تفسیر معانی القرآن - اخفش: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = اخفش مجاشعی | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[ابن ندیم]] در بیان [[اخبار]] [[اخفش مجاشعی]] ([[ابو الحسن سعید بن مسعده]])، در شمار کتاب‌های وی این [[تفسیر]] را با همین عنوان نام برده است<ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۵۸.</ref>. [[داوودی]] نیز در معرفی اخفش این تفسیر را با همین عنوان از تألیفات وی به شمار آورده و از وی نقل کرده است: «کسایی از من خواست کتابی را در [[معانی قرآن]] تألیف کنم و من کتابی را در معانی قرآن تألیف کردم»<ref>ر. ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶، رقم ۱۸۵.</ref>. [[حاج خلیفه]] نیز با ذکر اخفش در شمار کسانی که «معانی القرآن» تألیف کرده‌اند، از این تفسیر خبر داده است<ref>ر. ک: حاج خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۳۰.</ref>. [[اسماعیل پاشا]] نیز این کتاب را با عنوان معانی القرآن از تألیفات اخفش اوسط سعید بن مسعدۀ مجاشعی به شمار آورده است<ref>بغدادی، هدیة العارفین، ج۵، ص۳۸۸.</ref>. | [[ابن ندیم]] در بیان [[اخبار]] [[اخفش مجاشعی]] ([[ابو الحسن سعید بن مسعده]])، در شمار کتاب‌های وی این [[تفسیر]] را با همین عنوان نام برده است<ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۵۸.</ref>. [[داوودی]] نیز در معرفی اخفش این تفسیر را با همین عنوان از تألیفات وی به شمار آورده و از وی نقل کرده است: «کسایی از من خواست کتابی را در [[معانی قرآن]] تألیف کنم و من کتابی را در معانی قرآن تألیف کردم»<ref>ر. ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶، رقم ۱۸۵.</ref>. [[حاج خلیفه]] نیز با ذکر اخفش در شمار کسانی که «معانی القرآن» تألیف کرده‌اند، از این تفسیر خبر داده است<ref>ر. ک: حاج خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۳۰.</ref>. [[اسماعیل پاشا]] نیز این کتاب را با عنوان معانی القرآن از تألیفات اخفش اوسط سعید بن مسعدۀ مجاشعی به شمار آورده است<ref>بغدادی، هدیة العارفین، ج۵، ص۳۸۸.</ref>. | ||
انتشارات «عالم الکتب» در بیروت در سال ۱۴۲۴ ه. ق کتابی را با عنوان معانی القرآن تألیف اخفش (سعید بن مسعده بلخی مجاشعی) و تحقیق دکتر [[عبدالأمیر محمد امین الورد]] چاپ و منتشر کرده است که ظاهراً همین تفسیر معانی القرآن می‌باشد که کتاب‌شناسان از آن خبر داده‌اند. این کتابی که چاپ شده، یک جلد و ۷۰۴ صفحه و دو بخش دارد: بخش اول با حجم ۱۲۰ صفحه در بیوگرافی مؤلف و معرفی کتاب و مقایسه بین آن و سه کتاب دیگر (معانی القرآن فرّاء، مجاز القرآن [[ابو عبیده]] و الکتاب سیبویه) و اشاره به مطالب مشابه این کتاب با هریک از آن سه کتاب است <ref>برای آگاهی از برخی مطالب مشابه این کتاب با مطالب سه کتاب دیگر ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۹-۹۴.</ref>. | انتشارات «عالم الکتب» در بیروت در سال ۱۴۲۴ ه. ق کتابی را با عنوان معانی القرآن تألیف اخفش (سعید بن مسعده بلخی مجاشعی) و تحقیق دکتر [[عبدالأمیر محمد امین الورد]] چاپ و منتشر کرده است که ظاهراً همین تفسیر معانی القرآن می‌باشد که کتاب‌شناسان از آن خبر داده‌اند. این کتابی که چاپ شده، یک جلد و ۷۰۴ صفحه و دو بخش دارد: بخش اول با حجم ۱۲۰ صفحه در بیوگرافی مؤلف و معرفی کتاب و مقایسه بین آن و سه کتاب دیگر (معانی القرآن فرّاء، مجاز القرآن [[ابو عبیده]] و الکتاب سیبویه) و اشاره به مطالب مشابه این کتاب با هریک از آن سه کتاب است <ref>برای آگاهی از برخی مطالب مشابه این کتاب با مطالب سه کتاب دیگر ر.ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۹-۹۴.</ref>. | ||
در بخش دوم، متن کامل معانی القرآن اخفش در ۵۱۹ صفحه (۱۲۱-۶۳۹) آمده و در پایان آن در ص۶۳۸ اشاره شده که این، آخر کتاب اخفش در معانی القرآن است و در ۶۰ صفحۀ آخر کتاب نیز خلاصه‌ای از مطالب بخش اول و فهرست‌هایی برای کتاب بیان شده است. [[عبد الامیر]] - محقق این کتاب - در بخش اول گزارش داده است که نسخه خطی این کتاب در کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] در [[مشهد]] و کپی آن در کتابخانۀ [[امیر المؤمنین]] {{ع}} در [[نجف]] موجود<ref>ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۵.</ref> و متن معانی القرآن در این کتاب با تحقیق از نسخۀ خطی آن به‌دست آمده است<ref>ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۱۹.</ref>. | در بخش دوم، متن کامل معانی القرآن اخفش در ۵۱۹ صفحه (۱۲۱-۶۳۹) آمده و در پایان آن در ص۶۳۸ اشاره شده که این، آخر کتاب اخفش در معانی القرآن است و در ۶۰ صفحۀ آخر کتاب نیز خلاصه‌ای از مطالب بخش اول و فهرست‌هایی برای کتاب بیان شده است. [[عبد الامیر]] - محقق این کتاب - در بخش اول گزارش داده است که نسخه خطی این کتاب در کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] در [[مشهد]] و کپی آن در کتابخانۀ [[امیر المؤمنین]] {{ع}} در [[نجف]] موجود<ref>ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۵.</ref> و متن معانی القرآن در این کتاب با تحقیق از نسخۀ خطی آن به‌دست آمده است<ref>ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۱۹.</ref>. | ||
محتوای این کتاب بحث‌هایی ادبی در مورد کلمات [[قرآن]] است که به ترتیب [[سوره‌ها]] و [[آیات قرآن]] بیان شده است<ref>برای نمونه، در تفسیر سوره حمد از صله زائده بودن اسم و حذف الف آن و از الف و لام‌های {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} و - حذف آنها و اعراب‌الحمد، {{متن قرآن|رَبِّ الْعَالَمِينَ}}، {{متن قرآن|مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ}} و سایر کلمات این سوره سخن گفته است (ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۲۵-۱۴۲).</ref> و بسیاری از مطالب آن با مطالب معانی القرآن فرّاء مشابهت دارد. | محتوای این کتاب بحث‌هایی ادبی در مورد کلمات [[قرآن]] است که به ترتیب [[سوره‌ها]] و [[آیات قرآن]] بیان شده است<ref>برای نمونه، در تفسیر سوره حمد از صله زائده بودن اسم و حذف الف آن و از الف و لام‌های {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} و - حذف آنها و اعراب‌الحمد، {{متن قرآن|رَبِّ الْعَالَمِينَ}}، {{متن قرآن|مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ}} و سایر کلمات این سوره سخن گفته است (ر.ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۲۵-۱۴۲).</ref> و بسیاری از مطالب آن با مطالب معانی القرآن فرّاء مشابهت دارد. | ||
عبدالامیر مطالب مشابه این دو کتاب را بیش از ۳۸۰ مورد ذکر کرده و تألیف این کتاب را پیش از تألیف معانی القرآن فرّاء و فرّاء را استفاده کنندۀ از این کتاب دانسته است<ref>ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۵.</ref>، ولی باتوجه به اینکه فرّاء و اخفش معاصر بوده‌اند و طبق برخی نقل‌ها فرّاء زودتر از اخفش از [[دنیا]] رفته است، مدعای عبدالامیر نیاز به بررسی و [[شاهد]] روشن دارد و بدون بررسی نمی‌توان آن را پذیرفت. در [[کتابشناسی]] [[جهانی]] [[قرآن کریم]]، چاپ معانی القرآن اخفش با تصحیح [[هدی محمود قراعه]] در دو جلد در قاهره و با تحقیق فائز [[فارس]] در دو جلد در [[کویت]] نیز گزارش شده است<ref>پارسا و مؤسسه قرآنی تفسیر جوان، کتابشناسی جهانی قرآن کریم، ج۱، ص۳۸۲، رقم‌های ۲۶۰۲ و ۲۶۰۴.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۳۴۳-۳۴۴.</ref> | عبدالامیر مطالب مشابه این دو کتاب را بیش از ۳۸۰ مورد ذکر کرده و تألیف این کتاب را پیش از تألیف معانی القرآن فرّاء و فرّاء را استفاده کنندۀ از این کتاب دانسته است<ref>ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۵.</ref>، ولی باتوجه به اینکه فرّاء و اخفش معاصر بوده‌اند و طبق برخی نقل‌ها فرّاء زودتر از اخفش از [[دنیا]] رفته است، مدعای عبدالامیر نیاز به بررسی و [[شاهد]] روشن دارد و بدون بررسی نمی‌توان آن را پذیرفت. در [[کتابشناسی]] [[جهانی]] [[قرآن کریم]]، چاپ معانی القرآن اخفش با تصحیح [[هدی محمود قراعه]] در دو جلد در قاهره و با تحقیق فائز [[فارس]] در دو جلد در [[کویت]] نیز گزارش شده است<ref>پارسا و مؤسسه قرآنی تفسیر جوان، کتابشناسی جهانی قرآن کریم، ج۱، ص۳۸۲، رقم‌های ۲۶۰۲ و ۲۶۰۴.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۳۴۳-۳۴۴.</ref> | ||
{{تفسیر}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۵: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:تفسیر]] | [[رده:تفسیر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۱
مقدمه
ابن ندیم در بیان اخبار اخفش مجاشعی (ابو الحسن سعید بن مسعده)، در شمار کتاب‌های وی این تفسیر را با همین عنوان نام برده است[۱]. داوودی نیز در معرفی اخفش این تفسیر را با همین عنوان از تألیفات وی به شمار آورده و از وی نقل کرده است: «کسایی از من خواست کتابی را در معانی قرآن تألیف کنم و من کتابی را در معانی قرآن تألیف کردم»[۲]. حاج خلیفه نیز با ذکر اخفش در شمار کسانی که «معانی القرآن» تألیف کرده‌اند، از این تفسیر خبر داده است[۳]. اسماعیل پاشا نیز این کتاب را با عنوان معانی القرآن از تألیفات اخفش اوسط سعید بن مسعدۀ مجاشعی به شمار آورده است[۴].
انتشارات «عالم الکتب» در بیروت در سال ۱۴۲۴ ه. ق کتابی را با عنوان معانی القرآن تألیف اخفش (سعید بن مسعده بلخی مجاشعی) و تحقیق دکتر عبدالأمیر محمد امین الورد چاپ و منتشر کرده است که ظاهراً همین تفسیر معانی القرآن می‌باشد که کتاب‌شناسان از آن خبر داده‌اند. این کتابی که چاپ شده، یک جلد و ۷۰۴ صفحه و دو بخش دارد: بخش اول با حجم ۱۲۰ صفحه در بیوگرافی مؤلف و معرفی کتاب و مقایسه بین آن و سه کتاب دیگر (معانی القرآن فرّاء، مجاز القرآن ابو عبیده و الکتاب سیبویه) و اشاره به مطالب مشابه این کتاب با هریک از آن سه کتاب است [۵].
در بخش دوم، متن کامل معانی القرآن اخفش در ۵۱۹ صفحه (۱۲۱-۶۳۹) آمده و در پایان آن در ص۶۳۸ اشاره شده که این، آخر کتاب اخفش در معانی القرآن است و در ۶۰ صفحۀ آخر کتاب نیز خلاصه‌ای از مطالب بخش اول و فهرست‌هایی برای کتاب بیان شده است. عبد الامیر - محقق این کتاب - در بخش اول گزارش داده است که نسخه خطی این کتاب در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد و کپی آن در کتابخانۀ امیر المؤمنین (ع) در نجف موجود[۶] و متن معانی القرآن در این کتاب با تحقیق از نسخۀ خطی آن به‌دست آمده است[۷].
محتوای این کتاب بحث‌هایی ادبی در مورد کلمات قرآن است که به ترتیب سوره‌ها و آیات قرآن بیان شده است[۸] و بسیاری از مطالب آن با مطالب معانی القرآن فرّاء مشابهت دارد.
عبدالامیر مطالب مشابه این دو کتاب را بیش از ۳۸۰ مورد ذکر کرده و تألیف این کتاب را پیش از تألیف معانی القرآن فرّاء و فرّاء را استفاده کنندۀ از این کتاب دانسته است[۹]، ولی باتوجه به اینکه فرّاء و اخفش معاصر بوده‌اند و طبق برخی نقل‌ها فرّاء زودتر از اخفش از دنیا رفته است، مدعای عبدالامیر نیاز به بررسی و شاهد روشن دارد و بدون بررسی نمی‌توان آن را پذیرفت. در کتابشناسی جهانی قرآن کریم، چاپ معانی القرآن اخفش با تصحیح هدی محمود قراعه در دو جلد در قاهره و با تحقیق فائز فارس در دو جلد در کویت نیز گزارش شده است[۱۰].[۱۱]
جستارهای وابسته
- تفاسیر تابعین تابعین
- تفاسیر تک نگار
- تفاسیر عصر جدید
- تفاسیر عصر کهن
- تفاسیر لغوی
- تفسیر اجتهادی
- تفسیر اجمالی قرآن
- تفسیر اِعراب
- تفسیر قرآن به مقتضای عقل
- تفسیر باطنی
- تفسیر مالکیه
- تفسیر روایی
- تفسیر مسلسل
- تفسیر قرآن به کلام صحابه
- تفسیر قرآن با قول تابعی
- تفسیر قرآن با قرآن
- تفسیر عهد نبوت
- تفسیر عهد رسالت
- تفسیر عهد صحابه
- تفسیر غریب قرآن
- تفسیر عقلی
- تفسیر پلورالیستی قرآن
- تفسیر تبیینی قرآن
- تفسیر تحلیلی
- تفسیر بلاغی
- تفسیر تدبری قرآن
- تفسیر تمسکی قرآن
- تفسیر عصر تابعین
- تفسیر در عصر تدوین
- تفسیر عصر پیامبر خاتم
- تفسیر درایی
- تفسیر زبدة البیان
- تفسیر سکولاریستی قرآن
- تفسیر سیستمی
- تفسیر عبدالله بن عباس
- تفسیر قرآن به قرآن
- تفسیر لفظی قرآن
- تفسیر لیبرالیستی قرآن
- تفسیر مأثور
- تفسیر معتزله
- تفسیر مجمل به مبین
- تفسیر مطلق به مقید
- تفسیر معتزلیان جدید
- تفسیر معنا
- تفسیر معنوی قرآن
- تفسیر نو اعتزالی
- تفسیر وجوه قرآن
- تفسیر ترتیبی
- تفسیر مزجی
- تفسیر موضوعی
- تفسیر اهل بیت
- تفسیر پیامبر خاتم
- تفسیر تابعین
- تفسیر عامه
- تفسیر عصر نهضت
- تفسیر توحیدی
- تفسیر دوران نهضت‌های اصلاحی
- تفسیر صحابه
- تفسیر عصر جدید
- تفسیر باطن قرآن
- تفسیر ظاهر قرآن
- تفسیر اهل‌سنت
- تفسیر باطنیه
- تفسیر ماتریدیه
- تفسیر خوارج
- تفسیر شیعه
- تفسیر متصوفه
- تفسیر اجتماعی
- تفسیر اخلاقی
- تفسیر ادبی
- تفسیر اشاری
- تفسیر به رأی
- تفسیر بیانی
- تفسیر زیدیه
- تفسیر شافعیه
- تفسیر پوزیتیویستی
- تفسیر تاریخی
- تفسیر تربیتی
- تفسیر رمزی
- تفسیر عرفانی
- تفسیر علمی
- تفسیر فقهی
- تفسیر فیضی
- تفسیر فلسفی
- تفسیر کلامی
- تفسیر نقلی
- آداب تفسیر قرآن
- آراء تفسیری
- اسرائیلیات در تفسیر
- اقطاب اسرائیلیات
- اقطاب وضّاعین
- اولین مدون تفسیر
- تأویل قرآن
- تدوین تفسیر قرآن
- تفاسیر قرآن
- تفسیر پذیری قرآن
- تفسیر نگاری
- تنزیل قرآن
- توقیفیت تفسیر قرآن
- جری و تطبیق
- روایات تفسیری
- روش‌های تفسیری
- سیاق عام
- شرافت تفسیر قرآن
- طرق تفسیری
- غرایب تفسیر
- فضیلت تفسیر قرآن
- قواعد تفسیر
- مبادی تفسیر
- مدارس تفسیر قرآن
- مراتب تفسیر
- مراحل تفسیر
- مصادر نقلی تفسیر
- مفسران
- مقدمات تفسیر
- مکاتب تفسیری
- منابع تفسیر
- تأویل قرآن
منابع
پانویس
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص۵۸.
- ↑ ر. ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶، رقم ۱۸۵.
- ↑ ر. ک: حاج خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۳۰.
- ↑ بغدادی، هدیة العارفین، ج۵، ص۳۸۸.
- ↑ برای آگاهی از برخی مطالب مشابه این کتاب با مطالب سه کتاب دیگر ر.ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۹-۹۴.
- ↑ ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۵.
- ↑ ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۱۹.
- ↑ برای نمونه، در تفسیر سوره حمد از صله زائده بودن اسم و حذف الف آن و از الف و لام‌های ﴿الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ و - حذف آنها و اعراب‌الحمد، ﴿رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾، ﴿مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ﴾ و سایر کلمات این سوره سخن گفته است (ر.ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۲۵-۱۴۲).
- ↑ ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۵.
- ↑ پارسا و مؤسسه قرآنی تفسیر جوان، کتابشناسی جهانی قرآن کریم، ج۱، ص۳۸۲، رقم‌های ۲۶۰۲ و ۲۶۰۴.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۳۴۳-۳۴۴.