←منابع
(صفحهای تازه حاوی «{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اهل بیت پیامبر خاتم | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = امام عسکری در کلام اسلامی - امام عسکری در تاریخ اسلامی - امام عسکری در معارف مهدویت - امام عسکری در معارف و سیره رضوی - امام عسکری از دیدگاه اهل سنت | پرسش مرتبط...» ایجاد کرد) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = | | موضوع مرتبط = امام عسکری | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = امام عسکری | ||
| مداخل مرتبط = [[امام عسکری در کلام اسلامی]] - [[امام عسکری در تاریخ اسلامی]] - [[امام عسکری در معارف مهدویت]] - [[امام عسکری در معارف و سیره رضوی]] - [[امام عسکری از دیدگاه اهل سنت]] | | مداخل مرتبط = [[امام عسکری در کلام اسلامی]] - [[امام عسکری در تاریخ اسلامی]] - [[امام عسکری در معارف مهدویت]] - [[امام عسکری در معارف و سیره رضوی]] - [[امام عسکری از دیدگاه اهل سنت]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
امام حسن عسکری{{ع}} دارای چنان جایگاه ویژه و برجستهای بود که همگان به آن اعتراف کردهاند. از این میان نه تنها [[شیعیان]]، بلکه [[اهل سنت]] نیز به [[مقام]] و جایگاه آن حضرت اعتراف کردهاند. از جمله آنکه [[ابن صبّاغ مالکی]] درباره [[امام عسکری]]{{ع}} میگوید: «او [[سرور]] [[مردم]] عصرش و [[امام]] [[روزگار]] خود بود، سخنان او محکم، کارهایش [[پسندیده]]، سوار بر علومی است که همسان ندارد و بیان کننده غوامض آن است که کسی با او [[مجادله]] نتواند؛ کشفکننده [[حقایق]] است با نظر صائب خود، اظهارکننده دقائق است؛ با [[فکر]] ژرفاندیش خود، بیانکننده [[امور غیبی]] در (جلسات) پنهانی بود. او دارای [[بزرگواری]] ریشه دار و [[روح]] و ذات [[کریم]] بود<ref>ابن صباغ، الفصول المهمه، ج۲، ص۱۰۹۳.</ref>. | |||
[[شبراوی]] [[شافعی]] نیز درباره آن حضرت میگوید: [[یازدهمین امام]]، [[حسن خالص]]، ملقّب به [[عسکری]] است، در [[شرف]] او همین بس که [[امام مهدی]]{{ع}} [[منتظر]] فرزند اوست. [[خدا]] به این [[بیت]] خیر کثیر دهد که بیت شریفی است و [[نسب]] [[خالص]] و بلندمرتبه دارد. خوشا به حال [[حسن عسکری]]{{ع}} که از [[خانواده]] عالیرتبه و بلندمرتبهای است و به [[راستی]] در [[بلندمرتبگی]] بر همه [[غلبه]] یافته و بر [[خورشید]] و [[قمر]] از نظر جایگاه [[رفعت]] یافته است، و همه [[کمالات]] بدون استثنا در او آمده و هیچ کمالی با کلمه «غیر» و «الّا» از او استثنا نشده است، همچون دُرّ و گوهر در [[مجد]] و [[عظمت]] آن [[امامان]] به [[نظم]] آمدهاند، اول آنها با آخر آنها یکسان هستند و چه بسیار کسانی که تلاش کردند مقام آنها را پایین آورند؛ [[ولی خدا]] آنها را بالا برد و تلاش کردند که جمع آنان را جمع پراکنده کنند؛ اما خدا آنان را گرد آورد؛ [[خداوند]] بر [[محبت]] آنان ما را زنده بدارد و بمیراند<ref>شبراوی، الاتحاف بحبّ الاشراف، ص۱۷۸.</ref>. | [[شبراوی]] [[شافعی]] نیز درباره آن حضرت میگوید: [[یازدهمین امام]]، [[حسن خالص]]، ملقّب به [[عسکری]] است، در [[شرف]] او همین بس که [[امام مهدی]]{{ع}} [[منتظر]] فرزند اوست. [[خدا]] به این [[بیت]] خیر کثیر دهد که بیت شریفی است و [[نسب]] [[خالص]] و بلندمرتبه دارد. خوشا به حال [[حسن عسکری]]{{ع}} که از [[خانواده]] عالیرتبه و بلندمرتبهای است و به [[راستی]] در [[بلندمرتبگی]] بر همه [[غلبه]] یافته و بر [[خورشید]] و [[قمر]] از نظر جایگاه [[رفعت]] یافته است، و همه [[کمالات]] بدون استثنا در او آمده و هیچ کمالی با کلمه «غیر» و «الّا» از او استثنا نشده است، همچون دُرّ و گوهر در [[مجد]] و [[عظمت]] آن [[امامان]] به [[نظم]] آمدهاند، اول آنها با آخر آنها یکسان هستند و چه بسیار کسانی که تلاش کردند مقام آنها را پایین آورند؛ [[ولی خدا]] آنها را بالا برد و تلاش کردند که جمع آنان را جمع پراکنده کنند؛ اما خدا آنان را گرد آورد؛ [[خداوند]] بر [[محبت]] آنان ما را زنده بدارد و بمیراند<ref>شبراوی، الاتحاف بحبّ الاشراف، ص۱۷۸.</ref>. | ||
خط ۱۳: | خط ۱۴: | ||
[[فضائل]] امام نه تنها مرزهای [[دوست]] و [[دشمن]] را در نوردیده بود که برخی از [[دانشمندان]] [[ادیان]] دیگر را نیز به [[کرنش]] و اعتراف وا داشته بود. برای نمونه، بختیشوع که طبیبی [[مسیحی]] بوده است به یکی از [[شاگردان]] خود به نام بطریق میگوید: وی ([[امام عسکری]]{{ع}}) در [[روزگار]] ما از همه افراد زیر این [[آسمان]] دانشمندتر است<ref>ابن طاووس، فرج المهموم، ص۲۳۷.</ref>. یا بنا بر [[نقلی]] گفت: آن [[حضرت]] به آن چه زیر این آسمان قرار دارد دانشمندتر است<ref>قطب راوندی، الخرائج والجرائح، ج۱، ص۴۲۲.</ref>. همچنین انوش [[نصرانی]] که کاتب دربار بود [[مقام]] امام عسکری{{ع}} را در [[انجیل]] چون [[عیسی بن مریم]] میدانست و از آن حضرت برای دو فرزندش در مراسمی [[دعوت]] کرد تا برای آنان [[دعا]] فرماید. او علت این درخواست را چنین بیان داشت که ما با دعای بقایای [[نبوت]] و [[رسالت]] متبرک میشویم. [[امام]] فرمودند: {{متن حدیث|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ الْيَهُودَ وَ النَّصَارَى أَعْرَفَ بِحَقِّنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ}}. در ادامه این گزارش آمده که امام خبر از [[مسلمان]] و [[شیعه]] شدن یک پسر و درگذشت پسر دیگرش بعد از سه [[روز]] میدهد و انوش به امام عرضه میدارد که خود نیز مسلمان شده است<ref>بحرانی، مدینة المعاجز، ج۷، ص۶۷۰ - ۶۷۲.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۲۳۱.</ref> | [[فضائل]] امام نه تنها مرزهای [[دوست]] و [[دشمن]] را در نوردیده بود که برخی از [[دانشمندان]] [[ادیان]] دیگر را نیز به [[کرنش]] و اعتراف وا داشته بود. برای نمونه، بختیشوع که طبیبی [[مسیحی]] بوده است به یکی از [[شاگردان]] خود به نام بطریق میگوید: وی ([[امام عسکری]]{{ع}}) در [[روزگار]] ما از همه افراد زیر این [[آسمان]] دانشمندتر است<ref>ابن طاووس، فرج المهموم، ص۲۳۷.</ref>. یا بنا بر [[نقلی]] گفت: آن [[حضرت]] به آن چه زیر این آسمان قرار دارد دانشمندتر است<ref>قطب راوندی، الخرائج والجرائح، ج۱، ص۴۲۲.</ref>. همچنین انوش [[نصرانی]] که کاتب دربار بود [[مقام]] امام عسکری{{ع}} را در [[انجیل]] چون [[عیسی بن مریم]] میدانست و از آن حضرت برای دو فرزندش در مراسمی [[دعوت]] کرد تا برای آنان [[دعا]] فرماید. او علت این درخواست را چنین بیان داشت که ما با دعای بقایای [[نبوت]] و [[رسالت]] متبرک میشویم. [[امام]] فرمودند: {{متن حدیث|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ الْيَهُودَ وَ النَّصَارَى أَعْرَفَ بِحَقِّنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ}}. در ادامه این گزارش آمده که امام خبر از [[مسلمان]] و [[شیعه]] شدن یک پسر و درگذشت پسر دیگرش بعد از سه [[روز]] میدهد و انوش به امام عرضه میدارد که خود نیز مسلمان شده است<ref>بحرانی، مدینة المعاجز، ج۷، ص۶۷۰ - ۶۷۲.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۲۳۱.</ref> | ||
== [[امام حسن عسکری]] از دیدگاه [[اهل سنت]] == | |||
یکی از موارد [[اختلاف]] بین [[شیعه]] و [[سنی]] در موضوع [[مهدویت]]، [[اختلاف]] در [[پدر حضرت مهدی]]{{ع}} است. شیعه با ارائه [[ادله]] فراوان ثابت کرده که پدر حضرت مهدی{{ع}}، امام حسن عسکری{{ع}} است، در حالیکه اغلب اهل سنت، با بیان برخی [[روایات]] در این زمینه، بر این باورند که نام پدر حضرت مهدی{{ع}} عبد الله، همنام پدر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} است. [[دانشمندان شیعه]]، اگرچه با [[حفظ امانت]] کامل، برخی از این [[احادیث]] را- هرچند که صحیح نمیدانستهاند- بدون کم و کاست از کتابهای اهل سنت نقل کردهاند؛ اما هرگز تردید در این موضوع به خود راه ندادهاند. بعضی از احادیثی که اهل سنت با استناد به آنها، چنین دیدگاهی را [[انتخاب]] کردهاند؛ بدین قرار است: | |||
# [[ابن ابی شیبه]]، [[طبرانی]] و [[حاکم]]، از [[عاصم بن ابی النجود]]، از [[زر بن حبیش]] از [[عبد الله بن مسعود]] [[روایت]] کردهاند که پیامبر اکرم{{صل}} فرمود: {{متن حدیث| لاَ تَذْهَبُ اَلدُّنْيَا حَتَّى يَبْعَثَ اَللَّهُ رَجُلاً يُوَاطِئُ اِسْمُهُ اِسْمِي، وَ اِسْمُ أَبِيهِ اِسْمَ أَبِي}}<ref>ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۱۵، ص۱۹۸، ح ۱۹۴۹۳؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج ۱۰، ص۱۶۳، ح ۱۰۲۱۳ و ص۱۶۶، ح ۱۰۲۲۲؛ مستدرک حاکم، ج ۴، ص۴۴۲؛ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة، ج ۳، ص۲۶۱.</ref>؛ "[[دنیا]] از میان نمیرود، مگر اینکه [[خداوند]] مردی را برمیانگیزاند که نام او هم نام من و نام پدرش نام پدر من است". | |||
# [[ابو عمرو]] دانی و [[خطیب بغدادی]]، از عاصم بن ابی النجود از زر بن حبیش، از عبد الله بن مسعود نقل کردهاند که [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|لاَ يَقُومُ اَلسَّاعَةُ حَتَّى يَمْلِكَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اِسْمُهُ اِسم أبی}}<ref>سنن ابو عمرو دانی، ص۹۴ و ۹۵؛ تاریخ بغداد، ج ۱، ص۳۷۰.</ref>؛ "[[قیامت]] برپا نمیشود؛ مگر آنکه مردی از [[خاندان]] من بر همه [[مردم]] [[پادشاهی]] کند، نام او هم نام من و نام پدرش نام پدر من است". | |||
# [[نعیم بن حماد]]، [[خطیب]] و [[ابن حجر]]، همگی از عاصم، از [[زر بن حبیش]] از [[ابن مسعود]] [[روایت]] کردهاند که [[رسول اکرم]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|اَلْمَهْدِيُّ يُوَاطِئُ اِسْمُهُ اِسْمِي وَ اِسْمُ أَبِيهِ اِسْمَ أَبِي}}<ref>تاریخ بغداد، ص۳۹۱؛ نعیم بن حماد، الفتن، ج ۱، ص۳۶۷، ح ۱۰۷۶ و ۱۰۷۷؛ کنز العمال، ج ۱۴، ص۲۶۸، ح ۳۸۶۷۸ به نقل از ابن عساکر.</ref>؛ "[[مهدی]] نامش همنام من و نام پدرش نام پدر من است". | |||
# [[نعیم بن حماد]] به سند خودش از [[ابو الطفیل]] آورده است که [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|اَلْمَهْدِيُّ اِسْمُهُ اِسْمِي وَ اِسْمُ أَبِيهِ اِسْمَ أَبِي}<ref>نعیم بن حماد، الفتن، ج ۱، ص۳۶۸، ح ۱۰۸۰.</ref>؛ "مهدی نامش نام من و نام پدرش، نام پدر من است". هیچیک از این احادیث، نمیتواند حجت و دلیلی محکم، بر ادعای کسانی باشد که نام پدر مهدی{{ع}} را "عبد الله" دانستهاند. [[سند حدیث]] چهارم به اتفاق همه [[محدثان]] [[ضعیف]] است؛ زیرا یکی از [[راویان]] آن رشدین بن سعد است؛ یعنی همان "رشدین بن ابی رشدین" است که همه بزرگان [[اهل سنت]] در [[علم رجال]] بر [[ضعف]] او اتفاق دارند<ref>ر.ک: تهذیب الکمال، ج ۹، ص۱۹۱؛ تهذیب التهذیب، ج ۳، ص۲۴۰.</ref>. بدین ترتیب و بدون [[شک]] در چنین امر مهمی، نمیتوان سخن اینگونه افراد را پذیرفت. سه [[حدیث]] نخستین، نیز نمیتوانند [[حجت]] و دلیل باشند؛ چون عبارت "نام پدرش نام پدر من است" را بزرگان و [[حافظان حدیث]] نقل نکردهاند و تنها جمله "نام او، نام من است" را همگان، بدون اضافهای دیگر آوردهاند. برخی از [[پژوهشگران]] اهل سنت- که روایتکنندگان از [[عاصم بن ابی النجود]] را مورد بررسی قرار دادهاند- به این مطلب تصریح کرده و گفتهاند: این اضافه در اصل حدیث نیست. | |||
از طرف دیگر، هر سه حدیث، فقط به ابن مسعود، ختم میشود و [[حال]] آنکه در [[مسند احمد]] در چند مورد، همین حدیث از ابن مسعود نقل شده که با جمله "نام او، نام من است"، پایان یافته است<ref>احمد بن حنبل، مسند، ج ۱، ص۳۷۶ و ۳۷۷ و ۴۳۰ و ۴۴۸.</ref>. [[ترمذی]] میگوید: [[حدیث]] از علی{{ع}}، [[ابو سعید خدری]]، [[ام سلمه]] و [[ابو هریره]]، فقط با لفظ "نام او، نام من است" [[روایت]] شده است. آنگاه- بعد از [[نقل حدیث]] [[ابن مسعود]] با این لفظ- میافزاید: "در این باب، از علی، [[ابو سعید]]، ام سلمه و ابو هریره روایت شده و این [[حدیث]] [[نیکو]] و صحیح است"<ref>سنن ترمذی، ج ۴، ص۵۰۵، ح ۲۲۳۰.</ref>. [[طبرانی]] در [[المعجم الکبیر]] آن را از ابن مسعود، از چند طریق فقط با لفظ "نام او نام من است" در حدیثهای ۱۰۲۱۴ به بعد، نقل کرده است. [[حاکم]] نیز در مستدرک، حدیث را از ابن مسعود فقط با جمله "نام او نام من است"، نقل کرده و گفته است: "این حدیث با شرط [[شیخین]] صحیح است و آنان آن را نقل نکردهاند"<ref>مستدرک حاکم، ج ۴، ص۴۴۲.</ref>. [[بغوی]] در مصابیح السنة حدیث را- بدون اضافه- نقل کرده و گوید: حدیث نیکو است<ref>مصابیح السنة، ص۴۹۲، ح ۴۲۱۰.</ref>. مقدسی [[شافعی]] تصریح میکند: این افزوده را بزرگان حدیث روایت نکردهاند. پس از نقل حدیث- بدون آن اضافه- مینویسد: "گروهی از بزرگان حدیث، در کتابهای خود به همینگونه آوردهاند؛ مانند: ابو [[عیسی]] ترمذی در جامع، ابی داوود در [[سنن]] و [[حافظ]] [[ابو بکر]] [[بیهقی]] و شیخ [[ابو عمر]] دانی"<ref>عقد الدرر، ص۵۱، باب ۲.</ref>. سپس حدیثهای دیگری در [[تأیید]] [[درستی]] نقل خود از بزرگانی چند- مانند [[طبری]]، [[احمد بن حنبل]]، ترمذی، [[ابو داوود]]، حافظ ابو داوود و بیهقی- به نقل از [[عبد الله بن مسعود]]، [[عبد الله بن عمر]] و [[حذیفه]] میآورد<ref>عقد الدرر، ص۵۱- ۵۶، باب ۲.</ref>. همانگونه که اشاره شد، ترمذی این حدیث را از [[حضرت علی]]{{ع}}، ابو سعید خدری، ام سلمه و ابو هریره فقط با جمله "نام او، نام من است"، روایت کرده است. بنابراین اگر جمله "و نام پدرش، نام پدر من است" در متن اصلی روایت [[ابن مسعود]] میبود، قابل تصور نیست که همه این شخصیتهای یاد شده، به اتفاق آن را حذف کرده باشند؛ هرچند آنان از [[عاصم بن ابی النجود]] هم [[روایت]] کرده باشند! اما اینکه چگونه این افزوده به [[روایتها]] راه یافته، احتمالاتی قابل طرح است: | |||
# از سوی [[پیروان]] و [[یاران]] حسنیها به منظور [[اثبات مهدویت]] [[محمد بن عبد الله بن حسن]] [[مثنی]]، اضافه شده است. | |||
# از سوی طرفداران [[بنی عباس]]، جهت [[تأیید]] [[مهدویت]] [[محمد بن عبد الله]] ([[ابو جعفر]]) [[منصور عباسی]]، به [[حدیث]] ابن مسعود افزوده شده است. این احتمال، زمانی به [[واقعیت]] نزدیک میشود که بدانیم محمد بن عبد الله بن حسن مثنی، لکنت زبان داشته و لذا پیروانش [[دروغ]] دیگری به وایت [[ابو هریره]] افزوده و روایت را چنین نقل کردهاند: "به [[درستی]] که [[مهدی]] نامش محمد بن عبد الله است و در زبانش کندی وجود دارد"<ref>ر.ک: مقاتل الطالبین، ص۱۶۳ و ۱۶۴.</ref>. بر این اساس هر سه حدیث نخستین، با نقل [[حافظان حدیث]] از عاصم [[مخالفت]] دارد. از این رو [[حافظ]] [[ابو نعیم اصفهانی]] (م ۴۳۰ﻫ) در [[مناقب المهدی]] این حدیث را با ۳۳ سلسله [[راویان]] مختلف تا عاصم، نقل کرده است. در این نقلها حتی یکی از آنها عبارت "و نام پدرش نام پدر من است" را ندارد و با عبارت "نام او نام من است" پایان یافته است. گنجی [[شافعی]] (م ۶۳۸ﻫ) متن [[اصفهانی]] را نقل و اضافه میکند: "این حدیث را غیر از عاصم، دیگرانی هم مانند عمرو بن [[حره]]، از زر نقل کردهاند و همگی با "نام او نام من است"، آن را به پایان بردهاند؛ جز روایتی که عبارت "و نام پدرش نام پدر من است" را دارد. | |||
کوتاه سخن اینکه چنین اضافهای پذیرفتنی نیست؛ به خصوص که: [[احمد بن حنبل]] "با دقتی که در [[ضبط حدیث]] دارد"، این حدیث را چندبار در مسندش با جمله "و نامش نام من است"، نقل کرده است"<ref>گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان{{ع}}، ص۴۸۲.</ref>. از بحثهای گذشته روشن میشود که [[تبار امام مهدی]]{{ع}}، به [[امام حسین]]{{ع}} میرسد و دیگر احادیثی که خلاف این را میرسانند، [[ضعیف]] و بیاعتبار بوده هیچ قرینهای بر [[صحت]] آنها در دست نیست. با توجه به نتیجه بحثهای گذشته نیز به دست میآید: نقل [[متواتر]] نزد [[مسلمانان]] نیز، همین نتیجه را [[تأیید]] میکند<ref>سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر در اندیشه اسلامی، صص ۹۲- ۱۰۷(با تصرف).</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۱]]، ص۱۲۷، ۱۲۸.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:IM010507.jpg|22px]] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|'''تاریخ اسلام بخش دوم ج۲''']] | # [[پرونده:IM010507.jpg|22px]] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|'''تاریخ اسلام بخش دوم ج۲''']] | ||
# [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۱''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:امام عسکری]] |