اصبغ بن نباته در رجال و تراجم: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (جایگزینی متن - ' لیکن ' به ' لکن ')
 
(۶۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش غیرنهایی}}
{{جعبه اطلاعات راوی
{{امامت}}
| عنوان            = اصبغ بن نباته
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| تصویر            =
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اصبغ بن نباته]]''' است. "'''[[اصبغ بن نباته]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| اندازه تصویر      =
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| نام کامل          = أصبغ بن نباتة الحنظلی<ref>الکافی: ج۱، ص۴۵۰، ر۳۴.</ref>
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[اصبغ بن نباته در رجال و تراجم]] | [[اصبغ بن نباته در تاریخ اسلامی]]</div>
| کنیه              = أبو القاسم <ref>التاریخ الکبیر: ج۲، ص۳۵، ر۱۵۹۵.</ref>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| لقب              = الحنظلی<ref>الکافی: ۱ / ۴۵۰ ر۳۴.</ref>، اضاف الیه الشیخ: التمیمی. <ref>رجال الشیخ: ص۳۴، ر۲.</ref>، والنجاشی: المجاشعی. <ref>رجال النجاشی: ص۸، ر۵.</ref> والبخاری: الدارمی الکوفی. <ref>تاریخ الکبیر: ج۲، ص۳۵، ر۱۵۹۵.</ref>
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[اصبغ بن نباته (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| نسب              =
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| تولد              =
| شهر تولد          =
| کشور تولد        =
| محل زندگی        =
| وفات              = توفّی بعد سنة ۱۰۰ <ref>تاريخ الاسلام: ج۷، ص۲۸، ر۱۱.</ref>
| شهر وفات          =
| محل دفن          =
| خویشاوندان سرشناس =
| مذهب              = من خاصّة امیر المؤمنین {{ع}} <ref>النجاشی: ص۸ ر۵.</ref>
| صحابی            =
| راوی از معصوم    =
| مشایخ            =
| راویان از او      =
| اعتبار            =
| موضوع روایات      =
| تعداد روایات      =أصبغ بن نباتة الحنظلی: ۱ روایه<br/>الأصبغ بن نباتة: ۵۸ روایه<br/>الأصبغ: ۸ روایه<br/>جمع عدد الروایات: ۶۷ روایه
| تألیفات          =
| شهرت              =
| سایر              = نام وی در منابع ذیل آمده است: اتقال المقال: ۲۷. أعیان الشیعة: ۱ / ۴۶۴. بلغة المحدثین: ۳۳۳ ر۱۴. بهجة الآمال: ۲ / ۳۴۸. التحریر الطاووسی: ۷۷ ر۴۷. تنقیح المقال: ۱ / ۱۵۰ ر۱۰۰۸. تهذیب المقال: ۱ / ۱۹۱ ر۴. جامع الرواة: ۱ / ۱۰۶. الجامع فی الرّجال: ۱ / ۲۷۸. خلاصة الأقوال: ۲۴ ر۹. رجال إبن داوود: ۵۲ ر۲۰۴. رجال الانصاری: ۳۱. رجال البرقی: ۵<ref>وفیه: «الأصبغ بن نباتة التمیمی الحنظلی»</ref>. رجال الطوسی: ۳۴ ر۲ <ref>وفیه: «أصبغ بن نباتة التمیمی الحنظلی»</ref>، و۶۶ ر۲. رجال الکشی: ۵ / ۸، و۱۰۳ ر۱۶۴، و۱۶۵. رجال النجاشی: ۸ ر۵، <ref>وفیه: «الأصبغ بن نباتة المجاشعی»</ref>. طرائف المقال: ۲ / ۷۴ ر۷۳۰۷. غایة المرام: ۷۹. الفهرست: ۳۷ الرقم بعد، ۱۰۸. قاموس الرّجال: ۲ / ۱۶۲ ر۹۴۰. کامل الزیارات: ۲۸ ح ۵. مجمع الرّجال: ۱ / ۲۳۱. مستدرکات علم الرّجال: ۱ / ۶۹۱ ر۵۴۸ / ۲۰۲۱. معالم العلماء: ۲۷ / ۱۳۸. معجم الثقات: ۱۹ / ۱۲۰. معجم رجال الحدیث: ۳ / ۲۱۸ ر۱۵۰۶، و۲۱۹ ر۱۵۰۹. معراج أهل الکمال: ۲۸۸ ر۱۱۶. منتهی المقال: ۲ / ۱۰۲ ر۴۰۱. منهج المقال: ۶۲. الموسوعة الرّجالیّة: ۴ / ۷۴، و۷ / ۱۴۴. نقد الرّجال: ۴۹ ر۱. الوجیزة فی الرّجال: ۱۶۳ ر۲۲۴. وسائل الشیعة: ۳۰ / ۳۲۱. تاریخ الاسلام: ۷ / ۲۸ ر۱۱. التاریخ الکبیر: ۲ / ۳۵ ر۱۵۹۵. تقریب التهذیب: ۱ / ۸۱ ر۶۱۳. تهذیب التهذیب: ۱ / ۳۱۶ ر۶۵۸. تهذیب الکمال: ۳ / ۳۰۸ ر۵۳۷. الجرح والتعدیل: ۲ / ۳۱۹ ر۱۲۱۳. المجروحین لابن حبّان: ۱ / ۱۷۳. میزان الاعتدال: ۱ / ۲۷۱ ر۱۰۱۳. تاریخ الثقات: ۷۱ ر۱۰۹. الطبقات الکبری: ۶ / ۲۵۵.
}}
{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = اصبغ بن نباته| عنوان مدخل  = اصبغ بن نباته| مداخل مرتبط = [[اصبغ بن نباته در رجال و تراجم]] - [[اصبغ بن نباته در تاریخ اسلامی]] - [[اصبغ بن نباته در نهج البلاغه]] - [[اصبغ بن نباته در حدیث]]| پرسش مرتبط  = }}
== آشنایی اجمالی ==
از شخصیت‌های معروف [[شیعی]] و از [[اصحاب]] مخصوص [[امام علی]] {{ع}}. [[اصبغ]] از شاخه [[بنو مجاشع بن دارم]]، از تیره [[بنوحنظلة بن مالک]]، از [[قبیله بنی‌تمیم]] بود<ref> ابن کلبی، ج۱، ص۲۹۷؛ ابن حزم، ص۲۳۱.</ref>؛ از این رو او را با نسبت‌های مجاشعی، دارمی، حنظلی و تمیمی یاد کرده‌اند<ref>بخاری، التاریخ الکبیر، ج۲، ص۳۵؛ مزی، ج۳، ص۳۰۸.</ref>. بر این اساس نسبت‌های [[عبدی]]<ref>مفید، ص۳۵۱؛ ابن عقده، ص۱۵۹.</ref> و طائی<ref>خصیبی، ص۱۴۸.</ref> که در بعضی از منابع برای او آمده، [[اشتباه]] است. [[کنیه]] او را [[ابوالقاسم]] آورده‌اند<ref>دولابی، الکنی و الأسماء، ج۲، ص۱۶۵؛ ذهبی، المقتنی، ج۱، ص۱۹.</ref>.


==مقدمه==
سال [[تولد]] و نیز [[زمان مرگ]] اصبغ به طور دقیق مشخص نیست؛ با توجه به خبری که او درباره حضورش نزد امام علی {{ع}} در دوران [[حکومت]] [[ابوبکر]]<ref>ابوبکر، ص۱۱-۱۳.</ref> نقل کرده <ref>ابن هشام، ص۱۷۴؛ ابن عساکر، ج۳۶، ص۱۳۸؛ یاقوت حموی، ج۱ ص۱۱۵.</ref>، و [[استنباط]] [[ابن حجر]]<ref>الاصابه، ج۱، ص۳۴۷.</ref> از این خبر مبنی بر مخضرم بودن اصبغ، می‌‌توان تولد او را در حدود [[سال اول بعثت]] دانست؛ زیرا «مخضرم» به کسی گفته می‌شود که هم دوره [[جاهلیت]] و هم دوره [[اسلام]] را [[درک]] کرده باشد<ref>ابن قتیبه، ص۵۷۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۱۵۶.</ref>.
*نام او [[اصبغ بن نباته بن حارث]]<ref>اصبغ، به فتح همزه، سکون صاد و فتح باء. نباته: بضم نون، فتح باء، و تاء مفتوحه. ر.ک: تنقیح المقال، ج۱۱ (باب الهمزة، بعدها صاد أو ضاد)، ص۱۲۷- ۱۲۸. أصبغ بن نباته بن حارث (بسام) بن عمرو بن فاتک بن عامر بن مجاشع بن دارم بن مالک حنظلة بن مالک بن زید مناة بن تمیم.</ref> (بسام) [[کوفی]]<ref>أصحاب أمیر المؤمنین{{ع}} و الرواة عنه، محمد هادی امینی، ج۱، ص۶۵. برای اطلاع بیشتر درباره این شخصیت، نک: رجال نجاشی، ص۶؛ رجال شیخ طوسی، ص۵؛ تنقیح المقال، مامقانی، ج۱، ص۱۵۰. و همچنین: إتقان المقال، ص۲۷؛ الاشتقاق، ص۲۴۳؛ الإصابه، ابن حجر، ج۱، ص۱۰۸؛ أخبار أصبهان، ج۲، ص۶۰؛ بهجة الآمال، ج۲، ص۳۴۸؛ تأسیس الشیعة، ص۲۸۱، ۳۵۸؛ تحفة الأحباب، ص۲۴؛ تقریب التهذیب، ج۱، ص۸۱؛ تنقیح المقال، ج۱، ص۱۵۰؛ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۳۶۲؛ تهذیب المقال، ج۱، ص۱۹۱؛ جامع الرواه، ج۱، ص۱۰۶؛ الجرح و التعدیل، ج۲، ص۳۱۹؛ جمهرة أنساب العرب، ص۲۳۱؛ خلاصة الأقوال، ص۲۴؛ رجال ابن داود، ص۵۲؛ رجال الطوسی، ص۳۴؛ رجال الکشی، ص۱۰۳؛ رجال النجاشی، ص۶؛ رجال البرقی، ص۵؛ سفینة البحار، ج۱، ص۶۹۵ و ج۲، ص۷؛ شرح ابن أبی الحدید، ج۱، ص۲۴۸؛ ج۳، ص۱۹۵؛ ج۵، ص۱۷۶؛ ج۸، ص۸۲؛ ج۱۸، ص۲۲۷؛ العقد الفرید، ج۳، ص۲۶۸؛ الغدیر، ج۱، ص۱۵، ۲۵، ۲۸، ۴۵، ۴۹، ۶۲، ۸۵، ۱۶۷ و ۲۰۲؛ الغارات، ج۱، ص۲۲، ۱۸۳ و ۱۸۹ و ج۲، ص۵۰۱، ۷۱۶ و ۷۴۰؛ الفوائد الرجالیة، ج۱، ص۲۶۶ و ج۲، ص۷۷؛ فهرست الطوسی، ص۶۲ و ۶۳؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۱۰۳؛ لسان المیزان، ج۷، ص۱۸۰؛ معجم الثقات، ص۱۹، ۲۴۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۱۸؛ المناقب، ج۳، ص۱۷۳؛ منتهی المقال، ص۶۱؛ میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۷۱؛ نقد الرجال، ص۴۹؛ وقعة صفین، ص۵، ۱۲۶، ۱۴۶، ۱۵۸، ۲۳۱، ۳۲۲، ۴۰۶، ۴۲۲ و ۴۲۳؛ مجالس المؤمنین، ص۳۰۳؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۱۰۳؛ اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۶۴-۴۶۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۱۸؛ مجمع الرجال، ج۱، ص۲۳۳؛ منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، ج۱، ص۴۶۵؛ بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۹۲۷- ۱۹۳۰.</ref> و کنیه‌اش [[ابوالقاسم]] است. با توجه به پسوند [[کوفی]] که در ادامه نام و [[نسب]] او آمده است و نیز شمرده شدن او از شجاعان [[عراق]]، به نظر می‌رسد، محل ولادت و یا دست کم، [[رشد]] وی [[کوفه]] بوده است. اما برقی در رجالش نام وی را در ضمن افرادی که [[اهل]] [[یمن]] بوده، از [[اصحاب امام علی]]{{ع}} شمرده شده‌اند، آورده است<ref>رجال البرقی، برقی، «و أصحابه من الیمن: الاصبغ بن نباته».</ref>. این دو سخن را می‌توان چنین جمع کرد که اجداد وی از [[یمن]] به [[عراق]] [[مهاجرت]] کرده‌اند و [[اصبغ بن نباته]] در آنجا به [[دنیا]] آمده است. و یا او هم جزء [[مهاجران]] از [[یمن]] به [[عراق]] بوده و در این منطقه [[رشد]] یافته است. [[اصبغ بن نباته]] بنا به آن‌چه در کتب [[رجال]] و [[تاریخ]] و تراجم مشهور است، از [[تربیت]] شدگان محضر [[امام امیرالمؤمنین]] [[علی]]{{ع}} و از [[یاران]] و [[خواص]] ایشان بوده است<ref>رجال الطوسی، طوسی، ص۳۴.</ref>.
*علاوه بر این، [[شیخ طوسی]] در [[رجال]] و فهرست خود نیز وی را از [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} شمرده است<ref>رجال الطوسی، طوسی، ص۶۶؛ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۳، ص۲۴۶.</ref>؛ مطلبی که [[ابن شهر آشوب]] در [[مناقب]] آورده است نیز بر این مسئله دلالت دارد<ref>مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۰؛ او افرادی را نام میبرد و سپس اضافه می‌کند: {{عربی|... و أصحابه من خواص أبیه مثل حجر و رشید و رفاعة و کمیل و المسیب و قیس و ابن واثلة و ابن واثله و ابن الحمق و ابن أرقم و ابن صرد و ابن عقله و جابر و الدؤلی و عبایة و جعید و سلیم و حبیب قیس و الأحنف و الأصبغ و الأعور مما لا یحصی کثره}}.</ref>. [[محمد]] [[هادی]] امینی ایشان را هم دوره [[امام حسین]]{{ع}} دانسته، روایتی از طریق [[اصبغ]] از [[امام حسین]]{{ع}} [[نقل]] کرده است<ref>أصحاب أمیر المؤمنین{{ع}} و الرواة عنه، محمد هادی امینی،ج ۱، ص۶۵.</ref>؛ مطلبی که در کتاب "[[مصادر نهج البلاغه و اسانیده]]" آمده است، [[اصبغ بن نباته]] دوران [[امام سجاد]] و بخشی از دوران [[امام باقر]]{{عم}} را نیز [[درک]] کرده است <ref>مصادر نهج البلاغة و اسانیده، سید عبد الزهراء، ج۱، ص۴۹؛ تنقیح المقال، مامقانی، ج۱۷، ص۳۳۵ (پاورقی ۱).</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۱۹۹-۲۰۰.</ref>.
*[[اصبغ]] [[فرزند]] [[نباتة بن حارث]] [[اهل کوفه]] و از [[طایفه]] مجاشع تمیمی از [[خواص اصحاب]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} و جزء [[شرطة الخمیس]] و مورد [[اعتماد]] کامل آن [[حضرت]] بود. او مردی دانشمند و [[شاعری]] [[توانمند]] و سرداری [[شجاع]] و عابدی [[شب]] زنده‌دار بود و پس از [[شهادت]] [[حضرت امیر]]{{ع}} در زمره [[اصحاب خاص]] [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} درآمد<ref>قاموس الرجال، ج۲، ص۱۶۲ و اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۶۴.</ref>.
*[[اصبغ]] در بیماریی که موجب [[مرگ]] [[سلمان فارسی]] شد در [[مدائن]] از او [[عیادت]] کرد و او را به [[قبرستان]] برد تا با [[اهل قبور]] و اموات سخن گوید<ref>گفت و گوی سلمان با مردگان را در شرح حال سلمان در همین اثر ملاحظه فرمایید.</ref>. همچنین در مراسم [[غسل]]، [[کفن]] و [[دفن]] [[سلمان]] با [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}<ref>حضور امیرالمؤمنین{{ع}} علی{{ع}} بالین جنازه سلمان در مدائن به صورت اعجاز بود، که در ترجمه سلمان در همین اثر خواهد آمد.</ref>[[شرکت]] نمود<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۰۰.</ref>.


==[[جایگاه]] [[اصبغ بن نباته]]==
همچنین با توجه به نسبت «[[کوفی]]» که بیشتر شرح حال نویسان برای او آورده‌اند<ref>ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۷۱؛ مغلطای، ج۲، ص۲۵۲؛ ابن حجر، لسان المیزان، ج۷، ص۱۸۰.</ref> می‌‌توان نتیجه گرفت که اصبغ در دوره بعد از [[فتوحات]] ساکن [[کوفه]] بوده است، اما درباره اصلیت او نمی‌توان با [[قاطعیت]] نتیجه‌گیری کرد؛ هرچند برقی<ref>رجال، ص۶.</ref> اصبغ را در شمار [[یاران]] [[یمنی]] امام علی {{ع}} آورده که بیانگر اصالت یمنی اوست، اما از آنجا که در شمار مکان‌های سکونت قبیله بنی‌تمیم از [[یمن]] یاد نشده است<ref>حرفوش، ص۱۲۴-۱۳۰.</ref>، از این رو می‌‌توان [[حدس]] زد، عنوان «یمنی» تصحیف «تمیمی» باشد<ref>بنگرید: مدرسی طباطبایی، ص۹۶.</ref>.
*[[اصبغ بن نباته]] از شخصیت‌های بزرگ [[جهان اسلام]] و ارادتمندان [[خاندان]] [[اهل بیت]]{{عم}} به شمار می‌رود. وی از زاهدان و عابدان [[اصحاب]] و [[پیشوایان]] عصر خود بود و [[شجاعت]] کم‌نظیری داشت؛ به طوری که وی را از شجاعان (فرسانان) [[اهل]] [[عراق]] نیز نام برده‌اند. [[اصبغ بن نباته]] تا پای [[جان]] با [[امام المتقین]] و [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} [[بیعت]] کرد و بر این [[پیمان]] [[استوار]] بود، او در محضر [[امام حسن]]<ref>رجال الطوسی، طوسی، ص۵۷، ش۴۰۷؛ و نیز، ص۹۳، ش۹۱۹.</ref> و [[امام حسین]]{{عم}}<ref>بر اساس روایتی که ابن شهر آشوب در مناقب آورده است، در بخش روایات، از وی نیز نقل خواهیم کرد.</ref> حضور داشت و از [[اصحاب]] این دو [[امام]] بزرگوار نیز به شمار می‌رود. بنا به [[نقل]] [[کلینی]] در الرسائل، روزی [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} از کاتب خود خواست که ده نفر از افراد مورد مطمئن را گرد آورد و وقتی او از آن [[حضرت]] [[اسامی]] ایشان را خواست، آن [[حضرت]] گروهی را نام برد که [[اصبغ بن نباته]] نیز جزو آنها بود. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[اصبغ بن نباته]] را با توجه به ارادت و [[دلدادگی]] او به [[امیر المؤمنین]]{{ع}} و برخورداری از [[شجاعت]] ویژه، جزء [[اصحاب]] ویژه و [[شرطة الخمیس]] قرار داد. [[نصر بن مزاحم]] نوشته است: [[علی]]{{ع}} از گسیل داشتن او به میدان [[جنگ]] دریغ می‌ورزید<ref>وقعة صفین، ص۴۴۳.</ref>. او در [[نبرد صفین]] از فرمانده‌هان بود و به [[دستور]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بر [[لشکر]] [[شام]] می‌تاخت! و با [[خواندن]] رجز، هم [[فضائل امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} را بیان می‌کرد و هم [[رعب]] و [[وحشت]] در [[دل]] [[دشمنان]] می‌افکند. همچنین او [[نامه]] [[امام علی]]{{ع}} را برای [[معاویه]] برد و با او و اطرافیانش به [[مناظره]] پرداخت.
*[[اندیشمندان]] [[دانش]] سندشناسی و [[حدیث‌شناسی]] ([[رجال]]، [[درایة]] و [[حدیث]]) بر اساس پژوهش‌های دقیق خود، همگی بر [[ثقه]] بودن، [[صدق]]، [[عدالت]] و [[صلاح]] او هم نظر هستند و [[احادیث]] [[نقل]] شده او را می‌پذیرند<ref>اصحاب امیرالمؤمنین{{ع}} و الرواة عنه، محمدهادی امینی، ج۱، ص۶۶.</ref>. [[برقی]] در "رجال" خود [[اصحاب]] [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} را به گروه‌هایی تقسیم کرده و نام [[اصبغ بن نباته]] را در زمره [[خواص]] آورده است<ref>رجال البرقی، برقی، ص۴ (همراه رجال ابی داود حلی چاپ شده است).</ref>؛ همچنین [[علی بن داود حلی]] در کتاب "رجال" خود همانند سایر صاحبان کتب تراجم و [[رجال]] وی را از [[خواص]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} دانسته است<ref>رجال ابن داود، ابن داوود، ص۶۰ (ش ۲۰۱).</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۰۰-۲۰۱.</ref>.


==[[اصبغ بن نباته]] در [[مدائن]]==
از زندگانی اصبغ قبل از دوران [[حکومت امام علی]] {{ع}}اطلاع چندانی در دست نیست؛ از مجموع اخباری که اصبغ نقل کرده، تنها دو خبر مربوط به قبل از دوران [[حکومت امام علی]] {{ع}} است: یکی خبری که درباره حضورش نزد [[امام علی]] {{ع}} در دوران [[حکومت]] [[ابوبکر]] نقل کرده، که اشاره شد و دیگری اینکه او عمر را در حالی که با تازیانه در بازارها می‌گشت، دیده است <ref>ابن ابی الدنیا، ص۱۳۳.</ref>.
*[[مامقانی]] در تنقیح المقال می‌نویسد: [[اصبغ بن نباته]] در [[مدائن]]، همراه [[سلمان فارسی]] که [[والی]] و فرماندار [[مدائن]] شده بود، حضور داشت و در پایان [[عمر]] [[سلمان فارسی]]، وقتی که او از اطرافیان خواست تا بستر او را به طرف [[قبرستان]] [[شهر]] ببرند تا او با مردگان سخن بگوید، از افرادی بود که در این کار [[همکاری]] داشت. همچنین [[اصبغ بن نباته]] از افرادی بود که مقدمات به [[خاک]] سپاری [[سلمان فارسی]] را آماده کردند و او برای [[غسل]] دادن وی به [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} کمک کرد<ref>تنقیح المقال، مامقانی، ج۱۱، ص:۱۳۵.</ref>.


==[[فرزندان]]==
[[اصبغ]] در دوران حکومت امام علی {{ع}} در شمار [[اصحاب خاص]] و مورد [[اعتماد]]<ref>ابن طاووس، کشف المهجه، ص۱۷۴.</ref> ایشان قرار گرفت و از طرف ایشان به [[فرماندهی]] [[شرطة الخمیس]]<ref>نیروهای نظامی ویژه امام علی {{ع}} که تا پای جان با ایشان بیعت کرده بودند، ر. ک: طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۳۲۱.</ref> [[منصوب]] شد<ref>خلیفة بن خیاط، ص۱۵۱؛ منقری، ص۴۰۶.</ref>. او در جنگ‌های [[جمل]]<ref>صدوق، معانی الأخبار، ص۱۶۸؛ ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۴۸ و ۲۶۳.</ref>، [[صفین]]<ref>منقری، ص۴۴۲؛ حاکم، ج۳، ص۴۰۲.</ref> و [[نهروان]]<ref>صدوق، التوحید، ص۲۲۵؛ ابن طاووس، فرج المهموم، ص۱۰۵.</ref> همراه [[حضرت]] بود و خود اخباری از رویدادهای این [[جنگ‌ها]] را نقل کرده است. اصبغ همچنین قبل از آغاز [[جنگ صفین]] به عنوان [[نماینده]] امام علی {{ع}} [[نامه]] ایشان را برای [[معاویه]] برد<ref>خوارزمی، ص۲۰۵؛ سبط ابن جوزی، ص۸۳.</ref>. پس از ضربت خوردن امام علی {{ع}} وی از معدود افرادی است که اجازه حضور بر بالین ایشان را یافت<ref>طوسی، امالی، ص۱۲۳؛ طبری شیعی، ص۳۹۹.</ref>؛ از این رو توانسته اخباری درباره [[شهادت]] ایشان نقل کند<ref>قاضی نعمان، ج۱، ص۱۶۵؛ ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۹۶.</ref>.
*در کتب [[رجال]] و تراجم از [[خاندان]] و [[فرزندان]] [[اصبغ بن نباته]] اثری به چشم نمی‌خورد، ولی در برخی از نقل‌ها به شخصی به نام [[قاسم]] اشاره شده که از [[راویان]] و [[عالمان]] بوده است. [[طبری]] از قول [[قاسم]]، [[فرزند]] [[اصبغ بن نباته]] جریان حمله [[امام حسین]]{{ع}} به سوی [[فرات]] در [[کربلا]] و اصابت تیر به چانه آن [[حضرت]] را [[نقل]] کرده است <ref>الارشاد، شیخ مفید،ج۲، ص: ۱۰۹-۱۱۰؛ تاریخ طبری، طبری، ج۵، ص: ۴۴۹- ۴۵۰ و نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا، یوسف غروی (مترجم: جواد سلیمانی)، ص:۱۸۳.</ref>.
* [[شیخ صدوق]] در [[ثواب الاعمال]] و [[عقاب]] الاعمال از [[قاسم]]، [[فرزند]] [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] کرده که گفته است، روزی مردی سیاه‌روی از [[قبیله]] "بنی دارم " که در [[ماجرای کربلا]] حاضر و پیش از آن، [[زیبا]] و بسیار سفید روی بود، نزد ما آمد؛ به او گفتم: به خاطر [[تغییر]] رنگ چهره‌ات تو را به [[سختی]] شناختم؛ آن مرد گفت: "مردی از [[یاران]] [[حسین]]{{ع}} را که سفید روی بود و بر پیشانی‌اش [[اثر سجده]] بود، کشتم و پسر او را با خود آوردم". [[قاسم]] گوید، روزی من آن مرد را سوار بر اسب دیدم که خوشحال بود و آن سر را بر سینه اسبش آویخته بود و آن سر به زانوان اسب می‌خورد؛ پس به پدرم گفتم: ای کاش آن سر را کمی بالاتر می‌برد! نمی‌بینی که زانوان اسب با آن سر چه می‌کند؟! پدرم گفت: "[[فرزند]] عزیزم! آنچه بر سرش آورده‌اند، سخت‌تر از این بوده است. آن مرد خود برایم تعریف می‌کرد، از آن هنگام که او را کشته‌ام، شبی به [[خواب]] نمی‌روم جز آنکه او به سراغم می‌آید و شانه‌هایم را می‌گیرد و مرا می‌کشد و می‌گوید: "راه بیفت" و مرا به [[دوزخ]] می‌کشاند و در آن می‌افکند تا صبح از [[خواب]] برخیزم"؛ و نیز گوید: یکی از [[زنان]] [[همسایه]] که صدایش را در [[خواب]] شنیده بود، می‌گفت: "با ناله‌ها و نعره‌هایش نمی‌گذارد یک لحظه از [[شب]] را هم به [[خواب]] رویم". [[راوی]] در ادامه گوید: پس با گروهی از [[جوانان]] [[قبیله]] نزد همسرش رفتیم و درباره او از همسرش پرسیدیم؛ او گفت: "خود، همه چیز را آشکارا گفته و راست گفته است"<ref>ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، شیخ صدوق، ص۲۱۹.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۰۲-۲۰۳.</ref>.


==[[احتجاج به حدیث غدیر]] نزد [[معاویه]]==
زندگانی اصبغ [[پس از شهادت امام علی]] {{ع}} در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ با اینکه [[طوسی]]<ref>رجال، ص۹۳.</ref> نام او را در شمار [[اصحاب امام حسن]] {{ع}} نیز آورده، اما اصبغ از ایشان تنها یک [[روایت]] نقل کرده است<ref>دولابی، الذریة الطاهره، ص۱۱۵.</ref>؛ او از [[امام حسین]] {{ع}} نیز تنها یک روایت نقل کرده است<ref>ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۲۱۱.</ref>. معلوم نیست چرا با وجود زنده بودن او، حتی تا دوران [[امامت امام سجاد]]، از [[امامان]] پس از امام علی [[روایات]] چندانی نقل نکرده است. نکته عجیب‌تر این است که از اصبغ در وقایع [[حادثه عاشورا]] و نیز حوادث پس از آن، یعنی در وقایع [[قیام توابین]] و [[قیام مختار]] نیز خبری نمی‌بینیم.
*علاوه بر [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} [[اصحاب]] آن [[حضرت]] نیز بارها به [[حدیث غدیر]] [[احتجاج]] و در مناسبت‌های گوناگون از [[حق اهل بیت]]{{عم}} [[دفاع]] کرده‌اند. [[اصبغ بن نباته]] نیز در گرماگرم [[جنگ صفین]] به امر [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} نامه‌ای را برای [[معاویه]] برد و در [[مجلسی]] که برقرار شده بود، به [[حدیث غدیر]]؛ [[احتجاج]] و [[حقانیت]] [[علی]]{{ع}} را ثابت کرد.
*[[اصبغ بن نباته]]، خود در این باره می‌گوید: "نزد [[معاویه]] رفتم و به نزد او وارد شدم، در حالی که [[عمرو بن عاص]] در سمت راست و [[ذو الکلاع]] و [[حوشب]] در سمت چپ و برادرش، [[عتبه]] و [[ابن عامر]]، [[ولید بن عقبه]]، [[عبدالرحمن بن خالد بن ولید]] و [[شرحبیل بن سمط]] در پهلویش و [[ابوهریره]] در مقابلش و [[ابودرداء]]، [[نعمان بن بشیر]] و [[ابوامامه باهلی]] پیش او بودند؛ [[نامه]] را به او دادم و وقتی او [[نامه]] را خواند، گفت: "به [[یقین]]، [[علی]] [[قاتلان عثمان]] را به ما نمی‌دهد"؛ من به [[معاویه]] گفتم: این [[قدر]] [[قاتلان عثمان]] را بهانه نکن! زیرا تو جز در پی [[سلطنت]] نیستی...؛ پس به [[ابوهریره]] رو کردم و گفتم: ای [[ابوهریره]]! تو که [[صحابی]] [[رسول]] خدایی؛ تو را به خدایی که جز او خدایی نیست و به [[حق]] [[رسول خدا]]{{صل}} قسم می‌دهم! بگو بینم: آیا شنیدی که [[رسول خدا]]{{صل}} [[روز غدیر]] [[خم]] درباره [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} می‌فرمود: "هر کس که من مولای او هستم، پس، [[علی]] مولای اوست؟" گفت: "آری به [[خدا]] قسم که من شنیدم [[پیامبر]]{{صل}} این را می‌گفت"؛ گفتم: در این صورت، تو ای [[ابوهریره]] [[دشمن]] او را [[دوست]] و [[دوست]] او را [[دشمن]] می‌داری! پس [[ابوهریره]] نفسی کشید و گفت: {{متن قرآن|إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ}}<ref>«ما از آن خداوندیم و به سوی او باز می‌گردیم» سوره بقره، آیه ۱۵۶.</ref>. سپس رنگ چهره [[معاویه]] دگرگون شد و گفت: "ای مرد! بس کن! تو نمی‌توانی [[مردم]] [[شام]] را [[فریب]] دهی تا [[خون]] [[عثمان]] را که در [[ماه حرام]] و در [[حرم]] [[رسول خدا]]{{صل}} و در کنار ارباب تو مظلومانه کشته شده، مطالبه نکنند!<ref>مناقب الخوارزمی، خوارزمی، ص۲۰۵، ح۲۴۰؛ تذکرة الخواص، ابن جوزی، ص۸۵؛ الغدیر، علامه امینی، ج۱، ص۴.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۰۳-۲۰۴.</ref>.


==[[اصبغ بن نباته]] و مسئله [[امامت]]==
[[اصبغ]] در شمار [[راویان]] [[موثق]] و مورد [[اعتماد]] [[شیعه]] قرار دارد<ref>علامه حلی، ص۷۷؛ ابن داوود، ص۵۲؛ مامقانی، ج۱۱، ص۱۳۶.</ref>، اما کتب رجالی [[اهل سنت]] به دلیل [[تشیع]] او<ref>ابن سعد، ج۶، ص۲۴۷؛ ابن حبان، ج۱، ص۱۷۴.</ref> با اعتقادش به [[رجعت]]<ref>عقیلی، ج۱، ص۱۲۹.</ref> او را در شمار راویان [[ضعیف]] آورده‌اند<ref>نیز بنگرید: ابن ابی حاتم، ج۲، ص۳۲۰؛ نسائی، ص۱۵۶.</ref>؛ در این میان تنها [[عجلی]]<ref>عجلی، ص۷۱.</ref> او را [[ثقه]] دانسته و [[ابن عدی]]<ref>ابن عدی، ج۱، ص۴۰۸.</ref> نیز تنها در صورت مورد اعتماد بودن کسی که از اصبغ نقل می‌کند، [[روایت]] او را قابل قبول دانسته است. در چنین وضعیتی طبیعی است، [[روایات]] او در منابع [[شیعی]] بیشتر بوده و [[اهل سنت]] چندان به این روایات توجه نداشته باشند. در شش کتاب اصلی [[حدیث]] اهل سنت ([[صحاح سته]]) تنها یک روایت به نقل از اصبغ نقل شده است<ref>ابن ماجه، ج۲، ص۱۱۵۲.</ref>؛ در حالی که تعداد روایت او در [[کتاب‌های چهارگانه]] اصلی حدیث شیعه ([[کتب اربعه]]) ۵۶ روایت است<ref>خویی، ج۴، ص۱۳۵.</ref>، این جدا از روایات دیگری است که در کتاب‌های دیگر شیعه از او نقل شده است. روایات اصبغ در موضوعات مختلف [[فقهی]]، [[اخلاقی]]، [[تاریخی]]، [[تفسیری]] و به خصوص [[فضایل امام علی]] {{ع}}است<ref>فهرست آن را بنگرید: مدرسی طباطبایی، ص۱۱۴- ۹۹.</ref>.
*[[ابوعمرو محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشی]] در [[رجال]] خود از [[ابی الجارود]] [[نقل]] می‌کند که از [[اصبغ بن نباته]] پرسیدم: [[منزلت]] [[حضرت امیرالمؤمنین]] [[علی]]{{ع}} در میان شما تا چه اندازه است؟ [[اصبغ بن نباته]] در جواب گفت: "من نمی‌دانم تو چه می‌گویی، ولی به طور مختصر بگویم، [[اخلاص]] و ارادت ما نسبت به او به قدری است که شمشیرهای خود را برهنه بر دوش نهاده‌ایم و هر کس که او به آن کس اشاره کند، با شمشیرهای خود می‌زنیم و از میان بر می‌داریم"<ref>رجال الکشی، کشی، ص۳۲۰.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۰۴.</ref>.


==[[اصبغ بن نباته]] و [[شرطة الخمیس]]<ref>خمیس، به لشکری گفته می‌شود که پنج قسمت دارد: مقدمه، قلب (مرکز فرماندهی)، میمنه، میسره و ساقه؛ پس اگر میگویند که فلان صحابی أمیرالمؤمنین علی{{ع}} از شرطه الخمیس بوده، به این معنی است که از لشکریان ویژه ایشان بوده است که میان او و آن حضرت شرط یاد شده منعقد شده بود. (سماء المقال، ج۲، ص۲۴۵؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۷۰۲ (خمس)؛ مصباح المنیر، ج۱، ص۳۰۹، ماده شرط).</ref>==
مهم‌ترین روایاتی که او نقل کرده عبارت‌اند از:
*اصطلاح "[[شرطة الخمیس]]" برای افرادی به کار می‌رفته است که در نیروی ویژه نظامی گرد آمده، [[عهد]] کرده بودند که در راه [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} از [[گذشت]] [[جان]] و هیچ تلاشی فروگذار نکنند و [[امیر المؤمنین]]{{ع}} نیز [[بهشت]] را برای ایشان ضمانت فرموده بود. [[راوی]]، علت این نامگذاری را از [[اصبغ بن نباته]] چنین [[نقل]] می‌کند: از [[اصبغ]] پرسیدند: چگونه [[حضرت]] [[امیر المؤمنین]]{{ع}} تو و امثال تو را [[شرطة الخمیس]] نام نهاد؟
# [[عهدنامه]] [[امام علی]] {{ع}} به [[مالک اشتر]]<ref>طوسی، فهرست، ص۸۶؛ نجاشی، ص۸، متن آن در سیدرضی، نامه ۵۳، ۴۲۶-۴۴۵.</ref>،
*[[اصبغ بن نباته]] گفت: "سبب این نامگذاری آن بود که ما با او شرط کردیم در راه او بجنگیم تا [[پیروز]] یا کشته شویم، و [[حضرت]] نیز در مقابل، ضامن شد که به [[پاداش]] آن [[مجاهده]]، ما بهشتی باشیم"<ref>رجال الکشی، کشی، ص۳۲۰.</ref>.
# [[وصیت]] [[حضرت]] به فرزندش [[محمد بن حنفیه]]<ref>طوسی، فهرست، ص۸۶؛ نجاشی، ص۸, متن آن در صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۸۴-۳۹۲؛ این وصیت شباهت زیادی با وصیت امام علی {{ع}} به امام حسن {{ع}} دارد، ر. ک: سید رضی، نامه ۳۱، ۴۰۶ – ۳۹۱.</ref>،
*بنا به برخی [[روایات]]، بنیانگذار [[شرطة الخمیس]] وجود [[مقدس]] [[حق تعالی]] است و [[خداوند سبحان]] این عنوان را به زبان [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} جاری کرده است. در این باره [[حضرت امیرالمؤمنین]] [[علی]]{{ع}} در [[جنگ جمل]] به [[عبدالله بن یحیی حضرمی]] فرمودند: "ای [[فرزند]] [[یحیی]]! مژده و [[بشارت]] باد بر تو که تو و پدرت به [[راستی]] از [[شرطة الخمیس]] هستید، و [[پیغمبر اکرم]]{{صل}} به من از نام تو و [[پدر]] تو خبر داده و [[خدای تعالی]] به زبان [[مبارک]] [[پیغمبر]] خود{{صل}} شما را از [[شرطة الخمیس]] قرار داده است"<ref>رجال الکشی، کشی، ص۲۴؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج۴۲، ص۱۵۲؛ سماء المقال، ج۲، ص۲۴۶- ۲۴۷؛ همچنین ر.ک: اساس البلاغه، ص۳۲۶؛ تعلیقات میرداماد بر رجال کشی، ج۱، ص۱۹-۲۶.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۰۵.</ref>.
# [[حدیث غدیر]]<ref>امینی، ج۱، ص۱۵ و ۲۹.</ref>،
# [[حدیث مناشده]]<ref>زیلعی، ج۲، ص۲۴۰.</ref>،
# [[حدیث ثقلین]]<ref>ابن عقده، ص۱۵۹ و ۱۹۳.</ref> و....
بعضی از منابع اصبغ را اولین مؤلف [[مقتل]] [[امام حسین]] {{ع}} می‌دانند، اما با توجه به اینکه اساساً از او [[نقلی]] درباره وقایع [[عاشورا]] نقل نشده و آنچه که موجود است، تنها دو [[روایت]] به نقل از فرزند او، [[قاسم بن اصبغ]] است<ref>طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۴۹؛ ابوالفرج اصفهانی، ص۷۸.</ref>، می‌‌توان نتیجه گرفت که این [[مقتل]] چیزی جز چند روایتی که فرزندش درباره مقتل [[امام حسین]] {{ع}} نقل کرده، نبوده و [[راویان]] به [[اشتباه]] آن را به [[اصبغ]] منسوب کرده‌اند<ref>بنگرید: مدرسی طباطبایی، ص۹۸.</ref> اینکه [[نجاشی]]<ref>نجاشی، ص۸.</ref> برخلاف [[طوسی]]<ref>فهرست، ص۸۶.</ref> از این مقتل یادی نکرده، قرینه دیگری بر نادرستی این انتساب است. احتمال دیگر این است که منظور از این مقتل، روایاتی است که اصبغ به نقل از [[امام علی]] {{ع}} درباره [[حادثه عاشورا]] و [[شهادت امام حسین]] {{ع}} نقل کرده <ref>نمونه آن را بنگرید: قاضی نعمان، ج۳، ص۱۳۷.</ref> می‌باشد<ref>مامقانی، ج۱۱، ص۱۳۱.</ref>.


==[[اصبغ بن نباته]] از نگاه [[اندیشوران]]==
همچنین در [[منابع حدیثی شیعه]] روایاتی چند با مضامین [[غلو آمیز]]، عموماً بدون ذکر سند و یا با اسنادی بسیار [[ضعیف]] به اصبغ نسبت داده شده است<ref>بنگرید: صدوق، امالی، ص۲۹۴؛ شاذان بن جبرئیل، ص۱۷۲؛ ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۲۱۱؛ برسی، ص۱۱۷ و ۱۷۲؛ مجلسی، ج۴۲، ص۵۳ و....</ref> از آن جمله می‌‌توان به «[[خطبه]] [[افتخار]]»<ref>برسی، ص۲۶۰-۲۶۲، برای نقد این خطبه بنگرید: صادقی، ص۵۶-۵۳.</ref> و «خبر [[سخن گفتن]] [[مردگان]] با [[سلمان فارسی]] و فوت او در [[زمان خلافت حضرت علی]] {{ع}} و آمدن [[حضرت]] برای [[دفن]] او از [[کوفه]] به [[مدائن]]» <ref>شاذان بن جبرئیل، ص۹۲-۸۶.</ref> اشاره کرد، این در حالی است که طبق قول مشهور، سلمان در [[زمان]] [[خلافت عثمان]] فوت کرده است<ref>ابن سعد، ج۴، ص۷۰؛ بلاذری، ج۲، ص۱۳۰.</ref>. به نظر می‌رسد [[مقام]] بالای اصبغ نزد [[شیعیان]] باعث شده، سازندگان این [[احادیث]] برای مقبول واقع شدن آنها، برساخته‌های خود را به او نسبت دهند.
*نظر [[عالمان]] [[دانش]] [[رجال]] و [[حدیث]] درباره [[اصبغ بن نباته]] مختلف است و دیگری، روایتی است که [[امیر المؤمنین]]{{ع}} هنگام شهادتش به [[اصبغ بن نباته]] فرموده است<ref>رجال الکشی، کشی، ص۲۴؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج۴۲، ص۱۵۲.</ref>.
*[[ابن سعد]] در الطبقات الکبری پس از [[نقل]] نام و [[نسب]] [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: [[اصبغ بن نباته]] از [[علی]]{{ع}} [[روایت]] [[نقل]] کرده است و از [[اصحاب]] و همراهان آن [[حضرت]] و از جان‌نثاران [[علی]]{{ع}} و [[لشکریان]] آن [[حضرت]] به شمار می‌رفت. همچنین او، [[شیعه]] و در [[روایت]] ضعیف شمرده شده است<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۶، ص۲۲۵.</ref>. [[مزی]] نیز در [[تهذیب الکمال]] این سخنان را [[نقل]] کرده است و در پایان از [[ابواحمد بن عدی]] مطلبی چنین [[نقل]] می‌کند: وقتی فردی [[ثقه]] [[حدیثی]] از [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] کند، آن [[حدیث]] نزد من اشکالی ندارد و چه بسا افراد ضعیف از وی [[روایت]] [[نقل]] کرده‌اند<ref>الکامل، خزرجی، ج۲، ص۲۰۷؛ تهذیب الکمال، ج۲، ص۳۱۰. {{عربی|و قال ابواحمد بن عدی: لما خرج له هاهنا شیئا، لان عامة ما یرویه عن علی لایتابعه احد علیه، و هو بین الضعف، وله عن علی أخبار و روایات، و إذا حدث عن الاصبغ ثقة فهو عندی لا بأس بروایته، و إنما أتی الانکار من جهة من روی عنه، لان الراوی عنه لعله صعیفا}}.</ref>. علاوه بر وی، [[احمد عجلی]]، از [[رجال]] شناسان [[اهل سنت]] [[اصبغ بن نباته]] را از ثقات دانسته است<ref>تاریخ الثقات، عجلی، ص۷۱.</ref>. [[خزرجی]] نیز در خلاصة تذهیب [[تهذیب]] الکمال بر [[وثاقت]] [[اصبغ بن نباته]] تأکید کرده است <ref>خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ص۳۹.</ref>. [[ابن شاهین]] در “[[تاریخ الثقات]]” می‌نویسد: [[اصبغ بن نباته کوفی]]، [[تابعی]] و [[موثق]] است<ref>تاریخ الثقات، عجلی، ص۷۱.</ref>. مرحوم [[کراجکی]] هم می‌نویسد: از نظر او کسی [[جایگاه]] بالایی دارد که [[دشمنی]] او با [[علی]]{{ع}} بیشتر باشد<ref>کنز الفوائد، چاپ سنگی (رساله العجب).</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۰۵-۲۰۶.</ref>.


==[[روایات]] [[اصبغ بن نباته]]==
آخرین خبری که از زمان زندگانی او در دست است، این است که او دوره [[حکومت]] [[حجاج بن یوسف ثقفی]]<ref>حاکم ستمگر و خونریز منصوب از جانب مروائیان بر عراق از سال ۷۵-۹۵، ر. ک: بلاذری، ج۱۳، ص۳۷۴.</ref> را [[درک]] کرده است<ref>ابوالعرب تمیمی، ج۱، ص۱۷۰؛ قاضی نعمان، ج۲، ص۲۹۰.</ref>. بر این اساس، [[اصبغ]] دست کم تا سال ۷۵ هجری زنده بوده است. اما با توجه [[روایت]] مستقیم [[ابوحمزه ثمالی]]<ref>ابوحمزه، ص۲۷۶، ۲۸۳، ۲۸۴، ۲۹۵ و ۳۰۵ و نیز بنگرید: کلینی، ج۴، ص۴۹۳؛ عبدالرزاق صنعانی، ج۲، ص۲۳۶.</ref> و [[ابوالجارود]]<ref>برقی، محاسن، ج۲، ص۶۱۲؛ کلینی، ج۲، ص۹۰؛ مزی، ج۹، ص۵۱۷.</ref> که هر دو در حدود سال ۱۵۰ هجری [[ابوحمزه]] در سال ۱۵۰<ref>نجاشی، ص۱۱۵.</ref> و ابوالجارود بین سال‌های ۱۴۰ تا ۱۵۰<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۹، ص۱۴۰.</ref> با ۱۵۱ تا ۱۶۰<ref>بخاری، تاریخ الأوسط، ج۲، ص۱۱۲.</ref> درگذشته‌اند، می‌‌توان نتیجه گرفت که اصبغ تا حدود [[سال ۸۰ هجری]] زنده بوده، تا این دو [[راوی]] توانسته باشند در اوایل سنین [[نوجوانی]] خود، از او در سن حدود ۱۵ سالگی روایت نقل کنند. البته [[ذهبی]]<ref>تاریخ الاسلام، ج۷، ص۲۸.</ref> نام اصبغ را در شمار کسانی که در بین سال‌های ۱۰۱ تا ۱۱۰ [[هجری]] درگذشته‌اند، آورده است که در این صورت باید در [[درستی]] روایت حضور اصبغ نزد [[امام علی]] {{ع}} در دوران [[حکومت]] [[ابوبکر]] [[تأمل]] کرد؛ زیرا در این صورت او در هنگام [[مرگ]] حدود ۱۱۴ سال داشته، که خیلی بعید است.<ref>[[رسول قلیچ|قلیچ، رسول]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۲ (کتاب)|مقاله «اصبغ بن نباته»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۲، ص:۹۷-۹۹.</ref>
*[[اصبغ بن نباته]] [[روایات]] فراوانی از [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} [[نقل]] کرده است و خود در سلسله [[سند]] [[روایات]] متعددی نیز قرار دارد. [[روایات]] [[نقل]] شده از [[امام علی]]{{ع}} در موضوعات گوناگونی است که در ادامه برخی [[روایات]] را [[نقل]] می‌کنیم:
#'''خبر از [[شهادت امام]]:''' [[اصبغ]] در [[حدیثی]] از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[نقل]] می‌کند که [[حضرت]] فرمود:چه چیزی شقی‌ترین<ref>عبارت «أشقاها» اقتباس از آیه ۱۳ سوره شمس است {{متن قرآن|إِذِ انْبَعَثَ أَشْقَاهَا}} اشاره به شقی‌ترین و سنگ‌دل‌ترین افراد قوم ثمود به نام «قدار بن سالف» که ناقه صالح پیامبر{{صل}} که ماده شتری بود که شیر آن مردم را میداد و به عنوان معجزه در آن قوم ظاهر شده بود را به قتل رساند. کشتن ناقه در حقیقت اعلان جنگ با آن پیامبر الهی بود. امیرمؤمنان{{ع}} در این حدیث می‌فرماید: «چه کسی شقی‌ترین مردم را نگاه داشته است» در واقع می‌خواهد بفرماید: «همان‌گونه که پی کننده ناقه صالح (قدار بن سالف) شقی‌ترین افراد بوده، قاتل من نیز از شقی‌ترین افراد است». طبرسی در مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۹۹ روایتی از رسول خدا{{صل}} نقل کرده که حضرت رسول{{صل}} و به علی{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|من أشقی الأولین؟}}، «شقی‌ترین افراد نخستین کیست؟» علی{{ع}} عرض کرد: {{متن حدیث|عاقر الناقة}}، «کسی است که ناقه صالح را پی کرد» پیامبر{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|صدقت، فمن أشقی الآخرین؟}}، «درست گفتی، پس شقی‌ترین افراد آخرین کیست؟» علی{{ع}} عرض کرد: «نمی‌دانم». پیامبر فرمود: {{متن حدیث |الذی یضربک علی هذه و اشار الی یافوخه}}، «کسی که شمشیر را بر یافوخ (به آن قسمتی از جلو سر گفته می‌شود که هنگام تولد نرم است و به تدریج حالت استخوانی پیدا می‌کند و محکم می‌شود و از حساس‌ترین نقاط سر است) تو وارد می‌کند. در این جا پیامبر اشاره به بالای پیشانی علی{{ع}} کرد.</ref> آنها را نگه داشت، به خدایی که جانم در [[دست]] اوست، همانا این (محاسنم) به آن ([[خون]] سرم) رنگین خواهد شد<ref>{{متن حدیث|مَا يَحْبِسُ أَشْقَاهَا فَوَ اَلَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَتُخْضَبَنَّ هَذِهِ مِنْ هَذَا}}؛ الاغانی، ج۱۵، ص۲۲۰.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۰۲-۲۰۳.</ref>


==الاصبغ بن نباته ==
[[الاصبغ بن نباته]]<ref>{{عربی|بضم النون}}؛ (ایضاح الاشتباه، ص۸۰).</ref> در [[اسناد روایات]] [[کثیری]] در [[تفسیر کنز الدقائق]] و به نقل از کتاب‌های [[الکافی]]، [[الخصال]]، [[الاحتجاج]]، [[تفسیر العیاشی]] و... ذکر شده است؛ برای نمونه:


{{متن حدیث|عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ رَفَعَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ الْغَنَوِيِّ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ{{ع}} فِي حَدِیثٍ طَوِیلٍ. فِیهِ یَقُولُ{{ع}}: فَأَمَّا أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ فَهُمُ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: {{متن قرآن|الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ}}<ref>کسانی که به آنان کتاب (آسمانی) داده‌ایم او را می‌شناسند همان‌گونه که فرزندانشان را می‌شناسند؛ و به راستی دسته‌ای از آنان حق را دانسته پنهان می‌دارند سوره بقره، آیه ۱۴۶.</ref> يَعْرِفُونَ مُحَمَّداً وَ الْوَلَايَةَ فِي التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ فِي مَنَازِلِهِمْ- {{متن قرآن|وَإِنَّ فَرِيقًا مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ * الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ}}<ref>کسانی که به آنان کتاب (آسمانی) داده‌ایم او را می‌شناسند همان‌گونه که فرزندانشان را می‌شناسند؛ و به راستی دسته‌ای از آنان حق را دانسته پنهان می‌دارند * حق از (آن) پروردگار توست سوره بقره، آیه ۱۴۶.</ref> أَنَّكَ الرَّسُولُ إِلَيْهِمْ: {{متن قرآن|فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ}}<ref>حق از (آن) پروردگار توست پس هیچ‌گاه از دو دلان مباش! سوره بقره، آیه ۱۴۷.</ref>}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۱۸۸ به نقل از الکافی، ج۲، ص۲۸۳، ح۱۶.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 314-315.</ref>


==شرح حال [[راوی]]==
مراد از راوی [[ابوالقاسم الأصبغ بن نباتة بن الحارث بن عمرو بن فاتک بن عامر بن مجاشع بن دارم]]<ref>ر.ک: الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵؛ التاریخ الکبیر، ج۲، ص۳۵، ش۱۵۹۵</ref> [[صحابی]] [[جلیل القدر]] [[امام علی]]{{ع}} است. وی از [[نسل]] [[مجاشع بن دارم]] منسوب به [[قبیله تمیم]] است، از این رو از وی با وصف «مجاشعی»<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۸، ش۵: {{عربی|المجاشعی: بضم المیم و فتح الجیم و کسر الشین المعجمة و فی آخرها العین المهملة، هذه النسبة إلی مجاشع، و هی قبیلة من تمیم من دارم، و هو مجاشع بن دارم بن مالک بن حنظلة بن مالک بن زید مناة بن تمیم}}؛ (الأنساب (سمعانی)، ج۱۲، ص۸۶، ش۳۶۳۸).</ref>، «التمیمی»<ref>ر.ک: رجال البرقی، ص۵.</ref>، «الدارمی» <ref>ر.ک: التاریخ الکبیر، ج۲، ص۳۵، ش۱۵۹۵.</ref>، «الحنظلی»<ref>رجال الطوسی، ص۵۷، ش۴۷۰: {{عربی|الحنظلی: بفتح الحاء المهملة و سکون النون و فتح الظاء المعجمة هذه النسبة إلی بنی حنظلة، و هم جماعة من غطفان}}؛ (الأنساب (سمعانی)، ج۴، ص۲۸۴، ش۱۲۴۱).</ref> و «السلمی»<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۷۰ به نقل از طب الائمة، ص۳۵.</ref> یاد کردند.


[[الاصبغ بن نباته]] از اهالی [[یمن]] بود<ref> رجال البرقی، ص۶.</ref> و سپس به [[کوفه]] آمد<ref>التاریخ الکبیر، ج۲، ص۳۵، ش۱۵۹۵.</ref> و از [[صحابه امام علی]]{{ع}} گردید<ref>رجال الطوسی، ص۵۷، ش۴۷۰.</ref> و به آن [[امام]] ارادت ویژه‌ای داشت و از جمله [[شرطة الخمیس]] بود که با آن حضرت [[پیمان]] [[شهادت]] بسته بودند <ref>ر.ک: وقعة صفین، ص۴۰۶؛ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۱۰۳، ش۱۶۵.</ref>. در [[جنگ جمل]] و [[صفین]] با [[امام علی]]{{ع}} بود و آن حضرت را [[یاری]] کرد<ref>ایضاح الاشتباه، ص۳۲. </ref> و هنگام ضربت خوردن آن امام بزرگوار در [[مسجد کوفه]]، نزد ایشان حضور داشت<ref>شرح الاخبار، ج۱، ص۱۶۵.</ref> و از افراد انگشت‌شماری بود که [[اجازه]] یافت بر بالین ایشان حضور یابد<ref>ر.ک: الامالی (طوسی)، ص۱۲۲، ح۱۹۱.</ref>.


[[اصبغ بن نباته]] در تألیف و [[نوشتن حدیث]] بسیار پُرکار بود و [[ابن شهر آشوب]] وی را چهارمین کسی دانسته که به تألیف کتاب و [[تدوین حدیث]] پرداخته<ref>{{عربی|أن أول من صنف فیه أمیرالمؤمنین{{ع}} جمع کتاب الله جل جلاله، ثم سلمان الفارسی ثم أبوذر الغفاری ثم الأصبغ بن نباته}}؛ (معالم العلماء، ص۳۸).</ref> و کتابی در [[مقتل الحسین]]{{ع}} نیز تألیف کرده و برخی ایشان را نخستین مقتل‌نویس [[کربلا]] یاد کرده‌اند<ref>ر.ک: الذریعة إلی تصانیف الشیعه، ج۲۲، ص۲۳، ش۵۸۳۸.</ref>. افزون بر این، [[راوی]] [[عهدنامه مالک اشتر]] و [[وصیتنامه]] امام علی{{ع}} به فرزندش [[محمد بن حنفیه]] است<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۸، ش۵.</ref>.


[[نصر بن مزاحم]] درباره اصبغ بن نباته می‌نویسد: {{عربی|"... فرجع الأصبغ وقد خضب سيفه دما ورمحه وكان شيخاً ناسكاً عابداً، وكان إذا لقى القوم بعضهم بعضاً یغمد سيفه، وكان من ذخائر على ممن قد بايعه على الموت، وكان من فرسان أهل العراق، وكان علي{{ع}} يضن به على الحرب والقتال"}}<ref>وقعة صفین، ص۴۴۳.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 315-316.</ref>


==[[طبقه راوی]]==
[[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] [[الاصبغ بن نباته]] دانسته نیست؛ لکن [[شیخ طوسی]] او را از [[صحابه امام علی]]{{ع}}<ref>رجال الطوسی، ص۵۷، ش۴۷۰.</ref> و [[امام حسن مجتبی]]{{ع}}<ref>رجال الطوسی، ص۹۳، ش۹۱۹.</ref> برشمرده است و از تعبیر [[نجاشی]]<ref>{{عربی|"كان من خاصة أمیر المؤمنين{{ع}} و عمر بعده"}}؛ (رجال النجاشی، ص۸، ش۵).</ref> برداشت می‌شود که [[پس از شهادت حضرت علی]]{{ع}} سال‌ها زنده بود و از اینکه کتابی در [[مقتل الحسین]]{{ع}} تألیف کرده، به دست می‌آوریم که بعد از سال ۶۱ هجری [[قمری]] زنده بوده است.


[[آقابزرگ تهرانی]] او را از وفات یافتگان پس از سال ۱۰۰ دانسته است<ref>الذریعة إلی تصانیف الشیعه، ج۱۵، ص۳۶۲: {{عربی|المتوفی بعد المأة}}.</ref>؛ لکن شاهدی برای آن ذکر نکرده است.


#'''[[آیین]] [[حکومت‌داری]]:''' از مشهورترین روایاتی که وی از [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} [[نقل]] کرده، [[عهدنامه مالک اشتر]] است که [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} هنگام فرستادن او به [[مصر]] برای ایشان نگاشتند. این [[نامه]] را [[سید رضی]] در [[نهج البلاغه]] و در قسمت [[نامه‌ها]]، [[نامه]] شماره ۵۳ آورده است<ref>رجال النجاشی، نجاشی، ص۸ – ۹؛ الفهرست، شیخ طوسی، ص۳۷-۳۸.</ref>.
[[آیت‌الله بروجردی]]، [[اصبغ بن نباته]] را در طبقه دوم نام برده و [[معتقد]] است که می‌‌توان او را از [[راویان]] طبقه سوم نیز برشمرد<ref>طبقات رجال الکافی، ص۷۴.</ref>.
#'''[[موعظه]] و [[پند]]:''' [[روایت]] دیگری که [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] کرده، [[وصیّت]] [[حضرت امیرالمؤمنین]] [[علی]]{{ع}} به پسرش، [[محمد حنفیه]] است<ref>کافی، کلینی، ج۵، ص۳۳۷-۳۳۸؛ الفهرست، شیخ طوسی، ص۳۷- ۳۸؛ الفهرست، شیخ طوسی، ص۵۱۰؛ الوافی، فیض کاشانی، ج۲۲، ص۷۹۹؛ وسائل الشیعة، سید محسن امین، ج۲۰، ص۶۴.</ref>.
#'''[[پیامبر]] و [[علی]]{{ع}} [[پدر]] امت‌اند:''' او بعد از ضربت خوردن [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} در [[شب]] بیست و یکم [[ماه مبارک رمضان]]، [[حدیثی]] را از آن [[حضرت]] [[نقل]] کرده که آن [[حضرت]] آن را از [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} [[نقل]] فرموده است؛ [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: در [[شب]] [[شهادت]] [[حضرت]] به منزل ایشان رفته، به ایشان گفتم: [[دوست]] داشتم [[حدیثی]] از شما بشنوم؛ [[حضرت]] فرمود: بنشین که پس از این، [[حدیثی]] از من نخواهی شنید؛ بدان ای [[اصبغ بن نباته]]! چنان که تو به [[عیادت]] من [[آمدی]]، من هم به [[عیادت]] [[حضرت]] [[رسول اکرم]]{{صل}} رفتم؛ پس به من فرمود: ای [[ابوالحسن]]، بیرون برو و در میان [[مردم]] ندا کن: {{متن حدیث| الصَّلَاةَ الصَّلَاةَ }}<ref>برای گرد آمدن مردم در مسجد از این عبارت استفاده می‌شود.</ref>، پس بالای [[منبر]] برو و از [[مقام]] من یک پله پائین‌تر بنشین و خطاب به [[مردم]] بگو: هر که به [[والدین]] خود [[جفا]] کند، پس [[لعنت خدا]] بر او باد! و هر که از مولای خود بگریزد، پس [[لعنت خدا]] بر او باد! و هر کس به اجیر درباره مزدش [[ظلم]] کند، پس [[لعنت خدا]] بر او باد!<ref>{{متن حدیث| أَلَا مَنْ عَقَّ وَالِدَيْهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ أَلَا مَنْ أَبَقَ مِنْ مَوَالِيهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ أَلَا مَنْ ظَلَمَ أَجِيراً أُجْرَتَهُ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ}}.</ref>. من آن‌چه [[حبیب]] من، [[رسول خدا]]{{صل}} [[امر]] فرموده بود، به جای آوردم؛ پس کسی در پائین [[مسجد]]، از میان جمعیت برخاست و گفت: "یا ابا الحسن، [[سخن]] خود را به طور مختصر گفتی؛ آنها را برای ما توضیح بده"! پس به او جواب نگفتم و به [[خدمت]] [[پیامبر]]{{صل}} رسیدم و سؤال آن مرد را به [[حضرت]] گفتم"؛ [[اصبغ بن نباته]] گوید: سپس آن [[حضرت]] دست مرا گرفت و فرمود: "دست خود را بگشا!"؛ پس من دستم را گشودم، و آن [[حضرت]] یکی از انگشتان دست مرا گرفت و فرمود: "ای [[اصبغ بن نباته]]! هم چنان که من انگشت دست تو را گرفتم، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نیز یکی از انگشتان مرا گرفت و فرمود: "ای [[ابوالحسن]]، من و تو دو [[پدر]] این [[امّت]] هستیم؛ هر کس به ما [[جفا]] کند، پس [[لعنت خدا]] بر او! من و تو مولای این [[امّت]] هستیم؛ پس هر کس از ما بگریزد، [[لعنت خدا]] بر او باد! و من و تو اجیران این [[امّت]] هستیم، پس هر کس نسبت به اجرت ما [[ظلم]] کند، پس [[لعنت خدا]] بر او باد! "سپس فرمود: "آمین" من هم گفتم آمین"<ref>بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۴۰، ص۴۴ - ۴۵.</ref>.
#'''[[علی]]{{ع}} تقسیم کننده [[بهشت و جهنم]]:''' [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند، روزی [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} به من فرمود: "ای [[اصبغ بن نباته]]! روزی [[رسول خدا]]{{صل}} مرا در یکی راه‌های [[مدینه]] دید، در حالی که من [[اندوهگین]] بودم؛ به گونه‌ای که [[غم]] در صورت من ظاهر بود؛ پس آن [[حضرت]] خطاب به من فرمود: ای [[ابوالحسن]]، تو را [[غمگین]] می‌بینم؛ آیا میخواهی [[حدیثی]] برای تو بگویم که پس از آن هرگز [[غمگین]] نشوی؟ گفتم بله؛ فرمود: هنگامی که [[روز قیامت]] شود، [[حقّ]] تعالی منبری را که بلندتر از منبرهای [[پیغمبران]] و [[شهیدان]] است، قرار دهد؛ پس [[حقّ]] تعالی به تو [[دستور]] دهد که بالای آن [[منبر]]، یک پله پائین‌تر از [[جایگاه]] من قرار بگیری؛ پس به دو [[ملک]] [[دستور]] می‌دهد که یک پله پائین‌تر از تو بنشینند و چون بالای [[منبر]] قرار گرفتیم، تمام آفریدگان [[خداوند]] از اولین و آخرین حاضر می‌شوند؛ پس یکی از آن دو ملکی که یک پله پایین‌تر از تو نشسته‌اند، با صدای بلند خطاب به حاضران می‌گوید: "ای [[مردم]]! هر که مرا می‌شناسد که می‌شناسد و هر که مرا نمی‌شناسد، خودم را به او معرفی می‌کنم؛ من "رضوان" [[خازن]] بهشت‌ام؛ همانا [[خداوند]] به منّ و [[کرم]] و [[فضل]] و جلال خود به من [[دستور]] داد کلیدهای [[بهشت]] را به [[محمّد]]{{صل}} تحویل دهم؛ [[حضرت محمد]]{{صل}} نیز [[دستور]] داد آنها را به [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} تحویل دهم؛ من شماها را در این باره [[شاهد]] می‌گیرم که چنین کردم". پس از او فرشته‌ای که پایین‌تر از [[رضوان]] نشسته است، بر می‌خیزد و با صدای بلندی که همه [[اهل]] [[محشر]] می‌شنوند، می‌گوید: "ای [[مردم]]! هر که مرا می‌شناسد که می‌شناسد، و هر کس نمی‌شناسد، خودم را معرفی می‌کنم؛ من، "مالک"، [[خازن]] جهنّم هستم؛ همانا [[حقّ]] تعالی به منّ و [[فضل]] و [[کرم]] و جلال خود به من [[دستور]] داد کلیدهای جهنّم را به [[محمد]]{{صل}} تحویل دهم، و [[محمد]]{{صل}} نیز [[دستور]] داد آنها را به [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} تحویل دهم؛ اینک شما را [[شاهد]] می‌گیرم که چنین کردم". سپس [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمود: "پس من کلیدهای [[بهشت و دوزخ]] را می‌گیرم". سپس [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: "یا [[علی]]! تو بالای دامن مرا می‌گیری و [[اهل بیت]] تو بالای دامن تو را می‌گیرند، و [[شیعیان]] تو بالای دامن [[اهل بیت]] تو را می‌گیرند". سپس [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمود: "پس من دست‌های خود را بر هم زدم و گفتم: به سوی [[بهشت]] می‌رویم یا [[رسول الله]]؟ فرمود: به [[پروردگار]] [[کعبه]] قسم، بله"<ref>الروضه فی فضائل امیرالمؤمنین، شاذان بن جبرئیل قمی، ص۱۳۲.</ref>.
#'''[[ثواب]] نام [[محمد]] داشتن:''' [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند، [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} فرمود: [[رسول خدا]]{{صل}} فرمودند: "هیچ خانه‌ای نیست که اسم [[پیامبر خدا]] در آن [[خانه]] باشد، مگر اینکه [[خداوند متعال]] فرشته‌ای را بر میانگیزاند که [[صبح و شام]] [[اهل]] آن [[خانه]] را [[تقدیس]] و [[تنزیه]] کند"<ref>ذیل تاریخ مدینة السلام، ابن دبیثی، ج۱، ص۲۵۱- ۲۵۲؛ أخبار أصبهان، حافظ اصبهانی، ج۱، ص۲۶۶؛ تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج۱۶، ص۳۵۵- ۳۵۶؛ الموضوعات، ابن الجوزی، ج۱، ص۱۵۴.</ref>.
#'''[[ایمان آوردن]] [[عبدالمطلب]] و [[ابوطالب]]:''' از مسائل مهم و اساسی در [[تاریخ اسلام]] بحث [[ایمان آوردن]] [[پدران]] و اجداد [[رسول گرامی اسلام]] و [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} است؛ طبق نظر محققان و [[اندیشمندان]] [[اسلامی]] که از [[باورهای اساسی]] [[شیعیان]] و بیشتر [[مسلمانان]] است، ایشان یکتاپرست و [[موحد]] بوده‌اند و [[روایات]] فراوانی از [[پیشوایان معصوم]]{{عم}} در این باره [[نقل]] شده که یکی از آنها را [[اصبغ بن نباته]] از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[نقل]] کرده است؛ [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} درباره [[ایمان]] [[پدر]] و اجداد خود فرمود: "به [[خدا]] [[سوگند]]! پدرم و جدّم، [[عبدالمطلب]] و [[هاشم]] و [[عبدمناف]] بتی را نپرستیدند"؛ پرسیدند: ای [[امیرمؤمنان]] آنان در دوران [[جاهلی]] چه چیزی را می‌پرستیدند؟! فرمود: "بر [[آیین]] [[ابراهیم]]{{ع}} به سوی بیت‌الله [[نماز]] می‌خواندند و از [[آیین]] او جدا نبودند"<ref>کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق ۱، ص۱۷۵.</ref>.
#'''[[امام]]؛ مخزن [[علوم]] [[الهی]]:''' [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: "وقتی [[امام علی]]{{ع}} به [[خلافت]] رسید و [[مردم]] با او [[بیعت]] کردند، [[امام]]{{ع}} به [[مسجد]] آمد در حالی که [[عمامه]] [[رسول خدا]] را بر سر و ردای او را بر تن و نعلین او را در پا و [[شمشیر]] او را بر کمر داشت؛ پس بر فراز [[منبر]] نشست و تحت الحنک قرار داد و انگشتان خود را در هم کرد و زیر شکم نهاد و فرمود: "ای گروه [[مردم]]! از من بپرسید پیش از آنکه مرا نیابید؛ این، سبد [[علم]] است و این، شیره دهان [[رسول]] خداست؛ این است که [[رسول خدا]] به خوبی در نای من فروریخته است؛ از من بپرسید که [[علم]] اولین و آخرین نزد من است و اگر [[مسند]] برایم بیندازند و بر آن بنشینم، برای با [[اهل تورات]] از [[تورات]] خودشان [[فتوا]] می‌دهم تا جایی که [[تورات]] به سخن آید و گوید، [[علی]]{{ع}} درست گفت و [[دروغ]] نگفت و به [[راستی]] برای شما همان‌گونه [[فتوا]] داد که در من نازل شده است و برای [[اهل انجیل]] از [[انجیل]] خودشان [[فتوا]] دهم، تا جایی که [[انجیل]] به سخن آید و گوید، [[علی]]{{ع}} درست گفت و [[دروغ]] نگفت و به [[راستی]] برای شما همان گونه [[فتوا]] داد که در من نازل شده است و برای [[اهل قرآن]] از [[قرآن]] [[فتوا]] دهم تا اینکه [[قرآن]] به سخن آید و گوید، [[علی]]{{ع}} راست گفته و [[دروغ]] نگفته است و هر آینه برای شما همان‌گونه [[فتوا]] داده که در من نازل شده است. شما که [[شب]] و روز [[قرآن]] می‌خوانید، آیا در میان شما کسی هست که بدان چه در آن نازل شده است، [[آگاه]] باشد؟ و اگر یک [[آیه]] در [[قرآن]] نبود، به شما خبر می‌دادم به آن چه بود و باشد و تا [[روز قیامت]] خواهد بود و آن [[آیه]] این است:{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}<ref>«خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ  نزد اوست» سوره رعد، آیه ۳۹.</ref>. سپس فرمود: "از من بپرسید پیش از آنکه مرا نیابید؛ به آنکه دانه را شکافد، اگر از من از هر [[آیه]] بپرسید که در [[شب]] نازل شده است؛ یا روز؛ در [[مکه]]، یا در [[مدینه]]؛ در [[سفر]] یا حضر؛ [[ناسخ]] است یا [[منسوخ]]؛ محکم است یا [[متشابه]]؛ از [[تأویل]] آن یا تنزیل آن؛ به شما خبر می‌دهم". پس مردی به نام [[ذعلب]] سخنور و پردل گفت: "پسر [[ابی‌طالب]] به جای بسیار بلندی گام نهاده است؛ امروز او را نزد شما با پرسشی که از او خواهم کرد، شرمسار می‌کنم"، سپس گفت: "یا [[امیرالمؤمنین]]! آیا [[پروردگار]] خود را دیده‌ای؟! فرمود: "ای [[ذعلب]]! من کسی نیستم که خدای را که ندیده‌ام، بپرستم"؛ گفت: "چطور او را دیده‌ای؛ او را برای ما [[وصف]] کن"؛ فرمود: "وای بر تو! او را با چشم سر که دیده‌ای ظاهر است، نمی‌تواند دید، و لیکن [[دل‌ها]] به [[حقیقت]] [[ایمان]] او را می‌بینند. وای بر تو ای [[ذعلب]]! به [[راستی]] پروردگارم به دوری و نزدیکی، و حرکت و سکون، و [[ایستاده]] بر قامت و رفتن و آمدن [[وصف]] نمی‌شود؛ او به اندازه‌ای لطیف است که به اندازه لطفش نمی‌توان او را ستود کرد و توصیف کرد و به حدی بزرگ است که [[وصف]] نشود و به حدی سترکی است که نمی‌توان او را [[وصف]] کرد و به حدی [[جلیل]] است که [[خشونت]] ندارد و [[مهربان]] و [[رحیم]] است و [[رقت قلب]] ندارد؛ [[مؤمن]] است ولی [[عادت]] ندارد؛ [[درک]] می‌کند ولی با [[حس]] جسمانی نیست؛ گوینده است ولی تلفظ ندارد؛ در همه چیز هست نه به طور آمیزش و از همه چیز بیرون است، ولی نه به طور جدائی؛ بالای همه چیز است، ولی نه به صورت مکانی و جلو هر چیز است، ولی نمی‌گویند او جلو است؛ داخل هر چیز است ولی نه مانند وجود چیزی درون چیزی؛ از هر چیز بیرون است ولی نه مانند بیرون بودن چیزی از چیزی دیگر". [[ذعلب]] مدهوش شد و گفت: "به [[خدا]] هرگز چنین جوابی نشنیده بودم؛ به [[خدا]] دیگر چنین پرسشی نکنم". سپس آن [[حضرت]] فرمود: "از من بپرسید پیش از آنکه مرا نیابید". پس [[اشعث بن قیس]] برخاست و گفت: "ای [[امیرالمؤمنین]]! چگونه از زردشتیان [[جزیه]] گرفته می‌شود، با آنکه [[کتاب آسمانی]] و [[پیغمبری]] ندارند؟". فرمود: "آری، ای [[اشعث]]! [[خدا]] بر آنها کتابی نازل کرد و [[پیغمبری]] فرستاد و آنها [[پادشاهی]] داشتند که شبی مست شد و دختر خود را به بستر خود کشید و با او در آمیخت؛ وقتی صبح این خبر به گوش [[مردم]] رسید، و مقابل در کاخش شدند و گفتند: "ای [[پادشاه]]، [[دین]] ما را [[آلوده]] کردی و نابود ساختی؛ بیرون بیا تا تو را [[تطهیر]] کنیم و بر تو حد بزنیم"؛ او به آنها گفت: "همه گرد آئید و سخن مرا بشنوید؛ اگر در آن چه کرده‌ام، عذری نداشتم، شما هر کاری می‌خواهید بکنید"؛ وقتی جمع شدند به آنها گفت: " می‌دانید که خدای عز و جل خلقی گرامی‌تر از [[پدر]] ما [[آدم]] و [[مادر]] ما حواء نیافریده است"؛ گفتند: "راست می‌گویی ای [[پادشاه]]؟"؛ گفت: "مگر او نبود که پسران و [[دختران]] خود را به همسری هم در آورد؟" گفتند: "بله، چنین است"؛ گفت: "پس [[دین]]، همین است"؛ و آن را پذیرفتند و [[خدا]] آن‌چه [[دانش]] در سینه آنان بود، محو کرد و کتاب را از آنها گرفت و آنها کافران‌اند که بی‌حساب به [[دوزخ]] در می‌آیند و [[منافقان]] از آنها بدتر هستند". [[اشعث]] گفت: "من تاکنون چنین پاسخی نشنیده بودم و به [[خدا]] دیگر چنین سؤالی نخواهم پرسید". سپس [[امام]]{{ع}} فرمود: "از من بپرسید پیش از آنکه مرا از دست بدهید"؛ پس مردی که در دورترین نقاط [[مسجد]] بود، در حالی که تکیه بر [[عصا]] گام بر روی [[مردم]] می‌نهاد، آمد تا نزدیک آن [[حضرت]] رسید و گفت: "یا [[امیرالمؤمنین]] مرا به کاری رهنمایی کن که چون آن را انجام دهم مرا از [[دوزخ]] [[نجات]] دهد"؛ فرمود: "ای شخص حاضر، بشنو و بفهم و [[یقین]] کن که [[دنیا]] بر سه کس [[استوار]] است: به دانشمند [[سخنوری]] که به [[علم]] خود عمل کند؛ و به [[توانگری]] که [[مال]] خود بر [[دینداران]] [[بخل]] نورزد؛ و به [[درویش]] [[شکیبا]]؛ چون دانشمند [[علم]] خود را نهفته دارد و توانگر از مالش دریغ کند و [[فقیر]]، [[صبر]] نکند؛ وای! [[صد]] وای! در این حال است که [[عارفان]] [[درک]] می‌کنند که [[دنیا]] به [[کفر]] برگشته است؛ ای سؤال‌ کننده! زیادی افراد [[مساجد]] تو را نفریبد و جماعتی که تنشان با هم است و دلهایشان از هم پراکنده است، تو را [[مغرور]] نکند. ای [[مردم]]! همانا [[انسان‌ها]] سه قسم‌اند: [[زاهد]] و راغب و [[صابر]]؛ [[زاهد]] برای به دست آوردن [[دنیا]] شاد نمی‌شود و به خاطر آن‌چه از دستش می‌رود، [[غمگین]] نمی‌شود، [[صابر]]، در [[دل]] آرزوی [[دنیا]] دارد و اگر به چیزی از آن دست بیابد، از آن روی می‌گرداند، برای اینکه بدانجامی (سرانجام [[ناپسند]]) آن را می‌داند؛ ولی راغب به [[دنیا]] باک ندارد که از حلالش به دست آورد یا از حرامش بهره‌مند شود". گفت: "یا [[امیرالمؤمنین]] نشانه [[مؤمن]] در این زمان چیست؟" فرمود: "ببینید که [[خدا]] بر او چه حقی [[واجب]] کرده است و آن را [[دوست]] دارد و ببینید چه کسی با او مخالف است و از او [[بیزاری]] جوید؛ اگر چه [[دوست]] و خویش او باشد"؛ گفت: "به [[خدا]] قسم راست گفتی یا [[امیرالمؤمنین]]! "سپس آن مرد، [[غائب]] شد و ما او را ندیدیم و [[مردم]] دنبال او گردیدند اما او را نیافتند. سپس [[علی]]{{ع}} بر روی [[منبر]] لبخندی زد و فرمود: "چه می‌خواهید؟ او برادرم، [[خضر]] بود"؛ سپس فرمود: "بپرسید از من پیش از آنکه مرا نیابید"؛ پس کسی برنخاست؛ سپس [[امام]]{{ع}} [[خدا]] را ستود و بر [[پیغمبر]] [[صلوات]] فرستاد و سپس فرمود: "ای [[حسن]]، بر [[منبر]] برو و [[سخنرانی]] کن؛ مبادا [[قریش]] پس از من تو را نشناسند و بگویند که [[حسن]] نمی‌تواند سخن بگوید"؟ فرمود: "پدرجان! چگونه در حضور شما بالای [[منبر]] بروم و [[سخنرانی]] کنم، در حالی که شما در میان [[مردم]] هستید و مرا می‌بینید و سخنم را می‌شنوید" فرمود: "پدر و مادرم به قربانت! من خود را از تو [[پنهان]] خواهم کرد و سخن تو را خواهم شنید و تو را خواهم دید و تو مرا نخواهی دید"؛ پس [[امام حسن]]{{ع}} بالای [[منبر]] رفت و [[خدا]] را به صفات شریفی ستود و بر [[محمد و آلش]]{{عم}} [[درود]] فرستاد و گفت: "ای [[مردم]]! من از جدم، [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که می‌فرمود: "من [[شهر]] دانشم و [[علی]]{{ع}} در آن است؛ آیا جز از در [[شهر]] می‌توان به آن وارد آن شد؟" [[حسن]]{{ع}} پس از [[سخنرانی]] کوتاه خود، از [[منبر]] فرود آمد؛ پس [[علی]]{{ع}} بلند شد و او را به سینه چسبانید و سپس به [[حسین]]{{عم}} فرمود: "پسر جانم، برخیز و به [[منبر]] برو و تو هم [[سخنرانی]] کن تا [[قریش]] نسبت به حال تو [[نادان]] نمانند و پس از من نگویند که [[حسین بن علی]] چیزی نمی‌داند (از [[دانش]] بهره‌ای ندارد) و نمی‌تواند [[سخنرانی]] کند؛ باید سخن برادرت را ادامه بدهی"؛ پس [[حسین]]{{ع}} بر فراز [[منبر]] رفت و پس از [[حمد]] و ثنای [[خدا]] و [[ستایش]] [[درود فرستادن]] بر [[پیغمبر]]{{صل}} فرمود: "ای [[مردم]]! از [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که می‌فرمود: "علی{{ع}} پس از من [[شهر علم]] است و هر کس وارد آن شود، [[نجات]] می‌یابد و هر کس از او [[منحرف]] شود و [[تخلف]] کند، هلاک می‌شود". [[علی]]{{ع}} برخاست و او را در آغوش کشید و بوسید و فرمود: "ای [[مردم]]! [[گواه]] باشید که این دو، دو [[فرزند]] [[رسول]] خدایند و دو امانتی هستند که به من سپرده است و من آنها را به شما می‌سپارم و [[رسول خدا]]{{صل}} از شما نسبت به آنها خواهد پرسید"<ref>مناقب آل أبی‌طالب، ابن شهر آشوب، ج۲، ص۳۸-۳۹.</ref>.
#'''[[امام]]؛ [[اهل]] [[اسرار الهی]]:''' [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: "روزی به [[امام حسین]]{{ع}} گفتم: ای آقای من! می‌خواهم از شما سؤالی بپرسم درباره موضوعی که به آن [[یقین]] دارم و آن از [[اسرار خدا]] است و شما از آن [[آگاه]] هستید؛ آن [[حضرت]] فرمود: "ای [[اصبغ بن نباته]]! می‌خواهی از گفت‌وگویی که [[پیغمبر اسلام]]{{صل}} با أبی دون کنار [[مسجد قبا]] داشت، [[آگاه]] شوی؟". گفتم: آری؛ فرمود: "برخیز!" وقتی برخاستم، ناگاه دیدم با آن [[حضرت]] در [[کوفه]] هستم و [[مسجد]] را دیدم؛ پس [[امام حسین]]{{ع}} پس از اینکه به صورت من لبخند زد، فرمود: "ای [[اصبغ بن نباته]]! [[خدا]] باد را در [[اختیار]] [[حضرت سلیمان]] [[پیامبر]] قرار داد که صبحگاه به [[قدر]] یک ماه و شبانگاه هم به [[قدر]] یک ماه راه [[طی]] می‌کرد؛ به من بیشتر از آنچه به [[سلیمان]]{{ع}} داده شده بود، عطا شده است"؛ گفتم: یا بن [[رسول الله]]! راست می‌گویی؛ [[امام حسین]]{{ع}} فرمود: "مائیم که [[علم]] و بیان [[قرآن]] نزد ماست و آن‌چه نزد ماست، نزد کسی نیست؛ چون ما اهلیت [[اسرار خدا]] را داریم". سپس به صورت من خندید و فرمود: "ما [[آل الله]] و وارث‌های [[رسول]] او هستیم"؛ گفتم: [[خدا]] را سپاسگزارم؛ آن‌گاه به من فرمود: "به [[مسجد]] داخل شو!" وقتی داخل شدم، دیدم [[پیامبر خدا]]{{صل}} رداء خود را جمع کرده و در میان [[محراب]] نشسته است و دیدم که [[حضرت علی بن ابی طالب]]{{ع}} دامن اولی را گرفته است و [[پیامبر خدا]] انگشت [[عبرت]] به دندان گرفته است و به اولی می‌فرماید: "تو و بارانت بد [[جانشینی]] بودید برای من! [[لعنت خدا]] و من بر شما باد!" <ref>مناقب آل أبی‌طالب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۵۲؛ بحار الانوار، ج۴۴، ص۸۸ (معجزات امام{{ع}}).</ref>.
#'''[[برائت]] از افراط‌گرایی:''' [[شیخ طوسی]] در این باره در امالی از [[اصبغ بن نباته]] چنین [[نقل]] می‌کند:[[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمود: "خدایا! من از [[غالیان]] بیزارم، مانند [[عیسی بن مریم]]{{س}} که از [[نصارا]] بیزار بود؛ خدایا! آنها را برای همیشه [[خوار]] کن و هیچ کدام را [[یاری]] نفرما!" <ref>مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب، ج۱، ص۲۶۳.</ref>.
#'''[[امام دوازدهم]]{{ع}}:''' [[اصبغ بن نباته]] گوید: "روزی [[علی]]{{ع}} در حالی که دست [[حسن]]{{ع}} را گرفته بود، به نزد ما وارد شد و گفت: "روزی در حالی که [[رسول خدا]]{{صل}} [[دست]] مرا بدین‌گونه گرفته بود، به نزد عده‌ای از [[مردم]] وارد شدیم و ایشان فرمود: "بهترین [[مردم]] و [[سرور]] ایشان پس از من، این برادرم است و او [[امام]] هر [[مسلمانی]] و مولای هر [[مؤمن]] پس از [[وفات]] من است"؛ من می‌گویم: [[بهترین]] [[مردم]] و [[سرور]] ایشان پس از من این فرزندم است و او [[امام]] و مولای هر [[مؤمن]] پس از [[وفات]] من است؛ بدانید که به او [[ستم]] می‌شود، همچنان که پس از [[رسول خدا]]{{صل}} به من [[ستم]] شد، و پس از فرزندم [[حسن]]، [[بهترین]] [[مردم]] و [[سرور]] ایشان، برادرش، [[حسین]] [[مظلوم]] است که در سرزمین [[کربلا]] کشته می‌شود؛بدانید که او و اصحابش از سروران [[شهداء]] در [[روز قیامت]] هستند؛ و پس از [[حسین]]، نه تن از صلب او [[خلفای خدا]] در [[زمین]] و حجّت‌های او بر بندگانش و امناء او بر وحی‌اش هستند که [[امامت]] [[مسلمین]] و [[رهبری]] [[مؤمنین]] و [[سروری]] متّقین با ایشان است، و نهمین آنان [[قائم]] است که [[خدای تعالی]] با او [[زمین]] را [[نورانی]] می‌کند، پس از آنکه از [[ظلمت]] آکنده باشد؛ و قسم به خدایی که برادرم، [[محمد]]{{صل}} را به [[نبوّت]] برانگیخت و مرا به [[امامت]] [[انتخاب]] کرد، این مطلب، [[وحی]] آسمانی است که بر زبان [[جبرئیل]] [[روح]] الأمین جاری شده است و من نزد [[رسول خدا]]{{صل}} بودم که از آن [[حضرت]] از [[امامان]] پس از او پرسیده شد و ایشان به سؤال‌کننده فرمودند: "سوگند به آسمانی که صاحب بروج است؛ عدد [[ائمه]] به تعداد بروج است، و قسم به [[پروردگار]] شب‌ها و روزها و ماه‌ها که عدد ائمّه به تعداد ماه‌هاست"؛ سؤال‌ کننده گفت: "ای [[رسول خدا]]! آنان چه کسانی هستند؟ [[رسول خدا]]{{صل}} دستشان را بر سرم نهادند و فرمودند: "اولین آنها این است و آخرین ایشان، [[مهدی]] است؛ هر که آنان را به [[ولایت]] برگزیند، مرا ولی خود دانسته است و هر کس با آنان [[دشمنی]] بورزد، با من [[دشمنی]] کرده است، و هر کس ایشان را [[دوست]] بدارد، مرا [[دوست]] داشته و هر کس [[کینه]] ایشان را داشته باشد، [[کینه]] مرا به [[دل]] گرفته است و هر کس آنان را [[انکار]] کند، مرا [[انکار]] کرده و هر کس آنان را بشناسد، مرا شناخته است؛ [[خداوند متعال]] با ایشان دینش را [[حفظ]] و [[شهرها]] را آباد می‌کند و به بندگانش روزی می‌دهد، و به خاطر ایشان است که [[باران]] از [[آسمان]] فرو می‌بارد و [[برکات]] [[زمین]] را بیرون می‌آورد؛ آنان برگزیدگان و خلفای من و [[ائمه]] [[مسلمانان]] و [[موالی]] مؤمنان‌اند"<ref>مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب، ج۱، ص۲۸؛ کمال الدین، شیخ صدوق (ترجمه: پهلوان)، ج۱، ص۴۸۹، باب ۲۴ روایات پیامبر اکرم{{صل}} در نص بر قائم{{ع}}.</ref>.
#'''[[مهدی]]{{ع}}:''' [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: "روزی [[خدمت]] [[امیر المؤمنین]] [[علی بن ابی‌طالب]] رسیدم و دیدم در [[اندیشه]] فرو رفته است و انگشت به [[زمین]] می‌کوبد؛ گفتم: یا [[امیرالمؤمنین]]! چه اتفاقی افتاده که شما را اندیشناک می‌بینم و با انگشت به [[زمین]] می‌کوبید؟ آیا در [[خلافت]] رغبت کرده‌اید؟ فرمود: "نه به [[خدا]]! هیچ‌گاه به آن و به [[دنیا]] هرگز رغبتی نداشته‌ام (هیچ‌گاه به [[خلافت]] و [[دنیا]] رغبت نداشته‌ام) ولی در [[فکر]] مولودی هستم که [[فرزند]] یازدهمین فرزندم است و او همان [[مهدی]] است که [[زمین]] را از [[عدل]] پر می‌کند، چنانکه از [[جور]] و [[ستم]] پر شده است؛ برای او [[حیرت]] و غیبتی است که عده‌ای در آن، [[گمراه]] و عده دیگری [[هدایت]] می‌شوند"؛ گفتم: یا [[امیرالمؤمنین]]! چنین چیزی خواهد بود؟ آن [[حضرت]] فرمودند: "آری؛ او [[آفریده]] شده است ای [[اصبغ بن نباته]]؛ کجا شما آن را می‌دانید؟ آنان بهتران این [[امت]] خواهند بود که با [[نیکان]] [[عترت]] هستند"؛ گفتم: بعد از آن چه خواهد شد؟ فرمود: "او هر چه [[خدا]] خواهد، می‌کند؛ زیرا برای او [[اراده]] و غایات و نهایاتی است"<ref>کمال الدین، شیخ صدوق، ص۲۸۸- ۲۸۹، باب ۲۶، ح۱.</ref>.
#'''[[قائم آل محمد]]{{ع}}:''' [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند: "روزی [[علی]]{{ع}} نام [[قائم]] را برد و فرمود: "هر آینه او [[غائب]] شود تا آنکه [[انسان]] [[جاهل]] گوید: دیگر برای [[خدا]] در [[آل محمد]] حاجتی نیست"<ref>کمال الدین، شیخ صدوق، ص۳۰۲، باب ۲۶، ح۹.</ref>.
#'''[[پیامبر]] و [[جانشینان]] راستینش معصوم‌اند:''' [[ابن شهر آشوب]] در فصلی از [[کتاب]] [[مناقب]] روایاتی را که [[رسول گرامی اسلام]] درباره [[ولایت]] [[پیشوایان معصوم]] [[دینی]] فرموده، گرد آورده است<ref>مناقب آل ابی‌طالب{{ع}}، ابن شهر آشوب، ج۱، ص۲۸۵ - ۲۹۴.</ref> که از [[راویان]] این [[احادیث]]، [[اصبغ بن نباته]] است و او [[روایات]] زیادی را از [[ابن عباس]] [[نقل]] کرده است؛ مثلاً [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند که [[ابن عباس]] گفت: از [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که می‌فرمود: "من و [[علی]] و [[حسن]] و [[حسین]] و نه [[فرزند]] از [[نسل]] [[حسین]]{{ع}} [[پاکیزه]] و [[معصوم]] هستیم"<ref>{{متن حدیث|مَا رَوَاهُ الْأَصْبَغُ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} يَقُولُ أَنَا وَ عَلِيٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ تِسْعَةٌ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ مُطَهَّرُونَ مَعْصُومُونَ}} (مناقب آل ابی‌طالب{{ع}}، ابن شهر آشوب، ج۱، ص۲۹۵).</ref>
#'''علامت‌های اسراف‌کاران:''' [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: اسراف‌کننده سه نشانه دارد:
##چیزی را که از آن او نیست، می‌خورد (از آن استفاده می‌کند)؛
##چیزی را که به آن نیاز ندارد؛ می‌خرد؛
##چیزی را که از آن او نیست می‌پوشد<ref>مجمع البحرین، ماده «سرف»؛ وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج۱۷، ص۶۵، ح۴.</ref>.
#'''[[فراگیری احکام]] ضروری:''' [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: "شنیدم که [[امیرالمؤمنین]] بالای [[منبر]] می‌فرمود: "ای تاجران نخست! [[احکام]] [[تجارت]] را فرا گیرید و سپس به [[تجارت]] بپردازید؛ نخست، [[احکام]] [[تجارت]] را فرا گیرید و سپس [[تجارت]] کنید؛ نخست، [[احکام]] [[تجارت]] را فراگیرید؛ سپس [[تجارت]] کنید؛ [[سوگند]] به [[خداوند سبحان]]! [[ربا]] در این [[امت]] پوشیده‌تر است از حرکت مورچه بر روی سنگ سیاه؛ ایمانتان را با راست آمیخته کنید؛ زیرا تاجر (بدون داشتن [[صداقت]] و عمل به [[احکام]] [[تجارت]]) [[فاجر]] می‌شود، و جای [[فاجر]] در [[آتش جهنم]] است، مگر تاجری که به [[حق]] کار کند و [[حق]] را به [[مردم]] نشان دهد"<ref>الموسوعة الفقهیة المیسرة، محمدعلی انصاری، ج۸، ص۱۳.</ref>.
#'''رمز [[سلامتی]]:''' [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: "روزی [[امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب]]{{ع}} به فرزندش [[امام حسن]]{{ع}} فرمود: "آیا چهار [[خصلت]] به تو بیاموزم که به کمک آنها از [[علم]] طب (از مراجعه به پزشک) بی‌نیاز شوی؟" گفت: "آری یا [[امیرالمؤمنین]]!" آن [[حضرت]] فرمود:
##تا گرسنه نشده‌ای بر سر سفره [[غذا]] ننشین؛
##و تا هنوز میل به خوردن داری، از کنار سفره [[غذا]] برخیز؛
##و جویدن [[غذا]] را [[نیکو]] انجام بده؛
##و چون خواستی بخوابی، قضای [[حاجت]] کن؛ چون این چهار کار را انجام دادی، از طب بی‌نیاز خواهی بود (و به [[بیماری‌ها]] و [[مشکلات]] جسمی دچار نمی‌شوی تا مجبور شوی برای مداوا به طبیب مراجعه کنی)" <ref>الخصال، شیخ صدوق، ج۱، ص۲۲۹.</ref>.
#'''[[وضو]] گرفتن [[پیامبر]]{{صل}} به [[نقل]] از [[امام علی]]{{ع}}:''' [[نصر بن مزاحم]] در [[وقعة صفین]] از [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند که وی گفته است: در [[مدائن]] مردی از [[امیر المؤمنین علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} درباره چگونگی [[وضو]] گرفتن [[پیامبر خدا]]{{صل}} پرسید؛ پس آن [[حضرت]] ظرف آبی خواست<ref>متن: «مخضب من برام»؛ طشتی از سنگ که در آن جامه شویند. که به تحریف، «قدر نصفه الماء»؛ دیگی که نیمی آب داشت، نقل شده است.</ref> و (چون آوردند) فرمود: "چه کسی چگونگی وضوی [[پیامبر خدا]]{{صل}} را پرسید؟" پس آن مرد برخاست؛ آن‌گاه [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} سه به سه [[وضو]] ساخت<ref>ظاهرا مراد از «سه به سه» شستن هر دو دست و صورت است که جمعاً سه اندام‌اند. از آنجا که در حدیث از مسح بر پا سخنی نیامده است، برخی گویند: شاید مراد از «سه به سه» سه اندام: شستن دست‌ها و پاها و صورت باشد.</ref> و بر سرش یک بار مسح کشید و فرمود: "دیدم که [[پیامبر خدا]] چنین [[وضو]] می‌گیرد"<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۱۴۶ (پیکار صفین: ترجمه وقعة صفین، ص۲۰۲-۲۰۳).</ref>.
#'''[[جایگاه]] [[آموزگار]]:''' از [[حضرت]] سؤال شد: منظور از والدینی که در [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ}}<ref>«که مرا و پدر و مادرت را سپاس بگزار (که) بازگشت (همه) به سوی من است» سوره لقمان، آیه ۱۴.</ref> آمده است، چه کسانی هستند؟ [[حضرت]] در پاسخ فرمود: "مقصود [[خداوند متعال]] از [[والدین]] در این [[آیه کریمه]]، پدرانی هستند که [[دانش]] و [[حکم]] ([[حلم]]) را به یادگار گذاشته، آن را به دیگران آموختند"<ref>تفسیر القمی، علی بن ابراهیم، ج۲، ص۱۴۸.</ref>
#'''توصیه به [[عبادت]] و [[بندگی]] و مراعات اوقات آن:''' [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند: روزی [[حضرت علی]]{{ع}} [[سخن]] پس از ثنای [[خداوند]] و فرستادن [[درود]] و [[سلام]] بر [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: "اما بعد؛ شما را به [[ترس از خدا]] سفارش می‌کنم؛ خدایی که دوستانش از [[اطاعت]] او سود میبرند و دشمنانش از [[معصیت]] او زیانمند می‌شوند. و بدانید که عذر کسی که به عمد [[ضلالت]] را [[هدایت]] پندارد و [[حق]] را به بهانه اینکه [[ضلالت]] است، ترک گوید؛ پذیرفته نیست. و هر آینه، [[شایسته‌ترین]] چیزی که [[رهبر]] باید درباره رعیتش بر عهده گیرد، این است که آنان را به [[وظایف]] دینی‌شان آشنا سازد و بر ماست که شما را به انجام [[فرایض]] [[امر]] کنیم، همان‌گونه که [[خدا]] امر کرده است و از آن‌چه [[خدای تعالی]] [[نهی]] کرده است، [[نهی]] و امر [[خدا]] را در میان [[مردم]] دور و نزدیک، اقامه کنیم. و از کسی که حکمی درباره او صادر شده است، باک نداریم؛ ما می‌دانیم، مردمی هستند که در [[دین]] خود در پی [[آرزوها]] و هواهای خویشتن هستند و می‌گویند که ما با نمازگزاران [[نماز]] می‌گزاریم و همراه با جهاد کنندگان، [[جهاد]] و [[رنج]] [[هجرت]] را [[تحمل]] می‌کنیم و [[دشمن]] را می‌کشیم؛ همه اینها کارهایی است که [[مردم]] دیگر هم انجام می‌دهند؛ [[ایمان]]، به [[ظاهرسازی]] و [[آرزو]] در [[دل]] پروردن نیست؛ [[نماز]]، وقتی دارد که آن را [[رسول خدا]]{{صل}} مقرر کرده است و جز در آن وقت، [[نماز]]، درست نخواهد بود. پس وقت [[نماز صبح]]، هنگامی است که [[شب]]، سپری و [[خوردن و آشامیدن]] بر [[روزه‌دار]] [[حرام]] شود. و وقت [[نماز ظهر]] در گرمای تابستان وقتی است که سایه تو به اندازه تو شود و در زمستان از وقت زوال [[خورشید]] از فلک است و این زمانی است که [[آفتاب]] را بر ابروی راست خود ببینی. با شروطی که [[خداوند]] در [[رکوع]] و [[سجود]] مقرر فرموده. وقت [[نماز عصر]]، هنگامی است که [[خورشید]] هنوز سفید و تابناک و به زردی نگراییده است و مدت آن به اندازه زمانی است که مردی بر شتری سنگین بتواند دو فرسخ راه بپیماید و آنگاه [[خورشید]] غروب کند. وقت [[مغرب]] زمان [[غروب]] [[خورشید]] است که [[روزه‌دار]] [[افطار]] می‌کند و وقت عشاء زمانی است که [[شب]] فرا رسد و سرخی افق برود تا ثلثی از [[شب]] و هر کس [[نماز]] عشاء ناخوانده در این هنگام بخوابد، [[خدا]] [[خواب]] را از چشمانش ببرد. اینها اوقات [[نماز]] بود: "نماز بر [[مؤمنان]] در وقت‌های معین [[واجب]] شده است"؛ کسی می‌گوید: [[مهاجرت]] کرده‌ام. در حالی که [[مهاجرت]] نکرده است؛ [[مهاجران]] کسانی هستند که از [[بدی‌ها]] [[مهاجرت]] کرده، از آنها و دوری می‌گزینند و هرگز به آنها باز نمی‌گردند. دیگری می‌گوید: [[جهاد]] کرده‌ام؛ در حالی که [[جهاد]] نکرده است؛ [[جهاد]]، اجتناب از حرام‌ها و [[مجاهدت]] با [[دشمن]] است. گاه مردمی به [[جنگ]] می‌روند و [[نیکو]] هم می‌جنگند و جز [[ذکر خدا]] و [[اجر]] [[اخروی]] نمی‌خواهند؛ اما مردی می‌جنگد به سبب [[خصلت]] [[دلیری]] که در اوست و از هر کس [[حمایت]] می‌کند، چه او را بشناسد و چه نشناسد، مردی به سبب [[خصلت]] [[ترس]] که در اوست، به [[پیکار]] نمی‌رود و در این حال، [[پدر]] و مادرش را هم به [[دشمن]] [[تسلیم]] می‌کند. ثمره [[پیکار]] کردن [[مرگ]] باشد، و [[ارزش]] هر پیکارگری در چیزی است که به خاطر آن [[پیکار]] می‌کند و گرنه سگ هم به [[دفاع]] از لانه و بچه‌هایش می‌جنگد. [[روزه]]، اجتناب از حرام‌هاست، همچنان که باید از [[خوردن و آشامیدن]] اجتناب کرد. زکاتی را که [[پیامبر]]{{صل}} مقرر داشته است، به طیب خاطر بپردازید و نگذارید سال بر آن بگذرد. اندرزی را که به شما می‌دهم، [[نیک]] دریابید؛ غارت‌زده کسی است که دینش را از او ربوده باشند و نیکبخت، کسی است که از دیگران [[پند]] گیرد. بدانید که شما را [[موعظه]] و برای شما نیک‌خواهی کردم و دیگر بهانه‌ای در برابر [[خدا]] نخواهید داشت. حرف خود را می‌زنم و برای خود و شما از [[خدا]] [[آمرزش]] می‌خواهم"<ref>الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۵۰۱- ۵۰۳.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۰۷-۲۲۳.</ref>.


==آثار==
[[جعفر بن فضیل]] از [[محمد بن فرات]] - از [[اصحاب امام باقر]]{{ع}} است - پرسید آیا اصبغ بن نباته را [[ملاقات]] کردی و وی در جواب گفت بلی، همراه پدرم وی را [[دیدار]] کردم، درحالی که موهای سر و چهره‌اش سفید شده بود<ref>{{متن حدیث|عَنْ جَعْفَرِ بْنِ فُضَيْلٍ، قَالَ: قُلْتُ لِمُحَمَّدِ بْنِ فُرَاتٍ، لَقِيتَ أَنْتَ الْأَصْبَغَ قَالَ نَعَمْ لَقِيتُهُ مَعَ أَبِي فَرَأَيْتُهُ شَيْخاً أَبْيَضَ الرَّأْسِ وَ اللِّحْيَةِ طِوَالًا}}؛ ([[رجال الکشی]] ([[اختیار]] معرفة الرجال)، ص۲۲۱، ش۳۹۶).</ref>.
*علاوه بر [[روایات]] یاد شده از [[اصبغ بن نباته]]، ماجرای [[شهادت امام حسین]]{{ع}} ([[مقتل الحسین بن علی (کتاب)|مقتل الحسین بن علی]]{{ع}}) از [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] شده است؛ [[دوری]] این مقتل را به [[سند]] خود از [[ابی الجارود]]، از [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] کرده است<ref>عن أحمد بن محمد بن سعید عن أحمد بن یوسف الجعفی عن محمد بن یزید النخعی عن أحمد بن الحسین عن أبی الجارود عن الأصبغ.</ref>. از نظر برخی [[اصبغ بن نباته]] زمان [[شهادت]] [[حضرت]] [[سید الشهداء]] را [[درک]] نکرد و به هنگام [[عاشورا]] ظاهرا از [[دنیا]] رفته بود و شاید مقتل یاد شده از مجموعه روایاتی که [[انبیاء گذشته]] و نیز [[رسول گرامی اسلام]] فرموده‌اند، گردآوری شده است<ref>تنقیح المقال، مامقانی، ج۱۱، ص۱۳۱.</ref>. بنا به نوشته بعضی، این کتاب همانند کتاب‌های چون "[[فرمان امیرالمؤمنین]]{{ع}} به [[مالک اشتر]]"، و "مقتل الحسین{{ع}}" از اوّلین کتاب‌های تألیف شده در [[جهان اسلام]] است<ref>أسرار آل محمد{{عم}}، سلیم بن قیس هلالی (ترجمه: انصاری زنجانی)، ص۵۲ مقدمه.</ref>.
*[[علامه]] [[سید محسن امین]] در [[اعیان الشیعه]] می‌گوید: [[اصبغ بن نباته]] مجموعه مطالبی را از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} به نام "کتاب عجائب أحکام أمیر المؤمنین" گرد آورده بود و سپس سلسله سندی را که نشان می‌دهد کتاب از آن [[اصبغ بن نباته]] است، یادآور می‌شود<ref>محمد بن علی بن إبراهیم بن بن هاشم عن أبیه علی بن إبراهیم عن أبیه إبراهیم بن هاشم عن محمد بن الولید عن محمد بن الفرات عن اصبغ بن نباته.</ref>. همچنین او می‎گوید: نزد من نسخه‌ای از آن هست که در اوائل [[قرن پنجم]] [[هجری]] نوشته شده است<ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۲۳.</ref>.


==گزارش‌های [[تاریخی]] [[اصبغ بن نباته]]==
بر این اساس می‌‌توان گفت که اصبغ بن نباته [[دوران امام علی]]، [[امام حسن]]، [[امام حسین]] و [[امام سجاد]]{{عم}} را [[ادراک]] کرده و در [[اسناد روایات]]، بیشترین روایتش از [[حضرت علی]]{{ع}} است و در سند یک [[روایت]] [[وسائل الشیعه]]<ref>ر.ک: وسائل الشیعه، ج۳، ص۴۸۱، ح۳.</ref> به نقل از [[ثواب الأعمال]] از [[رسول خدا]]{{صل}} روایت کرده است که در منبع اصلی (ثواب الأعمال) از [[امیر مؤمنان]]{{ع}} است<ref>ثواب الاعمال، ص۲۸.</ref> و مؤلف [[وسائل الشیعه]] به [[اشتباه]] آن را از [[پیامبر]]{{صل}} نقل کرده و مؤید دیگر، ملاحظه [[اسناد]] دیگر است که [[اصبغ بن نباته]] با واسطه از [[رسول خدا]]{{صل}} [[روایت]] کرده است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 317-318.</ref>
*[[اصبغ بن نباته]] گزارش‌های گوناگونی را از حوادث دوران [[زندگی حضرت علی]]{{ع}} حکایت کرده است و خود، از گزارشگران [[تاریخی]] به شمار می‌رود؛ در ادامه به برخی از گزارش‌های [[تاریخی]] او اشاره می‌کنیم:
===وارد شدن [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} به [[کوفه]]===
*[[نصر بن مزاحم]] در [[وقعة صفین]] به [[سند]] خود از [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند: هنگامی که [[علی]]{{ع}} به [[کوفه]] وارد شد، به ایشان گفتند: "منزل شما در کدام یک از کاخ‌ها و عمارت‌ها باشد؟" فرمود: "مرا در کاخ بومان<ref>قصر الخبال = کاخ فساد یا کاخ بومان شوم.</ref> جا ندهید"؛ پس به سرای [[جعدة بن هبیره مخزومی]] وارد شد<ref>پیکار صفین، نصر بن مزاحم، ص۱۸-۱۹؛ ابن ابی الحدید مینویسد: «گویم: جعده، پسر خواهر امام علی{{ع}}، ام هانی، دختر ابی طالب است (که) همسر هبیرة بن ابی وهب مخزومی بود و جعده را به دنیا آورد».</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۲۴.</ref>.
===[[تحقیق]] درباره [[قبر]] یهودا===
*[[نصر بن مزاحم]] به [[سند]] خود از [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند: "روزی همراه [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} بودیم که به [[نخیله]] رسیدیم؛ در [[نخیله]] [[قبر]] بزرگی بود که [[یهودیان]] مردگان خود را پیرامونش به [[خاک]] می‌سپردند؛ پس [[علی]] فرمود: "مردم درباره این [[قبر]] چه می‌گویند؟" [[حسن بن علی]] گفت: "می‌گویند: اینجا [[قبر]] [[هود]] [[پیامبر]]{{صل}} است که چون قومش [[نافرمانی]] کردند، به اینجا آمد و همین جا از [[دنیا]] رفت و به [[خاک]] سپرده شد"؛ [[حضرت]] فرمودند: "دروغ گفته‌اند؛ زیرا بی‌گمان من به این امر از آنها آگاه‌ترم؛ اینجا [[قبر]] یهودا<ref>در متن «یهودا» و در اصل، «یهود» و در شرح نهج البلاغه (ج۱، ص۲۸۶) «یهودا» آمده و درست آن چنان که در قاموس، ماده «هود» آمده، «یهودا» است، و در شفاء الغلیل خفاجی آمده است: «یهودا، معرب یهوذا به ذال نقطه‌دار، پسر یعقوب{{ع}} است».</ref> پسر [[یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم]]، نخستین [[فرزند]] [[یعقوب]] است؛ سپس فرمود: "آیا در این جا کسی از دودمان "مهره" هست؟"<ref>به موجب روایت درست تورات، سفر تکوین (۳۵، ص۲۳- ۲۷) نخستین فرزند یعقوب «رأوبین» نام داشته که مادرش «لیئه» بوده است.</ref>.
*[[راوی]] گوید: پس [[مردم]] [[پیری]] [[کهنسال]] را آوردند؛ [[امام]]{{ع}} به او فرمود: "منزلت کجاست؟" گفت: "در ساحل دریا"؛ فرمود: "در چه فاصله‌ای از جبل [[احمر ]](کوه سرخ)؟<ref>مهرة، تیره‌ای در یمن که از اولاد حیدان بن عمران بن حاف بن قضاعه هستند.</ref>. گفت: "من نزدیک آنم"؛ فرمود: "قوم تو درباره آن ([[قبر]]) چه می‌گویند؟"<ref>در شرح نهج البلاغه فقط عبارت این انت من الجبل، در چه فاصله‌ای از آن کوه منزل داری؟ آمده است.</ref> گفت: "می‌گویند: [[قبر]] ساحری است؛ فرمود: "خطا گفته‌اند؛ آن ([[قبر]] که در جبل احمر است) [[قبر]] [[هود]] است، و این که در [[نخیله]] است، [[قبر]] [[یهودا ابن یعقوب]]، نخستین [[فرزند]] اوست<ref>مراد، قبری است که در جبل احمر بوده و به گور ساحری مشهور بوده است.</ref>. سپس ([[امام]]{{ع}}) فرمود: "هنگام دمیدن [[آفتاب]] ([[قیامت]])<ref>در متن «علی غرّة الشمس» از روی شرح نهج البلاغه، که در اصل «علی غرة الشمس و القمر» است.</ref> از پشت [[خاک]] [[کوفه]] هفتاد هزار کس به [[محشر]] وارد می‌شوند که بدون [[حسابرسی]] به [[بهشت]] وارد خواهند شد"<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۱۴۶ (پیکار صفین، ص۱۷۶-۱۷۷).</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۲۴-۲۲۵.</ref>.


===برخی گزارش‌ها از [[جنگ صفین]]===
==[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]==
*[[اصبغ]] در [[بیعت]] خود با [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}، [[پیمان]] [[مرگ]] بسته بود، لذا در [[جنگ]] با [[شامیان]] در [[صفین]] حاضر به هر نوع [[جان‌فشانی]] بود و [[حضرت]] هم متقابلاَ او را چندان [[دوست]] و [[عزیز]] می‌داشت که از فرستادنش به میدان [[نبرد]] دریغ می‌کرد و او را برای روز مبادا و مواقع حساس [[ذخیره]] کرده بود <ref>وقعة صفین، ص۴۴۳؛ ر.ک: شرح ابن ابی الحدید، ج۸، ص۸۲ و قاموس الرجال، ج۲، ص۱۶۶.</ref>.
بسیاری از اصبغ بن نباته روایت کرده‌اند؛ مانند [[حسن بن عبدالرحمن]]، [[محمد بن داوود غنوی]]، [[ابو یحیی زکریا بن میسرة]]، [[ابو الجارود زیاد بن المنذر]]، [[علی بن الحزور الغنوی]]، [[سعد بن طریف التمیمی]]، [[أبو الصباح الکنانی]]، [[مقاتل بن حیان]]، [[الفضل بن یزید]]، [[أبو حمزة ثابت بن أبی صفیة الثمالی]]، [[الحارث بن حضیرة المزنی]]، [[الأجلح بن عبدالله الکندی]]، [[ثابت بن أسلم البنانی]]، [[رزین بیاع الأنماط]]، [[سعید بن مینا]]، [[فطر بن خلیفة]]، [[محمد ابن السائب الکلبی]]، [[الولید بن عبدة الکوفی]] و [[یحیی بن أبی الهیثم العطار]]<ref>ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱، ص۴، ج۲، ص۱۸۸، ۲۴۵ و ۳۹۷، ج۳، ص۴۶۱، ج۴، ص۱۰۴، ج۹، ص۵۸، ۲۰۵ و ۵۹۳، ج۱۱، ص۲۳۹، ج۱۲، ص۲۲۸؛ تهذیب الکمال، ج۳، ص۳۰۸، ش۵۳۷.</ref>.
*در یکی از روزهای سخت [[صفین]]، [[معاویه]] چون دید [[مردم]] [[عراق]] برای [[جنگ]] با او مسابقه گذاشته‌اند خطاب به [[لشکریان]] [[شام]] گفت: امروز روز [[آزمایش]] است، مبادا در شما [[سستی]] و کوتاهی [[مشاهده]] نمایم.
*[[حضرت امیر]]{{ع}} هم [[یاران]] خود را برای [[جنگیدن]] با [[معاویه]] هم‌چنان [[ترغیب]] می‌نمود، در این هنگام [[اصبغ بن نباته]] [[خدمت]] [[امام]]{{ع}} آمد و عرضه داشت: ای [[امیرمؤمنان]]، شما مرا جزو [[لشکریان]] و [[شرطه الخمیس]] قرار داده‌ای و از لحاظ [[اطمینان]] بر دیگران مرا مقدم می‌داری، با این که [[صبر]] و [[تحمل]] مرا در [[جنگ]] می‌دانی و از [[شجاعت]] و دلاوری‌ام [[آگاهی]]، اینک که [[لشکر]] [[شام]] هر لحظه به [[شکست]] من [[تهدید]] می‌شود، پس تا در ما رمقی هست نظر خود را به وسیله ما [[اجرا]] کن و به اجازه دهید به میدان [[روم]].
*[[حضرت]]{{ع}} در جواب او فرمود: "به [[نام خدا]] حرکت کن و به میدان [[دشمن]] برو"<ref>وقعة صفین، ص۴۰۶.</ref>. [[اصبغ]] با اجازه [[امام]]{{ع}} [[پرچم]] را برداشت و قدم به میدان [[کارزار]] گذاشت. سپس حمله کرد و چنان جنگید که [[معاویه]] را در [[جایگاه]] خود [[متزلزل]] ساخت وقتی از میدان برگشت از [[شمشیر]] و نیزه‌اش [[خون]] می‌چکید.<ref>وقعة صفین، ص۴۰۶.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۰۱-۲۰۲.</ref>
*[[نصر بن مزاحم]] در وقعه [[صفین]] به [[سند]] خود از [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند که وی گفت: [[معاویه]] به [[امام علی]]{{ع}} نامه‌ای نوشت و در آن به [[گمان]] خود به [[نصیحت]] [[علی]]{{ع}} پرداخت و نیز از [[تصمیم]] جدی خود برای [[مبارزه]] و [[جنگ]] خبر داد، و با کمک گرفتن از اشعار گوناگون به ظاهر فریبی پرداخت؛ پس [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} به [[لشکریان]] خود فرمود که دست از [[نبرد]] بکشند، سپس خطابه‌ای خواند و خطاب به ایشان فرمود: "ای [[مردم]]! اینجا جایی است که هر کس تردیدی (در [[حقانیت]] [[نبرد]]) به خود راه دهد، در ([[حقانیت]]) [[روز قیامت]] [[تردید]] کرده است و هر که در آن در ماند، در [[روز قیامت]]، درمانده خواهد بود <ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۱۵۸ (پیکار صفین، ص۲۱۷-۲۱۸).</ref>.
*[[نصر بن مزاحم]] در وقعه [[صفین]] به [[سند]] خود از [[اصبغ بن نباته]] [[نقل]] می‌کند که وی گفت: (در زمان [[جنگ صفین]]) مردی نزد [[علی]]{{ع}} آمد و گفت: "ای [[امیر مؤمنان]]، این گروه که با آنها می‌جنگیم، دعوتشان (به [[توحید]]، با ما) یکی است و [[پیامبر]] و [[نماز]] و [[حجّ]] ما هم یکی است؛ پس آنها را چه بنامیم؟"[[حضرت]] فرمودند: "آنها را به همان نامی می‌خوانی که [[خداوند]] ایشان را در کتاب خود نامیده است"؛ گفت: "من تمام مطالبی را که در [[قرآن]] آمده، نمی‌دانم"؛ فرمود: "آیا نشنیده‌ای که [[خداوند]] فرمود: {{متن قرآن|تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ...}}<ref>«برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری دادیم» سوره بقره، آیه ۲۵۳.</ref> تا آنجا که می‌فرماید: {{متن قرآن|... وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَلَكِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُمْ مَنْ آمَنَ وَمِنْهُمْ مَنْ كَفَرَ...}}<ref>«...و اگر خداوند می‌خواست پس از آنان کسانی که این برهان‌ها (ی روشن) به آنان رسید، با هم جنگ نمی‌کردند ولی اختلاف ورزیدند و برخی از ایشان مؤمن و برخی کافر شدند.».. سوره بقره، آیه ۲۵۳.</ref>. پس چون [[اختلاف]] در میانه ما افتاد، ما به سبب (قربت) به [[خداوند]] و [[معرفت]] [[قرآن]] و [[پیامبر]] و [[وابستگی]] به [[حق]] شایسته‌تر بودیم. پس، "آنان که [[ایمان]] آورده‌اند"، ماییم و "آنان که [[کافر]] شدند"، ایشان‌اند، و [[خداوند]] [[پیکار]] با ایشان را [[اراده]] کرده است و ما به خاطر [[هدایت]]، به خواست [[خداوند]]؛ [[پروردگار]] خویش، و به [[اراده]] او به [[پیکار]] با آنان پرداختیم"<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۳۲۲.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۲۵-۲۲۶.</ref>.


===گفت‌وگوی [[معاویه]] و [[اصبغ بن نباته]]===
وی از [[امام علی]] و [[امام حسن]]{{عم}}، [[أبو أیوب خالد بن زید الأنصاری]]، [[عمار بن یاسر]]، [[عمر بن الخطاب]]<ref>ر.ک: تهذیب الکمال، ج۳، ص۳۰۸، ۵۳۷.</ref>، [[سلمان فارسی]]<ref>ر.ک: بصائر الدرجات، ج۱، ص۴۹۷، ح۷.</ref>، [[عبدالله بن عباس]]<ref>ر.ک: الامالی (صدوق)، ص۳۶۷، ح۱۷.</ref>، [[محمد بن حنفیه]]<ref>ر.ک: معانی الاخبار، ص۴۲، ح۴.</ref>، [[حارث الاعور همدانی]]<ref>معانی الاخبار، ص۲۴۴.</ref> روایت کرده است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 318-319.</ref>
*چون در [[جنگ صفین]] [[لشکر]] [[عراق]] بر [[شامیان]] حمله‌ور و علائم[[شکست]] در آنها ظاهر شد، [[معاویه]] برای جلوگیری از [[شکست]] [[لشکر]] و نیز تحریک ایشان به [[پایداری]] گفت: "امروز، روز [[آزمایش]] است؛ آن [[سپاه]] اینک همان‌گونه [[هجوم]] کرده است که شما نیز پیشتر [[هجوم]] کرده بودید؛ امروز [[پایداری]] کنید تا [[سرزنش]] نشوید". [[علی]]{{ع}} نیز یارانش را [[تشویق]] کرد؛ پس [[اصبغ بن نباته تمیمی]] (در محضر [[علی]]{{ع}}) برخاست و گفت: "ای [[امیرمؤمنان]]، تو مرا به [[فرماندهی]] بخشی از [[لشکر]] ([[شرطة الخمیس]]) [[منصوب]] و به من [[اعتماد]] کرده‌ای، در حالی که به افراد دیگر [[اعتماد]] نکرده‌ای؛ من، امروز از [[پایداری]] و [[پیروزی]] آفرینی خودداری نمی‌کنم؛ اما درباره [[شامیان]] (باید بگویم) که آنها از ما [[شکست]] خورده (و [[سرداران]] نامدارشان از بین رفته‌اند)، در حالی که هنوز در میان ما دلاورانی باقی مانده‌اند؛ پس اجرای فرمانت را از ما بخواه ([[دستور]] حمله را صادر فرما) و اجازه بده پیشروی کنیم؛ پس [[علی]]{{ع}} به او فرمود: "به [[نام خدا]] پیشروی کن!" <ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۴۰۶.</ref>.
*همچنین [[نصر بن مزاحم]] در [[کتاب وقعة صفین]] [[نقل]] می‌کند: وقتی در [[جنگ صفین]] [[علی بن ابی طالب]] [[یاران]] خود را [[تشویق]] می‌کرد، [[اصبغ بن نباته]] در حضورش به پا خاست و گفت: "ای [[امیرمؤمنان]]! مرا با دیگر کسان پیش فرست که امروز [[پایداری]] و پیروزمندی خود را از تو دریغ نخواهم ورزید ما [[شامیان]] را تار و مار کرده‌ایم و (با آن همه درگیری) خود هنوز نیروی کافی و دلاورانی پا بر جا داریم. به من اجازه حمله بده تا من پیش بروم؟" [[علی]]{{ع}} فرمود: "به نام و [[برکت]] [[خداوند]]، به پیش بتاز!" پس وی پرچمش را بر گرفت و به پیشروی پرداخت، در حالی که چنین رجز می‌خواند: "ای [[اصبغ]]! تا کی [[امید]] ([[زندگی]] [[بیهوده]]) داری؟ که چنین امیدی با [[نومیدی]] در هم شکسته شود. آیا حوادث روزگار را نمی‌بینی که چگونه فرا می‌رسد؟ پس [[هواهای نفسانی]] را چون چرمی که دبّاغی کنند، در هم کوب؛ همگامی با حوادث، تو را بهتر به مرادی که داری، می‌رساند؛ برای امروز کاری است و فردا نیز بیکار و بی‌حاصل نباش". پس [[اصبغ]] که [[پیری]] [[پرهیزگار]] بود- و غالباً چون گروهی را گرم [[پیکار]] با یک دیگر می‌دید، شمشیرش را در نیام میکرد- در حالی که [[شمشیر]] و نیزه‌اش را غرقه به [[خون]] کرده بود، باز گشت<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۴۴۲-۴۴۳.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۲۷-۲۲۸.</ref>.
===نگران [[حفظ دین]] بودن===
*[[ابراهیم بن محمد ثقفی]] در [[الغارات]] از [[اصبغ بن نباته]] چنین [[نقل]] می‌کند: وقتی فرمان‌روای [[روم]] به [[معاویه]] [[نامه]] نوشت و از او درباره ده مسئله پرسید، [[معاویه]] از پاسخ آنها در ماند؛ پس سواری نزد [[علی]]{{ع}} که در [[رحبه]] بود، فرستاد؛ آن مرد به [[امام]]{{ع}} گفت: "یا [[امیرالمؤمنین]]! [[سلام]] بر تو!" [[علی]]{{ع}} فرمود: "تو از [[مردم]] سرزمین من نیستی"؛ آن مرد گفت: "بله، من از [[مردم]] [[شام]] هستم؛ [[معاویه]] مرا نزد تو فرستاده است تا پاسخ ده سؤال را که فرمانروای [[روم]] از او کرده است؛ بداند و فرمانروای [[روم]] گفته است: اگر تو به آنها پاسخ دهی، من به تو [[خراج]] می‌دهم و اگر پاسخ ندهی، تو باید خراجت را برای من روانه کنی؛ [[معاویه]] پاسخ آن سؤال‌ها را نمی‌دانست و مرا به نزد تو فرستاده است تا از تو بپرسم؟"؛ [[علی]]{{ع}} گفت: "آن سؤال‌ها چیست؟" آن مرد گفت: "نخستین چیزی که بر روی [[زمین]] جنیید، چه بود؟ نخستین چیزی که بر روی [[زمین]] [[زاری]] کرد، چه بود؟ فاصله میان [[حق و باطل]] چقدر است؟ فاصله میان [[مشرق]] و [[مغرب]] چیست؟ فاصله میان [[زمین]] و [[آسمان]] چقدر است؟ [[ارواح]] [[مسلمانان]] در کجا جای می‌گیرند؟ [[ارواح]] [[مشرکان]] در کجا جای می‌گیرند؟ رنگین کمان چیست؟ کهکشان چیست؟ و خنثی چگونه [[ارث]] می‌برد؟"
*[[علی]]{{ع}} فرمود: "نخستین چیزی که بر روی [[زمین]] جنبید، نخل بود و آن، همانند [[فرزند]] [[آدم]] است که اگر سرش را [[قطع]] کنند، می‌میرد. و چون سر نخل را ببرند، تنه بیجانی از آن بر جای می‌ماند.
*و نخستین چیزی که در روی [[زمین]] [[زاری]] کرد، دره‌ای بود در [[یمن]] و آن، اولین دره‌ای است که آب از آن جوشید؛
*میان [[حق و باطل]]، چهار انگشت فاصله است و آن، همان است که می‌گویی چشمم دید و گوشم شنید؛
*و فاصله میان [[آسمان]] و [[زمین]] همان [[قدر]] است که نگاه گسترش می‌یابد و دعای [[مظلوم]] از [[زمین]] به [[آسمان]] می‌رود.
*و فاصله میان [[مشرق]] و [[مغرب]] مسافت یک روز راه پیمودن [[خورشید]] است؛
*و [[ارواح]] [[مسلمانان]] در [[بهشت]] در چشمه‌ای به نام [[سلم]] و [[ارواح]] [[مشرکان]] در [[جهنم]] در چاهی به نام [[برهوت]] جای می‌گیرند...".
*[[معاویه]] این پاسخ‌ها را برای فرمان‌روای [[روم]] نوشت، او هم [[خراج]] خود را برای [[معاویه]] فرستاد و گفت: "این پاسخ‌ها از کتاب‌های [[پیامبران]] بیرون آمده و در [[انجیل]] هم که [[خدا]] بر [[عیسی بن مریم]]{{س}} نازل کرده، چنین آمده است. پس یکی از شیوخ [[فزاره]] به [[علی]]{{ع}} گفت: "از نیکی‌های [[خدا]] در [[حق]] شما این است که دشمنتان هم به شما [[نامه]] می‌نویسد و مسائل [[دین]] خویش را از شما می‌پرسد"<ref>الغارات، ثقفی کوفی، ج۱، ص۱۸۷- ۱۹۰.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۸-۲۲۹.</ref>.
===آخرین [[ملاقات با امام]] [[علی]]{{ع}}===
*[[شیخ مفید]]<ref>متن این حدیث در حدیث شماره ۴ آمده است.</ref> و [[شیخ طوسی]] آخرین [[ملاقات]] [[اصبغ بن نباته]] را با پیشوای [[متقیان]] و [[خدا]] باوران، [[حضرت]] [[مولی]] الموحدین [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} چنین [[نقل]] کرده‌اند: "چون [[حضرت امیرالمؤمنین]]{{ع}} ضربت خورد و ایشان را به [[خانه]] بردند، من و [[حارث همدانی]] و [[سوید بن غفله]] با گروهی از [[اصحاب]] بر در سرای آن [[حضرت]] جمع شدیم؛ چون صدای [[گریه]] از [[خانه]] آن [[حضرت]] بلند شد، ما نیز گریستیم و بانگ ناله و فغان برکشیدیم که ناگاه [[امام حسن]]{{ع}} از [[خانه]] بیرون آمد و فرمود: "ای [[مردم]]! [[امیرمؤمنان]] [[فرمان]] داده است که به خانه‌های خویش باز گردید"؛ پس آن [[جماعت]] پراکنده شدند، و من به جای خود ماندم؛ بار دیگر صدای شیون از [[خانه]] آن [[حضرت]] شنیدم و من نیز گریستم؛ پس [[حضرت امام حسن]]{{ع}} بار دیگر از [[خانه]] بیرون آمده، فرمودند: "نگفتم به خانه‌های خود بروید؟" گفتم: به [[خدا]] [[سوگند]] یا بن [[رسول الله]]! که جانم [[یاری]] نمی‌کند و پایم [[قوّت]] رفتن ندارد، و تا [[امیر المؤمنین]]{{ع}} را نبینم، نمی‌توانم بروم؛ پس بسیار گریستم و [[حضرت امام حسن]]{{ع}} به [[خانه]] داخل شد و بعد از اندک زمانی بیرون آمد و مرا به اندرون خانه‌ طلبید؛ چون داخل شدم، دیدم که [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} را بر بالش‌ها تکیه داده‌اند و دستمال زردی بر سرش بسته‌اند و رنگ روی مبارکش از [[خون‌ریزی]] فراوانی که از سر مبارکش داشته است، چنان زرد شده بود که تشخیص زردی دستمال از زردی صورت مبارکش دشوار بود. چون مولای خود را بر آن حال دیدم، بی‌تاب شدم و بر قدمش افتادم و آنها را می‌بوسیدم و بر دیده‌های خود می‌مالیدم و می‌گریستم؛ پس [[حضرت]] فرمود: "ای [[اصبغ]]! [[گریه]] مکن که من راه [[بهشت]] را در پیش دارم"؛ گفتم: فدای تو شوم! میدانم که تو به [[بهشت]] می‌روی؟ من بر حال خود و بر جدایی و دوری از تو می‌گریم<ref>بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۴۲، ص۲۰۴؛ الامالی، شیخ مفید، ص۲۱۶؛ جلاء العیون، علامه مجلسی، ص۳۲۶؛ الامالی، شیخ طوسی، ص۱۲۳.</ref>؛ در این هنگام، به خاطر سمی که در بدنش وارد شده بود، بی‌هوش شد، همان‌گونه که [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} به سبب [[زهری]] که به او داده بودند، گاهی بی‌هوش می‌شد؛ چون [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} به هوش آمد، [[امام حسن]]{{ع}} کاسه‌ای از شیر به دست آن [[حضرت]] داد.؛ پس پس آن [[حضرت]] گرفت و اندکی خورد و [[دستور]] داد که بقیّه آن را برای [[ابن ملجم مرادی]] ببرند، و بار دیگر به [[امام حسن]]{{ع}} درباره آب و غذای او سفارش فرمود"<ref>بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۴۲، ص۲۷۶-۲۸۹.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۲۹-۲۳۰.</ref>.


==مأموریت‌ها==
==جایگاه [[حدیثی]] [[راوی]]==
===[[ابلاغ]] و توضیح و تشریح [[معارف الهی]] و پاسخ دادن به سؤال و [[شبهه]] [[مردم]]===
[[نجاشی]] و [[شیخ طوسی]] به [[وثاقت]] اصبغ بن نباته تصریح نکردند، بلکه تنها به تعبیر {{عربی|"وكان من خاصة أميرالمؤمنين علي{{ع}}"}} بسنده کردند<ref>رجال النجاشی، ص۸، ش۵؛ الفهرست (طوسی)، ص۸۸، ش۱۱۹.</ref> و [[علامه حلی]] بعد از نقل سخن آن دو بزرگوار نوشته است: {{عربی|"و هو مشكور"}}<ref>خلاصة الاقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۴، ش۹.</ref>.
*[[کلینی]] در کتاب "الرسائل" خود آورده است: [[امیر مؤمنان]]{{ع}} پس از بازگشت از [[مبارزه]] با [[خوارج نهروان]]، در پاسخ به [[پرسش‌ها]] و زمزمه‌هایی که عده‌ای درباره [[خلفاء]] پیشین مطرح می‌کردند، نامه‌ای نوشت و [[دستور]] داد که برای [[مردم]] خوانده شود. این [[مأموریت]] به افراد مطمئن و [[موثق]] [[حضرت]] سپرده شد که [[اصبغ بن نباته]] نیز از ایشان بود. این [[نامه]] در منابع متعدد<ref>سید بن طاووس در کتاب ارزشمند «کشف المحجة لثمرة المهجة» در وصیت به فرزندش، محمد مینویسد: و ای فرزند! ای محمد که آرزومندم خدای جلّ جلاله هدایت تو را به کمال رساند و فضل ولایت تو را والا سازد، بدان که من از راه‌های روشن و گوناگون بعضی از همه آن‌چه را که شیخ «محمد بن یعقوب کلینی» رضی الله عنه و ارضاه، در کتاب (رسائل) جمع‌آوری و روایت کرده است، در بخش نخستین کتاب خویش «المهمات و التتمات» یاد کرده‌ام. در آن کتاب، نامه‌ای دیگر از پدرت، علی{{ع}} آمده که به شیعیان و عزیزان خویش نگاشته است و آن، درباره کسانی است که با آن حضرت{{ع}} مخالف کرده و بر او پیشی جسته بودند. این نامه در حقیقت خطاب به توست؛ آن‌سان که نامه‌ای که ان امام بزرگوار به پسرش، حسن{{ع}} فرزند خود نوشته است و گویی آن نامه را نیز آن دو بزرگوار خطاب به تو نوشته‌اند؛ پس، با دیده منّت‌پذیری این نامه را بنگر. (بخش ۱۵۵ [نامه امیر المؤمنین{{ع}} به شیعیان] کشف المحجّة، فصل سوم؛ لؤلؤة البحرین، ص۲۳۸؛ عمدة الطالب، ص۱۹۰.)</ref> آمده است. سبب [[نوشتن]] [[نامه]] این بود که عده‌ای درباره "[[ابوبکر]]"، "[[عمر]]" و "[[عثمان]]" از آن مولای بزرگوار مطالبی می‌پرسیدند و [[حضرت]]{{ع}} از این [[پرسش]] و مطالب مطرح شده نابه‌هنگام، [[خشمگین]] شد و فرمود: "این پرسش‌های بی‌حاصل چه سودی دارد؟ بنگرید که [[شهر]] [[مصر]] را [[تصرف]] کرده‌اند و "[[معاویه]]" "[[ابن خدیج]]" و "[[محمد بن ابی‌بکر]]" را کشته است؛ چه [[مصیبت]] بزرگی! کشته شدن "[[محمد بن ابی‌بکر]]" برای من مصیبتی است بزرگ؛ به [[خدا]] [[سوگند]]! که او مانند یکی از [[فرزندان]] من بود. سبحان [[الله]] ما [[امیدوار]] بودیم که بر این [[قوم]] و متصرفاتشان چیره شویم اما ناگهان آنان بر ما تاختند و متصرفات ما را به چنگ آوردند؛ اینک من برای شما نامه‌ای مینویسم که ان شاء [[الله]] تعالی پاسخی روشن برای پرسش‌های شما باشد". پس، به دبیر و کاتب خود، "[[عبید الله بن ابی رافع]]" فرمود: "چند تن از مردمی را که به آنان [[اعتماد]] دارم، نزد من حاضر کن!"
*او گفت: "یا [[امیرالمؤمنین]] نام آنان چیست و چه کسانی را به [[خدمت]] آورم؟"
*فرمود: "[[اصبغ ابن نباته]]" و "[[ابوطفیل عامر بن وائله کنانی]]" و "[[رزین بن حبیش اسدی]]" و "[[جویریه بن مسهر عبدی]]" و "[[خندف بن زهیر اسدی]]" و "[خحارثه بن مضرب الهمدانی]]" و "[[حارث بن عبدالله أعور همدانی]]" و "[[مصباح نخعی]]" و "[[علقمة بن قیس]]" و "[[کمیل بن زیاد]]" و "[[عمیر بن زراره]]". وقتی آنان حاضر شدند، [[علی]]{{ع}} به ایشان فرمود: "در این نوشته را بگیرید و "[[عبید الله بن ابی رافع]]" آن را برای [[مردم]] بخواند و شما هر [[جمعه]] در [[نماز]] حاضر باشید و اگر کسی بر ضد شما برخیزد، با او بر اساس [[کتاب خدا]]، در [[اختلاف]] خود [[انصاف]] دهید و به داد [[رفتار]] کنید"<ref>الغارات، ثقفی کوفی، ج۱، ص۳۰۲- ۳۲۲؛ الإمامة و السیاسة، ابن قتیبة دینوری، ج۱، ص۱۵۴- ۱۵۹؛ أنساب، بلاذری، ج۲، ص۲۹۰؛ المسترشد، طبری امامی، ۴۰۹- ۴۲۷، کشف المحجة لثمرة المهجة، سید بن طاووس، ص۱۷۳، باب ۱۵۵؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج۷، ص۳۰؛ مکاتیب الأئمة، میانجی، ج۲، ص۷۵؛ موسوعة التاریخ الاسلامی، یوسفی غروی، ج۵، ص۳۰۸- ۳۱۰.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۳۰-۲۳۲.</ref>.
===پیک [[امام علی]]{{ع}} به سوی [[معاویه]]===
*[[امام امیرالمؤمنین]] [[علی]]{{ع}} خطاب به [[معاویه]] نامه‌ای نوشت و آن را همراه [[اصبغ بن نباته]] برای او فرستاد؛ متن [[نامه]] چنین بود: "از [[علی]] به [[معاویة بن صخر]]؛ أما بعد: از مردی نامه‌ای به دستم رسید که نگاه هدایت‌گرانه نداشت و نیز او [[رهبری]] که او را [[هدایت]] کند، ندارد و [[خواهش‌های نفسانی]] او را به [[گمراهی]] کشانده و او نیز از آن [[پیروی]] کرده است"<ref>تا این جا در نهج البلاغه و در نامه هفتم و مصادرش در المعجم المفهرس، ص۱۳۹۴ و در شرح النهج ابن اواخر جنگ شافعی (ج۱۴، ص۴۲) آمده است. ظاهراً این نامه پاسخی بود به نامه دیگری از معاویه در صفین.</ref>.
*متن [[نامه]] در جای دیگر چنین آمده است: "امّا بعد: [[نامه]] مردی به دست من رسید که نه بینشی دارد که او را [[هدایت]] کند و نه سودی که راه راست را به او بنمایاند؛ او هر چه را که [[هوای نفس]] بخواهد، می‌پذیرد و به هر طرف که زمام او را بکشد، می‌رود! [[معاویه]]! تو [[گمان]] بردی که من [[عثمان]] را [[یاری]] نکردم! به [[جان]] خودم [[سوگند]]! من همانند یکی از [[مهاجران]] و [[انصار]] بودم و مانند آنها به [[خانه]] او وارد و از آن خارج می‌شدم و با آن گروه ([[شورشیان]]) نبودم. و اما اینکه گفتی، [[اهل شام]] در [[شورا]] [[حاکم]] باشند؛ به [[راستی]] در [[شام]] چه کسی [[شایستگی]] [[خلافت]] را دارد؟ اگر یک نفر را نام ببری، [[مهاجران]] و [[انصار]] تو را [[تکذیب]] خواهند کرد. و اما اعتراف تو به سوابق من، (ناگزیر بودی) اگر می‌توانستی رد کنی، رد می‌کردی ولی تو توان آن را نداشتی".
*[[حضرت]] سپس ذیل [[نامه]] این اشعار را نوشت: [[معاویه]]! آنچه را که [[حقیقت]] ندارد، و [[قاتلان عثمان]] را که تو ادّعا داری ما هستیم! از خود دور کن! [[علی]]{{ع}} [[مردم]] [[عراق]] و [[مردم]] [[حجاز]] را نزد شما آورده است؛ اکنون می‌خواهید با ما چه کنید؟ در هر سپاهی جمع زیادی است و هر جای خشک و [[سختی]] چشم‌ها را روشن می‌کند. در آنجا سوارانی از [[پیروان]] [[علی]] همچون شیران بیشه‌زار وجود دارند که از سرزمینش [[حمایت]] می‌کنند؛ نیزه زنانی که از درون گرد و غبار دیده می‌شوند و ضربت [[شمشیر]] سوارانی که در میان گرد و غبار هستند و این، رسم دیرین آنهاست. آنان که امروز این گروه انبوه؛ [[زبیر]]، [[طلحه]] و دیگر [[بیعت‌شکنان]] را [[شکست]] دادند، و اگر شما از آن سرزمین، یعنی سرزمین [[عراق]] بدتان می‌آید، البته این [[قوم]] نیز آن‌چه را که شما از ما نمی‌پسندید، نمی‌پسندند؛ به آن فرد بسیار [[گمراه]] [[شرور]] و به او که امروز لاغر را چاق و فربه پنداشته است، بگو! تو پسر ([[هند]]) و [[پیروان]] او را همانند [[علی]] (و [[یاران]] او) دانسته‌ای؟ آیا از ما خجالت نمی‌کشید؟! [[علی]]، ولی خدای ستوده و با [[عظمت]] و [[جانشین]] و [[وصی پیامبر]] [[خدا]]{{صل}} به امر [[خالق]] [[جهان]] است".
*[[امام علی]]{{ع}} سپس [[نامه]] را به [[اصبغ بن نباته]] داد تا برساند و خود از [[کوفه]] بیرون شد و [[سپاهیان]] در [[نخیله]] اردو زدند و [[اصبغ]] راهی [[شام]] شد...<ref>این قسمت از استدلال اصبغ بن نباته به حدیث شریف غدیر را در نزد معاویه و برخی از اصحاب که به دنبال مطامع دنیایی رفتند و حق و حقیقت را رها کردند، در بخش آغازین مقاله با عنوان «احتجاج به حدیث غدیر در نزد معاویه» نقل کرده‌ایم.</ref>.
*پس از گفت‌وگوهای آتشین [[اصبغ بن نباته]] و [[روشنگری]] وی و سخن [[حق]] مدارانه او، گروهی از اطرافیان [[معاویه]] مانند [[ذوالکلاع]]، حوشب و [[معاویه بن خدیج]] که مبهوت مانده بودند، برای فرار از این گرفتاری به سخن آمده، گفتند: "یا [[معاویه]]! ما شما را [[یاری]] می‌کنیم تا وقتی که یا به مقصودت برسی و یا تا آخرین نفر کشته شویم"؛ [[اصبغ]] نیز از جا بلند شد؛ در حالی که می‌گفت: "ای [[معاویه]]! [[خدا]] را درباره بندگانش در نظر بگیر؛ بندگانی که [[قساوت]]، [[قلب]] آنها را گرفته است و [[قلب]] تو نیز از بدترین این قلب‌هاست و چون [[قلب]] [[گنهکار]]، [[فرمانبردار]] [[حق]] نیست! [[ابن خدیج]]، [[حوشب]] و [[ذا کلع]] (ذو الکلاع) را رها کن و به [[عافیت]] و [[نجات]] رو بیاور"؛
*پس [[معاویه]] فریاد برآورد که: "آیا تو پیک هستی یا آمده‌ای [[تفرقه]] بیندازی؟!" آن‌گاه [[اصبغ بن نباته]] به جانب [[عراق]] باز گشت<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ص۵۷ - ۵۸؛ تذکرة الخواص، سبط ابن الجوزی، ص۸۳ و ۸۴؛ موسوعة التاریخ الاسلامی، یوسفی غروی، ج۵، ص۴۲-۴۴.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۳۲-۲۳۴.</ref>.


==[[راویان]] از [[اصبغ بن نباته]]==
صاحب الحاوی و [[علامه مجلسی]] او را از [[راویان ممدوح]]<ref> ر.ک: حاوی الاقوال، ج۳، ص۹۳، ش۱۰۵۶؛ الوجیزه (خاتمه)، ص۲۲۲، ش۶۷.</ref> و روایتش را از [[روایات]] حسن برشمردند؛ لکن قرائن بر وثاقت و [[جلالت]] اصبغ بن نباته دلالت دارند:
*بنابر آن‌چه در [[معجم رجال الحدیث (کتاب)|معجم رجال الحدیث]] و نیز [[جوامع حدیثی]] آمده است: [[أبوالجارود]]<ref>از جمله آنها: کلینی به استاد خود در کافی، ج۲، کتاب الإیمان و الکفر، ص۱، باب الصبر، ص۴۷، ح۱۱؛ شیخ طوسی در التهذیب، ج۳، باب فضل المساجد و الصلاة فیها، ح۶۸۱ به او اشاره کرده‌اند.</ref>، [[ابوجمیله]]<ref>شیخ الطائفه طوسی در التهذیب، ج۱۰، باب الحد فی السرقة و الخیانة، ح۵۲۱ از او نام برده برده است.</ref>، [[حارث بن حصیرة]]<ref>شیخ طوسی در التهذیب، ج۳، باب العمل فی لیلة الجمعة و یومها، ح۳۰؛ کلینی در الکافی، ج۳، کتاب الطهاره، باب وجوب الغسل یوم الجمعة، ص۲۸، ح۵ از او نام برده‌اند.</ref>، [[سعد بن طریف]]<ref>شیخ طوسی در تهذیب، ج۱، باب تلقین المحتضرین من الزیادات، ح۱۴۸۴ از او یاد کرده است.</ref>، [[أبوالبلاد]]<ref>شیخ طوسی در تهذیب، الجزء ۱۰، باب الحد فی السکر و شرب المسکر، ح۳۶۳ نام او را آورده است.</ref> و [[قاسم بن أصبغ بن نباته]] ([[فرزند]] او) از [[اصبغ بن نباته]] [[حدیث]] [[نقل]] کرده‌اند<ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۳۴-۲۳۵.</ref>.
#از کسانی است که [[امام علی]]{{ع}} از آنها با تعبیر ثقاتی یاد کرده است<ref>{{متن حدیث|قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ فِي كِتَابِ الرَّسَائِلِ: عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: كَتَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} كِتَاباً بَعْدَ مُنْصَرَفِهِ مِنَ النَّهْرَوَانِ وَ أَمَرَ أَنْ يُقْرَأَ عَلَى النَّاسِ، وَ ذَلِكَ أَنَّ النَّاسَ سَأَلُوهُ عَنْ أَبِي بَكْرٍ وَ عُمَرَ وَ عُثْمَانَ، فَغَضِبَ{{ع}} وَ قَالَ: قَدْ تَفَرَّغْتُمْ لِلسُّؤَالِ عَمَّا لَا يَعْنِيكُمْ وَ هَذِهِ مِصْرُ قَدِ انْفَتَحَتْ وَ قَتَلَ مُعَاوِيَةُ ابْنَ خَدِيجٍ وَ مُحَمَّدَ بْنَ أَبِي بَكْرٍ، فَيَا لَهَا مِنْ مُصِيبَةٍ مَا أَعْظَمَهَا بِمُصِيبَتِي بِمُحَمَّدٍ، فَوَ اللَّهِ مَا كَانَ إِلَّا كَبَعْضِ بَنِيَّ، سُبْحَانَ اللَّهِ بَيْنَا نَحْنُ نَرْجُو أَنْ نَغْلِبَ الْقَوْمَ عَلَى مَا فِي أَيْدِيهِمْ إِذْ غَلَبُونَا عَلَى مَا فِي أَيْدِينَا، وَ أَنَا كَاتِبٌ لَكُمْ كِتَاباً فِيهِ تَصْرِيحُ مَا سَأَلْتُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى. فَدَعَا كَاتِبَهُ عُبَيْدَ اللَّهِ بْنَ أَبِي رَافِعٍ فَقَالَ لَهُ أَدْخِلْ عَلَيَّ عَشَرَةً مِنْ ثِقَاتِي. فَقَالَ: سَمِّهِمْ لِي يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ: أَدْخِلْ أَصْبَغَ بْنَ نُبَاتَةَ، وَ...}}؛ (کشف المحجه، ص۱۷۳ - ۱۷۴).</ref>.
#از [[خواص اصحاب]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} به شمار آمده است، چنان‌که [[آیت الله خویی]] می‌نویسد: {{عربی|"ويكفي في مدحه أنه من خواص أمیر المؤمنين{{ع}}"}}<ref>ر.ک: معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۲۳۲، ش۶۹۲۹ (ترجمه عبدالله بن شداد).</ref>.
# اصبغ بن نباته از معدود کسانی بود که هنگام [[شهادت امام علی]]{{ع}} بر بالین حضرت حضور یافت و [[امام]]{{ع}} هر بار که به [[هوش]] می‌آمدند، سخنی از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} برای او [[وصیت]] می‌کردند<ref>ر.ک: الامالی (طوسی)، ص۱۲۲ - ۱۲۴، ح۱۹۱.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 319-322.</ref>
#از جمله [[شرطة الخمیس]] بوده است. واژه شُرطه بر وزن غُرفه و در لغت به معنای گروه و گروهان است و جهت نامگذاری‌اش این است که از شرط به معنی [[آمادگی]] برای هر گونه [[فداکاری]] و [[جان نثاری]] است و کلمه خمیس یعنی [[سپاه]] که آن را به پنج بخش [[میمنه]]، [[میسره]]، مقدم، ساقه و [[قلب]] قسمت می‌کردند. عنوان شرط الخمیس اعیان و بزرگان سپاه و نخستین گروه از [[لشکر]] هستند که در [[جنگ]] حاضر شده و آماده [[مرگ]] باشند و در اصطلاح رجالی شرطة الخمیس به اعیان و بزرگان از [[اصحاب امام علی]]{{ع}} گفته می‌شود که برای هر نوع فداکاری کامل آمادگی داشته و با آن حضرت [[پیمان]] بستند که در [[راه خدا]] تا سر مرز [[شهادت]] پیش بروند و مرگ در راه خدا را به آن حضرت تضمین دادند و در مقابل، آن حضرت نیز [[پیروزی]] بلکه [[بهشت]] را برای آنها ضمانت کردند.  


==[[اصبغ]] و [[سخنان امام]] با [[جسد]] [[کعب بن سور]] و [[طلحه]]==
[[شیخ مفید]] با سند خود از [[علی بن الحکم]] نقل می‌کند که در معرفی [[شرطة الخمیس]] فرمود: {{عربی|"هم أصحاب أمیر المؤمنين{{ع}} الذين قال لهم: تشرطوا فأنا أشارطکم على الجنة ولست أشارطکم على ذهب ولا فضة، إن نبينا{{صل}} فيما مضى قال لأصحابه: تشرطوا فإني لست أشارطكم إلا على الجنة..."}}<ref>الاختصاص، ص۲.</ref>.
*[[اصبغ]] در [[جنگ جمل]] در رکاب [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} تلاش چشم‌گیری داشت و لذا او [[نقل]] می‌کند: چون [[مردم بصره]]، [[شکست]] خوردند و پا به فرار گذاشتند، [[حضرت امیر]]{{ع}} شهباء (استر [[پیامبر]]) سوار شد و از میان کشته‌ها عبور کرد و چون از کنار [[جسد]] [[کعب بن سور]] [[قاضی]] [[مردم بصره]] که از [[یاران]] [[طلحه]] و [[زبیر]] بود، [[گذشت]]، فرمود: او را بنشانید. او را نشاندند (معلوم می‌شود تازه کشته شده بود و هنوز بدنش گرم بوده است، یا نشاندن او یعنی بلند کردن جنازه او بوده است) [[حضرت]] به [[جسد]] او خطاب کرد و فرمود: "ای [[کعب بن سور]]، وای بر تو و مادرت، تو دارای [[علم]] و [[دانش]] بودی، ای کاش این [[علم]] برای تو سودی می‌داشت (چون [[قاضی]] و عالم به [[علم]] [[قضا]] بود) ولی [[شیطان]] گمراهت کرد و تو را به [[لغزش]] انداخت و به سرعت به [[آتش]] برد"<ref>{{متن حدیث|ويل لك و لأمك كعب بن سور، لقد كان لك علم لو نفعك، ولكن الشيطان أضلك فأزلك، فعجلك إلى النار}}</ref>.
*بعد [[دستور]] داد او را به حال خود رها کنند.
*[[اصبغ]] در ادامه می‌گوید: سپس [[امام]]{{ع}} از کنار [[جسد]] بی‌جان [[طلحه]] عبور کرد و فرمود: "ای [[طلحه]]، وای بر تو و مادرت، تو از [[سابقین در اسلام]] بودی، ای کاش این سابقه در [[اسلام]] تو را سود می‌بخشید، اما [[شیطان]] گمراهت کرد و تو را به [[لغزش]] انداخت و تو را شتابان به [[دوزخ]] برد"<ref>{{متن حدیث|ويل لك و لأمك طلحة، لقد كان لك قدم لو نفعك، ولكن الشيطان أضلك، فأزلك فعجلك إلى النار}}؛ شرح ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۴۸.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref>


==سرانجام==
[[کشی]] با سند خود گفت‌وگوی [[اسماعیل بن بزیغ]] با [[اصبغ بن نباته]] را چنین نقل می‌کند: {{متن حدیث|مَا كَانَ مَنْزِلَةُ هَذَا الرَّجُلِ فِيكُمْ قَالَ مَا أَدْرِي مَا تَقُولُ إِلَّا أَنَّ سُيُوفَنَا كَانَتْ عَلَى عَوَاتِقِنَا فَمَنْ أَوْمَأَ إِلَيْنَا ضَرَبْنَاهُ بِهَا وَ كَانَ يَقُولُ لَنَا تَشَرَّطُوا فَوَ اللَّهِ مَا اشْتِرَاطُكُمْ لِذَهَبٍ وَ لَا فِضَّةٍ وَ مَا اشْتِرَاطُكُمْ إِلَّا لِلْمَوْتِ إِنَّ قَوْماً مِنْ قَبْلِكُمْ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ تَشَارَطُوا بَيْنَهُمْ فَمَا مَاتَ أَحَدٌ مِنْهُمْ حَتَّى كَانَ نَبِيَّ قَوْمِهِ أَوْ نَبِيَّ قَرْيَتِهِ أَوْ نَبِيَّ نَفْسِهِ وَ إِنَّكُمْ لَبِمَنْزِلَتِهِمْ غَيْرَ أَنَّكُمْ لَسْتُمْ بِأَنْبِيَاءَ}}<ref>رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۵، ش۸.</ref>.
*در کتب شرح حال درباره درگذشت این [[صحابی]] بزرگ و ویژه [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} به صراحت مطلبی نیامده، ولی در برخی کتب [[رجال]] آمده است که او پس از [[شهادت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} مدت زیادی [[زندگی]] کرده است.
*برخی از صاحبان تراجم وی را از کسانی می‌دانند که محضر [[امام حسین]]{{ع}} را نیز [[درک]] کرده و از [[اصحاب]] آن [[حضرت]] به شمار رفته است<ref>أصحاب أمیر المؤمنین{{ع}} و الرواة عنه، محمد هادی امینی، ج۱، ص۶۵.</ref>.
*با توجه به روایتی که [[شیخ صدوق]] در [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال]] آورده، [[اصبغ بن نباته]] پس از واقعه دهم [[محرم]] سال ۶۱ [[هجری]] زنده بوده است<ref>ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، شیخ صدوق، ص۲۱۹، این روایت را در قسمت فرزند اصبغ نقل کرده‌ایم.</ref>. عده‌ای وی را دارای [[عمر طولانی]] دانسته‌اند؛ [[ابن سعد]] در طبقات به [[نقل]] از [[فضل بن دکین]]، از فطر، [[نقل]] می‌کند که گفته است: [[اصبغ بن نباته]] را دیدم که محاسنش را رنگ می‌کرد"<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۶، ص۲۲۵.</ref> این عمل، نشان دهنده [[عمر طولانی]] اوست. در برخی از مصادر درباره زمان در [[گذشت]] [[اصبغ بن نباته]] چنین آمده است: او در اوائل [[قرن دوم]] [[هجری]] [[دار]] فانی را [[وداع]] گفت؛ در پاورقی تنقیح المقال نیز سال درگذشت وی بعد از سال [[صد]] [[هجری]] [[نقل]] شده است <ref>تنقیح المقال، مامقانی، ج۱۷، ص۳۳۵ (پاورقی ۱) و مصادر نهج البلاغة و اسانیده، سید عبدالزهراء ۱، ص۴۹.</ref><ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۲۳۵.</ref>.
== جستارهای وابسته ==


==منابع==
همچنین سؤال و جواب مردی با اصبغ بن نباته را چنین گزارش می‌کند: {{عربی|"كيف سميتم شرطة الخمیس يا أصبغ؟ قال: إنا ضمنا له الذبح وضمن لنا الفتح يعني أمير المؤمنين صلوات الله عليه"}}<ref>رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۱۰۳، ش۱۶۵.</ref>.
* [[پرونده:1100376.jpg|22px]] [[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی (مقاله)|أصبغ بن نباته تمیمی حنظلی مجاشعی کوفی]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)|'''اصحاب امام حسن مجتبی''']]


==پانویس==
[[ابن عدی]] از [[رجالیان سنی]] با سند خود از [[ابو الجارود]] نقل می‌کند که از اصبغ بن نباته پرسید: {{عربی|"ما كان منزلة هذا الرجل منكم يعني علياً رضوان الله عليه؟"}} و او در پاسخ گفت: {{عربی|"ما أدري ما يقولون إلا أن سيوفنا كانت على عواتقنا فمن أومأ إليه ضربناه"}}<ref>الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۴۰۷.</ref>.
{{یادآوری پانویس}}
 
{{پانویس2}}
[[امیرمؤمنان]]{{ع}} نیز در [[روز]] [[جمل]] به [[عبدالله بن یحیی حضرمی]] فرمود: {{متن حدیث|أَبْشِرْ ابْنَ يَحْيَى فَإِنَّكَ وَ أَبُوكَ مِنْ شُرْطَةِ الْخَمِيسِ حَقّاً لَقَدْ أَخْبَرَنِي رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} بِاسْمِكَ وَ اسْمِ أَبِيكَ فِي شُرْطَةِ الْخَمِيسِ وَ اللَّهُ سَمَّاكُمْ شُرْطَةَ الْخَمِيسِ عَلَى لِسَانِ نَبِيِّهِ{{صل}}}}<ref>رجال الکشی (اختیار معرفه الرجال)، ص۶، ش۱۰.</ref>.
{{امام علی}}
 
==[[اصبغ بن نباته]] در نگاه [[رجالیان اهل سنت]]==
بیشتر [[رجالیان سنی]] اصبغ بن نباته را [[تضعیف]]، و با تعبیرات گوناگونی وی را [[جرح]] کردند؛ نمونه‌ها:
 
[[أبوبکر بن عیاش]]: {{عربی|"كذاب"}}<ref>میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۷۱، ش۱۰۱۴.</ref>.
 
[[ابن حبان]]: {{عربی|"فتن بحب علي، فأتى بالطامات، فاستحق من أجلها الترك"}}<ref>المجروحین، ج۱، ص۱۷۴.</ref>.
 
[[نسائی]]: {{عربی|"متروك الحديث"}}<ref>الضعفاء و المتروکین، ص۱۵۶، ش۶۴.</ref>.
 
[[یحیی بن معین]]: {{عربی|"ليس بشيء"}}<ref>الجرح و التعدیل، ج۲، ص۳۲۰.</ref>.
 
[[ابن حجر]]: {{عربی|"متروك؛ رمى بالرفض"}}<ref>تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۰۷.</ref>.
 
[[دارقطنی]]: {{عربی|"منكر الحديث"}}<ref>تهذیب التهذیب، ج۱، ص۳۱۶. </ref>.
 
[[ابن سعد]]: {{عربی|"كان شيعياً وكان يضعف في روايته وكان على شرطة علي}}<ref>الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵.</ref>.
 
[[ابن عدی]]: {{عربی|"والأصبغ بن نباتة لم أخرج له هاهنا شيئا لأن عامة ما يرويه عن علي لا يتابعه عليه أحد وهو بين الضعف وله عن علي أخبار و روايات وإذا حدث عن الأصبغ ثقة فهو عندي لا بأس بروايته وانما أتى الإنكار من جهة من روى عنه لأن الراوي عنه لعله يكون ضعيفاً}}<ref>الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۴۰۷ - ۴۰۸. </ref>.
 
برعکس، [[عجلی]] او را [[توثیق]] کرده و [[ابو حاتم رازی]] نیز تعبیر {{عربی|"لين الحديث"}} را درباره‌اش به کار برده است<ref>الجرح و التعدیل، ج۲، ص۳۲۰، ش۱۲۱۳.</ref>.
 
یادآور می‌شویم علت تضعیف اصبغ بن نباته از سوی رجالیان سنی چند چیز است:
#[[اعتقاد به رجعت]]<ref>{{عربی|کوفی کان یقول بالرجعة}}؛ (ضعفاء العقیلی، ج۱، ص۱۲۹، ش۱۶).</ref>.
#[[محبت]] بسیار به علی{{ع}}: {{عربی|"فتن بحب علي فأتى بالطامات"}}<ref>المجروحین، ج۱، ص۱۷۳ - ۱۷۴.</ref>.
#[[نقل روایات]] فراوان از [[حضرت علی]]{{ع}}: {{عربی|"عامة ما يرويه عن علي لا يتابعه أحد عليه<ref>الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۴۰۷.</ref>؛ أكثر أحاديثه عن علي لا يرويها غيره"}}<ref>تهذیب التهذیب، ج۱، ص۳۱۶ - ۳۱۷.</ref>.
#[[تشیع]] و امامی بودن:{{عربی|"رمي بالرفض وكان شيعياً}}<ref>تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۰۷، ش۵۳۸؛ الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 322-324.</ref>
 
== اصبغ بن نباتة حنظلی ==
[[الاصبغ بن نباتة الحنظلی]]<ref>{{عربی|ابو القاسم الأصبغ بن نباتة المجاشعی التمیمی الحنظل}}.</ref>، تنها در سند یک روایت [[تفسیر کنز الدقائق]] و به گزارش از [[الکافی]] ذکر شده است:
 
{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ الْكَلْبِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَزَوَّرِ الْغَنَوِيِّ عَنْ أَصْبَغَ بْنِ نُبَاتَةَ الْحَنْظَلِيِّ قَالَ: رَأَيْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} يَوْمَ افْتَتَحَ الْبَصْرَةَ وَ رَكِبَ بَغْلَةَ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} ثُمَّ قَالَ أَيُّهَا النَّاسُ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِخَيْرِ الْخَلْقِ يَوْمَ يَجْمَعُهُمُ اللَّهُ فَقَامَ إِلَيْهِ- أَبُو أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيُّ فَقَالَ بَلَى يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ حَدِّثْنَا فَإِنَّكَ كُنْتَ تَشْهَدُ وَ نَغِيبُ فَقَالَ إِنَّ خَيْرَ الْخَلْقِ يَوْمَ يَجْمَعُهُمُ اللَّهُ سَبْعَةٌ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ لَا يُنْكِرُ فَضْلَهُمْ إِلَّا كَافِرٌ وَ لَا يَجْحَدُ بِهِ إِلَّا جَاحِدٌ فَقَامَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ رَحِمَهُ اللَّهُ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ سَمِّهِمْ لَنَا لِنَعْرِفَهُمْ فَقَالَ إِنَّ خَيْرَ الْخَلْقِ يَوْمَ يَجْمَعُهُمُ اللَّهُ الرُّسُلُ وَ إِنَّ أَفْضَلَ الرُّسُلِ مُحَمَّدٌ{{صل}} وَ إِنَّ أَفْضَلَ كُلِّ أُمَّةٍ بَعْدَ نَبِيِّهَا وَصِيُّ نَبِيِّهَا حَتَّى يُدْرِكَهُ نَبِيٌّ أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الْأَوْصِيَاءِ وَصِيُّ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الْخَلْقِ بَعْدَ الْأَوْصِيَاءِ الشُّهَدَاءُ أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الشُّهَدَاءِ- حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ جَعْفَرُ بْنُ أَبِي طَالِبٍ لَهُ جَنَاحَانِ خَضِيبَانِ يَطِيرُ بِهِمَا فِي الْجَنَّةِ لَمْ يُنْحَلْ أَحَدٌ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ جَنَاحَانِ غَيْرُهُ شَيْءٌ كَرَّمَ اللَّهُ بِهِ مُحَمَّداً{{صل}} وَ شَرَّفَهُ وَ السِّبْطَانِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ الْمَهْدِيُّ{{عم}} يَجْعَلُهُ اللَّهُ مَنْ شَاءَ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: {{متن قرآن|وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا * ذَلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ عَلِيمًا}}<ref>«و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند * این بخشش از سوی خداوند است و خداوند به دانایی بسنده است» سوره نساء، آیه ۶۹-۷۰.</ref>}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۴۶۱ به گزارش از الکافی، ج۱، ص۴۵۰، ح۳۴.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص ۳۲۵.</ref>
 
== اصبغ بن نباته سلمی ==
[[الاصبغ بن نباتة السلمی]] تنها در سند یک روایت [[تفسیر کنز الدقائق]] و به گزارش از [[طب الائمة (کتاب)|طب الائمة]]{{عم}} واقع شده است:
 
{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى الرَّبَعِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ ظَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ السُّلَمِيِّ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}}: قَالَ الْأَصْبَغُ أَخَذْتُ هَذِهِ الْعُوذَةَ مِنْهُ{{ع}} وَ قَالَ لِي يَا أَصْبَغُ هَذِهِ عُوذَةُ السِّحْرِ وَ الْخَوْفِ مِنَ السُّلْطَانِ تَقُولُهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ {{متن قرآن|سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ وَنَجْعَلُ لَكُمَا سُلْطَانًا فَلَا يَصِلُونَ إِلَيْكُمَا بِآيَاتِنَا أَنْتُمَا وَمَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغَالِبُونَ}}<ref>«فرمود: به زودی بازوی تو را با (فرستادن) برادرت توانمند می‌گردانیم و به هر دوتان چیرگی‌یی می‌بخشیم که با نشانه‌های ما دستشان به شما نرسد. پیروز شمایید و هر کس که از شما پیروی کند» سوره قصص، آیه ۳۵.</ref> وَ تَقُولُ فِي وَجْهِ الْمَاءِ إِذَا فَرَغْتَ مِنْ صَلَاةِ اللَّيْلِ قَبْلَ أَنْ تَبْدَأَ بِصَلَاةِ النَّهَارِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ لَا يَضُرُّكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۷۰ به گزارش از طب الائمة{{عم}}، ص۳۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 327.</ref>
 
== طبقه راوی ==
*{{عربی|من الثانیة ولکنّه طال عمره حتّی عاصر الثالثة}}<ref>الموسوعة الرجاليّة: ج۴، ص۷۴</ref>
 
== [[جرح و تعدیل]] [[شیعه]] ==
*{{عربی|الشیخ الزنجانی: موثق}}
*{{عربی|النجاشی: کان من خاصة أمیر المؤمنین {{ع}}}} <ref>النجاشی: ص۸، ر۵.</ref>
*{{عربی|الطوسی: وکان الأصبغ من خاصة أمیر المؤمنین {{ع}}}} <ref>الفهرست: ص۳۷.</ref>
*{{عربی|من خواصّ أصحاب أمیر المؤمنین {{ع}}}} <ref>رجال البرقی: ص۵.</ref>
*{{عربی|من رجال تفسیر القمّی}} <ref>تفسیر القمّی: ج۱، ص۸۵.</ref>
*{{عربی|روی الکشی أنّه من شرطة الخمیس}} <ref>رجال الکشی: ص۱۰۳، ر۱۶۵.</ref>
*{{عربی|أورده العلاّمة فی القسم الأوّل قائلاً: هو مشکور}} <ref>خلاصة الأقوال: ص۲۴، ر۹.</ref>
*{{عربی|أورده إبن داوود فی القسم الأوّل}} <ref>رجال إبن داوود: ص۵۲، ر۲۰۴.</ref>
*{{عربی|وقع فی أسناد کامل الزیارات}} <ref>کامل الزیارات: ۸، ح ۵.</ref>
*{{عربی|فی صفین نصر: من ذخائر علی {{ع}} ممّن قد بایعه علی الموت... کان شیخا ناسکا عابدا...}} <ref>قاموس الرّجال: ج۱، ص۱۶۶، ر۹۴۰.</ref>
* '''مکانته عند العامة:'''
*{{عربی|العجلی: ثقة}} <ref>تاریخ الثقات: ص۷۱، ر۱۰۹.</ref>
*{{عربی|إبن معین: لیس بشیء وقال أبو حاتم لیّن الحدیث}} <ref>الجرح والتعدیل: ج۲، ص۳۲۰، ر۱۲۱۳.</ref>
*{{عربی|أورده إبن حبّان فی المجروحین}} <ref>المجروحین لابن حبّان: ج۱، ص۱۷۳.</ref>
*{{عربی|إبن عدی: إذا حدث عن الاصبغ ثقة فهو عندی لا بأس بروایته وانّما اتی الانکار من جهت من روی عنه لأنّ الراوی عنه لعله یکون ضعیفا}} <ref>کامل الزیارات: ج۱، ص۴۰۸، ح ۲۲۰.</ref>
*{{عربی|إبن حجر: متروک رمی بالرفض}} <ref>تقریب التهذیب: ج۱، ص۸۱، ر۶۱۳.</ref>
*{{عربی|إبن سعد: کان شیعیا وکان یضعف فی روایته}} <ref>الطبقات الکبری: ص۶، ر۲۲۵.</ref><ref>[https://hoveyat.valiasr-aj.com/showrec.php?id=705 جهاز رواة الحدیث]</ref>
 
== مشایخ در روایت ==
* [[حسن بن علی هاشمی]]
* [[ابوایوب انصاری]]
* [[عبدالله بن عباس قرشی]]
* [[عبدالله بن مسعود]]
* [[علی بن ابی طالب]]
 
== روایت‌کنندگان از او ==
* [[الحکم بن ظهیر الفزاری]]
* [[علی بن أبی فاطمة الغنوی]]
* [[علی بن عبد العزیز الفزاری]]
* [[محمد بن عبد الرحمن الأنصاری]]
* [[صفوان الجمال]]
 
== منابع رجال و تراجم شیعه ==
=== [[اختیار معرفة الرجال (کتاب)|اختیار معرفة الرجال]] ([[محمد بن حسن طوسی]]) ===
=== [[الرجال (کتاب)|الرجال]] ([[محمد بن حسن طوسی]]) ===
=== [[الفهرست (کتاب)|الفهرست]] ([[محمد بن حسن طوسی]]) ===
=== [[فهرست اسماء مصنفی الشیعة (کتاب)|فهرست اسماء مصنفی الشیعة]] ([[احمد بن علی نجاشی]]) ===
=== [[فهرست اسماء علماء الشیعه و مصنفیهم (کتاب)|فهرست اسماء علماء الشیعه و مصنفیهم]] ([[منتجب‌الدین رازی]]) ===
=== [[خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال (کتاب)|خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال]] ([[علامه حلی]]) ===
=== [[الرجال (کتاب)|الرجال]] ([[ابن‌داوود حلی]]) ===
=== [[مجمع الرجال (کتاب)|مجمع الرجال]] ([[عنایت‌الله قهپایی]]) ===
=== [[منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال (کتاب)|منهج المقال]] ([[محمد بن علی استرآبادی]]) ===
=== [[جامع الرواة (کتاب)|جامع الرواة]] ([[محمد بن علی اردبیلی]]) ===
=== [[نقد الرجال (کتاب)|نقد الرجال]] ([[مصطفی بن حسین تفرشی]]) ===
=== [[تنقیح المقال (کتاب)|تنقیح المقال]] ([[عبدالله مامقانی]]) ===
=== [[معجم رجال الحدیث (کتاب)|معجم رجال الحدیث]] ([[سید ابوالقاسم خوئی]]) ===
=== [[الجامع فی الرجال (کتاب)|الجامع فی الرجال]] ([[موسی عباسی زنجانی]]) ===
=== [[قاموس الرجال (کتاب)|قاموس الرجال]] ([[محمد تقی شوشتری]]) ===
 
== منابع رجال و تراجم [[اهل سنت]] ==
=== [[المجروحون (کتاب)|المجروحون]] ([[ابن حبان]]) ===
*{{عربی|أصبغ بْن نَبَاته الْحَنْظَلِی التَّمِیمِی کنیته أَبُو الْقَاسِم وَهُوَ الَّذِی یُقَال لَهُ أَبُو الْقَاسِم الدَّارمِیّ وَقَدْ قیل الْمُجَاشِعِی یروی عَن عَلِی بْن أَبِی طَالِب روی عَنْهُ أهل الْکُوفَة وَهُوَ مِمَّن فتن بحب عَلَی أَتَی بالطامات فِی الرِّوَایَات فَاسْتحقَّ من أجلهَا التّرْک ثَنَا الْهَمْدَانِیُّ ثَنَا عَمْرُو بْنُ عَلِیٍّ قَالَ مَا سَمِعْتُ یَحْیَی وَلا عَبْدَ الرَّحْمَنِ حَدَّثَ عَنِ الأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ بِشَیْءٍ قَطُّ ثَنَا مَکْحُولٌ بِبَیْرُوتَ قَالَ سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ أَبَانٍ یَقُولُ قُلْتُ لِیَحْیَی بْنِ مَعِینٍ الأَصْبَغُ بْنُ نُبَاتَةَ قَالَ لَیْسَ بِشْیَءٍ قَالَ أَبُو حَاتِم رَضِی الله عَنْهُ وَهُوَ الَّذِی رَوَی عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الأَنْصَارِیِّ قَالَ أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسلم بِقِتَال النَّاکِثِینَ والقاسظین وَالْمَارِقِینَ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَعَ مَنْ قَالَ مَعَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ثناه مُحَمَّدُ بْنُ الْمُسَیِّبِ ثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْمُثَنَّی الطَّهَوِیُّ ثَنَا یَعْقُوبُ بْنُ خَلِیفَةَ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی الأَسْوَدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَزَوَّرِ عَنِ الأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أبی أَیُّوب}}
=== [[الضعفاء والمتروکون (کتاب)|الضعفاء والمتروکون]] ([[الدارقطنی]]) ===
*{{عربی|أصبغ بن نباته کوفی منکر الحدیث}}.
=== [[الجرح والتعدیل (کتاب)|الجرح والتعدیل]] ([[ابن أبی حاتم الرازی]]) ===
*{{عربی|اصبغ بن نباتة أبو القاسم الحنظلی التمیمی روی عن علی روی عنه فطر والأجلح وسعد بن طریف سمعت أبی یقول ذلک}}.
*{{عربی|حدثنا عبد الرحمن قال قرئ علی العباس بن محمد - الدوری عن یحیی بن معین أنه قال: الاصبغ بن نباتة لیس بشئ }}.
*{{عربی|سألت ابی عن اصبغ ابن نباتة فقال: لین الحدیث}}.
*{{عربی|قلت وعقیصا؟ فقال بابتهم غیر أن اصبغ اشبه}}.
 
=== [[التاریخ الکبیر (کتاب)|التاریخ الکبیر]] ([[البخاری]]) ===
*{{عربی|أصبغ بْن نباتة أَبُو القاسم الحنظلی التمیمی المجاشعی الدارمی الکوفِی، سَمِعَ علیا، روی عَنْهُ یحیی بْن أَبِی الهیثم}}.
=== [[الثقات (کتاب)|الثقات]] ([[أبو الحسن العجلی]]) ===
*{{عربی|أصبغ بن نباتة: "کوفی" تابعی، ثقة}}.
=== [[الضعفاء والمتروکون (کتاب)|الضعفاء والمتروکون]] ([[ابن الجوزی]]) ===
*{{عربی|أصبغ بن نباتة أَبُو الْقَاسِم الْحَنْظَلِی الْکُوفِی؛ یروی عَن عَلیّ؛ قَالَ یحیی لَیْسَ بِثِقَة لَا یُسَاوِی شَیْئا وَقَالَ النَّسَائِیّ مَتْرُوک الحَدِیث قَالَ ابْن حبَان فتن بحب عَلیّ بن أبی طَالب فَأتی بالطامات فِی الرِّوَایَات فَاسْتحقَّ من أجلهَا التّرْک وَقَالَ ابْن عدی هُوَ بَین الضعْف}}
=== [[الکامل فی ضعفاء الرجال (کتاب)|الکامل فی ضعفاء الرجال]] ([[ابن عدی الجرجانی]]) ===
*{{عربی|أصبغ بْن نباتة صاحب عَلِیّ بْن أَبِی طالب}}.
*{{عربی|یروی عَنْهُ أحادیث غیر محفوظة}}.
*{{عربی|حَدَّثَنَا مُحَمد بْن علی المروزی، حَدَّثَنا عثمان بن سَعِید، قلتُ لیحیی بن مَعِین: الأصبغ بْن نباتة قَالَ لَیْسَ بشَیْءٍ}}.
*{{عربی|حَدَّثَنَا ابْنُ حَمَّادٍ، حَدَّثَنا العباس سَمِعْتُ یَحْیی یَقُولُ أصبغ بْن نباتة لَیْسَ بثقة}}.
*{{عربی|حَدَّثَنَا ابن حماد، حَدَّثَنا معاویة، عَن یَحْیی، قَالَ: أصبغ بْن نباتة لَیْسَ بشَیْءٍ}}.
*{{عربی|حَدَّثَنَا أَحْمَد بْن عَلِیٍّ الْمَطِیرِیُّ، حَدَّثَنا عَبد اللَّهِ بْن أَحْمَد الدورقی سَمِعْتُ یَحْیی بْن مَعِین یَقُولُ الأصبغ بْن نباتة لَیْسَ حدیثه بشَیْءٍ}}.
*{{عربی|کتب إِلَیَّ مُحَمد بْنُ الْحَسَنِ الْبُرِّیُّ، حَدَّثَنا عَمْرو بن علی قَال: مَا سمعت یَحْیی، ولاَ عَبد الرَّحْمَنِ حدثا عَن الأصبغ بْن نباتة بشَیْءٍ قط}}.
*{{عربی|کتب إلی مُحَمد بْن أَیُّوب، حَدَّثَنا یَحْیی بْن مَعِین، قَال: قَال جریر کَانَ المغیرة لا یعبأ بحدیث الأصبغ بْن نباتة}}.
*{{عربی|وقال النسائی أصبغ بْن نباتة متروک الْحَدِیث}}.
*{{عربی|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زِیَادٍ الْکُوفِیُّ، حَدَّثنی یَحْیی بْنُ زَکَرِیَّا اللُّؤْلُؤِیُّ، حَدَّثَنا مُحَمد بْنُ سِنَانٍ، عَن أَبِی الْجَارُودِ، قالَ: قُلتُ لِلأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ ما کَانَ مَنْزِلَةُ هَذَا الرَّجُلِ مِنْکُمْ یَعْنِی عَلِیًّا رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهِ قَال: مَا أَدْرِی مَا یَقُولُونَ إِلا أَنَّ سُیُوفُنَا کَانَتْ عَلَی عَوَاتِقِنَا فَمَنْ أَوْمَأَ إِلَیْهِ ضَرَبْنَاهُ}}.
*{{عربی|قَالَ الشَّیْخُ: والأصبغ بْن نباتة لم أخرج لَهُ هَاهُنا شیئا لأن عامة ما یرویه عَن عَلِیّ لا یتابعه عَلَیْهِ أحد، وَهو بین الضعف وله عَن عَلِیّ أخبار وروایات، وَإذا حدث عن الأصبغ ثقة فهو عندی لا بأس بروایته، وإِنَّما أتی الإنکار من جهة من روی عنه لأن الراوی عَنْهُ لعله یکون ضعیفا}}.
 
== [[جرح و تعدیل]] [[اهل سنت]] ==
{{فهرست اثر}}
* [[أبو أحمد الحاکم]]: لیس بالقوی عندهم
* [[أبو أحمد بن عدی الجرجانی]]: صاحب علی بن أبی طالب یروی عنه أحادیث غیر محفوظة عامة ما یرویه عن علی لا یتابعه علیه أحد وهو بین الضعف، وإذا حدث عنه ثقة فهو عندی لا بأس بروایته وانما أتی الإنکار من جهة من روی عنه لأن الراوی عنه لعله یکون ضعیفا
* [[أبو الفرج بن الجوزی]]: ذکره فی موضوعاته بحدیث ثم عقب علیه بأنه لا یصح
* [[أبو بکر البزار]]: أکثر أحادیثه عن علی لا یرویها غیره
* [[أبو بکر بن عیاش]]: کذاب
* [[أبو جعفر العقیلی]]: کان یقول بالرجعة
* [[أبو حاتم الرازی]]: لین الحدیث
* [[أبو حاتم بن حبان البستی]]: أتی بالطامات فی الروایات، فاستحق من أجلها الترک
* [[أبو دواد السجستانی]]: بلغنی أنه لیس بثقة
* [[أبو نعیم الأصبهانی]]: کذاب
* [[أحمد بن شعیب النسائی]]: متروک الحدیث ومرة: لیس بثقة
* [[أحمد بن صالح الجیلی]]: ثقة
* [[إبراهیم بن یعقوب الجوزجانی]]: زائغ
* [[ابن حجر العسقلانی]]: متروک رمی بالرفض
* [[ابن عراق]]: کذاب
* [[الدارقطنی]]: منکر الحدیث
* [[الذهبی]]: ترکوه
* [[المغیرة بن مقسم الضبی]]: کان لا یعبأ بحدیثه
* [[زکریا بن یحیی الساجی]]: منکر الحدیث
* [[سبط ابن العجمی]]: کذاب متروک
* [[عبدالرحمن بن مهدی]]: ترکه
* [[محمد بن سعد کاتب الواقدی]]: کان شیعیا، وکان یضعف فی روایته
* [[محمد بن عمار الموصلی]]: ضعیف
* [[یحیی بن سعید القطان]]: ترکه
* [[یحیی بن معین]]: لیس یساوی شیء، ومرة: لیس بثقة، ومرة: لیس بشیء، ومرة: لیس حدیثه بشیء
{{پایان فهرست اثر}}
 
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده: IM009728.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۴''']]
# [[پرونده:1379452.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|'''اصحاب امام علی''']]
# [[پرونده:IM009658.jpg|22px]] [[رسول قلیچ|قلیچ، رسول]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۲ (کتاب)|'''مقاله «اصبغ بن نباته»، دانشنامه سیره نبوی ج۲''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}


[[رده:مدخل]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اصبغ بن نباته]]
[[رده:اصبغ بن نباته]]
[[رده:مدخل اصحاب امام حسن مجتبی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۰۰

اصبغ بن نباته
اطلاعات فردی
کنیهأبو القاسم [۲]
لقبالحنظلی[۳]، اضاف الیه الشیخ: التمیمی. [۴]، والنجاشی: المجاشعی. [۵] والبخاری: الدارمی الکوفی. [۶]
وفاتتوفّی بعد سنة ۱۰۰ [۷]
مذهبمن خاصّة امیر المؤمنین (ع) [۸]
اطلاعات حدیثی
تعداد روایاتأصبغ بن نباتة الحنظلی: ۱ روایه
الأصبغ بن نباتة: ۵۸ روایه
الأصبغ: ۸ روایه
جمع عدد الروایات: ۶۷ روایه
سایرنام وی در منابع ذیل آمده است: اتقال المقال: ۲۷. أعیان الشیعة: ۱ / ۴۶۴. بلغة المحدثین: ۳۳۳ ر۱۴. بهجة الآمال: ۲ / ۳۴۸. التحریر الطاووسی: ۷۷ ر۴۷. تنقیح المقال: ۱ / ۱۵۰ ر۱۰۰۸. تهذیب المقال: ۱ / ۱۹۱ ر۴. جامع الرواة: ۱ / ۱۰۶. الجامع فی الرّجال: ۱ / ۲۷۸. خلاصة الأقوال: ۲۴ ر۹. رجال إبن داوود: ۵۲ ر۲۰۴. رجال الانصاری: ۳۱. رجال البرقی: ۵[۹]. رجال الطوسی: ۳۴ ر۲ [۱۰]، و۶۶ ر۲. رجال الکشی: ۵ / ۸، و۱۰۳ ر۱۶۴، و۱۶۵. رجال النجاشی: ۸ ر۵، [۱۱]. طرائف المقال: ۲ / ۷۴ ر۷۳۰۷. غایة المرام: ۷۹. الفهرست: ۳۷ الرقم بعد، ۱۰۸. قاموس الرّجال: ۲ / ۱۶۲ ر۹۴۰. کامل الزیارات: ۲۸ ح ۵. مجمع الرّجال: ۱ / ۲۳۱. مستدرکات علم الرّجال: ۱ / ۶۹۱ ر۵۴۸ / ۲۰۲۱. معالم العلماء: ۲۷ / ۱۳۸. معجم الثقات: ۱۹ / ۱۲۰. معجم رجال الحدیث: ۳ / ۲۱۸ ر۱۵۰۶، و۲۱۹ ر۱۵۰۹. معراج أهل الکمال: ۲۸۸ ر۱۱۶. منتهی المقال: ۲ / ۱۰۲ ر۴۰۱. منهج المقال: ۶۲. الموسوعة الرّجالیّة: ۴ / ۷۴، و۷ / ۱۴۴. نقد الرّجال: ۴۹ ر۱. الوجیزة فی الرّجال: ۱۶۳ ر۲۲۴. وسائل الشیعة: ۳۰ / ۳۲۱. تاریخ الاسلام: ۷ / ۲۸ ر۱۱. التاریخ الکبیر: ۲ / ۳۵ ر۱۵۹۵. تقریب التهذیب: ۱ / ۸۱ ر۶۱۳. تهذیب التهذیب: ۱ / ۳۱۶ ر۶۵۸. تهذیب الکمال: ۳ / ۳۰۸ ر۵۳۷. الجرح والتعدیل: ۲ / ۳۱۹ ر۱۲۱۳. المجروحین لابن حبّان: ۱ / ۱۷۳. میزان الاعتدال: ۱ / ۲۷۱ ر۱۰۱۳. تاریخ الثقات: ۷۱ ر۱۰۹. الطبقات الکبری: ۶ / ۲۵۵.
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصبغ بن نباته است. اصبغ بن نباته از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اصبغ بن نباته در رجال و تراجم - اصبغ بن نباته در تاریخ اسلامی - اصبغ بن نباته در نهج البلاغه - اصبغ بن نباته در حدیث - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

از شخصیت‌های معروف شیعی و از اصحاب مخصوص امام علی (ع). اصبغ از شاخه بنو مجاشع بن دارم، از تیره بنوحنظلة بن مالک، از قبیله بنی‌تمیم بود[۱۲]؛ از این رو او را با نسبت‌های مجاشعی، دارمی، حنظلی و تمیمی یاد کرده‌اند[۱۳]. بر این اساس نسبت‌های عبدی[۱۴] و طائی[۱۵] که در بعضی از منابع برای او آمده، اشتباه است. کنیه او را ابوالقاسم آورده‌اند[۱۶].

سال تولد و نیز زمان مرگ اصبغ به طور دقیق مشخص نیست؛ با توجه به خبری که او درباره حضورش نزد امام علی (ع) در دوران حکومت ابوبکر[۱۷] نقل کرده [۱۸]، و استنباط ابن حجر[۱۹] از این خبر مبنی بر مخضرم بودن اصبغ، می‌‌توان تولد او را در حدود سال اول بعثت دانست؛ زیرا «مخضرم» به کسی گفته می‌شود که هم دوره جاهلیت و هم دوره اسلام را درک کرده باشد[۲۰].

همچنین با توجه به نسبت «کوفی» که بیشتر شرح حال نویسان برای او آورده‌اند[۲۱] می‌‌توان نتیجه گرفت که اصبغ در دوره بعد از فتوحات ساکن کوفه بوده است، اما درباره اصلیت او نمی‌توان با قاطعیت نتیجه‌گیری کرد؛ هرچند برقی[۲۲] اصبغ را در شمار یاران یمنی امام علی (ع) آورده که بیانگر اصالت یمنی اوست، اما از آنجا که در شمار مکان‌های سکونت قبیله بنی‌تمیم از یمن یاد نشده است[۲۳]، از این رو می‌‌توان حدس زد، عنوان «یمنی» تصحیف «تمیمی» باشد[۲۴].

از زندگانی اصبغ قبل از دوران حکومت امام علی (ع)اطلاع چندانی در دست نیست؛ از مجموع اخباری که اصبغ نقل کرده، تنها دو خبر مربوط به قبل از دوران حکومت امام علی (ع) است: یکی خبری که درباره حضورش نزد امام علی (ع) در دوران حکومت ابوبکر نقل کرده، که اشاره شد و دیگری اینکه او عمر را در حالی که با تازیانه در بازارها می‌گشت، دیده است [۲۵].

اصبغ در دوران حکومت امام علی (ع) در شمار اصحاب خاص و مورد اعتماد[۲۶] ایشان قرار گرفت و از طرف ایشان به فرماندهی شرطة الخمیس[۲۷] منصوب شد[۲۸]. او در جنگ‌های جمل[۲۹]، صفین[۳۰] و نهروان[۳۱] همراه حضرت بود و خود اخباری از رویدادهای این جنگ‌ها را نقل کرده است. اصبغ همچنین قبل از آغاز جنگ صفین به عنوان نماینده امام علی (ع) نامه ایشان را برای معاویه برد[۳۲]. پس از ضربت خوردن امام علی (ع) وی از معدود افرادی است که اجازه حضور بر بالین ایشان را یافت[۳۳]؛ از این رو توانسته اخباری درباره شهادت ایشان نقل کند[۳۴].

زندگانی اصبغ پس از شهادت امام علی (ع) در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ با اینکه طوسی[۳۵] نام او را در شمار اصحاب امام حسن (ع) نیز آورده، اما اصبغ از ایشان تنها یک روایت نقل کرده است[۳۶]؛ او از امام حسین (ع) نیز تنها یک روایت نقل کرده است[۳۷]. معلوم نیست چرا با وجود زنده بودن او، حتی تا دوران امامت امام سجاد، از امامان پس از امام علی روایات چندانی نقل نکرده است. نکته عجیب‌تر این است که از اصبغ در وقایع حادثه عاشورا و نیز حوادث پس از آن، یعنی در وقایع قیام توابین و قیام مختار نیز خبری نمی‌بینیم.

اصبغ در شمار راویان موثق و مورد اعتماد شیعه قرار دارد[۳۸]، اما کتب رجالی اهل سنت به دلیل تشیع او[۳۹] با اعتقادش به رجعت[۴۰] او را در شمار راویان ضعیف آورده‌اند[۴۱]؛ در این میان تنها عجلی[۴۲] او را ثقه دانسته و ابن عدی[۴۳] نیز تنها در صورت مورد اعتماد بودن کسی که از اصبغ نقل می‌کند، روایت او را قابل قبول دانسته است. در چنین وضعیتی طبیعی است، روایات او در منابع شیعی بیشتر بوده و اهل سنت چندان به این روایات توجه نداشته باشند. در شش کتاب اصلی حدیث اهل سنت (صحاح سته) تنها یک روایت به نقل از اصبغ نقل شده است[۴۴]؛ در حالی که تعداد روایت او در کتاب‌های چهارگانه اصلی حدیث شیعه (کتب اربعه) ۵۶ روایت است[۴۵]، این جدا از روایات دیگری است که در کتاب‌های دیگر شیعه از او نقل شده است. روایات اصبغ در موضوعات مختلف فقهی، اخلاقی، تاریخی، تفسیری و به خصوص فضایل امام علی (ع)است[۴۶].

مهم‌ترین روایاتی که او نقل کرده عبارت‌اند از:

  1. عهدنامه امام علی (ع) به مالک اشتر[۴۷]،
  2. وصیت حضرت به فرزندش محمد بن حنفیه[۴۸]،
  3. حدیث غدیر[۴۹]،
  4. حدیث مناشده[۵۰]،
  5. حدیث ثقلین[۵۱] و....

بعضی از منابع اصبغ را اولین مؤلف مقتل امام حسین (ع) می‌دانند، اما با توجه به اینکه اساساً از او نقلی درباره وقایع عاشورا نقل نشده و آنچه که موجود است، تنها دو روایت به نقل از فرزند او، قاسم بن اصبغ است[۵۲]، می‌‌توان نتیجه گرفت که این مقتل چیزی جز چند روایتی که فرزندش درباره مقتل امام حسین (ع) نقل کرده، نبوده و راویان به اشتباه آن را به اصبغ منسوب کرده‌اند[۵۳] اینکه نجاشی[۵۴] برخلاف طوسی[۵۵] از این مقتل یادی نکرده، قرینه دیگری بر نادرستی این انتساب است. احتمال دیگر این است که منظور از این مقتل، روایاتی است که اصبغ به نقل از امام علی (ع) درباره حادثه عاشورا و شهادت امام حسین (ع) نقل کرده [۵۶] می‌باشد[۵۷].

همچنین در منابع حدیثی شیعه روایاتی چند با مضامین غلو آمیز، عموماً بدون ذکر سند و یا با اسنادی بسیار ضعیف به اصبغ نسبت داده شده است[۵۸] از آن جمله می‌‌توان به «خطبه افتخار»[۵۹] و «خبر سخن گفتن مردگان با سلمان فارسی و فوت او در زمان خلافت حضرت علی (ع) و آمدن حضرت برای دفن او از کوفه به مدائن» [۶۰] اشاره کرد، این در حالی است که طبق قول مشهور، سلمان در زمان خلافت عثمان فوت کرده است[۶۱]. به نظر می‌رسد مقام بالای اصبغ نزد شیعیان باعث شده، سازندگان این احادیث برای مقبول واقع شدن آنها، برساخته‌های خود را به او نسبت دهند.

آخرین خبری که از زمان زندگانی او در دست است، این است که او دوره حکومت حجاج بن یوسف ثقفی[۶۲] را درک کرده است[۶۳]. بر این اساس، اصبغ دست کم تا سال ۷۵ هجری زنده بوده است. اما با توجه روایت مستقیم ابوحمزه ثمالی[۶۴] و ابوالجارود[۶۵] که هر دو در حدود سال ۱۵۰ هجری ابوحمزه در سال ۱۵۰[۶۶] و ابوالجارود بین سال‌های ۱۴۰ تا ۱۵۰[۶۷] با ۱۵۱ تا ۱۶۰[۶۸] درگذشته‌اند، می‌‌توان نتیجه گرفت که اصبغ تا حدود سال ۸۰ هجری زنده بوده، تا این دو راوی توانسته باشند در اوایل سنین نوجوانی خود، از او در سن حدود ۱۵ سالگی روایت نقل کنند. البته ذهبی[۶۹] نام اصبغ را در شمار کسانی که در بین سال‌های ۱۰۱ تا ۱۱۰ هجری درگذشته‌اند، آورده است که در این صورت باید در درستی روایت حضور اصبغ نزد امام علی (ع) در دوران حکومت ابوبکر تأمل کرد؛ زیرا در این صورت او در هنگام مرگ حدود ۱۱۴ سال داشته، که خیلی بعید است.[۷۰]

الاصبغ بن نباته

الاصبغ بن نباته[۷۱] در اسناد روایات کثیری در تفسیر کنز الدقائق و به نقل از کتاب‌های الکافی، الخصال، الاحتجاج، تفسیر العیاشی و... ذکر شده است؛ برای نمونه:

«عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ رَفَعَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ الْغَنَوِيِّ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ(ع) فِي حَدِیثٍ طَوِیلٍ. فِیهِ یَقُولُ(ع): فَأَمَّا أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ فَهُمُ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ﴾[۷۲] يَعْرِفُونَ مُحَمَّداً وَ الْوَلَايَةَ فِي التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ فِي مَنَازِلِهِمْ- ﴿وَإِنَّ فَرِيقًا مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ * الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ﴾[۷۳] أَنَّكَ الرَّسُولُ إِلَيْهِمْ: ﴿فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ﴾[۷۴]»[۷۵].[۷۶]

شرح حال راوی

مراد از راوی ابوالقاسم الأصبغ بن نباتة بن الحارث بن عمرو بن فاتک بن عامر بن مجاشع بن دارم[۷۷] صحابی جلیل القدر امام علی(ع) است. وی از نسل مجاشع بن دارم منسوب به قبیله تمیم است، از این رو از وی با وصف «مجاشعی»[۷۸]، «التمیمی»[۷۹]، «الدارمی» [۸۰]، «الحنظلی»[۸۱] و «السلمی»[۸۲] یاد کردند.

الاصبغ بن نباته از اهالی یمن بود[۸۳] و سپس به کوفه آمد[۸۴] و از صحابه امام علی(ع) گردید[۸۵] و به آن امام ارادت ویژه‌ای داشت و از جمله شرطة الخمیس بود که با آن حضرت پیمان شهادت بسته بودند [۸۶]. در جنگ جمل و صفین با امام علی(ع) بود و آن حضرت را یاری کرد[۸۷] و هنگام ضربت خوردن آن امام بزرگوار در مسجد کوفه، نزد ایشان حضور داشت[۸۸] و از افراد انگشت‌شماری بود که اجازه یافت بر بالین ایشان حضور یابد[۸۹].

اصبغ بن نباته در تألیف و نوشتن حدیث بسیار پُرکار بود و ابن شهر آشوب وی را چهارمین کسی دانسته که به تألیف کتاب و تدوین حدیث پرداخته[۹۰] و کتابی در مقتل الحسین(ع) نیز تألیف کرده و برخی ایشان را نخستین مقتل‌نویس کربلا یاد کرده‌اند[۹۱]. افزون بر این، راوی عهدنامه مالک اشتر و وصیتنامه امام علی(ع) به فرزندش محمد بن حنفیه است[۹۲].

نصر بن مزاحم درباره اصبغ بن نباته می‌نویسد: "... فرجع الأصبغ وقد خضب سيفه دما ورمحه وكان شيخاً ناسكاً عابداً، وكان إذا لقى القوم بعضهم بعضاً یغمد سيفه، وكان من ذخائر على ممن قد بايعه على الموت، وكان من فرسان أهل العراق، وكان علي(ع) يضن به على الحرب والقتال"[۹۳].[۹۴]

طبقه راوی

تاریخ ولادت و وفات الاصبغ بن نباته دانسته نیست؛ لکن شیخ طوسی او را از صحابه امام علی(ع)[۹۵] و امام حسن مجتبی(ع)[۹۶] برشمرده است و از تعبیر نجاشی[۹۷] برداشت می‌شود که پس از شهادت حضرت علی(ع) سال‌ها زنده بود و از اینکه کتابی در مقتل الحسین(ع) تألیف کرده، به دست می‌آوریم که بعد از سال ۶۱ هجری قمری زنده بوده است.

آقابزرگ تهرانی او را از وفات یافتگان پس از سال ۱۰۰ دانسته است[۹۸]؛ لکن شاهدی برای آن ذکر نکرده است.

آیت‌الله بروجردی، اصبغ بن نباته را در طبقه دوم نام برده و معتقد است که می‌‌توان او را از راویان طبقه سوم نیز برشمرد[۹۹].

جعفر بن فضیل از محمد بن فرات - از اصحاب امام باقر(ع) است - پرسید آیا اصبغ بن نباته را ملاقات کردی و وی در جواب گفت بلی، همراه پدرم وی را دیدار کردم، درحالی که موهای سر و چهره‌اش سفید شده بود[۱۰۰].

بر این اساس می‌‌توان گفت که اصبغ بن نباته دوران امام علی، امام حسن، امام حسین و امام سجاد(ع) را ادراک کرده و در اسناد روایات، بیشترین روایتش از حضرت علی(ع) است و در سند یک روایت وسائل الشیعه[۱۰۱] به نقل از ثواب الأعمال از رسول خدا(ص) روایت کرده است که در منبع اصلی (ثواب الأعمال) از امیر مؤمنان(ع) است[۱۰۲] و مؤلف وسائل الشیعه به اشتباه آن را از پیامبر(ص) نقل کرده و مؤید دیگر، ملاحظه اسناد دیگر است که اصبغ بن نباته با واسطه از رسول خدا(ص) روایت کرده است.[۱۰۳]

استادان و شاگردان راوی

بسیاری از اصبغ بن نباته روایت کرده‌اند؛ مانند حسن بن عبدالرحمن، محمد بن داوود غنوی، ابو یحیی زکریا بن میسرة، ابو الجارود زیاد بن المنذر، علی بن الحزور الغنوی، سعد بن طریف التمیمی، أبو الصباح الکنانی، مقاتل بن حیان، الفضل بن یزید، أبو حمزة ثابت بن أبی صفیة الثمالی، الحارث بن حضیرة المزنی، الأجلح بن عبدالله الکندی، ثابت بن أسلم البنانی، رزین بیاع الأنماط، سعید بن مینا، فطر بن خلیفة، محمد ابن السائب الکلبی، الولید بن عبدة الکوفی و یحیی بن أبی الهیثم العطار[۱۰۴].

وی از امام علی و امام حسن(ع)، أبو أیوب خالد بن زید الأنصاری، عمار بن یاسر، عمر بن الخطاب[۱۰۵]، سلمان فارسی[۱۰۶]، عبدالله بن عباس[۱۰۷]، محمد بن حنفیه[۱۰۸]، حارث الاعور همدانی[۱۰۹] روایت کرده است.[۱۱۰]

جایگاه حدیثی راوی

نجاشی و شیخ طوسی به وثاقت اصبغ بن نباته تصریح نکردند، بلکه تنها به تعبیر "وكان من خاصة أميرالمؤمنين علي(ع)" بسنده کردند[۱۱۱] و علامه حلی بعد از نقل سخن آن دو بزرگوار نوشته است: "و هو مشكور"[۱۱۲].

صاحب الحاوی و علامه مجلسی او را از راویان ممدوح[۱۱۳] و روایتش را از روایات حسن برشمردند؛ لکن قرائن بر وثاقت و جلالت اصبغ بن نباته دلالت دارند:

  1. از کسانی است که امام علی(ع) از آنها با تعبیر ثقاتی یاد کرده است[۱۱۴].
  2. از خواص اصحاب امیر مؤمنان(ع) به شمار آمده است، چنان‌که آیت الله خویی می‌نویسد: "ويكفي في مدحه أنه من خواص أمیر المؤمنين(ع)"[۱۱۵].
  3. اصبغ بن نباته از معدود کسانی بود که هنگام شهادت امام علی(ع) بر بالین حضرت حضور یافت و امام(ع) هر بار که به هوش می‌آمدند، سخنی از پیامبر اکرم(ص) برای او وصیت می‌کردند[۱۱۶].[۱۱۷]
  4. از جمله شرطة الخمیس بوده است. واژه شُرطه بر وزن غُرفه و در لغت به معنای گروه و گروهان است و جهت نامگذاری‌اش این است که از شرط به معنی آمادگی برای هر گونه فداکاری و جان نثاری است و کلمه خمیس یعنی سپاه که آن را به پنج بخش میمنه، میسره، مقدم، ساقه و قلب قسمت می‌کردند. عنوان شرط الخمیس اعیان و بزرگان سپاه و نخستین گروه از لشکر هستند که در جنگ حاضر شده و آماده مرگ باشند و در اصطلاح رجالی شرطة الخمیس به اعیان و بزرگان از اصحاب امام علی(ع) گفته می‌شود که برای هر نوع فداکاری کامل آمادگی داشته و با آن حضرت پیمان بستند که در راه خدا تا سر مرز شهادت پیش بروند و مرگ در راه خدا را به آن حضرت تضمین دادند و در مقابل، آن حضرت نیز پیروزی بلکه بهشت را برای آنها ضمانت کردند.

شیخ مفید با سند خود از علی بن الحکم نقل می‌کند که در معرفی شرطة الخمیس فرمود: "هم أصحاب أمیر المؤمنين(ع) الذين قال لهم: تشرطوا فأنا أشارطکم على الجنة ولست أشارطکم على ذهب ولا فضة، إن نبينا(ص) فيما مضى قال لأصحابه: تشرطوا فإني لست أشارطكم إلا على الجنة..."[۱۱۸].

کشی با سند خود گفت‌وگوی اسماعیل بن بزیغ با اصبغ بن نباته را چنین نقل می‌کند: «مَا كَانَ مَنْزِلَةُ هَذَا الرَّجُلِ فِيكُمْ قَالَ مَا أَدْرِي مَا تَقُولُ إِلَّا أَنَّ سُيُوفَنَا كَانَتْ عَلَى عَوَاتِقِنَا فَمَنْ أَوْمَأَ إِلَيْنَا ضَرَبْنَاهُ بِهَا وَ كَانَ يَقُولُ لَنَا تَشَرَّطُوا فَوَ اللَّهِ مَا اشْتِرَاطُكُمْ لِذَهَبٍ وَ لَا فِضَّةٍ وَ مَا اشْتِرَاطُكُمْ إِلَّا لِلْمَوْتِ إِنَّ قَوْماً مِنْ قَبْلِكُمْ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ تَشَارَطُوا بَيْنَهُمْ فَمَا مَاتَ أَحَدٌ مِنْهُمْ حَتَّى كَانَ نَبِيَّ قَوْمِهِ أَوْ نَبِيَّ قَرْيَتِهِ أَوْ نَبِيَّ نَفْسِهِ وَ إِنَّكُمْ لَبِمَنْزِلَتِهِمْ غَيْرَ أَنَّكُمْ لَسْتُمْ بِأَنْبِيَاءَ»[۱۱۹].

همچنین سؤال و جواب مردی با اصبغ بن نباته را چنین گزارش می‌کند: "كيف سميتم شرطة الخمیس يا أصبغ؟ قال: إنا ضمنا له الذبح وضمن لنا الفتح يعني أمير المؤمنين صلوات الله عليه"[۱۲۰].

ابن عدی از رجالیان سنی با سند خود از ابو الجارود نقل می‌کند که از اصبغ بن نباته پرسید: "ما كان منزلة هذا الرجل منكم يعني علياً رضوان الله عليه؟" و او در پاسخ گفت: "ما أدري ما يقولون إلا أن سيوفنا كانت على عواتقنا فمن أومأ إليه ضربناه"[۱۲۱].

امیرمؤمنان(ع) نیز در روز جمل به عبدالله بن یحیی حضرمی فرمود: «أَبْشِرْ ابْنَ يَحْيَى فَإِنَّكَ وَ أَبُوكَ مِنْ شُرْطَةِ الْخَمِيسِ حَقّاً لَقَدْ أَخْبَرَنِي رَسُولُ اللَّهِ(ص) بِاسْمِكَ وَ اسْمِ أَبِيكَ فِي شُرْطَةِ الْخَمِيسِ وَ اللَّهُ سَمَّاكُمْ شُرْطَةَ الْخَمِيسِ عَلَى لِسَانِ نَبِيِّهِ(ص)»[۱۲۲].

اصبغ بن نباته در نگاه رجالیان اهل سنت

بیشتر رجالیان سنی اصبغ بن نباته را تضعیف، و با تعبیرات گوناگونی وی را جرح کردند؛ نمونه‌ها:

أبوبکر بن عیاش: "كذاب"[۱۲۳].

ابن حبان: "فتن بحب علي، فأتى بالطامات، فاستحق من أجلها الترك"[۱۲۴].

نسائی: "متروك الحديث"[۱۲۵].

یحیی بن معین: "ليس بشيء"[۱۲۶].

ابن حجر: "متروك؛ رمى بالرفض"[۱۲۷].

دارقطنی: "منكر الحديث"[۱۲۸].

ابن سعد: "كان شيعياً وكان يضعف في روايته وكان على شرطة علي[۱۲۹].

ابن عدی: "والأصبغ بن نباتة لم أخرج له هاهنا شيئا لأن عامة ما يرويه عن علي لا يتابعه عليه أحد وهو بين الضعف وله عن علي أخبار و روايات وإذا حدث عن الأصبغ ثقة فهو عندي لا بأس بروايته وانما أتى الإنكار من جهة من روى عنه لأن الراوي عنه لعله يكون ضعيفاً[۱۳۰].

برعکس، عجلی او را توثیق کرده و ابو حاتم رازی نیز تعبیر "لين الحديث" را درباره‌اش به کار برده است[۱۳۱].

یادآور می‌شویم علت تضعیف اصبغ بن نباته از سوی رجالیان سنی چند چیز است:

  1. اعتقاد به رجعت[۱۳۲].
  2. محبت بسیار به علی(ع): "فتن بحب علي فأتى بالطامات"[۱۳۳].
  3. نقل روایات فراوان از حضرت علی(ع): "عامة ما يرويه عن علي لا يتابعه أحد عليه[۱۳۴]؛ أكثر أحاديثه عن علي لا يرويها غيره"[۱۳۵].
  4. تشیع و امامی بودن:"رمي بالرفض وكان شيعياً[۱۳۶].[۱۳۷]

اصبغ بن نباتة حنظلی

الاصبغ بن نباتة الحنظلی[۱۳۸]، تنها در سند یک روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از الکافی ذکر شده است:

«مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ الْكَلْبِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَزَوَّرِ الْغَنَوِيِّ عَنْ أَصْبَغَ بْنِ نُبَاتَةَ الْحَنْظَلِيِّ قَالَ: رَأَيْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ(ع) يَوْمَ افْتَتَحَ الْبَصْرَةَ وَ رَكِبَ بَغْلَةَ رَسُولِ اللَّهِ(ص) ثُمَّ قَالَ أَيُّهَا النَّاسُ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِخَيْرِ الْخَلْقِ يَوْمَ يَجْمَعُهُمُ اللَّهُ فَقَامَ إِلَيْهِ- أَبُو أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيُّ فَقَالَ بَلَى يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ حَدِّثْنَا فَإِنَّكَ كُنْتَ تَشْهَدُ وَ نَغِيبُ فَقَالَ إِنَّ خَيْرَ الْخَلْقِ يَوْمَ يَجْمَعُهُمُ اللَّهُ سَبْعَةٌ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ لَا يُنْكِرُ فَضْلَهُمْ إِلَّا كَافِرٌ وَ لَا يَجْحَدُ بِهِ إِلَّا جَاحِدٌ فَقَامَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ رَحِمَهُ اللَّهُ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ سَمِّهِمْ لَنَا لِنَعْرِفَهُمْ فَقَالَ إِنَّ خَيْرَ الْخَلْقِ يَوْمَ يَجْمَعُهُمُ اللَّهُ الرُّسُلُ وَ إِنَّ أَفْضَلَ الرُّسُلِ مُحَمَّدٌ(ص) وَ إِنَّ أَفْضَلَ كُلِّ أُمَّةٍ بَعْدَ نَبِيِّهَا وَصِيُّ نَبِيِّهَا حَتَّى يُدْرِكَهُ نَبِيٌّ أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الْأَوْصِيَاءِ وَصِيُّ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الْخَلْقِ بَعْدَ الْأَوْصِيَاءِ الشُّهَدَاءُ أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الشُّهَدَاءِ- حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ جَعْفَرُ بْنُ أَبِي طَالِبٍ لَهُ جَنَاحَانِ خَضِيبَانِ يَطِيرُ بِهِمَا فِي الْجَنَّةِ لَمْ يُنْحَلْ أَحَدٌ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ جَنَاحَانِ غَيْرُهُ شَيْءٌ كَرَّمَ اللَّهُ بِهِ مُحَمَّداً(ص) وَ شَرَّفَهُ وَ السِّبْطَانِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ الْمَهْدِيُّ(ع) يَجْعَلُهُ اللَّهُ مَنْ شَاءَ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: ﴿وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا * ذَلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ عَلِيمًا﴾[۱۳۹]»[۱۴۰].[۱۴۱]

اصبغ بن نباته سلمی

الاصبغ بن نباتة السلمی تنها در سند یک روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از طب الائمة(ع) واقع شده است:

«مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى الرَّبَعِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ ظَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ السُّلَمِيِّ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع): قَالَ الْأَصْبَغُ أَخَذْتُ هَذِهِ الْعُوذَةَ مِنْهُ(ع) وَ قَالَ لِي يَا أَصْبَغُ هَذِهِ عُوذَةُ السِّحْرِ وَ الْخَوْفِ مِنَ السُّلْطَانِ تَقُولُهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ ﴿سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ وَنَجْعَلُ لَكُمَا سُلْطَانًا فَلَا يَصِلُونَ إِلَيْكُمَا بِآيَاتِنَا أَنْتُمَا وَمَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغَالِبُونَ﴾[۱۴۲] وَ تَقُولُ فِي وَجْهِ الْمَاءِ إِذَا فَرَغْتَ مِنْ صَلَاةِ اللَّيْلِ قَبْلَ أَنْ تَبْدَأَ بِصَلَاةِ النَّهَارِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ لَا يَضُرُّكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى»[۱۴۳].[۱۴۴]

طبقه راوی

  • من الثانیة ولکنّه طال عمره حتّی عاصر الثالثة[۱۴۵]

جرح و تعدیل شیعه

  • الشیخ الزنجانی: موثق
  • النجاشی: کان من خاصة أمیر المؤمنین (ع) [۱۴۶]
  • الطوسی: وکان الأصبغ من خاصة أمیر المؤمنین (ع) [۱۴۷]
  • من خواصّ أصحاب أمیر المؤمنین (ع) [۱۴۸]
  • من رجال تفسیر القمّی [۱۴۹]
  • روی الکشی أنّه من شرطة الخمیس [۱۵۰]
  • أورده العلاّمة فی القسم الأوّل قائلاً: هو مشکور [۱۵۱]
  • أورده إبن داوود فی القسم الأوّل [۱۵۲]
  • وقع فی أسناد کامل الزیارات [۱۵۳]
  • فی صفین نصر: من ذخائر علی (ع) ممّن قد بایعه علی الموت... کان شیخا ناسکا عابدا... [۱۵۴]
  • مکانته عند العامة:
  • العجلی: ثقة [۱۵۵]
  • إبن معین: لیس بشیء وقال أبو حاتم لیّن الحدیث [۱۵۶]
  • أورده إبن حبّان فی المجروحین [۱۵۷]
  • إبن عدی: إذا حدث عن الاصبغ ثقة فهو عندی لا بأس بروایته وانّما اتی الانکار من جهت من روی عنه لأنّ الراوی عنه لعله یکون ضعیفا [۱۵۸]
  • إبن حجر: متروک رمی بالرفض [۱۵۹]
  • إبن سعد: کان شیعیا وکان یضعف فی روایته [۱۶۰][۱۶۱]

مشایخ در روایت

روایت‌کنندگان از او

منابع رجال و تراجم شیعه

اختیار معرفة الرجال (محمد بن حسن طوسی)

الرجال (محمد بن حسن طوسی)

الفهرست (محمد بن حسن طوسی)

فهرست اسماء مصنفی الشیعة (احمد بن علی نجاشی)

فهرست اسماء علماء الشیعه و مصنفیهم (منتجب‌الدین رازی)

خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال (علامه حلی)

الرجال (ابن‌داوود حلی)

مجمع الرجال (عنایت‌الله قهپایی)

منهج المقال (محمد بن علی استرآبادی)

جامع الرواة (محمد بن علی اردبیلی)

نقد الرجال (مصطفی بن حسین تفرشی)

تنقیح المقال (عبدالله مامقانی)

معجم رجال الحدیث (سید ابوالقاسم خوئی)

الجامع فی الرجال (موسی عباسی زنجانی)

قاموس الرجال (محمد تقی شوشتری)

منابع رجال و تراجم اهل سنت

المجروحون (ابن حبان)

  • أصبغ بْن نَبَاته الْحَنْظَلِی التَّمِیمِی کنیته أَبُو الْقَاسِم وَهُوَ الَّذِی یُقَال لَهُ أَبُو الْقَاسِم الدَّارمِیّ وَقَدْ قیل الْمُجَاشِعِی یروی عَن عَلِی بْن أَبِی طَالِب روی عَنْهُ أهل الْکُوفَة وَهُوَ مِمَّن فتن بحب عَلَی أَتَی بالطامات فِی الرِّوَایَات فَاسْتحقَّ من أجلهَا التّرْک ثَنَا الْهَمْدَانِیُّ ثَنَا عَمْرُو بْنُ عَلِیٍّ قَالَ مَا سَمِعْتُ یَحْیَی وَلا عَبْدَ الرَّحْمَنِ حَدَّثَ عَنِ الأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ بِشَیْءٍ قَطُّ ثَنَا مَکْحُولٌ بِبَیْرُوتَ قَالَ سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ أَبَانٍ یَقُولُ قُلْتُ لِیَحْیَی بْنِ مَعِینٍ الأَصْبَغُ بْنُ نُبَاتَةَ قَالَ لَیْسَ بِشْیَءٍ قَالَ أَبُو حَاتِم رَضِی الله عَنْهُ وَهُوَ الَّذِی رَوَی عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الأَنْصَارِیِّ قَالَ أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسلم بِقِتَال النَّاکِثِینَ والقاسظین وَالْمَارِقِینَ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَعَ مَنْ قَالَ مَعَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ثناه مُحَمَّدُ بْنُ الْمُسَیِّبِ ثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْمُثَنَّی الطَّهَوِیُّ ثَنَا یَعْقُوبُ بْنُ خَلِیفَةَ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی الأَسْوَدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَزَوَّرِ عَنِ الأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أبی أَیُّوب

الضعفاء والمتروکون (الدارقطنی)

  • أصبغ بن نباته کوفی منکر الحدیث.

الجرح والتعدیل (ابن أبی حاتم الرازی)

  • اصبغ بن نباتة أبو القاسم الحنظلی التمیمی روی عن علی روی عنه فطر والأجلح وسعد بن طریف سمعت أبی یقول ذلک.
  • حدثنا عبد الرحمن قال قرئ علی العباس بن محمد - الدوری عن یحیی بن معین أنه قال: الاصبغ بن نباتة لیس بشئ .
  • سألت ابی عن اصبغ ابن نباتة فقال: لین الحدیث.
  • قلت وعقیصا؟ فقال بابتهم غیر أن اصبغ اشبه.

التاریخ الکبیر (البخاری)

  • أصبغ بْن نباتة أَبُو القاسم الحنظلی التمیمی المجاشعی الدارمی الکوفِی، سَمِعَ علیا، روی عَنْهُ یحیی بْن أَبِی الهیثم.

الثقات (أبو الحسن العجلی)

  • أصبغ بن نباتة: "کوفی" تابعی، ثقة.

الضعفاء والمتروکون (ابن الجوزی)

  • أصبغ بن نباتة أَبُو الْقَاسِم الْحَنْظَلِی الْکُوفِی؛ یروی عَن عَلیّ؛ قَالَ یحیی لَیْسَ بِثِقَة لَا یُسَاوِی شَیْئا وَقَالَ النَّسَائِیّ مَتْرُوک الحَدِیث قَالَ ابْن حبَان فتن بحب عَلیّ بن أبی طَالب فَأتی بالطامات فِی الرِّوَایَات فَاسْتحقَّ من أجلهَا التّرْک وَقَالَ ابْن عدی هُوَ بَین الضعْف

الکامل فی ضعفاء الرجال (ابن عدی الجرجانی)

  • أصبغ بْن نباتة صاحب عَلِیّ بْن أَبِی طالب.
  • یروی عَنْهُ أحادیث غیر محفوظة.
  • حَدَّثَنَا مُحَمد بْن علی المروزی، حَدَّثَنا عثمان بن سَعِید، قلتُ لیحیی بن مَعِین: الأصبغ بْن نباتة قَالَ لَیْسَ بشَیْءٍ.
  • حَدَّثَنَا ابْنُ حَمَّادٍ، حَدَّثَنا العباس سَمِعْتُ یَحْیی یَقُولُ أصبغ بْن نباتة لَیْسَ بثقة.
  • حَدَّثَنَا ابن حماد، حَدَّثَنا معاویة، عَن یَحْیی، قَالَ: أصبغ بْن نباتة لَیْسَ بشَیْءٍ.
  • حَدَّثَنَا أَحْمَد بْن عَلِیٍّ الْمَطِیرِیُّ، حَدَّثَنا عَبد اللَّهِ بْن أَحْمَد الدورقی سَمِعْتُ یَحْیی بْن مَعِین یَقُولُ الأصبغ بْن نباتة لَیْسَ حدیثه بشَیْءٍ.
  • کتب إِلَیَّ مُحَمد بْنُ الْحَسَنِ الْبُرِّیُّ، حَدَّثَنا عَمْرو بن علی قَال: مَا سمعت یَحْیی، ولاَ عَبد الرَّحْمَنِ حدثا عَن الأصبغ بْن نباتة بشَیْءٍ قط.
  • کتب إلی مُحَمد بْن أَیُّوب، حَدَّثَنا یَحْیی بْن مَعِین، قَال: قَال جریر کَانَ المغیرة لا یعبأ بحدیث الأصبغ بْن نباتة.
  • وقال النسائی أصبغ بْن نباتة متروک الْحَدِیث.
  • حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زِیَادٍ الْکُوفِیُّ، حَدَّثنی یَحْیی بْنُ زَکَرِیَّا اللُّؤْلُؤِیُّ، حَدَّثَنا مُحَمد بْنُ سِنَانٍ، عَن أَبِی الْجَارُودِ، قالَ: قُلتُ لِلأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ ما کَانَ مَنْزِلَةُ هَذَا الرَّجُلِ مِنْکُمْ یَعْنِی عَلِیًّا رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهِ قَال: مَا أَدْرِی مَا یَقُولُونَ إِلا أَنَّ سُیُوفُنَا کَانَتْ عَلَی عَوَاتِقِنَا فَمَنْ أَوْمَأَ إِلَیْهِ ضَرَبْنَاهُ.
  • قَالَ الشَّیْخُ: والأصبغ بْن نباتة لم أخرج لَهُ هَاهُنا شیئا لأن عامة ما یرویه عَن عَلِیّ لا یتابعه عَلَیْهِ أحد، وَهو بین الضعف وله عَن عَلِیّ أخبار وروایات، وَإذا حدث عن الأصبغ ثقة فهو عندی لا بأس بروایته، وإِنَّما أتی الإنکار من جهة من روی عنه لأن الراوی عَنْهُ لعله یکون ضعیفا.

جرح و تعدیل اهل سنت

منابع

  1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۴
  2. ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی
  3. قلیچ، رسول، مقاله «اصبغ بن نباته»، دانشنامه سیره نبوی ج۲

پانویس

  1. ↑ الکافی: ج۱، ص۴۵۰، ر۳۴.
  2. ↑ التاریخ الکبیر: ج۲، ص۳۵، ر۱۵۹۵.
  3. ↑ الکافی: ۱ / ۴۵۰ ر۳۴.
  4. ↑ رجال الشیخ: ص۳۴، ر۲.
  5. ↑ رجال النجاشی: ص۸، ر۵.
  6. ↑ تاریخ الکبیر: ج۲، ص۳۵، ر۱۵۹۵.
  7. ↑ تاريخ الاسلام: ج۷، ص۲۸، ر۱۱.
  8. ↑ النجاشی: ص۸ ر۵.
  9. ↑ وفیه: «الأصبغ بن نباتة التمیمی الحنظلی»
  10. ↑ وفیه: «أصبغ بن نباتة التمیمی الحنظلی»
  11. ↑ وفیه: «الأصبغ بن نباتة المجاشعی»
  12. ↑ ابن کلبی، ج۱، ص۲۹۷؛ ابن حزم، ص۲۳۱.
  13. ↑ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۲، ص۳۵؛ مزی، ج۳، ص۳۰۸.
  14. ↑ مفید، ص۳۵۱؛ ابن عقده، ص۱۵۹.
  15. ↑ خصیبی، ص۱۴۸.
  16. ↑ دولابی، الکنی و الأسماء، ج۲، ص۱۶۵؛ ذهبی، المقتنی، ج۱، ص۱۹.
  17. ↑ ابوبکر، ص۱۱-۱۳.
  18. ↑ ابن هشام، ص۱۷۴؛ ابن عساکر، ج۳۶، ص۱۳۸؛ یاقوت حموی، ج۱ ص۱۱۵.
  19. ↑ الاصابه، ج۱، ص۳۴۷.
  20. ↑ ابن قتیبه، ص۵۷۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۱۵۶.
  21. ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۷۱؛ مغلطای، ج۲، ص۲۵۲؛ ابن حجر، لسان المیزان، ج۷، ص۱۸۰.
  22. ↑ رجال، ص۶.
  23. ↑ حرفوش، ص۱۲۴-۱۳۰.
  24. ↑ بنگرید: مدرسی طباطبایی، ص۹۶.
  25. ↑ ابن ابی الدنیا، ص۱۳۳.
  26. ↑ ابن طاووس، کشف المهجه، ص۱۷۴.
  27. ↑ نیروهای نظامی ویژه امام علی (ع) که تا پای جان با ایشان بیعت کرده بودند، ر. ک: طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۳۲۱.
  28. ↑ خلیفة بن خیاط، ص۱۵۱؛ منقری، ص۴۰۶.
  29. ↑ صدوق، معانی الأخبار، ص۱۶۸؛ ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۴۸ و ۲۶۳.
  30. ↑ منقری، ص۴۴۲؛ حاکم، ج۳، ص۴۰۲.
  31. ↑ صدوق، التوحید، ص۲۲۵؛ ابن طاووس، فرج المهموم، ص۱۰۵.
  32. ↑ خوارزمی، ص۲۰۵؛ سبط ابن جوزی، ص۸۳.
  33. ↑ طوسی، امالی، ص۱۲۳؛ طبری شیعی، ص۳۹۹.
  34. ↑ قاضی نعمان، ج۱، ص۱۶۵؛ ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۹۶.
  35. ↑ رجال، ص۹۳.
  36. ↑ دولابی، الذریة الطاهره، ص۱۱۵.
  37. ↑ ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۲۱۱.
  38. ↑ علامه حلی، ص۷۷؛ ابن داوود، ص۵۲؛ مامقانی، ج۱۱، ص۱۳۶.
  39. ↑ ابن سعد، ج۶، ص۲۴۷؛ ابن حبان، ج۱، ص۱۷۴.
  40. ↑ عقیلی، ج۱، ص۱۲۹.
  41. ↑ نیز بنگرید: ابن ابی حاتم، ج۲، ص۳۲۰؛ نسائی، ص۱۵۶.
  42. ↑ عجلی، ص۷۱.
  43. ↑ ابن عدی، ج۱، ص۴۰۸.
  44. ↑ ابن ماجه، ج۲، ص۱۱۵۲.
  45. ↑ خویی، ج۴، ص۱۳۵.
  46. ↑ فهرست آن را بنگرید: مدرسی طباطبایی، ص۱۱۴- ۹۹.
  47. ↑ طوسی، فهرست، ص۸۶؛ نجاشی، ص۸، متن آن در سیدرضی، نامه ۵۳، ۴۲۶-۴۴۵.
  48. ↑ طوسی، فهرست، ص۸۶؛ نجاشی، ص۸, متن آن در صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۸۴-۳۹۲؛ این وصیت شباهت زیادی با وصیت امام علی (ع) به امام حسن (ع) دارد، ر. ک: سید رضی، نامه ۳۱، ۴۰۶ – ۳۹۱.
  49. ↑ امینی، ج۱، ص۱۵ و ۲۹.
  50. ↑ زیلعی، ج۲، ص۲۴۰.
  51. ↑ ابن عقده، ص۱۵۹ و ۱۹۳.
  52. ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۴۹؛ ابوالفرج اصفهانی، ص۷۸.
  53. ↑ بنگرید: مدرسی طباطبایی، ص۹۸.
  54. ↑ نجاشی، ص۸.
  55. ↑ فهرست، ص۸۶.
  56. ↑ نمونه آن را بنگرید: قاضی نعمان، ج۳، ص۱۳۷.
  57. ↑ مامقانی، ج۱۱، ص۱۳۱.
  58. ↑ بنگرید: صدوق، امالی، ص۲۹۴؛ شاذان بن جبرئیل، ص۱۷۲؛ ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۲۱۱؛ برسی، ص۱۱۷ و ۱۷۲؛ مجلسی، ج۴۲، ص۵۳ و....
  59. ↑ برسی، ص۲۶۰-۲۶۲، برای نقد این خطبه بنگرید: صادقی، ص۵۶-۵۳.
  60. ↑ شاذان بن جبرئیل، ص۹۲-۸۶.
  61. ↑ ابن سعد، ج۴، ص۷۰؛ بلاذری، ج۲، ص۱۳۰.
  62. ↑ حاکم ستمگر و خونریز منصوب از جانب مروائیان بر عراق از سال ۷۵-۹۵، ر. ک: بلاذری، ج۱۳، ص۳۷۴.
  63. ↑ ابوالعرب تمیمی، ج۱، ص۱۷۰؛ قاضی نعمان، ج۲، ص۲۹۰.
  64. ↑ ابوحمزه، ص۲۷۶، ۲۸۳، ۲۸۴، ۲۹۵ و ۳۰۵ و نیز بنگرید: کلینی، ج۴، ص۴۹۳؛ عبدالرزاق صنعانی، ج۲، ص۲۳۶.
  65. ↑ برقی، محاسن، ج۲، ص۶۱۲؛ کلینی، ج۲، ص۹۰؛ مزی، ج۹، ص۵۱۷.
  66. ↑ نجاشی، ص۱۱۵.
  67. ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۹، ص۱۴۰.
  68. ↑ بخاری، تاریخ الأوسط، ج۲، ص۱۱۲.
  69. ↑ تاریخ الاسلام، ج۷، ص۲۸.
  70. ↑ قلیچ، رسول، مقاله «اصبغ بن نباته»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۹۷-۹۹.
  71. ↑ بضم النون؛ (ایضاح الاشتباه، ص۸۰).
  72. ↑ کسانی که به آنان کتاب (آسمانی) داده‌ایم او را می‌شناسند همان‌گونه که فرزندانشان را می‌شناسند؛ و به راستی دسته‌ای از آنان حق را دانسته پنهان می‌دارند سوره بقره، آیه ۱۴۶.
  73. ↑ کسانی که به آنان کتاب (آسمانی) داده‌ایم او را می‌شناسند همان‌گونه که فرزندانشان را می‌شناسند؛ و به راستی دسته‌ای از آنان حق را دانسته پنهان می‌دارند * حق از (آن) پروردگار توست سوره بقره، آیه ۱۴۶.
  74. ↑ حق از (آن) پروردگار توست پس هیچ‌گاه از دو دلان مباش! سوره بقره، آیه ۱۴۷.
  75. ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۱۸۸ به نقل از الکافی، ج۲، ص۲۸۳، ح۱۶.
  76. ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 314-315.
  77. ↑ ر.ک: الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵؛ التاریخ الکبیر، ج۲، ص۳۵، ش۱۵۹۵
  78. ↑ ر.ک: رجال النجاشی، ص۸، ش۵: المجاشعی: بضم المیم و فتح الجیم و کسر الشین المعجمة و فی آخرها العین المهملة، هذه النسبة إلی مجاشع، و هی قبیلة من تمیم من دارم، و هو مجاشع بن دارم بن مالک بن حنظلة بن مالک بن زید مناة بن تمیم؛ (الأنساب (سمعانی)، ج۱۲، ص۸۶، ش۳۶۳۸).
  79. ↑ ر.ک: رجال البرقی، ص۵.
  80. ↑ ر.ک: التاریخ الکبیر، ج۲، ص۳۵، ش۱۵۹۵.
  81. ↑ رجال الطوسی، ص۵۷، ش۴۷۰: الحنظلی: بفتح الحاء المهملة و سکون النون و فتح الظاء المعجمة هذه النسبة إلی بنی حنظلة، و هم جماعة من غطفان؛ (الأنساب (سمعانی)، ج۴، ص۲۸۴، ش۱۲۴۱).
  82. ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۷۰ به نقل از طب الائمة، ص۳۵.
  83. ↑ رجال البرقی، ص۶.
  84. ↑ التاریخ الکبیر، ج۲، ص۳۵، ش۱۵۹۵.
  85. ↑ رجال الطوسی، ص۵۷، ش۴۷۰.
  86. ↑ ر.ک: وقعة صفین، ص۴۰۶؛ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۱۰۳، ش۱۶۵.
  87. ↑ ایضاح الاشتباه، ص۳۲.
  88. ↑ شرح الاخبار، ج۱، ص۱۶۵.
  89. ↑ ر.ک: الامالی (طوسی)، ص۱۲۲، ح۱۹۱.
  90. ↑ أن أول من صنف فیه أمیرالمؤمنین(ع) جمع کتاب الله جل جلاله، ثم سلمان الفارسی ثم أبوذر الغفاری ثم الأصبغ بن نباته؛ (معالم العلماء، ص۳۸).
  91. ↑ ر.ک: الذریعة إلی تصانیف الشیعه، ج۲۲، ص۲۳، ش۵۸۳۸.
  92. ↑ ر.ک: رجال النجاشی، ص۸، ش۵.
  93. ↑ وقعة صفین، ص۴۴۳.
  94. ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 315-316.
  95. ↑ رجال الطوسی، ص۵۷، ش۴۷۰.
  96. ↑ رجال الطوسی، ص۹۳، ش۹۱۹.
  97. ↑ "كان من خاصة أمیر المؤمنين(ع) و عمر بعده"؛ (رجال النجاشی، ص۸، ش۵).
  98. ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعه، ج۱۵، ص۳۶۲: المتوفی بعد المأة.
  99. ↑ طبقات رجال الکافی، ص۷۴.
  100. ↑ «عَنْ جَعْفَرِ بْنِ فُضَيْلٍ، قَالَ: قُلْتُ لِمُحَمَّدِ بْنِ فُرَاتٍ، لَقِيتَ أَنْتَ الْأَصْبَغَ قَالَ نَعَمْ لَقِيتُهُ مَعَ أَبِي فَرَأَيْتُهُ شَيْخاً أَبْيَضَ الرَّأْسِ وَ اللِّحْيَةِ طِوَالًا»؛ (رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۲۲۱، ش۳۹۶).
  101. ↑ ر.ک: وسائل الشیعه، ج۳، ص۴۸۱، ح۳.
  102. ↑ ثواب الاعمال، ص۲۸.
  103. ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 317-318.
  104. ↑ ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱، ص۴، ج۲، ص۱۸۸، ۲۴۵ و ۳۹۷، ج۳، ص۴۶۱، ج۴، ص۱۰۴، ج۹، ص۵۸، ۲۰۵ و ۵۹۳، ج۱۱، ص۲۳۹، ج۱۲، ص۲۲۸؛ تهذیب الکمال، ج۳، ص۳۰۸، ش۵۳۷.
  105. ↑ ر.ک: تهذیب الکمال، ج۳، ص۳۰۸، ۵۳۷.
  106. ↑ ر.ک: بصائر الدرجات، ج۱، ص۴۹۷، ح۷.
  107. ↑ ر.ک: الامالی (صدوق)، ص۳۶۷، ح۱۷.
  108. ↑ ر.ک: معانی الاخبار، ص۴۲، ح۴.
  109. ↑ معانی الاخبار، ص۲۴۴.
  110. ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 318-319.
  111. ↑ رجال النجاشی، ص۸، ش۵؛ الفهرست (طوسی)، ص۸۸، ش۱۱۹.
  112. ↑ خلاصة الاقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۴، ش۹.
  113. ↑ ر.ک: حاوی الاقوال، ج۳، ص۹۳، ش۱۰۵۶؛ الوجیزه (خاتمه)، ص۲۲۲، ش۶۷.
  114. ↑ «قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ فِي كِتَابِ الرَّسَائِلِ: عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: كَتَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ(ع) كِتَاباً بَعْدَ مُنْصَرَفِهِ مِنَ النَّهْرَوَانِ وَ أَمَرَ أَنْ يُقْرَأَ عَلَى النَّاسِ، وَ ذَلِكَ أَنَّ النَّاسَ سَأَلُوهُ عَنْ أَبِي بَكْرٍ وَ عُمَرَ وَ عُثْمَانَ، فَغَضِبَ(ع) وَ قَالَ: قَدْ تَفَرَّغْتُمْ لِلسُّؤَالِ عَمَّا لَا يَعْنِيكُمْ وَ هَذِهِ مِصْرُ قَدِ انْفَتَحَتْ وَ قَتَلَ مُعَاوِيَةُ ابْنَ خَدِيجٍ وَ مُحَمَّدَ بْنَ أَبِي بَكْرٍ، فَيَا لَهَا مِنْ مُصِيبَةٍ مَا أَعْظَمَهَا بِمُصِيبَتِي بِمُحَمَّدٍ، فَوَ اللَّهِ مَا كَانَ إِلَّا كَبَعْضِ بَنِيَّ، سُبْحَانَ اللَّهِ بَيْنَا نَحْنُ نَرْجُو أَنْ نَغْلِبَ الْقَوْمَ عَلَى مَا فِي أَيْدِيهِمْ إِذْ غَلَبُونَا عَلَى مَا فِي أَيْدِينَا، وَ أَنَا كَاتِبٌ لَكُمْ كِتَاباً فِيهِ تَصْرِيحُ مَا سَأَلْتُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى. فَدَعَا كَاتِبَهُ عُبَيْدَ اللَّهِ بْنَ أَبِي رَافِعٍ فَقَالَ لَهُ أَدْخِلْ عَلَيَّ عَشَرَةً مِنْ ثِقَاتِي. فَقَالَ: سَمِّهِمْ لِي يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ: أَدْخِلْ أَصْبَغَ بْنَ نُبَاتَةَ، وَ...»؛ (کشف المحجه، ص۱۷۳ - ۱۷۴).
  115. ↑ ر.ک: معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۲۳۲، ش۶۹۲۹ (ترجمه عبدالله بن شداد).
  116. ↑ ر.ک: الامالی (طوسی)، ص۱۲۲ - ۱۲۴، ح۱۹۱.
  117. ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 319-322.
  118. ↑ الاختصاص، ص۲.
  119. ↑ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۵، ش۸.
  120. ↑ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۱۰۳، ش۱۶۵.
  121. ↑ الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۴۰۷.
  122. ↑ رجال الکشی (اختیار معرفه الرجال)، ص۶، ش۱۰.
  123. ↑ میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۷۱، ش۱۰۱۴.
  124. ↑ المجروحین، ج۱، ص۱۷۴.
  125. ↑ الضعفاء و المتروکین، ص۱۵۶، ش۶۴.
  126. ↑ الجرح و التعدیل، ج۲، ص۳۲۰.
  127. ↑ تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۰۷.
  128. ↑ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۳۱۶.
  129. ↑ الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵.
  130. ↑ الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۴۰۷ - ۴۰۸.
  131. ↑ الجرح و التعدیل، ج۲، ص۳۲۰، ش۱۲۱۳.
  132. ↑ کوفی کان یقول بالرجعة؛ (ضعفاء العقیلی، ج۱، ص۱۲۹، ش۱۶).
  133. ↑ المجروحین، ج۱، ص۱۷۳ - ۱۷۴.
  134. ↑ الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۴۰۷.
  135. ↑ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۳۱۶ - ۳۱۷.
  136. ↑ تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۰۷، ش۵۳۸؛ الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵.
  137. ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 322-324.
  138. ↑ ابو القاسم الأصبغ بن نباتة المجاشعی التمیمی الحنظل.
  139. ↑ «و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند * این بخشش از سوی خداوند است و خداوند به دانایی بسنده است» سوره نساء، آیه ۶۹-۷۰.
  140. ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۴۶۱ به گزارش از الکافی، ج۱، ص۴۵۰، ح۳۴.
  141. ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص ۳۲۵.
  142. ↑ «فرمود: به زودی بازوی تو را با (فرستادن) برادرت توانمند می‌گردانیم و به هر دوتان چیرگی‌یی می‌بخشیم که با نشانه‌های ما دستشان به شما نرسد. پیروز شمایید و هر کس که از شما پیروی کند» سوره قصص، آیه ۳۵.
  143. ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۷۰ به گزارش از طب الائمة(ع)، ص۳۵.
  144. ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 327.
  145. ↑ الموسوعة الرجاليّة: ج۴، ص۷۴
  146. ↑ النجاشی: ص۸، ر۵.
  147. ↑ الفهرست: ص۳۷.
  148. ↑ رجال البرقی: ص۵.
  149. ↑ تفسیر القمّی: ج۱، ص۸۵.
  150. ↑ رجال الکشی: ص۱۰۳، ر۱۶۵.
  151. ↑ خلاصة الأقوال: ص۲۴، ر۹.
  152. ↑ رجال إبن داوود: ص۵۲، ر۲۰۴.
  153. ↑ کامل الزیارات: ۸، ح ۵.
  154. ↑ قاموس الرّجال: ج۱، ص۱۶۶، ر۹۴۰.
  155. ↑ تاریخ الثقات: ص۷۱، ر۱۰۹.
  156. ↑ الجرح والتعدیل: ج۲، ص۳۲۰، ر۱۲۱۳.
  157. ↑ المجروحین لابن حبّان: ج۱، ص۱۷۳.
  158. ↑ کامل الزیارات: ج۱، ص۴۰۸، ح ۲۲۰.
  159. ↑ تقریب التهذیب: ج۱، ص۸۱، ر۶۱۳.
  160. ↑ الطبقات الکبری: ص۶، ر۲۲۵.
  161. ↑ جهاز رواة الحدیث
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=اصبغ_بن_نباته_در_رجال_و_تراجم&oldid=1278992»