت حکم
• ۵. تشخیص توقیتی بودن احکام در شأن فقها
• آزادی مذهب
• آزادی قرائت‌های مختلف
• ج) آزادی بیان
• عرصه‌های آزادی بیان
• ۱. اظهار موضع و عقیده خود
• ۲. پیشنهاد و انتقاد
• ٣. آزادی مطبوعات و دیگر رسانه‌های جمعی
• آرای فقهای معاصر
• مبانی فقهی آزادی بیان
• ۱. قرآن کریم
• ۲. سیره معصومان
• سیره عملی معصومان
• سیره نظری معصومان
• ٣. دلیل عقلی
• محدودیت آزادی بیان در فقه و مبانی آن
• ۱. محدودیت‌های اخلاقی
• ۲. محدودیت‌های اجتماعی و سیاسی
• ۳. محدودیت‌های دینی
• ۱. ۳. تحریف و بدعت
• ۲. ۳. اخلال و تضعیف مبانی دین
• ۳. ۳. اهانت و توهین به مقدسات
• ناهمخوانی آزادی بیان با ممنوعیت کتب ضلال
• اختصاص حرمت به مورد ضلالت

* فصل چهارم: آزادی‌های سیاسی

• مقدمه
• ۱. آزادی انتخاب حکومت و رهبر
• مبانی فقهی نظریه
• الف) قرآن و روایات
• ۱. انسان، خلیفه الهی
• ۲. عدالت
• ٣. نهی از استکبار
• ۴. اصل عدم سلطه (عدم ولایت)
• تقریر دیگر
• ۵. حکومت امانت و حاکم امین مردم
• ۶. بیعت
• ۷. پذیرش مردم شرط حاکمیت (اعتبار اکثریت)
• ٨. حق مردمی
• ۹. فقدان نص خاص
• ب) دلیل عقلی (حق طبیعی)
• ۲. آزادی و نقش مردم در تشکیل و اداره حکومت اسلامی
• مبانی فقهی نظریه
• ۱. اصل شورا
• ۲. ولایت مؤمنان
• ٣. جامعه مسؤول تشکیل حکومت و صیانت از آن
• ۴. جامعه مخاطب و مجری احکام اجتماعی دین
• ۵. دین امانت الهی در عهده مردم
• آرای فقهای معاصر
• ٣. آزادی انتقاد، نظارت و استیضاح
• مبانی فقهی نظریه
• الف) امر به معروف و نهی از منکر
• ب) لزوم مشورت
• ج) نصیحت
• د) مسؤولیت همگانی
• ه) خودی‌انگاشتن شهروندان
• و) سیره عملی معصومان
• محدوده آزادی انتقاد و نظارت
• آزادی استیضاح حاکم
• ۴. آزادی انتخابات
• اشاره‌ای به تفکیک قوا
• الف) انتخابات تعیین رهبری
• ب) انتخابات قوه مقننه
• ۱. موضع «انتصاب محض»
• ۲. موضع مشروعیت الهی مردمی
• ٣. موضع شورایی بودن حکومت
• ج) انتخاب رئیس قوه مجریه
• د) انتخاب رئیس قوه قضاییه
• ه) آزادی کاندیداتوری در انتخابات
• ۵. آزادی احزاب
• تعریف حزب سیاسی
• تفاوت احزاب جدید با احزاب سنتی
• مبانی مشروعیت حزب
• آزادی احزاب در حکومت اسلامی
• آزادی مخالفان
• محدودیت آزادی أحزاب

* فصل پنجم: آزادی اقلیت‌ها

• مقدمه
• ۱. آزادی عقیده
• ۲. آزادی بیان
• ٣. آزادی مالکیت
• جزیه (مالیات اهل کتاب)
• ۴. آزادی مسکن و رفت و آمد
• ۵. آزادی شعائر دینی
• ۶. آزادی‌های سیاسی
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

* فهرست‌ها

• آیات
• روایات
• اصطلاحات
• کَسان
• کتاب‌ها و مجلات
• مکتب‌ها و فرقه‌ها
• مکان‌ها
• کتاب‌نامه

دربارهٔ پدیدآورنده

محمد حسن قدردان قراملکی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد حسن قدردان قراملکی، (متولد ۱۳۴۴ ش، تبریز)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: جواد تبریزی، جعفر سبحانی و عبدالله جوادی آملی پیگیری کرد. عضوهیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، انجمن عالی حکمت و انجمن مهدویت از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است.«امامت»، «آیین خاتم»، «خداشناسی توحیدی»، «خاتمیت و جاودانگى اسلام»، «حکومت دینى از منظر استاد شهید مطهرى»، «حقوق متقابل مردم و حکومت»، «خدا در حکمت و شریعت»، «معجزه در قلمرو عقل و دین»، «جایگاه مصلحت در سیره نظری و عملی معصومان (ع)»، «حدوث و قدم»، «اسلام»، «نقش پیامبر در وحی»، «امامت علی و توجیه‌های مخالفان»، «تحلیلی از وحی و شبهات آن» و «حقیقت وحی تجربه دینی یا عرفانی؟» برخی از این آثار است.