اولین مسلمان: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{خرد}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; fo...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = امام علی | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[اولین مسلمان در معارف و سیره رضوی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
از افتخارات و [[فضایل]] [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} آن است که اولین مسلمان از مردان بود و پیشتازی و سابقۀ در [[ایمان]] داشت. | |||
== | == نخستین مسلمان== | ||
نخستین کسی که [[اسلام]] آورد و صادقانه از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[پیروی]] و آن حضرت را [[یاری]] و معاونت کرد، [[امیر المؤمنین علی بن ابی طالب]] {{ع}} بود. | |||
علّامه امینی در کتاب ارزشمند خود، [[الغدیر]]، سخن ده‌ها تن از بزرگان [[صحابه]]، [[تابعین]] و اعلام [[مسلمان]] را از ده‌ها منبع معتبر غیر [[شیعی]] آورده که [[تأیید]] و تأکید می‌کند که علی {{ع}} [[نخستین مسلمان]] [[امّت اسلامی]] است<ref>بنگرید: الغدیر، ج۳، ص۹۵- ۹۹؛ ۲۲۴- ۲۳۶؛ ج۹، ص۱۵، ۱۲۲؛ ج۱۰، ص۱۵۶- ۱۵۸، ۱۶۴- ۱۶۸، ۲۹۰- ۳۲۲.</ref>. از جمله این افرادند؛ | |||
{{مدخل وابسته}} | |||
# [[امام علی]] {{ع}} | |||
# [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} | |||
# [[امام باقر]] {{ع}} | |||
# [[عمر بن خطاب]] | |||
# [[سلمان فارسی]] | |||
# [[انس بن مالک]] | |||
# [[عبدالله بن عباس]] | |||
# [[ابوذر غفاری]] | |||
# [[مقداد بن عمرو]] | |||
# [[خباب بن ارت]] | |||
# [[جابر بن عبدالله انصاری]] | |||
# [[ابوسعید خدری]] | |||
# [[حذیفة بن یمان]] | |||
# [[عبدالله بن مسعود]] | |||
# [[ابوایوب انصاری]] | |||
# [[خزیمة بن ثابت]] | |||
# [[عمرو بن عاص]] | |||
# [[سعد بن ابی وقّاص]] | |||
# [[زید بن ارقم]] | |||
# [[محمد بن ابی بکر]] | |||
# [[جریر بن عبدالله بجلی]] | |||
# [[بریده اسلمی]] | |||
# [[عفیف کندی]] | |||
# [[ابو رافع]] | |||
# [[ابو مرازم]] | |||
# [[هاشم مرقال]] | |||
# [[عبدالله بن حجل]] | |||
# [[ابوعمره بشیر بن محصن]] | |||
# [[عبدالله بن خباب بن ارت]] | |||
# [[عبدالله بن بریده]] | |||
# [[مالک اشتر]] | |||
# [[عدی بن حاتم]] | |||
# [[محمد حنفیه]] | |||
# [[طارق بن شهاب احمسی]] | |||
# [[عبدالله بن هاشم مرقال]] | |||
# [[عمرو بن حمق خزاعی]] | |||
# [[سعید بن قیس همدانی]] | |||
# [[عبدالله بن ابی سفیان]] | |||
# [[کعب بن زهیر]] | |||
# [[ربیعة بن حارث بن عبد المطلب]] | |||
# [[فضل بن ابی لهب]] | |||
# [[ابو الاسود دؤلی]] | |||
# [[جندب بن زهیر]] | |||
# [[مالک بن عباده]] | |||
# [[زفر بن زید اسدی]] | |||
# [[نجاشی بن حارث بن کعب]] | |||
# [[عبدالله بن حکیم]] | |||
# [[عبد الرحمن بن حنبل]] | |||
# [[عامر شعبی]] | |||
# [[حسن بصری]] | |||
# [[قتامه]] | |||
# [[محمد بن شهاب زهری]] | |||
# [[محمد بن مکندر]] | |||
# [[ابوحازم سلمة بن دینار]] | |||
# [[ربیعة بن عبد الرحمن]] | |||
# [[محمد بن سائب کلبی]] | |||
# [[جنید بن عبد الرحمن]] | |||
# [[محمد بن اسحاق]] | |||
# [[ولید بن جابر]] | |||
# [[عبدالله بن فضاله مزنی]] | |||
# [[عمر بن مره جهنی]]<ref>دو نفر آخر را ابن حجر عسقلانی افزوده است: الاصابه، ج۲، ص۳۵۷- ۳۵۸.</ref>. | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
علاوه بر [[روایات]] و [[احادیث]] فراوانی که از [[پیامبر اکرم]] {{صل}}، [[امیر المؤمنین علی]] {{ع}} و [[صحابه]] و [[تابعین]] رسیده و اشعاری که [[شاعران]] صدر اول [[اسلام]] در این باره سروده‌اند، برخی بر [[سبقت]] اسلام علی {{ع}} ادعای [[اجماع]] کرده‌اند<ref>بنگرید: الصواعق المحرقه، فصل اول باب نهم؛ معرفة علوم الحدیث، ص۲۲.</ref>. بیان همه این روایات، احادیث، سخنان و اشعار کاری ناممکن است. در اینجا به چند مورد مختصر بسنده می‌کنیم: | |||
می‌گویند: [[پیامبر]] {{صل}} [[روز]] دوشنبه به [[رسالت]] [[مبعوث]] شد و علی {{ع}} روز سه‌شنبه [[ایمان]] آورد<ref>بنگرید: الاوائل، ج۱، ص۱۹۵.</ref>. پیامبر اکرم {{صل}} فرمود: نخستین فردی که از شما در [[حوض کوثر]] بر من وارد شود، نخستین [[مسلمان]] شما یعنی: [[علی بن ابی طالب]] است<ref>مستدرک حاکم، ج۳، ص۱۳۶.</ref>. | |||
{{ | |||
{{ | |||
علی نخستین فرد از [[یاران]] من است که مسلمان شد. علی در اسلام از همه [[امت]] من سبقت دارد<ref>الغدیر، ج۳، ص۹۵- ۹۶.</ref>. روزی دست علی {{ع}} را گرفت و فرمود: این نخستین کسی است که به من ایمان آورد و این نخستین کسی است که [[روز قیامت]] با من دست می‌دهد. او [[صدیق اکبر]] است<ref>الغدیر، ج۲، ص۲۱۳.</ref>. نخستین کسی که با من [[نماز]] خواند، علی است<ref>الغدیر، ج۳، ص۲۲۰.</ref>. | |||
[[ | علی {{ع}} در مناسبت‌های فراوان بر سبقت خویش در اسلام تأکید فرموده است. از جمله: احدی در نماز با [[رسول خدا]] {{صل}} بر من پیشی نگرفت. من نخستین کسی هستم که به رسول خدا {{صل}} ایمان آوردم. من صدیق اکبر هستم. یا فرمود که: احدی را در این [[امّت]] نمی‌شناسد که پیش از او [[خدا]] را [[پرستش]] کرده باشد، مگر رسول خدا {{صل}}. و یا هفت سال پیش از [[مردم]] نماز خواند<ref>بنگرید: الغدیر، ج۳، ص۲۱۳- ۲۲۲؛ ج۱۰، ص۱۵۸- ۱۶۴؛ شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۳؛ تاریخ بغداد، ج۴، ص۲۲۴؛ مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۰۲؛ الاوائل، ج۱، ص۱۹۵؛ وقعة صفّین، ص۳۵۵، ۳۶۰؛ مروج الذهب، ج۲، ص۵۹.</ref>. | ||
[[ | |||
شاید منظور [[امام]] این باشد که دو یا پنج سال [[پیش از بعثت]] آن‌گاه که ارهاصات<ref>خوارق عادتی که از نبی پیش از ظهور، ظاهر شود... تا بر نبوت او دلالت کند. (لغت‌نامه دهخدا).</ref> [[پیامبری]] نمودار شد، [[عبادت]] کرده است. آن‌گاه این رقم را به سه یا پنج سال دوره [[دعوت سرّی]] افزوده است. احتمال دارد که آن حضرت واقعاً هفت سال پیش از بعثت با [[رسول خدا]] {{صل}} عبادت کرده باشد. این احتمال در صورتی [[قوّت]] می‌گیرد که وقتی [[ایمان]] آورد، ده یا یازده‌ساله بوده باشد. | |||
[[استدلال]] [[امام علی]] {{ع}} و [[احتجاج]] [[یاران]] حضرت و [[تابعان]] مبنی بر پیشی داشتن او در [[اسلام]]، با این کثرت شگفت‌انگیز در مناسبت‌های مختلف از جمله در [[صفین]] و تلاش آنان به این مسأله، خود برهانی روشن بر این مطلب است. | |||
ما، در میان [[دشمنان]] قسم خورده علی {{ع}} کسی را سراغ نداریم که منکر این [[فضیلت]] باشد یا در آن [[شبهه]] نماید یا آن را برای کس دیگری برشمارد. در حالی که می‌دانیم دشمنان علی {{ع}} انگیزه‌های گوناگونی داشتند و در راه نیل به اهداف [[پلید]] خود، حتی از [[دروغ بستن]] بر [[خدا]] و [[رسول اکرم]] {{صل}} و بیان مطالب ناروا [[پروا]] نداشتند، قطعا اگر احتمال می‌دادند که دروغشان در این باره مورد پذیرش کسی قرار خواهد گرفت، بی‌درنگ به آن مبادرت می‌کردند، امّا اتّفاق نظرها در این باره به حدی بود که نتوانستند کوچک‌ترین [[خدعه]] و نیرنگی پیش گیرند. اینها همه نشان می‌دهد که [[سبقت]] علی {{ع}} در اسلام مسلّم و مورد اتّفاق نظر همگان بوده، احدی نمی‌توانست آن را [[انکار]] کند. برای نمونه و شاهدی بر این اتّفاق نظر، فقط یک حادثه را نقل می‌کنیم که برای [[سعد بن ابی وقاص]] روی داد. می‌دانیم که وی از علی {{ع}} جدا شد و راه دیگری پیمود. | |||
حادثه چنین است؛ سعد شنید که مردی علی {{ع}} را [[دشنام]] می‌دهد، ایستاد و خطاب به او گفت: ای مرد؛ چرا [[علی بن ابی طالب]] را دشنام می‌دهی؟ آیا نخستین کسی نبود که [[اسلام]] آورد؟ آیا او نخستین کسی نبود که با [[رسول خدا]] {{صل}} [[نماز]] خواند؟ آیا او [[داناترین]] [[مردم]] نبود؟...<ref>مستدرک حاکم، ج۳، ص۵۰۰؛ حیاة الصحابة، ج۲، ص۵۱۴- ۵۱۵.</ref>. [[مقداد]] هم از کار [[قریش]] در شگفت بود که [[خلافت]] را از نخستین [[مؤمن]] [[مسلمان]] یعنی علی {{ع}} دور کردند<ref>الغدیر، ج۹، ص۱۱۵؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۴۰.</ref>.<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۲۷۸.</ref> | |||
[[ابوجعفر اسکافی معتزلی]] نیز آورده است: "عموم [[مردم]] [[نقل]] کرده‌اند که [[افتخار]] اول [[مسلمانی]] از آن [[علی]]{{ع}} است"<ref>{{عربی|روی الناس کافةً افتخار علی {{ع}} بالسبق إلی الاسلام}}؛ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۴۳.</ref>. اجماعات دیگری را نیز علمای دیگر، [[نقل]] کرده‌اند. آنان بر این امر تأکید می‌ورزند که [[حضرت علی]] {{ع}} نخستین کسی بوده که [[اسلام]] آورده است<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۱۰۹۲.</ref>. [[روایات]] نقل شده در همین زمینه از [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، [[حضرت علی]]{{ع}} و دیگر [[صحابه]] و [[تابعین]] نیز خود، شاهدی دیگر بر این مدعاست. | |||
گروهی از [[دانشمندان]] [[اهل سنت]]، از [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] کرده‌اند که آن حضرت دست [[علی]] {{ع}} را گرفت و فرمود: "[[علی]] {{ع}} اول کسی است که به من [[ایمان]] آورد و اول کسی است که با من [[بیعت]] کرد و اوست [[صدیق]] اکبر"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ هَذَا أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِي وَ هَذَا أَوَّلُ مَنْ يُصَافِحُنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هَذَا الصَّدِّيُقِ الْأَكْبَرُ}}؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۳۲؛ نجم الدین رواندی، شرف النبی، ج۵، ص۵۱۵.</ref> | |||
نیز از ایشان [[روایت]] شده است: {{متن حدیث| هَذَا أَوَّلُ مَنْ آمِنْ بِي وَ صدقني وَ صَلَّى مَعِي}}<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۲۵.</ref> و {{متن حدیث| أَوَّلُكُمْ وُرُوداً عَلَيَّ الْحَوْضَ أَوَّلُكُمْ إِسْلَاماً عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ}}<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۳، ص۱۰۹۱؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۷.</ref>. | |||
[[علی]] {{ع}} نیز فرمود: "هیچ کس پیش از من به [[پذیرش]] [[دعوت]] [[حق]] نشتافت"<ref>{{متن حدیث|لَنْ يُسْرِعَ أَحَدٌ قَبْلِي إِلَى دَعْوَةِ حَقٍّ}}؛ نهج البلاغه، ص۱۹۶.</ref>. وی در حوادث و وقایع زمان حکومتش، به ویژه در [[جنگ صفین]] نیز، بارها در جمع عده بسیاری از [[صحابه]] و [[تابعین]]، این امر را [[یادآوری]] کرد و به این فضیلتش [[احتجاج]] کرد و احدی از دشمنانش آن را [[انکار]] و در آن تشکیک نکرد و این [[منصب]] را به دیگری منتسب نساخت<ref>نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۴۹۰؛ جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ج۲، ص۳۲۲.</ref>. [[صحابه]] و [[تابعین]] نیز بر این امر صحه گذاشتند<ref>نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۱۰۳، ۳۵۵، ۳۵۶.</ref>. بسیاری از آنان در [[احتجاجات]] و مکتوباتشان با [[معاویه]]، همواره بر این امر تأکید می‌ورزیدند که وی اول کسی است که {{عربی|اجاب و اناب و وافق و أسلم برسول الله {{صل}}}}<ref>نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۱۱۸، ۳۱۷، ۳۵۵.</ref>. | |||
[[مسعودی]] در [[مروج الذهب]] [[نقل]] می‌کند: "بسیاری از [[مردم]] بر این عقیده‌اند که [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}، هرگز به [[خدا]] [[شرک]] نورزید تا از نو [[اسلام]] بیاورد؛ بلکه او در همه کارهایش پیرو [[پیامبر]] {{صل}} بود و به او [[اقتدا]] می‌کرد. به همین حال بود تا اینکه بالغ شد و [[خداوند]] او را همچون پیامبرش [[هدایت]] کرد و از [[لغزش‌ها]] مصون نگه داشت"<ref>علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۷۷.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اولین مسلمانان (مقاله)|اولین مسلمانان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۸۱-۱۸۳؛ [[رمضان محمدی|محمدی]]، [[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد]]، [[حسین حسینیان مقدم|حسینیان]]، [[تاریخ اسلام (کتاب)|تاریخ اسلام]] ص۸۹؛ [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۲ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۲]] ص ۶۸.</ref> | |||
== [[خدیجه]] نخستین [[زن]] مسلمان== | |||
در مقابل سخنان صریحی که در [[سبقت]] [[اسلام]] علی {{ع}} از میان [[امّت اسلامی]] گذشت، دیدگاه دیگری [[معتقد]] است که خدیجه از همگان در اسلام پیشی دارد و او نخستین آفریده‌ای است که [[ایمان]] آورد. حتی برخی در این باره ادعای [[اجماع]] کرده‌اند<ref>بنگرید: سیرة حلبی، ج۱، ص۲۶۷؛ تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۱۸۲.</ref>. | |||
از نظر ما این سخن مردود است؛ زیرا همان گونه که دیدیم [[روایات]] فراوانی از [[پیامبر]] {{صل}}، علی {{ع}}، [[صحابه]] و [[تابعان]] دلالت دارد که علی {{ع}} نخستین کسی است که [[نماز]] خواند، یا نخستین کسی است که ایمان آورد یا نخستین فرد [[امّت]] یا [[مردم]] است که [[مسلمان]] شد<ref>بنگرید: سیرة حلبی، ج۱، ص۲۶۸- ۲۷۵؛ مناقب خوارزمی، ص۱۸- ۲۰؛ سیره دحلان، ج۱، ص۹۱؛ الغدیر، ج۳، ص۲۲۰- ۲۳۶؛ ج۱۰، ص۱۶۸؛ حلیة الاولیاء، ج۱، ص۶۶؛ تهذیب تاریخ دمشق، ج۳، ص۴۰۷.</ref>. نمی‌توان ادعا کرد که منظور از مردم یا امّت فقط مردان یا بنابر قول دیگر، [[کودکان]] است. البته خدیجه نخستین زنی است که مسلمان شد و با [[پیغمبر]] {{صل}} نماز خواند<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص۲۸۱.</ref>. | |||
== سبقت [[ابوبکر]] == | |||
با توجّه به آنچه گذشت، می‌دانیم که ادعای پیشی داشتن کسی غیر از علی {{ع}} در اسلام پس از دوره خلفای چهارگانه خصوصا پس از [[شهادت علی]] {{ع}} مطرح شد. ما احتمال می‌دهیم که این [[خیانت]] در دوره [[معاویه]] انجام شد که به [[کارگزاران]] خود در مناطق مختلف بخشنامه کرد که هیچ فضیلتی برای علی نگذارید، مگر این که همانند آن را برای دیگر صحابه بیاورید<ref>بنگرید: النصائح الکفایه، ص۷۲- ۷۴.</ref>. | |||
از این‌رو معتقدیم که قول به نخستین بودن ابوبکر در اسلام در دوره‌های متأخر برای نزدیک شدن به [[امویان]] ساخته شده است؛ اگر چه این دیدگاه را از [[عبدالله بن عباس]]، [[شعبی]]، [[ابوذر]]، [[عمرو بن عبسه]]، [[ابراهیم نخعی]] و [[حسان بن ثابت]] [[روایت]] کرده‌اند. آنچه بر نادرستی این سخن دلالت دارد، به شرح زیر است: | |||
# گذشت که [[ابن عبّاس]]، [[شعبی]] و [[ابوذر]] که [[سبقت]] [[ابوبکر]] در [[اسلام]] از آنان نقل شده، می‌گویند: [[امیر المؤمنین]] {{ع}} [[نخستین مسلمان]] بود. [[اسکافی]] [[سند حدیث]] آنان درباره علی {{ع}} را قوی‌تر و این [[حدیث]] را از حدیث آنها درباره اسلام ابوبکر، مشهورتر می‌داند<ref>بنگرید: الغدیر، شرح نهج البلاغه، ص۳؛ پایان کتاب العثمانیه.</ref>. [[روایت]] ابوذر و [[عمرو بن عبسه]] نیز آشفته است. در این روایت آمده که ابوذر و عمرو بن عبسه هر دو چهارمین [[مسلمان]] هستند و [[بلال]] پیش از ابوبکر مسلمان شد. در این روایت نامی از علی و [[خدیجه]] {{ع}} نیامده است. این بدان معنی است که بلال از علی و خدیجه {{س}} زودتر اسلام آورد. در حالی که قطعا عکس این مطلب درست است. حال اگر چهار مسلمان نخست، علی، خدیجه، بلال و عمرو بن عبسه باشند، از نظر شما اسلام ابوبکر کجاست؟ | |||
# [[عایشه]] اعتراف دارد که پدرش چهارمین مسلمان است و خدیجه، [[زید بن حارثه]] و علی {{ع}} در اسلام از او پیشی دارند<ref>بنگرید: الاوائل، ج۱، ص۲۰۲.</ref>. | |||
# گذشت که [[صحابه]]، [[تابعان]] و علی {{ع}} در [[احتجاجات]] خود بر [[معاویه]] و دیگران در مناسبت‌های مختلف [[حجّت]] آوردند که علی {{ع}} نخستین مسلمان [[امّت]] است، امّا احدی بر آنان [[اعتراض]] نکرد و نگفت که نخستین مسلمان، ابوبکر است. اصولا دیده نشده که ابوبکر یا احدی از [[یاران]] و هواداران او [[احتجاج]] کنند که ابوبکر نخستین مسلمان است. در حالی که در [[اثبات]] [[خلافت]] خود، شدیدا به آن، محتاج بودند تا آنجا که خود را ناچار دیدند کِبر سن و یار غار بودن او را به عنوان [[فضایل]] وی برای احراز [[پست]] خلافت برشمارند<ref>مستدرک حاکم، ج۳۰، ص۶۶؛ السنن الکبری، ج۸، ص۱۵۳؛ الغدیر، ج۵، ص۳۶۹؛ ج۷، ص۹۲؛ ج۱۰، ص۷- ۱۳.</ref>. علاوه بر این شماری تصریح کرده‌اند که ابوبکر چهارمین یا پنجمین مسلمان است<ref>بنگرید: سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۲۱۶.</ref>. علی {{ع}} نیز فرمود: من [[صدّیق]] اکبر هستم و پیش از ابوبکر [[مسلمان]] شدم<ref>بنگرید: ادامه همین کتاب.</ref>. عبّاس نیز به [[عفیف]] گفت که جز علی و [[خدیجه]] کسی [[ایمان]] نیاورده است و اگر عفیف در آن [[زمان]] ایمان می‌آورد، دومین نفر بود<ref>بنگرید: لسان میزان، ج۱، ص۳۹۵.</ref>. | |||
# ما معتقدیم که [[ابوبکر]] چند سال پس از [[بعثت]] [[اسلام]] آورد. از جمله [[دلایل]] ما در این باره است؛ | |||
## گفته‌اند: وقتی ابوبکر مسلمان شد، [[پیامبر]] {{صل}} او را [[صدیق]] نامید<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۲۷۳؛ سیره دحلان، ج۱، ص۸.</ref>. در حالی که خودشان می‌گویند: این [[لقب]] بعد از [[اسراء]] و هنگامی بود که ابوبکر آن حضرت را [[تصدیق]] و [[قریش]] او را [[تکذیب]] کردند<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۲۷۳.</ref>. یا زمانی که هر دو در [[غار]] بودند. البته از نظر ما هر دو گفته نادرست است. در هر حال آنان مدعی‌اند که اسراء در [[سال دوازدهم بعثت]] بوده است. | |||
## برخی معتقدند که ابوبکر پس از اسراء و [[معراج]] مسلمان شد و در آن [[روز]] صدیق لقب گرفت<ref>مجمع الزوائد، ج۱، ص۷۶.</ref>. در حالی که خودشان می‌گویند: اسراء و معراج اندکی پیش از [[هجرت]] بود. | |||
## [[طبری]] به [[سند صحیح]]<ref>الغدیر، ج۳، ص۲۴۰.</ref> از [[محمد بن سعید]] [[روایت]] کرده که گفت: از پدرم پرسیدم: آیا ابوبکر در میان شما [[نخستین مسلمان]] بود؟ پدرم گفت: نه، پیش از او پنجاه نفر مسلمان شده بودند<ref>تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۰.</ref>. این یعنی اسلام ابوبکر پس از دوره سرّی [[دعوت]] و بیرون آمدن پیامبر {{صل}} از [[خانه ارقم]] بوده است. | |||
## گویند: وقتی پیامبر {{صل}} [[مبعوث]] شد، ابوبکر در [[یمن]] بود. در روایتی نقل شده که ابوبکر گفت: وقتی به [[مکّه]] رسیدم، [[مردم]] [[شادمانی]] کردند و [[گمان]] بردند که با آمدن من، [[فتح]] بزرگی نصیب آنان شده است. آنان اطراف مرا گرفتند و از [[ابوطالب]] [[شکایت]] کردند و گفتند: اگر [[حمایت]] ابوطالب از او نبود، منتظرش نمی‌ماندیم (کارش را یکسره می‌کردیم). گفتم: چه کسی در [[مخالفت]] با [[دین]] شما از او [[پیروی]] کرده است؟ گفتند: [[فرزندان ابوطالب]]<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۲۷۵؛ سیره دحلان، ج۱، ص۹۰؛ نزهة المجالس، ج۲، ص۱۴۷.</ref>. از نظر ما [[ابوبکر]] هرگز چنین [[منزلت]] و جایگاهی در میان [[قریش]] نداشته است. [[تاریخ]] این پایگاه را برای وی [[تأیید]] نمی‌کند<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص۲۸۲.</ref>. | |||
# همان‌گونه که گروهی از [[اهل سنت]]، در برخی از [[روایات]] خود، بدان اشاره کرده‌اند، [[ابوبکر]] پنجاهمین نفری بود که [[اسلام]] آورد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ص۳۱۶.</ref>. | |||
# از [[اسماء دختر ابوبکر]] [[نقل]] شده است که چون پدرم [[اسلام]] آورد، به [[خانه]] آمد، همه ما [[اسلام]] آوردیم. [[عایشه]] نیز [[اسلام]] آورد، در حالی که کوچک بود<ref>ابوالفتح کراجکی، کنزالفوائد، ج۱، ص۲۷۰.</ref>. این [[روایت]]، [[دلیل]] دیگری بر تأخر [[اسلام]] [[ابوبکر]] است؛ چرا که زمان [[تولد]] [[عایشه]] سال پنجم پس از [[بعثت]]، معلوم و معروف است. | |||
# به قول دانشمند معروف، [[ابوجعفر اسکافی معتزلی]]، اگر [[ابوبکر]] در [[اسلام]] [[سبقت]] داشته است، چرا خودش به این موضوع به منزله یک [[فضیلت]] در هیچ موقعیتی از جمله در [[سقیفه]]، [[احتجاج]] و [[استدلال]] نکرده است و هیچ‌یک از [[صحابه]] [[هوادار]] او نیز چنین ادعایی را مطرح نکرده‌اند<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۲۴.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اولین مسلمانان (مقاله)|اولین مسلمانان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۸۳-۱۸۴.</ref> | |||
از این متون به دست می‌آید که [[اسلام]] ابوبکر پس از دوره سرّی و به تعبیر دقیق‌تر دوره [[دعوت]] اختیاری بود که سه یا پنج سال به طول انجامید. | |||
برخی خواسته‌اند بین اقوال جمع کنند. از این‌رو گفته‌اند: بهتر آن است که بگوییم [[نخستین مسلمان]] از مردان [[آزاد]]، ابوبکر بود و از [[کودکان]] علی و از زنان [[خدیجه]] و از [[غلامان]] [[زید بن حارثه]] و از بردگان [[بلال]]. پس از آنکه به استناد متون [[روایی]] و [[تاریخی]] فراوان ثابت شد که علی {{ع}} در هر حال نخستین مسلمان است، چنین سخنی [[بیهوده]] و [[باطل]] است. | |||
در [[روایات]] آمده که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} درباره علی {{ع}} فرمود: اول الرجال اسلاما یا اول اصحابی اسلاما؛ یعنی علی نخستین مردی بود که [[مسلمان]] شد. از این به دست می‌آید که علی {{ع}} به هنگام [[پذیرش اسلام]]، مرد بالغی بوده است. | |||
علاوه بر این، سنّ آن حضرت را در این [[زمان]] ۱۰ یا ۱۲ سال گفته‌اند و البته معلوم است که مردی، به سن و سال نیست. به فرض اگر بپذیریم که علی {{ع}} در سنّ [[کودکی]] [[ایمان]] آورده است؛ باید دانست که این یک امتیاز بزرگ برای او است که پیامبر اکرم {{صل}} او را [[شایسته]] [[منصب]] [[وصایت]] دانست و او را به اسلام دعوت کرد. مگر نه این است که مطابق [[نص]] [[قرآن کریم]]، [[عیسی بن مریم]] در گهواره سخن گفت و در خردسالی به یحیی [[حکمت]] داده شد؟ از سوی دیگر، اگر وضع همین باشد که اینان ادعا کرده‌اند، در این صورت سخن [[رسول خدا]] {{صل}} که فرمود: علی نخستین مسلمان است، [[یا علی]] در میان شما نخستین کسی است که اسلام آورد؛ بی‌معنی خواهد بود. از این سخن [[رسول اکرم]] {{صل}} به دست می‌آید که علی {{ع}} در میان همه [[طبقات جامعه]] از [[زن]] و مرد، برده و [[آزاد]]، و کوچک و بزرگ، [[نخستین مسلمان]] است<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص۲۸۲؛ [[رمضان محمدی|محمدی]]، [[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد]]، [[حسین حسینیان مقدم|حسینیان]]، [[تاریخ اسلام (کتاب)|تاریخ اسلام]] ص۸۹.</ref>. | |||
==[[آیات]] درباره پیشگامی امام علی{{ع}} در [[اسلام]]== | |||
#{{متن قرآن|وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ}}<ref>«و نماز را برپا دارید و زکات بدهید و با نمازگزاران نماز بگزارید» سوره بقره، آیه ۴۳.</ref>. از [[ابن عباس]] نقل شده است: این [[آیه]] در [[حق]] [[رسول خدا]]{{صل}} و [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} نازل شده است. آن دو نخستین کسانی بودند که [[نماز]] گزاردند و [[رکوع]] کردند<ref>بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۹۲.</ref>. | |||
#{{متن قرآن|إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ}}<ref>«بی‌گمان پروردگارت می‌داند که تو و دسته‌ای از کسانی که با تواند نزدیک به دو سوم شب و نیمه آن و یک سوم آن برمی‌خیزید» سوره مزمل، آیه ۲۰.</ref>. از ابن عباس نقل شده است: اولین کسی که در [[دل]] شب با [[پیامبر]] به نماز برخاست، علی{{ع}} بود، و اولین کسی که با او [[بیعت]] و [[هجرت]] کرد، علی{{ع}} بود<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۹۲.</ref>. | |||
#{{متن قرآن|وَالَّذِي جَاءَ بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِ أُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ}}<ref>«و آنان که راستی آورند و آن را باور دارند پرهیزگارند» سوره زمر، آیه ۳۳.</ref>. ابن [[طفیل]] از [[حضرت علی]]{{ع}} نقل کرده است: «آن کس که سخن راست آورد، رسول خدا{{صل}} بود، و آن کس که تصدیقش کرد من بودم، و دیگر [[مردمان]]، جز من، [[تکذیب]] کننده و [[کافر]] بودند»<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۱۲۲.</ref>. | |||
#{{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولَئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ}}<ref>«آنان که ایمان آورده‌اند و ایمانشان را به هیچ ستمی نیالوده‌اند، امن (و آرامش) دارند و رهیافته‌اند» سوره انعام، آیه ۸۲.</ref>. [[مجاهد]] از ابن عباس چنین نقل کرده است: مراد از {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} علی بن ابی طالب{{ع}} است، و مراد از {{متن قرآن|بِظُلْمٍ}} [[شرک]] است. به [[خدا]] [[سوگند]]، هیچ کس [[ایمان]] نیاورد مگر آنکه پیش از آن [[مشرک]] بود، جز علی{{ع}} که به خدا ایمان آورد و به اندازه چشم بر هم زدنی به او شرک نورزید. آری، علی نخستین کسی بود که [[ایمان]] آورد»<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۹۷.</ref>. | |||
#{{متن قرآن|وَمَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى}}<ref>«و هر که روی (دل) خویش به سوی خداوند نهد و نکوکار باشد بی‌گمان به دستاویز استوارتر چنگ زده است و سرانجام کارها با خداوند است» سوره لقمان، آیه ۲۲.</ref>. [[انس بن مالک]] می‌گوید: این [[آیه]] در [[حق]] [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} نازل شد. او نخستین کسی بود که ایمانش را برای [[خدا]] [[خالص]] کرد و خود را [[وقف]] خدا کرد»<ref>بحرانی، سید هاشم، غایة المرام، ص۴۳۴.</ref>. | |||
#{{متن قرآن|الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ * رَبَّنَا وَأَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ * وَقِهِمُ السَّيِّئَاتِ وَمَنْ تَقِ السَّيِّئَاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ}}<ref>«کسانی که عرش خداوند را برمی‌دارند و پیرامونیان آن، با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و بدو ایمان می‌آورند و برای مؤمنان آمرزش می‌خواهند که: پروردگارا! بخشایش و دانش تو همه چیز را فراگیر است پس، آنان را که توبه آورده و از راه تو پیروی کرده‌اند بیامرز و از عذاب دوزخ باز دار * پروردگارا! و آنان و شایستگان از پدران و همسران و فرزندانشان را در آن بهشت‌های جاودان که به آنان وعده فرموده‌ای درآور که بی‌گمان این تویی که پیروزمند فرزانه‌ای * و آنان را از کیفرها (ی گناهان در روز رستخیز) نگاه دار و هر که را در آن روز از کیفرها نگاه داری بدو بخشایش آورده‌ای و این است که رستگاری سترگ است» سوره غافر، آیه ۷-۹.</ref>. [[ابوالاسود دئلی]] می‌گوید: علی{{ع}} فرمود: «[[فرشتگان]] سال‌ها و ماه‌ها درنگ کردند و جز برای [[رسول خدا]]{{صل}} و برای من [[استغفار]] نمی‌کردند، و دو آیه {{متن قرآن|الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ... إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}} در حق ما نازل شد». گروهی از [[منافقان]] گفتند: پس جمله {{متن قرآن|مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ}} درباره چه کسانی نازل شده است؟» علی{{ع}} گفت: «[[سبحان الله]]! آیا ابراهیم و اسماعیل و [[اسحاق]] و [[یعقوب]] پدران ما نیستند؟»<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۷، ص۲۹.</ref>. | |||
#{{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ}}<ref>«و (سوم) پیشتازان پیشتاز * آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰-۱۱.</ref>. [[جابر جعفی]] از [[امام باقر]]{{ع}} چنین نقل می‌کند: [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} فرمود: «محمد{{صل}} در [[روز]] دوشنبه به [[رسالت]] [[مبعوث]] شد و من صبح روز سه [[شنبه]] [[اسلام]] آوردم. [[پیامبر]] [[نماز]] می‌گزارد و من در سمت راستش نماز می‌گزاردم و هیچ مردی جز من با او نبود که [[خداوند]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَصْحَابُ الْيَمِينِ...}}<ref>«و راستیان، کیانند راستیان؟» سوره واقعه، آیه ۲۷.</ref> را نازل فرمود»<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۲۰.</ref>. | |||
#{{متن قرآن|وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ}}<ref>«و کسانی که پس از آنان آمده‌اند می‌گویند: پروردگارا! ما و برادران ما را که در ایمان از ما پیشی گرفته‌اند بیامرز و در دل‌های ما کینه‌ای نسبت به مؤمنان بر جای مگذار! پروردگارا! تو مهربان بخشاینده‌ای» سوره حشر، آیه ۱۰.</ref>. [[ابن عباس]] در این باره می‌گوید: [[استغفار]] برای علی بر هر فرد [[مسلمانی]] در [[قرآن]] [[واجب]] شده است؛ آنجا که فرمود: {{متن قرآن|رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ}}<ref>«پروردگارا! ما و برادران ما را که در ایمان از ما پیشی گرفته‌اند بیامرز» سوره حشر، آیه ۱۰.</ref> و پیشرو در [[ایمان]]، تنها علی{{ع}} است<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۴۹.</ref>. | |||
#{{متن قرآن|أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ}}<ref>«آیا آب دادن به حاجیان و آبادسازی مسجد الحرام را همگون کار آن کس قرار داده‌اید که به خداوند و روز واپسین ایمان آورده و در راه خداوند جهاد کرده است؟ (هرگز این دو) نزد خداوند برابر نیستند و خداوند گروه ستمگران را رهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۱۹.</ref>. از [[انس بن مالک]] در این باره چنین نقل شده است: عباس و شیبه نشستند و به یکدیگر [[فخرفروشی]] کردند. عباس گفت: «من از تو برترم. من عموی [[رسول الله]]، [[وصی]] پدرش و ساقی حاجیانم». شیبه گفت: «من از تو برترم. من [[امین خدا]] بر [[بیت الله]] و خزانه‌دار اویم. چرا آن‌گونه که مرا [[امین]] کرده تو را امین نکرده است؟». در این هنگام، علی{{ع}} بر آن دو وارد شد و آنان را از گفته‌های خود [[آگاه]] کرد. علی{{ع}} گفت: «من از شما برترم. من اولین کسی هستم که [[ایمان]] آورد و [[هجرت]] کرد». هر سه نفر نزد [[رسول خدا]]{{صل}} رفتند و ماجرا را بیان کردند. آن حضرت پاسخی به آنان نداد تا بازگشتند. پس از چند [[روز]] [[وحی]] نازل شد و [[پیامبر]] آنان را فراخواند و چنین [[تلاوت]] کرد: {{متن قرآن|أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ...}}<ref>سیوطی، عبدالرحمان، الدرالمنثور، در تفسیر آیه مذکور.</ref>.<ref>[[سید مرتضی عسکری|عسکری، سید مرتضی]]، [[امام علی در قرآن (مقاله)| مقاله «امام علی در قرآن»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۱۱۷.</ref> | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | |||
# [[پرونده:13790010.jpg|22px]] [[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|'''سیرت جاودانه ج۱''']] | |||
# [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اولین مسلمانان (مقاله)|اولین مسلمانان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']] | |||
# [[پرونده:IM010504.jpg|22px]] [[رمضان محمدی|محمدی]]، [[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد]]، [[حسین حسینیان مقدم|حسینیان]]، [[تاریخ اسلام ج۱ (کتاب)|'''تاریخ اسلام ج۱''']] | |||
# [[پرونده:151916.jpg|22px]] [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۲ (کتاب)|'''پیشوایان هدایت ج۲''']] | |||
# [[پرونده:1368108.jpg|22px]] [[سید مرتضی عسکری|عسکری، سید مرتضی]]، [[امام علی در قرآن (مقاله)|مقاله «امام علی در قرآن»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۱۰''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
{{فضائل امام علی}} | |||
[[رده:فضائل امام علی]] | |||
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | [[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۳۲
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام علی است. اولین مسلمان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اولین مسلمان در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط ندارداز افتخارات و فضایل امیر المؤمنین (ع) آن است که اولین مسلمان از مردان بود و پیشتازی و سابقۀ در ایمان داشت.
نخستین مسلمان
نخستین کسی که اسلام آورد و صادقانه از پیامبر اکرم (ص) پیروی و آن حضرت را یاری و معاونت کرد، امیر المؤمنین علی بن ابی طالب (ع) بود.
علّامه امینی در کتاب ارزشمند خود، الغدیر، سخن ده‌ها تن از بزرگان صحابه، تابعین و اعلام مسلمان را از ده‌ها منبع معتبر غیر شیعی آورده که تأیید و تأکید می‌کند که علی (ع) نخستین مسلمان امّت اسلامی است[۱]. از جمله این افرادند؛
- امام علی (ع)
- امام حسن مجتبی (ع)
- امام باقر (ع)
- عمر بن خطاب
- سلمان فارسی
- انس بن مالک
- عبدالله بن عباس
- ابوذر غفاری
- مقداد بن عمرو
- خباب بن ارت
- جابر بن عبدالله انصاری
- ابوسعید خدری
- حذیفة بن یمان
- عبدالله بن مسعود
- ابوایوب انصاری
- خزیمة بن ثابت
- عمرو بن عاص
- سعد بن ابی وقّاص
- زید بن ارقم
- محمد بن ابی بکر
- جریر بن عبدالله بجلی
- بریده اسلمی
- عفیف کندی
- ابو رافع
- ابو مرازم
- هاشم مرقال
- عبدالله بن حجل
- ابوعمره بشیر بن محصن
- عبدالله بن خباب بن ارت
- عبدالله بن بریده
- مالک اشتر
- عدی بن حاتم
- محمد حنفیه
- طارق بن شهاب احمسی
- عبدالله بن هاشم مرقال
- عمرو بن حمق خزاعی
- سعید بن قیس همدانی
- عبدالله بن ابی سفیان
- کعب بن زهیر
- ربیعة بن حارث بن عبد المطلب
- فضل بن ابی لهب
- ابو الاسود دؤلی
- جندب بن زهیر
- مالک بن عباده
- زفر بن زید اسدی
- نجاشی بن حارث بن کعب
- عبدالله بن حکیم
- عبد الرحمن بن حنبل
- عامر شعبی
- حسن بصری
- قتامه
- محمد بن شهاب زهری
- محمد بن مکندر
- ابوحازم سلمة بن دینار
- ربیعة بن عبد الرحمن
- محمد بن سائب کلبی
- جنید بن عبد الرحمن
- محمد بن اسحاق
- ولید بن جابر
- عبدالله بن فضاله مزنی
- عمر بن مره جهنی[۲].
علاوه بر روایات و احادیث فراوانی که از پیامبر اکرم (ص)، امیر المؤمنین علی (ع) و صحابه و تابعین رسیده و اشعاری که شاعران صدر اول اسلام در این باره سروده‌اند، برخی بر سبقت اسلام علی (ع) ادعای اجماع کرده‌اند[۳]. بیان همه این روایات، احادیث، سخنان و اشعار کاری ناممکن است. در اینجا به چند مورد مختصر بسنده می‌کنیم:
می‌گویند: پیامبر (ص) روز دوشنبه به رسالت مبعوث شد و علی (ع) روز سه‌شنبه ایمان آورد[۴]. پیامبر اکرم (ص) فرمود: نخستین فردی که از شما در حوض کوثر بر من وارد شود، نخستین مسلمان شما یعنی: علی بن ابی طالب است[۵].
علی نخستین فرد از یاران من است که مسلمان شد. علی در اسلام از همه امت من سبقت دارد[۶]. روزی دست علی (ع) را گرفت و فرمود: این نخستین کسی است که به من ایمان آورد و این نخستین کسی است که روز قیامت با من دست می‌دهد. او صدیق اکبر است[۷]. نخستین کسی که با من نماز خواند، علی است[۸].
علی (ع) در مناسبت‌های فراوان بر سبقت خویش در اسلام تأکید فرموده است. از جمله: احدی در نماز با رسول خدا (ص) بر من پیشی نگرفت. من نخستین کسی هستم که به رسول خدا (ص) ایمان آوردم. من صدیق اکبر هستم. یا فرمود که: احدی را در این امّت نمی‌شناسد که پیش از او خدا را پرستش کرده باشد، مگر رسول خدا (ص). و یا هفت سال پیش از مردم نماز خواند[۹].
شاید منظور امام این باشد که دو یا پنج سال پیش از بعثت آن‌گاه که ارهاصات[۱۰] پیامبری نمودار شد، عبادت کرده است. آن‌گاه این رقم را به سه یا پنج سال دوره دعوت سرّی افزوده است. احتمال دارد که آن حضرت واقعاً هفت سال پیش از بعثت با رسول خدا (ص) عبادت کرده باشد. این احتمال در صورتی قوّت می‌گیرد که وقتی ایمان آورد، ده یا یازده‌ساله بوده باشد.
استدلال امام علی (ع) و احتجاج یاران حضرت و تابعان مبنی بر پیشی داشتن او در اسلام، با این کثرت شگفت‌انگیز در مناسبت‌های مختلف از جمله در صفین و تلاش آنان به این مسأله، خود برهانی روشن بر این مطلب است.
ما، در میان دشمنان قسم خورده علی (ع) کسی را سراغ نداریم که منکر این فضیلت باشد یا در آن شبهه نماید یا آن را برای کس دیگری برشمارد. در حالی که می‌دانیم دشمنان علی (ع) انگیزه‌های گوناگونی داشتند و در راه نیل به اهداف پلید خود، حتی از دروغ بستن بر خدا و رسول اکرم (ص) و بیان مطالب ناروا پروا نداشتند، قطعا اگر احتمال می‌دادند که دروغشان در این باره مورد پذیرش کسی قرار خواهد گرفت، بی‌درنگ به آن مبادرت می‌کردند، امّا اتّفاق نظرها در این باره به حدی بود که نتوانستند کوچک‌ترین خدعه و نیرنگی پیش گیرند. اینها همه نشان می‌دهد که سبقت علی (ع) در اسلام مسلّم و مورد اتّفاق نظر همگان بوده، احدی نمی‌توانست آن را انکار کند. برای نمونه و شاهدی بر این اتّفاق نظر، فقط یک حادثه را نقل می‌کنیم که برای سعد بن ابی وقاص روی داد. می‌دانیم که وی از علی (ع) جدا شد و راه دیگری پیمود.
حادثه چنین است؛ سعد شنید که مردی علی (ع) را دشنام می‌دهد، ایستاد و خطاب به او گفت: ای مرد؛ چرا علی بن ابی طالب را دشنام می‌دهی؟ آیا نخستین کسی نبود که اسلام آورد؟ آیا او نخستین کسی نبود که با رسول خدا (ص) نماز خواند؟ آیا او داناترین مردم نبود؟...[۱۱]. مقداد هم از کار قریش در شگفت بود که خلافت را از نخستین مؤمن مسلمان یعنی علی (ع) دور کردند[۱۲].[۱۳]
ابوجعفر اسکافی معتزلی نیز آورده است: "عموم مردم نقل کرده‌اند که افتخار اول مسلمانی از آن علی(ع) است"[۱۴]. اجماعات دیگری را نیز علمای دیگر، نقل کرده‌اند. آنان بر این امر تأکید می‌ورزند که حضرت علی (ع) نخستین کسی بوده که اسلام آورده است[۱۵]. روایات نقل شده در همین زمینه از پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع) و دیگر صحابه و تابعین نیز خود، شاهدی دیگر بر این مدعاست.
گروهی از دانشمندان اهل سنت، از پیامبر (ص) نقل کرده‌اند که آن حضرت دست علی (ع) را گرفت و فرمود: "علی (ع) اول کسی است که به من ایمان آورد و اول کسی است که با من بیعت کرد و اوست صدیق اکبر"[۱۶]
نیز از ایشان روایت شده است: « هَذَا أَوَّلُ مَنْ آمِنْ بِي وَ صدقني وَ صَلَّى مَعِي»[۱۷] و « أَوَّلُكُمْ وُرُوداً عَلَيَّ الْحَوْضَ أَوَّلُكُمْ إِسْلَاماً عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ»[۱۸].
علی (ع) نیز فرمود: "هیچ کس پیش از من به پذیرش دعوت حق نشتافت"[۱۹]. وی در حوادث و وقایع زمان حکومتش، به ویژه در جنگ صفین نیز، بارها در جمع عده بسیاری از صحابه و تابعین، این امر را یادآوری کرد و به این فضیلتش احتجاج کرد و احدی از دشمنانش آن را انکار و در آن تشکیک نکرد و این منصب را به دیگری منتسب نساخت[۲۰]. صحابه و تابعین نیز بر این امر صحه گذاشتند[۲۱]. بسیاری از آنان در احتجاجات و مکتوباتشان با معاویه، همواره بر این امر تأکید می‌ورزیدند که وی اول کسی است که اجاب و اناب و وافق و أسلم برسول الله (ص)[۲۲].
مسعودی در مروج الذهب نقل می‌کند: "بسیاری از مردم بر این عقیده‌اند که علی بن ابی طالب (ع)، هرگز به خدا شرک نورزید تا از نو اسلام بیاورد؛ بلکه او در همه کارهایش پیرو پیامبر (ص) بود و به او اقتدا می‌کرد. به همین حال بود تا اینکه بالغ شد و خداوند او را همچون پیامبرش هدایت کرد و از لغزش‌ها مصون نگه داشت"[۲۳].[۲۴]
خدیجه نخستین زن مسلمان
در مقابل سخنان صریحی که در سبقت اسلام علی (ع) از میان امّت اسلامی گذشت، دیدگاه دیگری معتقد است که خدیجه از همگان در اسلام پیشی دارد و او نخستین آفریده‌ای است که ایمان آورد. حتی برخی در این باره ادعای اجماع کرده‌اند[۲۵].
از نظر ما این سخن مردود است؛ زیرا همان گونه که دیدیم روایات فراوانی از پیامبر (ص)، علی (ع)، صحابه و تابعان دلالت دارد که علی (ع) نخستین کسی است که نماز خواند، یا نخستین کسی است که ایمان آورد یا نخستین فرد امّت یا مردم است که مسلمان شد[۲۶]. نمی‌توان ادعا کرد که منظور از مردم یا امّت فقط مردان یا بنابر قول دیگر، کودکان است. البته خدیجه نخستین زنی است که مسلمان شد و با پیغمبر (ص) نماز خواند[۲۷].
سبقت ابوبکر
با توجّه به آنچه گذشت، می‌دانیم که ادعای پیشی داشتن کسی غیر از علی (ع) در اسلام پس از دوره خلفای چهارگانه خصوصا پس از شهادت علی (ع) مطرح شد. ما احتمال می‌دهیم که این خیانت در دوره معاویه انجام شد که به کارگزاران خود در مناطق مختلف بخشنامه کرد که هیچ فضیلتی برای علی نگذارید، مگر این که همانند آن را برای دیگر صحابه بیاورید[۲۸].
از این‌رو معتقدیم که قول به نخستین بودن ابوبکر در اسلام در دوره‌های متأخر برای نزدیک شدن به امویان ساخته شده است؛ اگر چه این دیدگاه را از عبدالله بن عباس، شعبی، ابوذر، عمرو بن عبسه، ابراهیم نخعی و حسان بن ثابت روایت کرده‌اند. آنچه بر نادرستی این سخن دلالت دارد، به شرح زیر است:
- گذشت که ابن عبّاس، شعبی و ابوذر که سبقت ابوبکر در اسلام از آنان نقل شده، می‌گویند: امیر المؤمنین (ع) نخستین مسلمان بود. اسکافی سند حدیث آنان درباره علی (ع) را قوی‌تر و این حدیث را از حدیث آنها درباره اسلام ابوبکر، مشهورتر می‌داند[۲۹]. روایت ابوذر و عمرو بن عبسه نیز آشفته است. در این روایت آمده که ابوذر و عمرو بن عبسه هر دو چهارمین مسلمان هستند و بلال پیش از ابوبکر مسلمان شد. در این روایت نامی از علی و خدیجه (ع) نیامده است. این بدان معنی است که بلال از علی و خدیجه (س) زودتر اسلام آورد. در حالی که قطعا عکس این مطلب درست است. حال اگر چهار مسلمان نخست، علی، خدیجه، بلال و عمرو بن عبسه باشند، از نظر شما اسلام ابوبکر کجاست؟
- عایشه اعتراف دارد که پدرش چهارمین مسلمان است و خدیجه، زید بن حارثه و علی (ع) در اسلام از او پیشی دارند[۳۰].
- گذشت که صحابه، تابعان و علی (ع) در احتجاجات خود بر معاویه و دیگران در مناسبت‌های مختلف حجّت آوردند که علی (ع) نخستین مسلمان امّت است، امّا احدی بر آنان اعتراض نکرد و نگفت که نخستین مسلمان، ابوبکر است. اصولا دیده نشده که ابوبکر یا احدی از یاران و هواداران او احتجاج کنند که ابوبکر نخستین مسلمان است. در حالی که در اثبات خلافت خود، شدیدا به آن، محتاج بودند تا آنجا که خود را ناچار دیدند کِبر سن و یار غار بودن او را به عنوان فضایل وی برای احراز پست خلافت برشمارند[۳۱]. علاوه بر این شماری تصریح کرده‌اند که ابوبکر چهارمین یا پنجمین مسلمان است[۳۲]. علی (ع) نیز فرمود: من صدّیق اکبر هستم و پیش از ابوبکر مسلمان شدم[۳۳]. عبّاس نیز به عفیف گفت که جز علی و خدیجه کسی ایمان نیاورده است و اگر عفیف در آن زمان ایمان می‌آورد، دومین نفر بود[۳۴].
- ما معتقدیم که ابوبکر چند سال پس از بعثت اسلام آورد. از جمله دلایل ما در این باره است؛
- گفته‌اند: وقتی ابوبکر مسلمان شد، پیامبر (ص) او را صدیق نامید[۳۵]. در حالی که خودشان می‌گویند: این لقب بعد از اسراء و هنگامی بود که ابوبکر آن حضرت را تصدیق و قریش او را تکذیب کردند[۳۶]. یا زمانی که هر دو در غار بودند. البته از نظر ما هر دو گفته نادرست است. در هر حال آنان مدعی‌اند که اسراء در سال دوازدهم بعثت بوده است.
- برخی معتقدند که ابوبکر پس از اسراء و معراج مسلمان شد و در آن روز صدیق لقب گرفت[۳۷]. در حالی که خودشان می‌گویند: اسراء و معراج اندکی پیش از هجرت بود.
- طبری به سند صحیح[۳۸] از محمد بن سعید روایت کرده که گفت: از پدرم پرسیدم: آیا ابوبکر در میان شما نخستین مسلمان بود؟ پدرم گفت: نه، پیش از او پنجاه نفر مسلمان شده بودند[۳۹]. این یعنی اسلام ابوبکر پس از دوره سرّی دعوت و بیرون آمدن پیامبر (ص) از خانه ارقم بوده است.
- گویند: وقتی پیامبر (ص) مبعوث شد، ابوبکر در یمن بود. در روایتی نقل شده که ابوبکر گفت: وقتی به مکّه رسیدم، مردم شادمانی کردند و گمان بردند که با آمدن من، فتح بزرگی نصیب آنان شده است. آنان اطراف مرا گرفتند و از ابوطالب شکایت کردند و گفتند: اگر حمایت ابوطالب از او نبود، منتظرش نمی‌ماندیم (کارش را یکسره می‌کردیم). گفتم: چه کسی در مخالفت با دین شما از او پیروی کرده است؟ گفتند: فرزندان ابوطالب[۴۰]. از نظر ما ابوبکر هرگز چنین منزلت و جایگاهی در میان قریش نداشته است. تاریخ این پایگاه را برای وی تأیید نمی‌کند[۴۱].
- همان‌گونه که گروهی از اهل سنت، در برخی از روایات خود، بدان اشاره کرده‌اند، ابوبکر پنجاهمین نفری بود که اسلام آورد[۴۲].
- از اسماء دختر ابوبکر نقل شده است که چون پدرم اسلام آورد، به خانه آمد، همه ما اسلام آوردیم. عایشه نیز اسلام آورد، در حالی که کوچک بود[۴۳]. این روایت، دلیل دیگری بر تأخر اسلام ابوبکر است؛ چرا که زمان تولد عایشه سال پنجم پس از بعثت، معلوم و معروف است.
- به قول دانشمند معروف، ابوجعفر اسکافی معتزلی، اگر ابوبکر در اسلام سبقت داشته است، چرا خودش به این موضوع به منزله یک فضیلت در هیچ موقعیتی از جمله در سقیفه، احتجاج و استدلال نکرده است و هیچ‌یک از صحابه هوادار او نیز چنین ادعایی را مطرح نکرده‌اند[۴۴].[۴۵]
از این متون به دست می‌آید که اسلام ابوبکر پس از دوره سرّی و به تعبیر دقیق‌تر دوره دعوت اختیاری بود که سه یا پنج سال به طول انجامید.
برخی خواسته‌اند بین اقوال جمع کنند. از این‌رو گفته‌اند: بهتر آن است که بگوییم نخستین مسلمان از مردان آزاد، ابوبکر بود و از کودکان علی و از زنان خدیجه و از غلامان زید بن حارثه و از بردگان بلال. پس از آنکه به استناد متون روایی و تاریخی فراوان ثابت شد که علی (ع) در هر حال نخستین مسلمان است، چنین سخنی بیهوده و باطل است.
در روایات آمده که پیامبر اکرم (ص) درباره علی (ع) فرمود: اول الرجال اسلاما یا اول اصحابی اسلاما؛ یعنی علی نخستین مردی بود که مسلمان شد. از این به دست می‌آید که علی (ع) به هنگام پذیرش اسلام، مرد بالغی بوده است.
علاوه بر این، سنّ آن حضرت را در این زمان ۱۰ یا ۱۲ سال گفته‌اند و البته معلوم است که مردی، به سن و سال نیست. به فرض اگر بپذیریم که علی (ع) در سنّ کودکی ایمان آورده است؛ باید دانست که این یک امتیاز بزرگ برای او است که پیامبر اکرم (ص) او را شایسته منصب وصایت دانست و او را به اسلام دعوت کرد. مگر نه این است که مطابق نص قرآن کریم، عیسی بن مریم در گهواره سخن گفت و در خردسالی به یحیی حکمت داده شد؟ از سوی دیگر، اگر وضع همین باشد که اینان ادعا کرده‌اند، در این صورت سخن رسول خدا (ص) که فرمود: علی نخستین مسلمان است، یا علی در میان شما نخستین کسی است که اسلام آورد؛ بی‌معنی خواهد بود. از این سخن رسول اکرم (ص) به دست می‌آید که علی (ع) در میان همه طبقات جامعه از زن و مرد، برده و آزاد، و کوچک و بزرگ، نخستین مسلمان است[۴۶].
آیات درباره پیشگامی امام علی(ع) در اسلام
وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ
[۴۷]. از ابن عباس نقل شده است: این آیه در حق رسول خدا(ص) و علی بن ابی طالب(ع) نازل شده است. آن دو نخستین کسانی بودند که نماز گزاردند و رکوع کردند[۴۸].- إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ[۴۹]. از ابن عباس نقل شده است: اولین کسی که در دل شب با پیامبر به نماز برخاست، علی(ع) بود، و اولین کسی که با او بیعت و هجرت کرد، علی(ع) بود[۵۰].
- وَالَّذِي جَاءَ بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِ أُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ[۵۱]. ابن طفیل از حضرت علی(ع) نقل کرده است: «آن کس که سخن راست آورد، رسول خدا(ص) بود، و آن کس که تصدیقش کرد من بودم، و دیگر مردمان، جز من، تکذیب کننده و کافر بودند»[۵۲].
- الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولَئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ[۵۳]. مجاهد از ابن عباس چنین نقل کرده است: مراد از الَّذِينَ آمَنُوا علی بن ابی طالب(ع) است، و مراد از بِظُلْمٍ شرک است. به خدا سوگند، هیچ کس ایمان نیاورد مگر آنکه پیش از آن مشرک بود، جز علی(ع) که به خدا ایمان آورد و به اندازه چشم بر هم زدنی به او شرک نورزید. آری، علی نخستین کسی بود که ایمان آورد»[۵۴].
- وَمَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى[۵۵]. انس بن مالک می‌گوید: این آیه در حق علی بن ابی طالب(ع) نازل شد. او نخستین کسی بود که ایمانش را برای خدا خالص کرد و خود را وقف خدا کرد»[۵۶].
- الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ * رَبَّنَا وَأَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ * وَقِهِمُ السَّيِّئَاتِ وَمَنْ تَقِ السَّيِّئَاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ[۵۷]. ابوالاسود دئلی می‌گوید: علی(ع) فرمود: «فرشتگان سال‌ها و ماه‌ها درنگ کردند و جز برای رسول خدا(ص) و برای من استغفار نمی‌کردند، و دو آیه الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ... إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ در حق ما نازل شد». گروهی از منافقان گفتند: پس جمله مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ درباره چه کسانی نازل شده است؟» علی(ع) گفت: «سبحان الله! آیا ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب پدران ما نیستند؟»[۵۸].
- وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ[۵۹]. جابر جعفی از امام باقر(ع) چنین نقل می‌کند: علی بن ابی طالب(ع) فرمود: «محمد(ص) در روز دوشنبه به رسالت مبعوث شد و من صبح روز سه شنبه اسلام آوردم. پیامبر نماز می‌گزارد و من در سمت راستش نماز می‌گزاردم و هیچ مردی جز من با او نبود که خداوند آیه وَأَصْحَابُ الْيَمِينِ...[۶۰] را نازل فرمود»[۶۱].
- وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ[۶۲]. ابن عباس در این باره می‌گوید: استغفار برای علی بر هر فرد مسلمانی در قرآن واجب شده است؛ آنجا که فرمود: رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ[۶۳] و پیشرو در ایمان، تنها علی(ع) است[۶۴].
- أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ[۶۵]. از انس بن مالک در این باره چنین نقل شده است: عباس و شیبه نشستند و به یکدیگر فخرفروشی کردند. عباس گفت: «من از تو برترم. من عموی رسول الله، وصی پدرش و ساقی حاجیانم». شیبه گفت: «من از تو برترم. من امین خدا بر بیت الله و خزانه‌دار اویم. چرا آن‌گونه که مرا امین کرده تو را امین نکرده است؟». در این هنگام، علی(ع) بر آن دو وارد شد و آنان را از گفته‌های خود آگاه کرد. علی(ع) گفت: «من از شما برترم. من اولین کسی هستم که ایمان آورد و هجرت کرد». هر سه نفر نزد رسول خدا(ص) رفتند و ماجرا را بیان کردند. آن حضرت پاسخی به آنان نداد تا بازگشتند. پس از چند روز وحی نازل شد و پیامبر آنان را فراخواند و چنین تلاوت کرد: أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ...[۶۶].[۶۷]
منابع
پانویس
- ↑ بنگرید: الغدیر، ج۳، ص۹۵- ۹۹؛ ۲۲۴- ۲۳۶؛ ج۹، ص۱۵، ۱۲۲؛ ج۱۰، ص۱۵۶- ۱۵۸، ۱۶۴- ۱۶۸، ۲۹۰- ۳۲۲.
- ↑ دو نفر آخر را ابن حجر عسقلانی افزوده است: الاصابه، ج۲، ص۳۵۷- ۳۵۸.
- ↑ بنگرید: الصواعق المحرقه، فصل اول باب نهم؛ معرفة علوم الحدیث، ص۲۲.
- ↑ بنگرید: الاوائل، ج۱، ص۱۹۵.
- ↑ مستدرک حاکم، ج۳، ص۱۳۶.
- ↑ الغدیر، ج۳، ص۹۵- ۹۶.
- ↑ الغدیر، ج۲، ص۲۱۳.
- ↑ الغدیر، ج۳، ص۲۲۰.
- ↑ بنگرید: الغدیر، ج۳، ص۲۱۳- ۲۲۲؛ ج۱۰، ص۱۵۸- ۱۶۴؛ شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۳؛ تاریخ بغداد، ج۴، ص۲۲۴؛ مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۰۲؛ الاوائل، ج۱، ص۱۹۵؛ وقعة صفّین، ص۳۵۵، ۳۶۰؛ مروج الذهب، ج۲، ص۵۹.
- ↑ خوارق عادتی که از نبی پیش از ظهور، ظاهر شود... تا بر نبوت او دلالت کند. (لغت‌نامه دهخدا).
- ↑ مستدرک حاکم، ج۳، ص۵۰۰؛ حیاة الصحابة، ج۲، ص۵۱۴- ۵۱۵.
- ↑ الغدیر، ج۹، ص۱۱۵؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۴۰.
- ↑ عاملی، سید جعفر مرتضی، سیرت جاودانه ج۱، ص ۲۷۸.
- ↑ روی الناس کافةً افتخار علی (ع) بالسبق إلی الاسلام؛ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۴۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۱۰۹۲.
- ↑ «إِنَّ هَذَا أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِي وَ هَذَا أَوَّلُ مَنْ يُصَافِحُنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هَذَا الصَّدِّيُقِ الْأَكْبَرُ»؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۳۲؛ نجم الدین رواندی، شرف النبی، ج۵، ص۵۱۵.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۲۵.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۳، ص۱۰۹۱؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۷.
- ↑ «لَنْ يُسْرِعَ أَحَدٌ قَبْلِي إِلَى دَعْوَةِ حَقٍّ»؛ نهج البلاغه، ص۱۹۶.
- ↑ نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۴۹۰؛ جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ج۲، ص۳۲۲.
- ↑ نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۱۰۳، ۳۵۵، ۳۵۶.
- ↑ نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۱۱۸، ۳۱۷، ۳۵۵.
- ↑ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۷۷.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، اولین مسلمانان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۸۱-۱۸۳؛ محمدی، داداش‌نژاد، حسینیان، تاریخ اسلام ص۸۹؛ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۲ ص ۶۸.
- ↑ بنگرید: سیرة حلبی، ج۱، ص۲۶۷؛ تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۱۸۲.
- ↑ بنگرید: سیرة حلبی، ج۱، ص۲۶۸- ۲۷۵؛ مناقب خوارزمی، ص۱۸- ۲۰؛ سیره دحلان، ج۱، ص۹۱؛ الغدیر، ج۳، ص۲۲۰- ۲۳۶؛ ج۱۰، ص۱۶۸؛ حلیة الاولیاء، ج۱، ص۶۶؛ تهذیب تاریخ دمشق، ج۳، ص۴۰۷.
- ↑ عاملی، سید جعفر مرتضی، سیرت جاودانه ج۱، ص۲۸۱.
- ↑ بنگرید: النصائح الکفایه، ص۷۲- ۷۴.
- ↑ بنگرید: الغدیر، شرح نهج البلاغه، ص۳؛ پایان کتاب العثمانیه.
- ↑ بنگرید: الاوائل، ج۱، ص۲۰۲.
- ↑ مستدرک حاکم، ج۳۰، ص۶۶؛ السنن الکبری، ج۸، ص۱۵۳؛ الغدیر، ج۵، ص۳۶۹؛ ج۷، ص۹۲؛ ج۱۰، ص۷- ۱۳.
- ↑ بنگرید: سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۲۱۶.
- ↑ بنگرید: ادامه همین کتاب.
- ↑ بنگرید: لسان میزان، ج۱، ص۳۹۵.
- ↑ سیره حلبی، ج۱، ص۲۷۳؛ سیره دحلان، ج۱، ص۸.
- ↑ سیره حلبی، ج۱، ص۲۷۳.
- ↑ مجمع الزوائد، ج۱، ص۷۶.
- ↑ الغدیر، ج۳، ص۲۴۰.
- ↑ تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۰.
- ↑ سیره حلبی، ج۱، ص۲۷۵؛ سیره دحلان، ج۱، ص۹۰؛ نزهة المجالس، ج۲، ص۱۴۷.
- ↑ عاملی، سید جعفر مرتضی، سیرت جاودانه ج۱، ص۲۸۲.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ص۳۱۶.
- ↑ ابوالفتح کراجکی، کنزالفوائد، ج۱، ص۲۷۰.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۲۴.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، اولین مسلمانان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۸۳-۱۸۴.
- ↑ عاملی، سید جعفر مرتضی، سیرت جاودانه ج۱، ص۲۸۲؛ محمدی، داداش‌نژاد، حسینیان، تاریخ اسلام ص۸۹.
- ↑ «و نماز را برپا دارید و زکات بدهید و با نمازگزاران نماز بگزارید» سوره بقره، آیه ۴۳.
- ↑ بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۹۲.
- ↑ «بی‌گمان پروردگارت می‌داند که تو و دسته‌ای از کسانی که با تواند نزدیک به دو سوم شب و نیمه آن و یک سوم آن برمی‌خیزید» سوره مزمل، آیه ۲۰.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۹۲.
- ↑ «و آنان که راستی آورند و آن را باور دارند پرهیزگارند» سوره زمر، آیه ۳۳.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۱۲۲.
- ↑ «آنان که ایمان آورده‌اند و ایمانشان را به هیچ ستمی نیالوده‌اند، امن (و آرامش) دارند و رهیافته‌اند» سوره انعام، آیه ۸۲.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۹۷.
- ↑ «و هر که روی (دل) خویش به سوی خداوند نهد و نکوکار باشد بی‌گمان به دستاویز استوارتر چنگ زده است و سرانجام کارها با خداوند است» سوره لقمان، آیه ۲۲.
- ↑ بحرانی، سید هاشم، غایة المرام، ص۴۳۴.
- ↑ «کسانی که عرش خداوند را برمی‌دارند و پیرامونیان آن، با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و بدو ایمان می‌آورند و برای مؤمنان آمرزش می‌خواهند که: پروردگارا! بخشایش و دانش تو همه چیز را فراگیر است پس، آنان را که توبه آورده و از راه تو پیروی کرده‌اند بیامرز و از عذاب دوزخ باز دار * پروردگارا! و آنان و شایستگان از پدران و همسران و فرزندانشان را در آن بهشت‌های جاودان که به آنان وعده فرموده‌ای درآور که بی‌گمان این تویی که پیروزمند فرزانه‌ای * و آنان را از کیفرها (ی گناهان در روز رستخیز) نگاه دار و هر که را در آن روز از کیفرها نگاه داری بدو بخشایش آورده‌ای و این است که رستگاری سترگ است» سوره غافر، آیه ۷-۹.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۷، ص۲۹.
- ↑ «و (سوم) پیشتازان پیشتاز * آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰-۱۱.
- ↑ «و راستیان، کیانند راستیان؟» سوره واقعه، آیه ۲۷.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۲۰.
- ↑ «و کسانی که پس از آنان آمده‌اند می‌گویند: پروردگارا! ما و برادران ما را که در ایمان از ما پیشی گرفته‌اند بیامرز و در دل‌های ما کینه‌ای نسبت به مؤمنان بر جای مگذار! پروردگارا! تو مهربان بخشاینده‌ای» سوره حشر، آیه ۱۰.
- ↑ «پروردگارا! ما و برادران ما را که در ایمان از ما پیشی گرفته‌اند بیامرز» سوره حشر، آیه ۱۰.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۴۹.
- ↑ «آیا آب دادن به حاجیان و آبادسازی مسجد الحرام را همگون کار آن کس قرار داده‌اید که به خداوند و روز واپسین ایمان آورده و در راه خداوند جهاد کرده است؟ (هرگز این دو) نزد خداوند برابر نیستند و خداوند گروه ستمگران را رهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۱۹.
- ↑ سیوطی، عبدالرحمان، الدرالمنثور، در تفسیر آیه مذکور.
- ↑ عسکری، سید مرتضی، مقاله «امام علی در قرآن»، دانشنامه امام علی ج۱۰، ص ۱۱۷.