وظایف امت نسبت به اهل بیت: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش غیرنهایی}}
{{مدخل مرتبط
{{امامت}}
| موضوع مرتبط = اهل بیت
| عنوان مدخل  =
| مداخل مرتبط = [[وظایف امت نسبت به اهل بیت در قرآن]]
| پرسش مرتبط  =
}}


==مقدمه==
'''وطایف امت نسبت به اهل بیت {{ع}}''' از مواردی است که در آیات و روایات بدان اشاره شده است که در سه بخش [[معرفتی]]، [[عاطفی]] و [[رفتاری]] دسته‌بندی می‌شود. [[وظایف]] معرفتی آن است که یک [[انسان]] [[مسلمان]]، [[بینش]] درستی از شخصیت، جایگاه [[حقوق]] و معارف [[اهل بیت]] {{عم}} داشته باشد تا در مقام عمل و [[رفتار]] نسبت به آنها درست عمل نماید. مهم‌ترین [[وظایف]] معرفتی درباره [[اهل بیت]] {{عم}} عبارت‌اند از: شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت؛ شناخت حقوق ایشان و شناخت سیره و معارف اهل بیت {{عم}}. برخی از مهمترین وظایف قبلی و عاطفی عبارت‌اند از: [[ایمان به اهل بیت]]؛ کفر به دشمنان ایشان؛ پذیرش ولایت؛ [[بیزاری از دشمنان اهل بیت]] {{عم}}؛ [[محبت به اهل بیت]] {{عم}} و غیره. اما مهم‌ترین وظیفه امت نسبت به [[اهل بیت]] {{عم}}، [[عمل به دستورات]] و آموزه‌های آنهاست، برخی از مهم‌ترین وظایف عملی عبارت است از: [[تمسّک به اهل بیت]] {{عم}}؛ اعتصام به ایشان؛ تبعیت؛ اطاعت؛ [[معیت با اهل بیت]] {{عم}}؛ وفاداری در بیعت و غیره.
*در [[قرآن کریم]] و [[روایات]] علاوه بر شمردن [[فضایل]] [[اهل‌ بیت]]{{ع}}، وظیفۀ عموم [[مسلمانان]] را نیز در برابر آنان [[تعیین]] کرده است، وظایفی مانند [[مودت]]، تمسّک به آنان، [[ولایت]]، مقدم دانستن آنان، [[اقتدا]] به [[ایشان]]، [[تکریم]]، پرداخت [[خمس]]، صله و پیوند، [[صلوات]] بر آنان، یاد [[ایشان]]، [[ذکر]] [[مصائب]]، [[زیارت]] و...<ref>ر.ک. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۱۰.</ref>. برخی از این [[وظایف]] عبارت است از:
#'''[[وجوب پیروی از اهل بیت]]''':  [[اطاعت از اهل بیت]] [[واجب]] است. [[دلایل]] [[وجوب]] [[پیروی از اهل بیت]] اطلاق دارد و همه بایدها و نبایدهای مربوط به [[زندگی]] [[مسلمانان]] را شامل می‌شود و در این جهت تفاوتی میان مسایل عبادی، [[اقتصادی]] و [[سیاسی]] و [[فرهنگی]] وجود ندارد. به عنوان مثال در [[آیه اولی الأمر]]، [[اطاعت از اولی الأمر]] همان [[جایگاه]] و گستره‌ای را دارد که [[اطاعت از پیامبر]]{{صل}} دارد. [[اولی الأمر]] چنانکه [[بیان]] گردید از ویژگی [[عصمت]] برخوردارند، و این ویژگی به [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} اختصاص دارد<ref>ر.ک. ربانی گلپایگانی، علی، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۹۴.</ref>. [[حدیث ثقلین]]، دال بر [[وجوب]] [[پیروی از اهل بیت]] است، در این [[حدیث]]، [[نجات]] [[امت]] از [[گمراهی]] منوط به [[تمسک]] به [[کتاب خدا]] و [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} گردیده است، تمسّک به معنای درآویختن است، درآویختن به [[قرآن]] به [[شناخت]] [[دستورات]] [[قرآن]] و [[پیروی]] از آنهاست، همین گونه است درآویختن به [[اهل بیت]]، یعنی نخست باید دستورهای آنان را [[شناخت]]، سپس آنها را به‌کار بست<ref>ر.ک. ربانی گلپایگانی، علی، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۹۴.</ref>. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} می‌‌فرماید: «به [[خاندان]] پیامبرتان بنگرید و به آن‌سو روید که آنان می‌روند و پا جای پای آنان نهید، که هیچ‌گاه شما را از طریق [[هدایت]] [[منحرف]] نکنند و به [[هلاکت]] نسپارند. اگر نشستند، بنشینید و اگر برخاستند، برخیزید. بر آنان پیشی مگیرید که [[گمراه]] شوید و از آنان واپس نمانید که هلاک شوید»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۹۶</ref>.<ref>ر.ک. دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۱۵۵.</ref> [[حدیث سفینه نوح]] نیز بر [[وجوب]] [[پیروی از اهل بیت]] [[دلالت]] می‌کند، زیرا در این [[حدیث]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[اهل بیت]] خود را به [[کشتی نوح]] [[تشبیه]] کرده است که هر کس داخل آن شد از [[طوفان]] [[نجات]] یافت و هر کس از داخل شدن در آن سرباز زد هلاک گردید، بنابراین، هر کس از [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}}[[پیروی]] کند، از [[گمراهی]] [[نجات]] خواهد یافت و هر کس از [[پیروی]] از آنان سرباز زند، [[گمراه]] خواهد شد<ref>ر.ک. ربانی گلپایگانی، علی، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۹۴.</ref>.
# '''[[پرسش در امور دینی]]''': [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] می‌فرماید:: {{متن قرآن|فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و اگر نمی‌دانید از دانشمندان بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.</ref> با توجه به اینکه [[ذکر]] در [[قرآن کریم]] درباره [[پیامبر اکرم]]{{صل}}: {{متن قرآن|قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا رَسُولًا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ}}<ref>«خداوند برای شما یادکردی فرستاده است؛ پیامبری که بر شما آیات روشنگر خداوند را می‌خواند» سوره طلاق، آیه ۱۰ ـ ۱۱</ref> و [[قرآن کریم]]: {{متن قرآن|وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ}}<ref>«و همانا آن، یادکردی برای تو و قوم توست» سوره زخرف، آیه ۴۴.</ref> به [[کار]] رفته است، می‌توان "[[اهل الذکر]]" را با "[[اهل‌البیت]]" برابر انگاشت<ref>کافی، ج‌۱، ص‌۲۱۰‌ـ‌۲۱۱؛ تفسیر فرات الکوفی، ص‌۲۳۵؛ البرهان، ج‌۳، ص‌۴۲۵.</ref>، زیرا آنان نه تنها اهل و [[خاندان]] پیامبرند، بلکه به [[گواهی]] روایاتی چون [[متواتر]] [[ثقلین]] در صدر همه [[قرآن]] شناسان "اهل‌ القرآن" جای دارند<ref>المیزان، ج‌۱۲، ص‌۲۸۵؛ ج‌۱۴، ص‌۲۵۷.</ref>، از همین رو [[رسول خدا]]{{صل}} در برخی از [[احادیث]]، [[اهل ذکر]] را بر "[[ائمه]]" منطبق می‌سازد<ref>کافی، ج‌۱، ص‌۲۱۰؛ البرهان، ج‌۳، ص‌۴۲۳.</ref> و در سخنان [[امامان معصوم]]{{ع}} تعبیراتی از این دست فراوان به چشم می‌خورد: {{متن حدیث|نَحْنُ‏ أَهْلُ‏ الذِّکْرِ وَ نَحْنُ‏ الْمَسْئُولُون‏‏‏}}<ref>جامع البیان، مج‌۸‌، ج‌۱۴، ص‌۱۴۵؛ کافی، ج‌۱، ص‌۲۱۰‌ـ‌۲۱۱؛ البرهان، ج‌۳، ص‌۴۲۳، ۴۲۹.</ref>.<ref>ر.ک. یوسفیان، حسن،  دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۸۸</ref> در [[نگاه]] [[امام علی]]{{ع}} [[اهل بیت]]، درهای [[دانش]] و کلیدداران [[علوم]] [[الهی]] هستند. از این رو، فرمود: «به [[خدا]] [[سوگند]]، رساندن پیام‌ها و وفای به وعده‌ها و معنای کلمات را به من آموختند. ابواب [[حکمت]] نزد ما [[اهل‌بیت]] است و چراغ [[دین]] به‌دست ما افروخته. بدانید که راه‌های [[دین]] همه یک راه است، راهی هموار و مستقیم. هر که قدم در آن نهد به مقصد رسد و [[غنیمت]] برد و هر که بدان راه نرود [[گمراه]] شود و [[پشیمانی]] برد»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۱۹</ref>.<ref>ر.ک. دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۱۵۵- ۱۵۶.</ref>
# '''[[مودت نسبت به اهل بیت]]''': بنابر [[نص]] [[قرآن کریم]]، [[محبت اهل بیت]] بر هر [[مسلمانی]] [[واجب]] است<ref>{{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>. روایاتی فراوان بر این [[حقیقت]] [[گواهی]] می‌دهند؛ از آن جمله است روایتی از [[پیامبر اسلام]]{{صل}} که می‌فرماید: «من [[دوست]] دارم هر کس را که آنان را [[دوست]] بدارد و دشمنم با کسی که آنان را [[دشمن]] بدارد»<ref>ذخائر العقبی‌، طبری/ ۱/ ۲۳.</ref>.<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۱۴۴.</ref> در [[روایات]] [[فریقین]]، همانند [[قرآن کریم]] به طور صریح بر [[محبت اهل بیت]]{{ع}} تأکید شده است مانند: [[رسول الله]]{{صل}} می‌فرمایند: «[[اولاد]] خود را بر سه [[خصلت]] [[تربیت]] کنید:[[دوستی]] پیامبرتان، [[دوستی]] اهل بیتش و [[قرائت قرآن]]»<ref>{{متن حدیث|أَدِّبُوا أولادَکم علی ثلاثِ خِصَالٍ: حُبُّ نبیِّکم، وحُبُّ أهلِ بیتِه، وقراءةُ القرآنِ}}؛ متقی هندی، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج۱۶، ص ۴۵۶، ح ۴۵۴۰۹؛ مناوی، فیض القدیر، ج۱، ص ۲۲۵، ح ۳۳۱.</ref>؛ «[[خدا]] را [[دوست]] بدارید به جهت آنکه از نعمت‌هایش به شما روزی می‌دهد و مرا نیز به جهت [[دوستی]] [[خدا]] [[دوست]] بدارید، و اهل بیتم را به جهت [[دوستی]] من [[دوست]] بدارید»<ref>{{متن حدیث|أَحِبُّوا اللَّهَ لِمَا یَغْذُوکُمْ مِنْ نِعَمِهِ وَأَحِبُّونِی بِحُبِّ اللَّهِ وَأَحِبُّوا أَهْلَ بَیْتِی لِحُبِّی}}؛ ترمذی، الجامع الحصیح (سنن ترمذی)، ج۵، ص۶۶۴، ح ۳۷۸۹؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص ۱۵۰.</ref>. در [[وجوب]] [[محبّت]] [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} نمی‌توان تردید کرد. در آیۀ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>. مقصود از ﴿الْقُرْبَی﴾ "[[خویشاوندان]]" در این [[آیه]] همان کسانی‌اند که [[آیه تطهیر]] در مورد آنان نازل شده است. به [[نقل]] خوارزمی‌ از [[ابن عباس]]، هنگامی‌ که [[آیه]] «الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی» نازل شد، کسانی به [[پیامبر]]{{صل}} گفتند: این [[خویشاوندان]] تو که [[مودت]] آنان بر ما [[واجب]] شده، چه کسانی‌اند؟ [[پیامبر]]{{صل}} [[پاسخ]] داد: «[[علی]]{{ع}}، [[فاطمه]]{{س}} و دو پسر آنها»<ref>المناقب، حدیث ۲۶۳.</ref>.<ref>ربانی گلپایگانی، علی، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۹۴.</ref>
#'''[[تأمین منابع مالی]]''': [[قرآن کریم]] در کنار [[نام خدا]] و [[رسول]]، ترکیب "ذِی الْقُرْبَی" را [[ذکر]] کرده است و اموالی چون [[خمس]] {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى}}<ref>«بدانید که آنچه غنیمت گرفته‌اید از هرچه باشد یک پنجم آن از آن خداوند و فرستاده او و خویشاوند (وی) است» سوره انفال، آیه ۴۱.</ref> را بر [[مسلمانان]] [[واجب]] کرده است<ref>ر.ک. یوسفیان، حسن، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۹۳.</ref>.
#'''نثار [[صلوات]]''': یکی از شیوه‌هایی که می‌تواند [[مردم]] را با [[پیشوایان معصوم]] پیوند دهد، [[بزرگداشت]] یاد و نام آنان است، ازاین‌رو، [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] از [[مؤمنان]] می‌خواهد که بر [[رسول]] گرامی‌او [[سلام]] دهند و [[صلوات]] نثارش کنند: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا}}<ref>«خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.</ref>. پس از [[نزول]] [[آیه]]، گروهی از [[مسلمانان]] نزد [[پیامبر]]{{صل}} آمدند و از چگونگی [[صلوات]] بر [[ایشان]] پرسیدند. نکته در خور توجه در [[پاسخ]] آن [[حضرت]] آن است که [[درود]] بر [[آل‌محمد]] نیز جزئی از [[صلوات]] گردیده‌است: {{متن حدیث|اللَّهُمَ‏ صَلِ‏ عَلَی‏ مُحَمَّدٍ وَ عَلَی‏ آلِ‏ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ‏ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیم‏‏}}<ref>صحیح‌البخاری، ج‌۵‌ـ‌۶‌، ص۳۲؛ ج‌۷، ص‌۲۰۲؛ صحیح مسلم، سنوسی، ج‌۲، ص‌۲۸۷؛ سنن الترمذی، ج‌۵‌، ص‌۳۸.</ref>.<ref>ر.ک. دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۹۳.</ref>


==[[وظایف معرفتی امت نسبت به اهل بیت|وظایف معرفتی]]==
== مقدمه ==
*[[وظایف]] معرفتی آن است که یک [[انسان]] [[مسلمان]]، [[بینش]] درستی از شخصیت، [[جایگاه]] [[حقوق]] و [[معارف]] [[اهل بیت]]{{عم}} داشته باشد تا در [[مقام عمل]] و [[رفتار]] نسبت به آنها درست عمل نماید.
در [[قرآن کریم]] و [[روایات]] علاوه بر شمردن فضایل [[اهل‌ بیت]] {{ع}}، وظیفۀ عموم [[مسلمانان]] را نیز در برابر آنان تعیین کرده است، وظایفی مانند [[مودت]]، تمسّک به آنان، [[ولایت]]، مقدم دانستن آنان، [[اقتدا]] به ایشان، [[تکریم]]، پرداخت [[خمس]]، صله و پیوند، [[صلوات]] بر آنان، یاد ایشان، ذکر [[مصائب]]، [[زیارت]] و...<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۱۰.</ref>.
*مهم‌ترین [[وظایف]] معرفتی درباره [[اهل بیت]]{{عم}} چند چیز است<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۶۱.</ref>:
===[[شناخت]] شخصیت و [[جایگاه]] [[اهل بیت]]{{عم}}===
===[[شناخت]] [[حقوق اهل بیت]]{{عم}}===
===[[شناخت]] [[سیره]] و [[معارف]] [[اهل بیت]]{{عم}}===


==[[وظایف قلبی و عاطفی امت نسبت به اهل بیت| وظایف قلبی و عاطفی با اهل بیت]]==
وظایف امت [[پیامبر اسلام]] درباره [[پیامبر]] و [[اهل بیت]] {{عم}} او را می‌توان در عبارت تمسک به پیامبر و [[اهل بیت]] خلاصه و به سه بخش [[معرفتی]]، [[عاطفی]] و [[رفتاری]] دسته‌بندی کرد:
*پیوند قلبی و [[عاطفی]] با [[اهل بیت]]{{عم}} به این معناست که ما قلب‌ها و احساساتمان را با [[اهل بیت]]{{عم}} پیوند بزنیم، به گونه‌ای که همه [[اعمال]] قلبی و [[عاطفی]] ما در راستای خواست [[خدای متعال]] و [[اهل بیت]]{{عم}} باشد. برخی از مهمترین [[اعمال]] قلبی و [[عاطفی]] ما درباره [[اهل بیت]]{{عم}} چند چیز است<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۷۱.</ref>:
===[[ایمان]] به [[اهل بیت]]{{عم}} و [[کفر]] به [[دشمنان]] آن‌ها===
===[[پذیرش ولایت]] [[اهل بیت]]{{عم}} ([[تولی]]) و [[بیزاری از دشمنان]] آن‌ها ([[تبری]])===
===[[محبّت]] به [[اهل بیت]]{{عم}} و [[بغض]] به [[دشمنان]] آن‌ها===
===[[مودّت]] [[اهل بیت]]{{عم}} و [[عداوت]] با [[دشمنان]] آنها===
===[[صلوات]] بر [[اهل بیت]]{{عم}} و [[لعن]] بر [[دشمنان]] آن‌ها===


==[[وظایف رفتاری و عملی امت نسبت به اهل بیت|وظایف رفتاری و عملی]]==
=== نخست: وظایف معرفتی ===
*مهم‌ترین [[وظیفه]] [[امت]] نسبت به [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}}، [[عمل به دستورات]] و آموزه‌های آنهاست، [[وظایف]] معرفتی و [[عاطفی]] ما [[مسلمانان]] مقدمه‌ای برای [[وظایف]] عملی است. چنانچه [[معرفت]]، [[عواطف]] و [[احساسات]] ما، جامه عمل نپوشاند، راه به‌جایی نمی‌برد. از این‌رو، در ادامه به مهم‌ترین [[وظایف]] عملی نسبت به [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} اشاره می‌شود<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۹۲.</ref>:
{{اصلی|وظایف معرفتی امت نسبت به اهل بیت}}
===تمسّک به [[اهل بیت]]{{عم}}===
[[وظایف]] معرفتی آن است که یک [[انسان]] [[مسلمان]]، [[بینش]] درستی از شخصیت، جایگاه [[حقوق]] و معارف [[اهل بیت]] {{عم}} داشته باشد تا در مقام عمل و [[رفتار]] نسبت به آنها درست عمل نماید. مهم‌ترین [[وظایف]] معرفتی درباره [[اهل بیت]] {{عم}} عبارت است از:
===اعتصام به [[اهل بیت]]{{عم}}===
# '''شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت {{عم}}:''' آنچه بر عهده [[امت]] است، [[شناخت]] [[شخصیت]] و جایگاه [[اهل بیت]] {{عم}} است، نه شناخت شناسنامه‌ای و شخصی، گرچه شناخت شخصی آنها نیز لازم است. [[امام عسکری]] {{ع}} می‌فرمایند: [[زمین]] تا [[روز قیامت]] از [[حجت خدا]] بر خلقش خالی نیست. هر که بمیرد، در حالی که [[امام زمان]] خود را نشناسد به [[مرگ جاهلیت]] مرده است<ref>{{متن حدیث|أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ أَنَّ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۴۶.</ref>.
===[[تبعیت]]===
# '''[[شناخت حقوق اهل بیت]] {{عم}}:''' جنبه‌‌ای که در عرصه [[شناخت اهل بیت]] {{عم}} باید به آن توجه داشته باشیم [[شناخت]] [[حقوق اهل بیت]] {{عم}} است. [[پیامبر اسلام]] {{صل}} می‌فرمایند: به [[خداوند]] [[سوگند]] بنده‌ای از [[اعمال]] خود سود نمی‌برد مگر اینکه [[حق]] ما را بشناسد<ref>{{متن حدیث|وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا يَنْفَعُ عَبْداً عَمَلُهُ إِلَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا}}؛ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۷۰؛ فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج۲، ص۷۹.</ref>.
===[[اطاعت]] از [[اهل بیت]]{{عم}}===
# '''شناخت سیره و معارف اهل بیت {{عم}}:''' [[شناخت]] [[زندگی]] [[معصومان]] {{عم}}، دارای مراتب و مراحلی است که بخشی از آن به شناخت [[خاندان]] آن بزرگواران و بخشی به شناخت [[فضایل]]، [[مناقب]] و [[مصائب]] آنان اختصاص دارد و بخشی نیز با شناخت [[حکمت]] [[رفتار]] و نحوه عملکرد آنان به‌دست می‌آید. [[شناخت]] [[سیره]] به معنای فهم و دریافت سیر هدایتی [[اهل بیت]] {{عم}} در عرصه [[اجتماعی]] و [[تاریخی]] است. به دیگر سخن، شناخت سیره، نگرش روشمند و هماهنگی به عملکرد [[معصومان]] {{عم}} است. [[پیروی از ائمه]] اطهار {{عم}}، [[نیازمند]] شناخت سیره آنهاست تا در رویارویی با نیازهای پیش رو، مطابق با الگوی [[رفتاری]] [[ائمه هدی]] {{عم}} عمل نماید<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۶۲ ـ ۷۱.</ref>.
===معیت با [[اهل بیت]]{{عم}}===
===[[وفاداری]] در [[بیعت]]===
===[[اجابت]] [[دعوت]] [[اهل بیت]]{{عم}}===
===پرداخت [[حقوق]] [[مالی]]===
===[[تسلیم]] [[اهل بیت]]{{عم}} و [[جنگ]] با [[دشمنان]] آن‌ها===
===[[انتظار فرج]] [[اهل بیت]]{{عم}}===


==جستارهای وابسته==
=== وظایف قلبی و عاطفی ===
{{فهرست اثر}}
{{اصلی|وظایف قلبی و عاطفی امت نسبت به اهل بیت}}
{{ستون-شروع|7}}
پیوند قلبی و [[عاطفی]] با [[اهل بیت]] {{عم}} به این معناست که ما قلب‌ها و احساسات‌مان را با [[اهل بیت]] {{عم}} پیوند بزنیم، به گونه‌ای که همه [[اعمال]] [[قلبی]] و [[عاطفی]] ما در راستای خواست [[خدای متعال]] و [[اهل بیت]] {{عم}} باشد. برخی از مهمترین [[اعمال]] [[قلبی]] و [[عاطفی]] ما درباره [[اهل بیت]] {{عم}} چند چیز است:
# '''[[ایمان به اهل بیت]] {{عم}}:''' [[ایمان]] به [[اهل بیت]] {{عم}} نخستین و مهمترین پیوند قلبی ما با آنهاست.  [[ایمان]] به [[اهل بیت]] {{عم}} و دارای مراتب و جلوه‌های متعددی است مانند: ایمان به خود اهل بیت {{عم}} و آنچه آنها به آن ایمان دارند<ref>{{متن حدیث|مُؤْمِنٌ بِكُمْ وَ بِمَا آمَنْتُمْ بِهِ}}؛ من لا يحضره الفقيه، ج‏۲، ص۶۱۴.</ref>.
# '''[[کفر به دشمنان اهل بیت]] {{عم}}:''' [[کفر]] به دشمنان [[اهل بیت]] چونان ایمان به آنان نیز لازم است<ref>{{متن حدیث|كَافِرٌ بِعَدُوِّكُمْ}}؛ من لا يحضره الفقيه، ج‏۲، ص۶۱۴.</ref>، همچنین باید کفر ورزید به آنچه اهل بیت {{عم}} بدان [[کفر]] ورزیدند<ref>{{متن حدیث|وَ بِمَا كَفَرْتُمْ بِهِ}}؛ من لا يحضره الفقيه، ج‏۲، ص۶۱۴.</ref>.
# '''[[پذیرش ولایت اهل بیت]] {{عم}}:''' [[پذیرش ولایت]] [[اهل بیت]] {{عم}} در ردیف [[پذیرش ولایت]] [[خدا]] قرار گرفته است<ref>{{متن حدیث|مَنْ وَالاكُمْ فَقَدْ وَالَى اللَّهَ وَ مَنْ عَادَاكُمْ فَقَدْ عَادَى اللَّهَ}}؛ کافی، ج۱، ص۲۱۷.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمایند: "[[خداوند]] [[دستور]] به [[پذیرش ولایت]] [[ائمه]] {{عم}} داده که در [[آیه]] {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> به آنها تصریح می‌نماید<ref>{{متن حدیث|فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِوَلَايَةِ الْأَئِمَّةِ الَّذِينَ سَمَّاهُمُ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ فِي قَوْلِهِ {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا}} وَ هُمُ الَّذِينَ أَمَرَ اللَّهُ بِوَلَايَتِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ}}؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۲۳.</ref>.
# '''[[بیزاری از دشمنان اهل بیت]] {{عم}}:''' همان‌گونه که [[پذیرش ولایت اهل بیت]] {{عم}} [[وظیفه]] است، [[برائت]] از دشمنان اهل بیت نیز یک [[وظیفه]] به‌شمار می‌آید. [[تبری از دشمنان]] [[اهل بیت]] دارای مراتب و مصادیق متعددی است مانند: [[بیزاری از دشمنان]] [[اهل بیت]]<ref>{{متن حدیث|بَرِئْتُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَعْدَائِكُمْ}}.</ref>؛ بیزاری از هر [[فرمانروایی]] جز [[اهل بیت]] {{عم}}<ref>{{متن حدیث|وَ كُلِّ مُطَاعٍ سِوَاكُمْ}}؛ مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره.</ref> و غیره.
# '''[[محبت به اهل بیت]] {{عم}}:''' [[محبت]]، به معنای [[دوست داشتن]] و امری [[قلبی]] و در برابر [[بغض]] است<ref>{{متن حدیث|وَ الْحُبُّ وَ ضِدَّهُ الْبُغْضَ}}؛کافی، ج۱، ص۲۰.</ref>. [[امیر مؤمنان]] {{ع}} [[محبّت به خاندان پیامبر]] {{صل}} را [[حق]] [[خدا]] بر [[انسان]] می‌داند<ref>{{متن حدیث|عَلَيْكُمْ بِحُبِّ آلِ نَبِيِّكُمْ فَإِنَّهُ حَقُّ اللَّهِ عَلَيْكُمْ}}؛ غررالحکم، ص۱۱۷.</ref> و از سویی [[محبّت]] [[اهل بیت]] {{عم}} با [[محبّت]] [[خدا]] گره خورده است: {{متن حدیث|فَمَنْ أَحَبَّنَا فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ}}<ref>صدوق، أمالی، ص۴۷۶.</ref>.
# '''[[بغض به دشمنان اهل بیت]]:''' [[بغض]] در برابر [[حبّ]] و به معنای نفرت داشتن از چیزی است، هم باید به [[اهل بیت]] [[محبت]] ورزید و هم باید به [[دشمنان]] آنها نفرت و بغض داشت<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۷۱ ـ ۸۰.</ref>.
# '''[[مودت اهل بیت]] {{عم}}:''' یکی از [[وظایف]] مهم [[مسلمانان]] در هر زمانی، [[مودت]] [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} است. منظور از مودت اهل بیت {{ع}} [[پذیرش ولایت]] آن بزرگواران است. [[مودت]] نسبت به [[خاندان پیامبر]] {{صل}} دارای ثمرات مختلفی است که مهمترین آنها [[سعادت]] [[دنیا]] و [[آخرت]] است<ref>ر.ک: [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۸۱ و ۹۵؛ [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[وظایف منتظران (کتاب)|وظایف منتظران]] ص ۷۹-۹۱؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[شرح زیارت جامعه کبیره ۴ (کتاب)|شرح زیارت جامعه کبیره]]، ص۴۷۷ ـ ۴۷۸؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۸.</ref>.
# '''[[عداوت با دشمنان اهل بیت]]:''' [[عداوت]] نقطه مقابل [[مودت]] و به معنای [[دشمنی]] است. [[مسلمانان]] به همان اندازه که موظف‌اند به [[اهل بیت]] {{عم}} [[مودت]] داشته باشند باید با دشمنان اهل بیت نیز باید [[دشمنی]] نمایند<ref>{{متن حدیث|عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكُمْ}}</ref>.
# '''[[دوستی با دوستان اهل بیت]]:''' اگر کسی [[اهل بیت]] را [[دوست]] داشته باشد، [[عشق]] به [[دوستان]] و شیفتگان آنها نیز بر او [[واجب]] است. علت این [[وجوب]]، [[تبعیت]] و [[هدایت]] آنان است<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۹۰- ۹۱.</ref>.
# '''[[زیارت اهل بیت]] {{عم}}:''' مهم‌ترین [[هدف]] در [[زیارت]]، اتصاف [[زائر]] به اوصاف مزور است از این رو، دستورهای اکیدی درباره [[زیارت]] [[اهل بیت]] {{عم}} و کیفیت آن رسیده است؛ چنان‌که [[سیره سلف صالح]] از [[اولیای خدا]] نیز چنین بوده است و [[روایات]] فراوان جوامع روایی، [[شاهد]] گویای آن است.
# '''[[توسل به اهل بیت]]:''' [[دستور]] به [[توسل]] یک [[دستور الهی]] است<ref>«ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و به سوی او راه جویید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار گردید» سوره مائده، آیه ۳۵.</ref>. مصادیق وسیله نیز در نگاه [[رسول خدا]] {{صل}} اهل بیت‌اند<ref>{{متن حدیث|وَ هُمُ الْوَسِيلَةُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۵۸.</ref>. سرّ [[توسل]] به [[اهل بیت]] {{عم}} و [[سوگند]] دادن [[خدا]] به [[حق]] ایشان این است که آنان [[بهترین]] مجرای [[فیض]] الهی‌اند.
# '''[[صلوات بر اهل بیت]] {{عم}}:''' [[خدای متعال]] به همراه [[ملائکه]] بر [[پیامبر]] {{صل}} [[صلوات]] می‌فرستند و به [[مؤمنان]] نیز [[دستور]] می‌دهد تا بر حبیبش [[صلوات]] بفرستند و [[تسلیم]] وی باشند: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا}}<ref>«خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.</ref>.
# '''[[لعن بر دشمنان اهل بیت]] {{عم}}:''' [[لعن]] به‌معنای طلب دوری از [[رحمت]] و جلوه [[عاطفی]] و لفظی [[برائت]] از [[باطل]] و [[اهل باطل]] است و بر هر [[انسان]] [[مسلمانی]] لازم است تا از [[باطل]] و [[اهل باطل]] [[تبری]] جسته و آنان را [[لعن]] نمایند. یکی از مهم‌ترین مصادیق [[اهل باطل]]، دشمنان اهل بیت [[عصمت]] و [[طهارت]] {{عم}} هستند<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۸۶ ـ ۹۲.</ref>.
 
=== سوم: وظایف رفتاری و عملی ===
{{اصلی|وظایف رفتاری و عملی امت نسبت به اهل بیت}}
مهم‌ترین وظیفه امت نسبت به اهل بیت [[عصمت]] و [[طهارت]] {{عم}}، [[عمل به دستورات]] و آموزه‌های آنهاست، [[وظایف]] معرفتی و [[عاطفی]] مقدمه‌ای برای [[وظایف]] عملی است. چنانچه [[معرفت]]، [[عواطف]] و [[احساسات]] ما، جامه عمل نپوشاند، راه به‌جایی نمی‌برد. برخی از مهم‌ترین [[وظایف]] عملی نسبت به [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] {{عم}} اشاره می‌شود:
# '''[[تمسّک به اهل بیت]] {{عم}}:''' یکی از [[وظایف مسلمانان نسبت به اهل بیت]] {{عم}} تمسّک به آنهاست. تمسک به‌معنای چنگ زدن به اهل بیت {{عم}} و محکم گرفتن آنهاست، به گونه‌ای که با وجودمان آمیخته گردد و هیچ جدایی از آن نداشته باشیم.
# '''[[اعتصام به اهل بیت]] {{عم}}:''' [[خدای متعال]] به [[انسان]] [[دستور]] می‌دهد اعتصام به حبل [[الهی]] داشته باشد: {{متن قرآن|وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا}}<ref>«و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.</ref>. حبل [[الهی]]، [[اهل بیت]] [[عصمت]] و طهارت‌اند<ref>{{متن حدیث|نَحْنُ حَبْلُ اللَّهِ الَّذِي قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا}}؛ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۴.</ref>.
# '''[[تبعیت از اهل بیت]]:''' تبعیت از [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] {{عم}} در اصطلاح به معنای عمل نمودن به [[دستورات]] [[اهل بیت]] {{عم}} است که در بسیاری از [[آیات قرآن]] و [[روایات]] بر آن تأکید شده است<ref>سوره آل عمران، آیه ۳۱.</ref>.
# '''[[اطاعت از اهل بیت]] {{عم}}:''' اطاعت و پیروی به عنوان یک [[حق]] بر گردن هر [[انسانی]] است که از [[امام]] خود [[اطاعت]] کند.
# '''[[معیت با اهل بیت]] {{عم}}:''' یکی از [[دستورات]] [[خدا]] به [[مؤمنان]]، [[همراهی]] [[مؤمنان]] با [[صادقان]] است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید!» سوره توبه، آیه ۱۱۹.</ref>. در پاره‌ای از روایات [[شیعه]] و [[سنّی]]، [[صادقان]]، [[پیامبر]] و [[اهل بیت]] {{عم}} او معرفی شده‌اند<ref>{{متن حدیث| عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} فِي قَوْلِهِ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ قَالَ مَعَ آلِ مُحَمَّدٍ {{عم}}}}؛بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱.</ref>.
# '''[[وفاداری در بیعت با اهل بیت]]:''' یکی از [[حقوق امام]] بر گردن [[امت]] و [[وظایف امت]] نسبت به [[امام]]، [[وفاداری]] در بیعت با امام است.
# '''[[اجابت دعوت اهل بیت]] {{عم}}:''' یاری و نصرت [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] {{عم}} در همه حالات؛ چه در هنگام یارخواهی آنان<ref>{{متن حدیث|وَ أَمَّا حَقِّي عَلَيْكُمْ... وَ الْإِجَابَةُ حِينَ أَدْعُوكُمْ}}؛ بحارالأنوار، ج۳۴، ص۴۸.</ref> و چه در سکوتشان بر همه مسلمین واجب است<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۹۳ ـ ۱۰۲.</ref>.
# '''[[پرداخت حقوق مالی اهل بیت]]:''' پرداخت [[حقوق]] [[مالی]] [[اهل بیت]] {{عم}} از [[وظایف امت]] [[مسلمان]] به‌شمار می‌رود که امروزه بیشتر در قالب [[خمس]] جلوه کرده است<ref>سوره انفال، آیه ۴۱.</ref>. گاهی نیز در قالب "[[انفال]]" <ref>سوره انفال، آیه ۱.</ref> و گاهی در قالب فیء است<ref>سوره حشر، آیه ۷.</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۱۰۲-۱۰۳؛ [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[اهل بیت - یوسفیان (مقاله)|مقاله «اهل بیت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵]]، ص ۹۳.</ref>
# '''[[تسلیم اهل بیت]] {{عم}}:''' [[تسلیم]] [[اهل بیت]] {{عم}} بودن، دستوری [[الهی]] است. [[خدای سبحان]] [[فرشتگان]] را موظف کرده که به همراه او بر [[پیامبر]] عظیم‌الشأن [[اسلام]] {{صل}} [[درود]] فرستند: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا}}<ref>«خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.</ref> و در برابر [[راهنمایی]] آن حضرت [[تسلیم محض]] باشند.
# '''[[جنگ با دشمنان اهل بیت]] {{عم}}:''' یکی از [[وظایف]] [[رفتاری]] [[امت]] نسبت به [[اهل بیت]] {{عم}} [[زندگی]] مسالمت‌آمیز با کسانی است که [[تسلیم]] آنهایند<ref>{{متن حدیث|سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَكُمْ}}</ref> و [[جنگ]] بی‌امان با کسانی که با آنها سر [[جنگ]] و [[نزاع]] دارند<ref>{{متن حدیث|وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ}}</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۱۰۳ ـ ۱۰۴.</ref>
# '''[[انتظار فرج اهل بیت]] {{عم}}:''' انتظار ظهور امام مهدی {{ع}} از مهمترین ارکان [[اعتقادی]] [[شیعیان]] است که بسیاری آن را صرفا یک حالت [[قلبی]] تلقی می کنند در حالی که [[روح]] سازنده [[انتظار]]، با حرکت و عمل پیوند خورده است و تمام ابعاد فردی و [[اجتماعی]] [[زندگی]] [[انسان]] را دربر می گیرد و آثار عمیق [[تربیتی]]، روانشناختی، [[سیاسی]]، [[اقتصادی]] و... بر فرد و [[جامعه]] باقی می گذارد<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین]]؛ [[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)|تربیت سیاسی در پرتو انتظار]]، ص۳۸-۳۹.</ref>.
 
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
* [[وظایف معرفتی]]
* [[وظایف معرفتی]]
* [[جایگاه اهل بیت]]
* [[جایگاه اهل بیت]]
* [[شناخت شخصیت اهل بیت]]
* [[شناخت شخصیت اهل بیت]]
* [[شناخت جایگاه اهل بیت]]
* [[شناخت جایگاه اهل بیت]]
* [[خلافت اهل بیت ]]
* [[خلافت اهل بیت]]
* [[نصب اهل بیت]]
* [[نصب اهل بیت]]
* [[ولایت اهل بیت]]
* [[ولایت اهل بیت]]
خط ۸۶: خط ۹۹:
* [[انتظار فرج اهل بیت]]
* [[انتظار فرج اهل بیت]]
* [[پیمان با خدا]]
* [[پیمان با خدا]]
*
{{پایان مدخل وابسته}}
 
{{پایان}}
{{پایان}}


==منابع==
== منابع ==
* [[پرونده:34532.jpg|22px]] [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|'''وظایف امت نسبت به قرآن و عترت''']]
{{منابع}}
# [[پرونده:IM010259.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|'''وظایف امت نسبت به قرآن و عترت''']]
# [[پرونده:10103832.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[شرح زیارت جامعه کبیره ۴ (کتاب)|'''شرح زیارت جامعه کبیره ۴''']]
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
# [[پرونده:77799.jpg|22px]] [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[وظایف منتظران (کتاب)|'''وظایف منتظران''']]
# [[پرونده:1379781.jpg|22px]] [[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|'''حقوق اهل بیت''']]
# [[پرونده:1313.jpg|22px]] [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[اهل بیت - یوسفیان (مقاله)|مقاله «اهل بیت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵''']]
# [[پرونده:13681225.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|'''مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین''']]، [[گفتمان مهدویت مقاله‌های گفتمان هشتم ج۱ (کتاب)|گفتمان مهدویت مقاله‌های گفتمان هشتم ج۱]]
# [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]] [[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)|'''تربیت سیاسی در پرتو انتظار''']]، [[مشرق موعود (نشریه)|فصلنامه مشرق موعود]]
{{پایان منابع}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس}}
{{پانویس2}}


[[رده:مدخل]]
[[رده:اهل بیت]]
[[رده:وظایف امت نسبت به اهل بیت]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۰۶

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اهل بیت است. وظایف امت نسبت به اهل بیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: وظایف امت نسبت به اهل بیت در قرآن - پرسش مرتبط ندارد

وطایف امت نسبت به اهل بیت (ع) از مواردی است که در آیات و روایات بدان اشاره شده است که در سه بخش معرفتی، عاطفی و رفتاری دسته‌بندی می‌شود. وظایف معرفتی آن است که یک انسان مسلمان، بینش درستی از شخصیت، جایگاه حقوق و معارف اهل بیت (ع) داشته باشد تا در مقام عمل و رفتار نسبت به آنها درست عمل نماید. مهم‌ترین وظایف معرفتی درباره اهل بیت (ع) عبارت‌اند از: شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت؛ شناخت حقوق ایشان و شناخت سیره و معارف اهل بیت (ع). برخی از مهمترین وظایف قبلی و عاطفی عبارت‌اند از: ایمان به اهل بیت؛ کفر به دشمنان ایشان؛ پذیرش ولایت؛ بیزاری از دشمنان اهل بیت (ع)؛ محبت به اهل بیت (ع) و غیره. اما مهم‌ترین وظیفه امت نسبت به اهل بیت (ع)، عمل به دستورات و آموزه‌های آنهاست، برخی از مهم‌ترین وظایف عملی عبارت است از: تمسّک به اهل بیت (ع)؛ اعتصام به ایشان؛ تبعیت؛ اطاعت؛ معیت با اهل بیت (ع)؛ وفاداری در بیعت و غیره.

مقدمه

در قرآن کریم و روایات علاوه بر شمردن فضایل اهل‌ بیت (ع)، وظیفۀ عموم مسلمانان را نیز در برابر آنان تعیین کرده است، وظایفی مانند مودت، تمسّک به آنان، ولایت، مقدم دانستن آنان، اقتدا به ایشان، تکریم، پرداخت خمس، صله و پیوند، صلوات بر آنان، یاد ایشان، ذکر مصائب، زیارت و...[۱].

وظایف امت پیامبر اسلام درباره پیامبر و اهل بیت (ع) او را می‌توان در عبارت تمسک به پیامبر و اهل بیت خلاصه و به سه بخش معرفتی، عاطفی و رفتاری دسته‌بندی کرد:

نخست: وظایف معرفتی

مقالهٔ اصلی: وظایف معرفتی امت نسبت به اهل بیت

وظایف معرفتی آن است که یک انسان مسلمان، بینش درستی از شخصیت، جایگاه حقوق و معارف اهل بیت (ع) داشته باشد تا در مقام عمل و رفتار نسبت به آنها درست عمل نماید. مهم‌ترین وظایف معرفتی درباره اهل بیت (ع) عبارت است از:

  1. شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت (ع): آنچه بر عهده امت است، شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت (ع) است، نه شناخت شناسنامه‌ای و شخصی، گرچه شناخت شخصی آنها نیز لازم است. امام عسکری (ع) می‌فرمایند: زمین تا روز قیامت از حجت خدا بر خلقش خالی نیست. هر که بمیرد، در حالی که امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است[۲].
  2. شناخت حقوق اهل بیت (ع): جنبه‌‌ای که در عرصه شناخت اهل بیت (ع) باید به آن توجه داشته باشیم شناخت حقوق اهل بیت (ع) است. پیامبر اسلام (ص) می‌فرمایند: به خداوند سوگند بنده‌ای از اعمال خود سود نمی‌برد مگر اینکه حق ما را بشناسد[۳].
  3. شناخت سیره و معارف اهل بیت (ع): شناخت زندگی معصومان (ع)، دارای مراتب و مراحلی است که بخشی از آن به شناخت خاندان آن بزرگواران و بخشی به شناخت فضایل، مناقب و مصائب آنان اختصاص دارد و بخشی نیز با شناخت حکمت رفتار و نحوه عملکرد آنان به‌دست می‌آید. شناخت سیره به معنای فهم و دریافت سیر هدایتی اهل بیت (ع) در عرصه اجتماعی و تاریخی است. به دیگر سخن، شناخت سیره، نگرش روشمند و هماهنگی به عملکرد معصومان (ع) است. پیروی از ائمه اطهار (ع)، نیازمند شناخت سیره آنهاست تا در رویارویی با نیازهای پیش رو، مطابق با الگوی رفتاری ائمه هدی (ع) عمل نماید[۴].

وظایف قلبی و عاطفی

مقالهٔ اصلی: وظایف قلبی و عاطفی امت نسبت به اهل بیت

پیوند قلبی و عاطفی با اهل بیت (ع) به این معناست که ما قلب‌ها و احساسات‌مان را با اهل بیت (ع) پیوند بزنیم، به گونه‌ای که همه اعمال قلبی و عاطفی ما در راستای خواست خدای متعال و اهل بیت (ع) باشد. برخی از مهمترین اعمال قلبی و عاطفی ما درباره اهل بیت (ع) چند چیز است:

  1. ایمان به اهل بیت (ع): ایمان به اهل بیت (ع) نخستین و مهمترین پیوند قلبی ما با آنهاست. ایمان به اهل بیت (ع) و دارای مراتب و جلوه‌های متعددی است مانند: ایمان به خود اهل بیت (ع) و آنچه آنها به آن ایمان دارند[۵].
  2. کفر به دشمنان اهل بیت (ع): کفر به دشمنان اهل بیت چونان ایمان به آنان نیز لازم است[۶]، همچنین باید کفر ورزید به آنچه اهل بیت (ع) بدان کفر ورزیدند[۷].
  3. پذیرش ولایت اهل بیت (ع): پذیرش ولایت اهل بیت (ع) در ردیف پذیرش ولایت خدا قرار گرفته است[۸]. امام صادق (ع) می‌فرمایند: "خداوند دستور به پذیرش ولایت ائمه (ع) داده که در آیه ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾[۹] به آنها تصریح می‌نماید[۱۰].
  4. بیزاری از دشمنان اهل بیت (ع): همان‌گونه که پذیرش ولایت اهل بیت (ع) وظیفه است، برائت از دشمنان اهل بیت نیز یک وظیفه به‌شمار می‌آید. تبری از دشمنان اهل بیت دارای مراتب و مصادیق متعددی است مانند: بیزاری از دشمنان اهل بیت[۱۱]؛ بیزاری از هر فرمانروایی جز اهل بیت (ع)[۱۲] و غیره.
  5. محبت به اهل بیت (ع): محبت، به معنای دوست داشتن و امری قلبی و در برابر بغض است[۱۳]. امیر مؤمنان (ع) محبّت به خاندان پیامبر (ص) را حق خدا بر انسان می‌داند[۱۴] و از سویی محبّت اهل بیت (ع) با محبّت خدا گره خورده است: «فَمَنْ أَحَبَّنَا فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ»[۱۵].
  6. بغض به دشمنان اهل بیت: بغض در برابر حبّ و به معنای نفرت داشتن از چیزی است، هم باید به اهل بیت محبت ورزید و هم باید به دشمنان آنها نفرت و بغض داشت[۱۶].
  7. مودت اهل بیت (ع): یکی از وظایف مهم مسلمانان در هر زمانی، مودت اهل بیت پیامبر (ص) است. منظور از مودت اهل بیت (ع) پذیرش ولایت آن بزرگواران است. مودت نسبت به خاندان پیامبر (ص) دارای ثمرات مختلفی است که مهمترین آنها سعادت دنیا و آخرت است[۱۷].
  8. عداوت با دشمنان اهل بیت: عداوت نقطه مقابل مودت و به معنای دشمنی است. مسلمانان به همان اندازه که موظف‌اند به اهل بیت (ع) مودت داشته باشند باید با دشمنان اهل بیت نیز باید دشمنی نمایند[۱۸].
  9. دوستی با دوستان اهل بیت: اگر کسی اهل بیت را دوست داشته باشد، عشق به دوستان و شیفتگان آنها نیز بر او واجب است. علت این وجوب، تبعیت و هدایت آنان است[۱۹].
  10. زیارت اهل بیت (ع): مهم‌ترین هدف در زیارت، اتصاف زائر به اوصاف مزور است از این رو، دستورهای اکیدی درباره زیارت اهل بیت (ع) و کیفیت آن رسیده است؛ چنان‌که سیره سلف صالح از اولیای خدا نیز چنین بوده است و روایات فراوان جوامع روایی، شاهد گویای آن است.
  11. توسل به اهل بیت: دستور به توسل یک دستور الهی است[۲۰]. مصادیق وسیله نیز در نگاه رسول خدا (ص) اهل بیت‌اند[۲۱]. سرّ توسل به اهل بیت (ع) و سوگند دادن خدا به حق ایشان این است که آنان بهترین مجرای فیض الهی‌اند.
  12. صلوات بر اهل بیت (ع): خدای متعال به همراه ملائکه بر پیامبر (ص) صلوات می‌فرستند و به مؤمنان نیز دستور می‌دهد تا بر حبیبش صلوات بفرستند و تسلیم وی باشند: ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾[۲۲].
  13. لعن بر دشمنان اهل بیت (ع): لعن به‌معنای طلب دوری از رحمت و جلوه عاطفی و لفظی برائت از باطل و اهل باطل است و بر هر انسان مسلمانی لازم است تا از باطل و اهل باطل تبری جسته و آنان را لعن نمایند. یکی از مهم‌ترین مصادیق اهل باطل، دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) هستند[۲۳].

سوم: وظایف رفتاری و عملی

مقالهٔ اصلی: وظایف رفتاری و عملی امت نسبت به اهل بیت

مهم‌ترین وظیفه امت نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، عمل به دستورات و آموزه‌های آنهاست، وظایف معرفتی و عاطفی مقدمه‌ای برای وظایف عملی است. چنانچه معرفت، عواطف و احساسات ما، جامه عمل نپوشاند، راه به‌جایی نمی‌برد. برخی از مهم‌ترین وظایف عملی نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) اشاره می‌شود:

  1. تمسّک به اهل بیت (ع): یکی از وظایف مسلمانان نسبت به اهل بیت (ع) تمسّک به آنهاست. تمسک به‌معنای چنگ زدن به اهل بیت (ع) و محکم گرفتن آنهاست، به گونه‌ای که با وجودمان آمیخته گردد و هیچ جدایی از آن نداشته باشیم.
  2. اعتصام به اهل بیت (ع): خدای متعال به انسان دستور می‌دهد اعتصام به حبل الهی داشته باشد: ﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا﴾[۲۴]. حبل الهی، اهل بیت عصمت و طهارت‌اند[۲۵].
  3. تبعیت از اهل بیت: تبعیت از اهل بیت عصمت و طهارت (ع) در اصطلاح به معنای عمل نمودن به دستورات اهل بیت (ع) است که در بسیاری از آیات قرآن و روایات بر آن تأکید شده است[۲۶].
  4. اطاعت از اهل بیت (ع): اطاعت و پیروی به عنوان یک حق بر گردن هر انسانی است که از امام خود اطاعت کند.
  5. معیت با اهل بیت (ع): یکی از دستورات خدا به مؤمنان، همراهی مؤمنان با صادقان است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ﴾[۲۷]. در پاره‌ای از روایات شیعه و سنّی، صادقان، پیامبر و اهل بیت (ع) او معرفی شده‌اند[۲۸].
  6. وفاداری در بیعت با اهل بیت: یکی از حقوق امام بر گردن امت و وظایف امت نسبت به امام، وفاداری در بیعت با امام است.
  7. اجابت دعوت اهل بیت (ع): یاری و نصرت اهل بیت عصمت و طهارت (ع) در همه حالات؛ چه در هنگام یارخواهی آنان[۲۹] و چه در سکوتشان بر همه مسلمین واجب است[۳۰].
  8. پرداخت حقوق مالی اهل بیت: پرداخت حقوق مالی اهل بیت (ع) از وظایف امت مسلمان به‌شمار می‌رود که امروزه بیشتر در قالب خمس جلوه کرده است[۳۱]. گاهی نیز در قالب "انفال" [۳۲] و گاهی در قالب فیء است[۳۳].[۳۴]
  9. تسلیم اهل بیت (ع): تسلیم اهل بیت (ع) بودن، دستوری الهی است. خدای سبحان فرشتگان را موظف کرده که به همراه او بر پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) درود فرستند: ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾[۳۵] و در برابر راهنمایی آن حضرت تسلیم محض باشند.
  10. جنگ با دشمنان اهل بیت (ع): یکی از وظایف رفتاری امت نسبت به اهل بیت (ع) زندگی مسالمت‌آمیز با کسانی است که تسلیم آنهایند[۳۶] و جنگ بی‌امان با کسانی که با آنها سر جنگ و نزاع دارند[۳۷].[۳۸]
  11. انتظار فرج اهل بیت (ع): انتظار ظهور امام مهدی (ع) از مهمترین ارکان اعتقادی شیعیان است که بسیاری آن را صرفا یک حالت قلبی تلقی می کنند در حالی که روح سازنده انتظار، با حرکت و عمل پیوند خورده است و تمام ابعاد فردی و اجتماعی زندگی انسان را دربر می گیرد و آثار عمیق تربیتی، روانشناختی، سیاسی، اقتصادی و... بر فرد و جامعه باقی می گذارد[۳۹].

جستارهای وابسته

منابع

  1. مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت
  2. محمدی ری‌شهری، محمد، شرح زیارت جامعه کبیره ۴
  3. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر
  4. میرباقری، سید محمد حسین، وظایف منتظران
  5. شکری، آرزو، حقوق اهل بیت
  6. یوسفیان، حسن، مقاله «اهل بیت»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵
  7. سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین، گفتمان مهدویت مقاله‌های گفتمان هشتم ج۱
  8. موسوی، سید مهدی، تربیت سیاسی در پرتو انتظار، فصلنامه مشرق موعود

پانویس

  1. ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۱۰.
  2. ↑ «أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ أَنَّ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۴۶.
  3. ↑ «وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا يَنْفَعُ عَبْداً عَمَلُهُ إِلَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا»؛ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۷۰؛ فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج۲، ص۷۹.
  4. ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۶۲ ـ ۷۱.
  5. ↑ «مُؤْمِنٌ بِكُمْ وَ بِمَا آمَنْتُمْ بِهِ»؛ من لا يحضره الفقيه، ج‏۲، ص۶۱۴.
  6. ↑ «كَافِرٌ بِعَدُوِّكُمْ»؛ من لا يحضره الفقيه، ج‏۲، ص۶۱۴.
  7. ↑ «وَ بِمَا كَفَرْتُمْ بِهِ»؛ من لا يحضره الفقيه، ج‏۲، ص۶۱۴.
  8. ↑ «مَنْ وَالاكُمْ فَقَدْ وَالَى اللَّهَ وَ مَنْ عَادَاكُمْ فَقَدْ عَادَى اللَّهَ»؛ کافی، ج۱، ص۲۱۷.
  9. ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
  10. ↑ «فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِوَلَايَةِ الْأَئِمَّةِ الَّذِينَ سَمَّاهُمُ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ فِي قَوْلِهِ ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ وَ هُمُ الَّذِينَ أَمَرَ اللَّهُ بِوَلَايَتِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ»؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۲۳.
  11. ↑ «بَرِئْتُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَعْدَائِكُمْ».
  12. ↑ «وَ كُلِّ مُطَاعٍ سِوَاكُمْ»؛ مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره.
  13. ↑ «وَ الْحُبُّ وَ ضِدَّهُ الْبُغْضَ»؛کافی، ج۱، ص۲۰.
  14. ↑ «عَلَيْكُمْ بِحُبِّ آلِ نَبِيِّكُمْ فَإِنَّهُ حَقُّ اللَّهِ عَلَيْكُمْ»؛ غررالحکم، ص۱۱۷.
  15. ↑ صدوق، أمالی، ص۴۷۶.
  16. ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۷۱ ـ ۸۰.
  17. ↑ ر.ک: مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۸۱ و ۹۵؛ میرباقری، سید محمد حسین، وظایف منتظران ص ۷۹-۹۱؛ محمدی ری‌شهری، محمد، شرح زیارت جامعه کبیره، ص۴۷۷ ـ ۴۷۸؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۸.
  18. ↑ «عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكُمْ»
  19. ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۹۰- ۹۱.
  20. ↑ «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و به سوی او راه جویید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار گردید» سوره مائده، آیه ۳۵.
  21. ↑ «وَ هُمُ الْوَسِيلَةُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۵۸.
  22. ↑ «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.
  23. ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۸۶ ـ ۹۲.
  24. ↑ «و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.
  25. ↑ «نَحْنُ حَبْلُ اللَّهِ الَّذِي قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»؛ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۴.
  26. ↑ سوره آل عمران، آیه ۳۱.
  27. ↑ «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید!» سوره توبه، آیه ۱۱۹.
  28. ↑ « عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) فِي قَوْلِهِ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ قَالَ مَعَ آلِ مُحَمَّدٍ (ع)»؛بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱.
  29. ↑ «وَ أَمَّا حَقِّي عَلَيْكُمْ... وَ الْإِجَابَةُ حِينَ أَدْعُوكُمْ»؛ بحارالأنوار، ج۳۴، ص۴۸.
  30. ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۹۳ ـ ۱۰۲.
  31. ↑ سوره انفال، آیه ۴۱.
  32. ↑ سوره انفال، آیه ۱.
  33. ↑ سوره حشر، آیه ۷.
  34. ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۱۰۲-۱۰۳؛ یوسفیان، حسن، مقاله «اهل بیت»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۹۳.
  35. ↑ «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.
  36. ↑ «سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَكُمْ»
  37. ↑ «وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ»
  38. ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۱۰۳ ـ ۱۰۴.
  39. ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین؛ موسوی، سید مهدی، تربیت سیاسی در پرتو انتظار، ص۳۸-۳۹.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=وظایف_امت_نسبت_به_اهل_بیت&oldid=1235170»