همسرداری: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
 
(۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش غیرنهایی}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = خانواده | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[همسرداری در معارف و سیره معصوم]] - [[همسرداری در معارف و سیره نبوی]] - [[همسرداری در معارف و سیره فاطمی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{سیره معصوم}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
*[[تشکیل خانواده]] و برقراری روابط سالم میان [[زن]] و شوهر، همواره از اموری است که [[انبیای الهی]] و به ویژه [[نبی اکرم]]{{صل}} به آن توجه خاص و بر آن، تأکید فراوانی داشته‌اند؛ چرا که [[خانواده]]، پایه اصلی [[سعادت]] هر فرد و [[جامعه]] محسوب می‌شود و اگر افراد [[خانواده]] بتوانند با روابطی [[شایسته]] و مناسب به [[روح]] و جسم یکدیگر [[آرامش]] ببخشند و زمینه [[شکوفایی]] صفات و استعدادهای درونی خود را فراهم آورند، جامعه‌ای موفق پدید خواهد آمد. [[زن]] و شوهر با ایجاد محیط گرم و با [[صفا]] در خانه، هم فرزندانی [[شایسته]] و با [[ادب]] پرورش خواهند داد، و هم خود نیز از این محیط سالم نیرو گرفته، زندگی‌شان، همواره پر فروغ و با [[نشاط]] خواهد بود؛ به این [[دلیل]]، در [[اسلام]]، به ویژه بر روابط خوب [[زن]] و مرد، بسیار تأکید شده است و هر آن‌چه که به بهتر و مستحکم‌تر شدن آن [[کمک]] کند؛ به ویژه آن عملی که خود [[زن]] و شوهر انجام دهند، [[ستایش]] و دارای ثوابی [[عظیم]] دانسته شده است<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۴.</ref>.
[[تشکیل خانواده]] و برقراری روابط سالم میان [[زن]] و شوهر، همواره از اموری است که [[انبیای الهی]] و به ویژه [[نبی اکرم]] {{صل}} به آن توجه خاص و بر آن، تأکید فراوانی داشته‌اند؛ چرا که [[خانواده]]، پایه اصلی [[سعادت]] هر فرد و [[جامعه]] محسوب می‌شود و اگر افراد [[خانواده]] بتوانند با روابطی شایسته و مناسب به [[روح]] و جسم یکدیگر [[آرامش]] ببخشند و زمینه شکوفایی صفات و استعدادهای درونی خود را فراهم آورند، جامعه‌ای موفق پدید خواهد آمد. [[زن]] و شوهر با ایجاد محیط گرم و با صفا در خانه، هم فرزندانی شایسته و با [[ادب]] پرورش خواهند داد و هم خود نیز از این محیط سالم نیرو گرفته، زندگی‌شان، همواره پر فروغ و با [[نشاط]] خواهد بود؛ به این [[دلیل]]، در [[اسلام]]، به ویژه بر روابط خوب [[زن]] و مرد، بسیار تأکید شده است و هر آن‌چه که به بهتر و مستحکم‌تر شدن آن کمک کند؛ به ویژه آن عملی که خود [[زن]] و شوهر انجام دهند، [[ستایش]] و دارای ثوابی عظیم دانسته شده است<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۶۸۴.</ref>.


==همسرداری در [[کلام پیامبر]]{{صل}}==
== اصول [[حاکم]] بر روابط [[زن]] و شوهر ==
*رعایت [[اخلاق]] خوب و [[شایسته]] با [[همسران]] از سفارش‌های [[رسول خدا]]{{صل}} به [[امت]] [[مسلمان]] خود بود؛ آن بزرگوار می‌فرمود: "[[جبرئیل]] آن [[قدر]] به من درباره [[زنان]] سفارش کرد که [[گمان]] بردم [[شایسته]] نیست آنان را [[طلاق]] داد؛ مگر آنکه آشکارا کار [[زشتی]] از آنها سر زند"<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج ۳، ص ۴۴۰؛ کلینی، الکافی، ج ۵، ص ۵۱۲ و ابن فهد حلی، عدة الداعی، ص ۹۱.</ref>. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[بهترین]] افراد امتش را کسانی دانسته‌اند که با همسرانشان [[بهترین]] باشند<ref>من لایحضره الفقیه، ص ۵۵۵؛ حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۲۱۶؛ الترمذی، سنن، ج ۵ ص ۳۶۹ و محمد بن یزید القزوینی، سنن ابن ماجه، ج ۱، ص ۶۳۶.</ref>؛ کسانی که به [[خانواده]] هایشان [[ستم]] نکنند و با آنان [[مهربان]] باشند و در [[حق]] آنان [[ظلم]] نکنند<ref>مکارم الاخلاق، ص ۲۱۶ – ۲۱۷.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۵.</ref>.
طبق [[آموزه‌های دینی]]، از [[نشانه‌ها]] و [[آیات الهی]] این است که [[خداوند]] برای [[انسان‌ها]] از جنس خودشان [[همسر]] آفرید تا در کنارشان [[آرامش]] یابند و خداوند میان آنها [[دوستی]] ([[مودت]]) و [[رحمت]] برقرار ساخت: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>.
*[[رسول خدا]]{{صل}} توهین به [[مقام]] شامخ [[زن]] را نشانه [[پستی]] و لئامت مرد دانسته، می‌فرماید: "به [[زنان]] [[احترام]] نمی‌کنند، مگر اشخاص [[کریم]] و به آنان توهین نمی‌کنند"<ref>{{متن حدیث| مَا أكرم‌ النِّسَاءِ إِلَّا كَرِيمُ وَ لَا أهانهنّ إِلَّا لَئِيمُ}}؛ المتقی الهندی، کنزالعمال، ج ۱۶، ص ۳۷۱؛ جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۶۳۲ و ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج ۱۳، ص ۳۱۳.</ref>؛  مگر افراد [[پست]]. همچنین ایشان [[همسران]] را از [[آزار]] یکدیگر برحذر داشته، فرموده‌اند: "هر زنی که شوهرش را بیازارد، [[خداوند]]، [[نماز]] و [[حسنات]] او را قبول نخواهد کرد؛ اگرچه تمام [[عمر]] [[روزه]] بگیرد، [[نماز]] به پا دارد و [[بندگان]] بسیاری را آزاد و [[مال]] و [[ثروت]] فراوانی را در [[راه خدا]] [[انفاق]] کند؛ مگر آنکه [[رضایت]] شوهرش را به دست آورد و اگر بدون [[رضایت]] شوهر، از [[دنیا]] برود، نخستین کس خواهد بود که به [[جهنم]] وارد می‌شود". سپس فرمود: "مرد نیز اگر [[همسر]] خود را [[آزار]] دهد، چنین وضعیتی را خواهد داشت"<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۱۴ - ۱۵؛ شیخ صدوق، الامالی، ص ۴۲۹ و ورام بن أبی فراس، مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۶۱.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۵.</ref>.
*آن [[حضرت]]{{صل}}، مردان و [[زنان]] را در مقابل بداخلاقی [[همسران]] به [[صبر]] توصیه کرده می‌فرمودند: "[[خداوند]] به مردی که در مقابل بد [[اخلاقی]] زنش [[صبر]] کند، اجر و [[پاداش]] [[حضرت ایوب]]{{ع}} را عطا خواهد کرد؛ همچنین [[خداوند]] به زنی که بد [[اخلاقی]] شوهر را [[تحمل]] کند، [[ثواب]] و اجر [[آسیه]] را به او خواهد داد"<ref>{{متن حدیث|  مَنْ صَبَرَ عَلَى سُوءِ خُلُقِ امْرَأَتِهِ أَيُّوبَ عَلَى بَلَائِهِ وَ مَنْ صَبَرَتْ عَلَى سُوءِ خُلُقِ زَوْجِهَا مِثْلَ ثَوَابِ أسية بِنْتِ مُزَاحِمٍ }}؛ مکارم الاخلاق، ص ۲۱۳ - ۲۱۴؛ الفتنی، تذکرة الموضوعات، ص ۱۲۸ و محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۴۷.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۶.</ref>.


==[[مهربانی]] با [[همسر]]==
یکی از [[فلسفه]]‌های [[تشکیل خانواده]]، [[آرامش]] [[زن]] و شوهر با [[ازدواج]] و تشکیل خانواده است و این آرامش وقتی محقق می‌شود که ارتباط زن و شوهر دوستانه و صمیمی باشد. پس باید بکوشیم کانون [[خانواده]] را با [[اخلاق]] و [[رفتار]] خود گرم نگه داریم. بی‌شک ازدواج به گفته بسیاری از اندیشوران به عنوان «پیچیده‌ترین نوع رابطه‌های [[انسانی]] است که بدون ارتباطات کار آمد به کام‌یابی نخواهد انجامید»<ref>مهارت‌های ارتباطی، ص۶.</ref>.
*[[رسول خدا]]{{صل}} با [[همسران]] و [[خانواده]] [[اسلام]] خود بسیار [[مهربان]] و رئوف بودند؛ به گونه‌ای که از انس‌بن مالک – خادم [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} – [[روایت]] شده است: {{متن حدیث|مَا رَأَيْتُ أَحَداً كَانَ ارْحَمْ بِالْعِيَالِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}}}}<ref>احمد بن حنبل، مسند احمد،، ج ۳، ص ۱۱۳، مسلم نیشابوری، صحیح، ج ۷، ص ۷۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۰۹ و ابوبکر بیهقی، دلائل النبوه، ج۱، ص۳۳۰.</ref>؛ من کسی را مهربان‌تر از [[رسول خدا]]{{صل}} نسبت به خانواد‌اش ندیدم<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۶.</ref>.
*از [[ویژگی‌های اخلاقی]] [[پیامبر]]{{صل}} [[زندگی]] خود، [[احترام]] به [[همسران]] و توجه به [[روحیات]] آنان بود. ایشان برای صدا کردن همسرانشان از کلمات [[محبت]] آمیز استفاده می‌کردند. دلجویی از [[همسران]] در زمان [[ناراحتی]] آنان نیز از خصوصیات [[اخلاقی]] دیگر [[خدا]]{{صل}} به شمار می‌آمد. [[نقل]] شده است؛ در [[حجة الوداع]] وقتی شتر [[صفیه]] - [[همسر پیامبر]]{{صل}} حرکت نکرد، او از [[ناراحتی]] گریست؛ پس [[پیامبر]]{{صل}} با دیدن این واقعه نزد او رفت و با دست خود [[اشک]] از چشمانش [[پاک]] کرد و او را دلداری داد و سپس [[دستور]] داد تا قافله در آنجا فرود آید<ref>صالحی دمشقی، سبل الهدی والرشاد، ج ۹، ص ۶۷؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۲۳۴ همو، تاریخ اسلام، ج ۴، ص ۶۹.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۶.</ref>.
*در برخی منابع نیز [[روایت]] شده است که روزی [[عایشه]] و [[حفصه]] – [[همسران رسول خدا]]{{صل}} – به [[صفیه]]، دختر [[حیی‌ بن اخطب]] - [[همسر]] دیگر [[رسول خدا]]{{صل}} – [[تفاخر]] کرده، خود  را به [[علت]] نسبی‌شان با [[رسول خدا]]{{صل}} از او [[برتر]] شمردند. همچنین آنان [[صفیه]] را [[سرزنش]] کردند و او را دختر [[یهودی]] خواندند. پس [[صفیه]]، در حالی که [[گریه]] می‌کرد، به نزد [[نبی خاتم]]{{صل}} وارد شد و [[رسول خدا]]{{صل}} از او [[علت]] گریه‌اش را پرسید؛ [[صفیه]] گفت: "[[عایشه]] و [[حفصه]] به او [[دشنام]] داده و برای [[تحقیر]]، وی را [[یهودی]] خوانده‌اند". آن [[حضرت]] با [[محبت]]، برای کاستن از [[اندوه]] [[صفیه]] به وی فرمود: "چرا تو به آنان نگفتی که پدرم، [[هارون]] و عمویم، [[موسی]] و شوهرم [[محمد]]{{صل}} است؟"<ref>الطبقات الکبری، ج ۸، ص ۱۰۰؛ أحمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۴۴۴ و ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۲، ص ۳۷۴.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۶.</ref>.
*پذیرش عذر [[همسر]] نیز از دیگر اوصاف [[رسول خدا]]{{صل}} است. [[روایت]] کرده‌اند که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در [[حجة الوداع]] به [[زینب بنت جحش]] فرمود: "آیا [[صفیه]] را هم پشت شتر خود سوار می‌کنی؟" او گفت: "من [[زن]] [[یهودی]] تو را مهمان کنم؟" [[پیامبر]]{{صل}} از سخن او سخت آزرده شد و مدتی از او کناره گرفت؛ اما اندکی بعد با [[پشیمانی]] [[زینب]]، ایشان هم، عذر او را پذیرفت<ref>مسند احمد، ج ۶، ص ۳۳۸؛ الهیثمی، مجمع الزوائد، ج ۴، ص ۳۲۱ و سیر أعلام النبلاء، ج ۲، ص ۲۳۴.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۷.</ref>.
*از دیگر صفات [[نیک]] [[رسول خدا]]{{صل}} در [[رفتار]] با همسرانش این بود که به سرعت بر همسرانش [[خشم]] نمی‌گرفت؛ بلکه از راه‌های مختلف می‌کوشید تا آنان را متوجه اشتباه خود کند و آن [[حضرت]] به تناسب، از روش مخصوصی استفاده می‌کرد؛ مثلا گاه با قطع رفت و آمد و گاه با قطع [[گفتگو]] به طور موقت، مسئله را حل می‌کرد؟<ref>اسدالغابه، ج ۶، ص ۱۷۱ و امتاع الأسماع، ج ۶، ص ۱۲۰.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۷۶.</ref>.


==[[رفتار]] [[رسول خدا]]{{صل}} با [[خانواده]] به [[روایت]] [[همسران]]==
امروزه در بسیاری از کشورها آمار [[طلاق]] بسیار نگران کننده است که به صورت یک معضل [[اجتماعی]] در آمده است؛ چه باید کرد تا کانون گرم خانواده فرو نپاشد؟ در پاسخ باید گفت که رعایت امور ذیل می‌تواند آنها را در این زمینه کمک کند:
*در پایان، به [[نقل]] برخی گفته‌های [[همسران رسول خدا]]{{صل}} می‌پردازیم که پس از [[وفات]] آن [[حضرت]]، بر زبان رانده‌اند. گفته‌های [[همسران پیامبر]]{{صل}} درباره خلق نیکوی آن بزرگوار در [[خانواده]]، بهترین تأیید بر [[صداقت]] [[رسول خدا]]{{صل}} در [[محبت]] به [[خانواده]] است. [[روایت]] شده است، عده‌ای از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} پس از [[وفات]] ایشان جمع شدند و گفتند: "چه خوب است کسی را نزد [[همسران رسول خدا]]{{صل}} بفرستیم و از چگونگی [[اعمال]] آن در خانه بپرسیم تا از ایشان [[پیروی]] کنیم". سپس آنها شخصی را نزد همه [[همسران پیامبر]]{{صل}} فرستادند؛ پس از مدتی، فرستاده برگشت و از همه آنان یک پاسخ آورد و آن اینکه شما از [[اخلاق]] و [[رفتار پیامبر]] تان بپرسید؛ [[اخلاق]] او همان [[اخلاق]] [[قرآنی]] بود<ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۲۷۳.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۷.</ref>.
# '''گرامی داشتن:''' زن و مرد باید هم‌دیگر را گرامی بدارند؛ [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرمود: «زنی خوش‌بخت است که شوهرش را گرامی داشته به او [[احترام]] بگذارد»<ref>{{متن حدیث|... وَ سَعِيدَةٌ سَعِيدَةٌ امْرَأَةٌ تُكْرِمُ زَوْجَهَا}}؛ منتخب میزان الحکمه، ح۲۸۱۱.</ref>. زن و مرد هر دو باید نهایت تلاش خود را به کار گیرند تا احترام هم‌دیگر را نگه دارند. آنها اگر از پدر و مادر هم دیگر، یا از [[خویشان]] و بستگانشان به بدی یاد کنند، بدون تردید این رفتار به مرور [[زمان]] اثر منفی در روابط دوستانه آنها خواهد گذاشت. اما چنان چه آنها احترام یک‌دیگر و [[فامیل]] هم‌دیگر را نگهدارند، این امر به مرور زمان موجب ازدیاد [[محبت]] و [[دوستی]] بین آنها می‌گردد.
*[[عایشه]] - [[همسر پیامبر]]{{صل}}- نیز در توصیف اوصاف [[اخلاقی]] [[رسول خدا]]{{صل}} در منزل گفته است، او ملایم‌ترین و گرامی‌ترین [[مردم]] بود؛ وی مردی چونان دیگر مردان بود، با این تفاوت که همواره لبخند به لب داشت<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج ۳، ص ۳۸۳، ابوسعید خرگوشی، شرف المصطفی، ج ۴، ص ۵۵۵ و اسحاق بن راهویه، مسند ابن راهویه، ج ۳، ص ۱۰۰۸.</ref>. [[رسول خدا]]{{صل}} هرگز  مسلمانی را [[لعن]] نکرد  و به کسی [[دشنام]] نداد<ref>الطبقات الکبری، ج۱، ص ۲۷۶؛ قاضی عیاض اندلسی، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ج ۲، ص ۴۴۱ و دلائل النبوه، ج۱، ص۳۱۴.</ref> و هیچ [[زن]] و کنیزی را نزد  و به دست خود ضربه‌ای بر کسی وارد نکرد؛ مگر  در [[جنگ]] و [[جهاد]] [[راه خدا]]<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص ۱۶۵ و دلائل النبوه، ج۱، ص۳۱۲؛ الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ج ۱، ص ۲۲۶ و تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۲۶.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۷-۶۸۸.</ref>.
# '''خدمت به هم‌دیگر:''' اگر مرد به زنش خدمت نماید، [[خداوند]] به او [[پاداش]] می‌دهد؛ [[رسول اکرم]]{{صل}} فرمود: «اگر مردی به زنش آب بدهد آن مرد [[اجر]] و پاداش دارد»<ref>{{متن حدیث| إِذَا سقی الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ أُجِرَ }}؛ منتخب میزان الحکمه، ص۲۸۰۶.</ref>. از [[امام کاظم]]{{ع}} نیز [[روایت]] شده است: [[جهاد]] [[زن]] در [[نیکو]] شوهرداری کردن اوست: {{متن حدیث|جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ}}<ref>منتخب میزان الحکمه، ص۲۸۰۵.</ref>. در حدیث نبوی آمده است: خدمتی که [[انسان]] به [[زن]] خود می‌کند، [[صدقه]] است: {{متن حدیث| خِدْمَتِكَ زَوْجَتَكَ صَدَقَةُ }}<ref>نهج الفصاحه، ح۱۴۳۵.</ref>. مرد باید بکوشد زمینه [[آسایش]] و [[رفاه]] زن خود را فراهم سازد و زن نیز [[وظیفه]] دارد تا خوب شوهرداری نماید.
# '''[[هدیه دادن]]:''' در [[حدیثی]] از [[پیامبر اسلام]] نقل شده است: هر که به [[بازار]] رود و تحفه‌ای بخرد و برای [[خانواده]] خود به [[خانه]] آورد، چنان است که که گویا صدقه‌ای برای جمعی از [[فقرا]] داده است: {{متن حدیث|مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَةً فَحَمَلَهَا إِلَى عِيَالِهِ كَانَ كَحَامِلِ صَدَقَةٍ إِلَى قَوْمٍ مَحَاوِيجَ}}<ref>منتخب میزان الحکمه، ح۲۸۲۲.</ref>. در بسیاری از [[روایات]]، به هدیه دادن تأکید شده است که این امر موجب ازدیاد [[محبت]] می‌گردد.
# '''صبر بر بد اخلاقی زن:''' در حدیثی از پیامبر اسلام{{صل}} آمده است که فرمود: کسی که بر [[اخلاق]] بد همسرش [[صبر]] نماید، در هر شب و [[روز]] به اندازه صبر ایوب به او [[ثواب]] می‌دهند: {{متن حدیث|مَنْ صَبَرَ عَلَى سُوءِ خُلُقِ امْرَأَةٍ وَ احْتَسَبَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَى بِكُلِّ مَرَّةٍ يَصْبِرُ عَلَيْهَا مِنَ الثَّوَابِ مَا أَعْطَى أَيُّوبَ{{ع}}...}}<ref>منتخب میزان الحکمه، ح۲۸۱۲.</ref>. زن و شوهر باید اساس زندگی‌شان را بر گذشت و [[شکیبایی]] قرار بدهند، که هر چند به قول [[شاعر]] صبر تلخ است، اما بار شیرین دارد. با فرض این که زن انسان بد اخلاق هم باشد و مرد، وی را تحمل کند، شاید بعد از مدتی به کاستی خود پی برد و درصدد [[اصلاح]] اخلاق خود بر آید.
# '''[[صداقت]]:''' [[انسان]] باید صادق باشد؛ یعنی به [[راستی]] آن چیزی باشد که هست، بدون این که خودنمایی کند. شخص قابل اعتماد کسی است که به احساس‌های خود، [[آگاه]] است و در [[زمان]] مناسب آنها را بروز می‌دهد. راست‌گو در هر شرایطی، به گونه‌ای با دیگران و همسرش [[رفتار]] می‌کند که آنها او را آن‌گونه می‌شناسند که هست؛ یعنی بیرون و درونش یکی است، اما شخص اعتمادناپذیر، [[احساس‌ها]]، [[ارزش‌ها]]، انگیزه‌ها و اندیشه‌های واقعی خود را پنهان میسازد و متأسفانه حالت [[دفاعی]] و [[پنهان‌کاری]] او در برابر دیگران باعث می‌شود تا او در [[روابط اجتماعی]] خود موفق نباشد. [[صداقت]] برای هر گونه روابط پویا مورد نیاز است<ref>مهارت‌های ارتباطی، ص۴۱۵.</ref>.
# '''[[آسان‌گیری]]:''' [[زندگی]] را نمی‌توان با نق زدن و [[اعتراض]] به سر کرد. [[زن]] و شوهر که زیر یک چتر، زندگی می‌کنند باید همواره بکوشند زندگی را زیاد سخت نگیرند. شاید نتوان خانه‌ای را یافت که در آن هیچ‌گونه دعوا و مشاجره‌ای بین [[زن]] و شوهر وجود نداشته باشد. در یک ضرب‌المثل انگلیسی آمده که [[نزاع]] بین زن و شوهر مانند طوفان در میان لیوان است؛ یعنی اهمیت چندانی ندارد و زودگذراست. اما [[انسان]] [[عاقل]] باید خود را حتی در گرداب چنین طوفانی نیز قرار ندهد که تکرار آن خطرناک است.
# '''تأمین نیازهای ضروری:''' در [[دین مبین اسلام]] آمده که یکی از [[وظایف]] شوهر فراهم کردن نیاز‌های ضروری زنش است. او باید استراحت‌گاه، [[لباس]] و خوراک همسرش را آن‌گونه که [[شأن]] و امکانات‌شان اقتضا می‌کند، تهیه نماید. در [[رسالة الحقوق]] [[امام سجاد]] و همچنین [[فروع کافی]] آمده است: {{متن حدیث|تُطْعِمَهَا وَ تَكْسُوَهَا}}<ref>رسالة الحقوق، ص۹، فروع کافی، باب ۳۴۳، ح۱.</ref>؛ «شوهر باید خوراک و لباس زنش را فراهم کند». [[حدیثی]] از [[امام صادق]]{{ع}} نقل شده که: {{متن حدیث|يُشْبِعُهَا وَ يَكْسُوهَا وَ إِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَهَا}}<ref>کافی، باب حق المرأة علی الزوج، ص۵۱۱.</ref>؛ «شوهر خوراک و لباس زنش را تهیه کند و اگر خطایی از وی دید، او را ببخشد».
# '''[[بخشش]] خطاها:''' امام سجاد{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ إِذَا جَهِلَتْ عَفَوْتَ عَنْهَا}}<ref>رسالة الحقوق، ص۹.</ref>؛ اگر [[همسر]] کسی اشتباهی را مرتکب شد، [[انسان]] باید از اشتباهایش چشم بپوشد». نه این که در پی [[آزار]] او براید که به دور از [[مردانگی]] است<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۱۰۲-۱۰۶.</ref>.


==قدردانی از [[همسر]]==
== [[مسئولیت‌پذیری]] [[زن]] و مرد در نگاه [[ائمه]]{{عم}} ==
*[[رسول خدا]]{{صل}} علاقه و [[محبت]] خاصی به [[حضرت]] [[خدیجه]]{{س}} داشت؛ به گونه‌ای که تا وقتی [[حضرت]] [[خدیجه]]{{س}} زنده بود، به [[احترام]] او [[همسر]] دیگری [[اختیار]] نکرد. [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[وفات]] [[حضرت]] [[خدیجه]]{{س}} نیز با تمام وجود به او اظهار [[عشق]] و علاقه می‌کرد و لحظه‌ای از یاد آوری ارزش‌های وجودی‌اش غافل نمی‌شد و [[حق]] شناسانه، زحمات خدمات او را یادآوری و از او قدردانی می‌کرد. [[نقل]] شده است، این کار [[پیامبر]]{{صل}} موجب [[حسد]] بعضی [[زنان]] آن [[حضرت]] شده بود<ref>نویری، نهایة الأرب، ص ۱۷۲؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۱۳۴؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۶، ص۸۴-۸۵؛ الطبرانی، المعجم الکبیر، ج ۲۳، ص ۹ و ۱ ۱۲ و محمد بن احمد دولابی، ص۶۵.</ref> و آنها گاهی به آن [[حضرت]]{{صل}} [[اعتراض]] می‌کردند. [[عایشه]] [[روایت]] می‌کند که [[رسول خدا]]{{صل}} به گونه‌ای از [[خدیجه]]{{س}} یاد می‌کرد که گویی در [[دنیا]] [[زن]] دیگری جز [[خدیجه]]{{س}} نیست<ref>سید بن طاووس، الطرائف، ج۱، ص۲۹۱؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۳، ص۱۲۸؛ تقی الدین مقریزی، امتناع الاسماع، ج۲، ص۲۲۶ و العینی، عمدة القاری، ج ۱۶، ص ۲۸۰.</ref>؛ او همواره از [[خدیجه]]{{س}} یاد می‌کرد و از خانه خارج نمی‌شد؛ مگر آنکه از او یاد می‌کرد؛ روزی [[غیرت]] زنانگی‌ام بر من مسلط شد و گفتم: او پیرزنی بیش نبود که [[خدا]] [بعد از مرگش] بهترش را نصیب تو کرد؛ پس آن [[حضرت]]{{صل}} به شدت برآشفت و فرمود: "نه! به [[خدا]] قسم [[خدا]] بهتر از او را نصیبم نکرد. او زمانی به من [[ایمان]] آورد که [[مردم]] [[کافر]] بودند و زمانی تصدیقم کردند کرد که و [[مردم]] تکذیبم می‌کردند و زمانی با مالش به من [[یاری]] رساند که [[مردم]] مرا [[تحریم]] کردند و [[خدا]] از او فرزندانی نصیبم کرد که از دیگر [[زنان]] نصیبم نکرد"<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ص ۱۰۳؛ نهایة الأرب، ص ۱۷۲؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۲۳ و الذریة الطاهره، ص ۵۳.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۸-۶۸۹.</ref>.
ماهیت حیات مادی و شاکله طبیعی موجودات، بر جنس مذکر و مؤنث [[استوار]] است و در گردونه [[منظم]] آن، هر موجودی رسالتی در جهت کمال متناسب خویش و وظیفه‌ای در همسویی و هماهنگی در بستر [[خانواده]] برعهده دارد. بر همین اساس، زوجیت نقشی تعیین کننده در رهسپاری به سوی کمال دارد و [[تشکیل خانواده]] عالی‌ترین وجهه این [[رسالت]] است.
*یاد و نام [[خدیجه]]{{س}} برای [[حضرت]]، چندان [[عزیز]] بود که [[عایشه]] نیز برای [[تقرب]] به [[رسول خدا]]{{صل}} از نام و یادش [[بهره]] می‌جست<ref>علی بن عیسی، اربلی، کشف الغمه، ج ۱، ص ۵۰۸.</ref>. [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} بارها به یاد [[خدیجه]]{{س}} می‌گریستند و می‌فرمودند:  {{متن حدیث| أَيْنَ‌ مِثْلُ‌ خَدِيجَة{{س}}؟}}"<ref>بحارالانوار، ج ۳۴، ص ۱۳۱.</ref> نهایت [[عشق]] و علاقه [[حضرت]]{{صل}} به [[خدیجه]]{{س}} را می‌توان در روز [[فتح مکه]] دریافت. در آن روز ایشان مسیر حرکت خود را به گونه‌ای تعیین فرمود که از کنار [[مزار]] [[خدیجه]]{{س}} عبور کند. ایشان در ‌حجون، در کنار [[قبر]] [[خدیجه]]{{س}} [[خیمه]] زد و از آنجا [[لشکر]] [[مسلمانان]] را [[فرماندهی]] کرد<ref>محمد الطبری بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج ۳، ص ۵۶ و البدایه و النهایه، ج ۴، ص ۲۹۰.</ref>. علاقه [[پیامبر]]{{صل}} به [[خدیجه]] به حدی بود که از هر چیز و هر کسی که به نوعی یاد و نام [[خدیجه]]{{س}} را برایش تداعی می‌کرد، به [[شایستگی]] استقبال می‌کرد. [[نقل]] شده است، زمانی که [[ابوالعاص بن ربیع]]، [[همسر]] [[زینب]]، دختر [[رسول خدا]]{{صل}} در [[بدر]] به [[اسارت]] [[سپاه اسلام]] در آمد، [[زینب]] برای فدیه او اموالی که گردنبند یادگاری مادرش نیز در آن بود، برای [[رسول خدا]]{{صل}} به [[مدینه]] فرستاد. [[حضرت]] با دیدن این گردنبند، [[اشک]] در چشمانش حلقه بست و از [[مسلمانان]] خواست که اگر [[صلاح]] بدانند [[اسیر]] [[زینب]] را به [[احترام]] [[خدیجه]]{{س}} رها سازند و اموالی را هم که برای فدیه او فرستاده شده بود، به خودش برگردانند. [[مسلمانان]] نیز پذیرفتند و چنین کردند<ref>تاریخ الطبری، ج ۱۱، ص ۴۹۹؛ الطبقات الکبری، ج ۸، ص ۲۶ و الذریة الطاهره، ص ۲۸.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۹.</ref>.
*[[عشق]] به [[خدیجه]]{{س}} باعث شده بود که [[دوستان]] [[خدیجه]]{{س}} نیز نزد [[پیامبر]]{{صل}} [[محبوب]] باشند<ref>محمد بن حسن فتال نیشابوری؛ روضة الواعظین، ج ۲، ص ۲۶۹ و کشف الغمه، ج ۱، ص ۵۸.</ref>. ایشان هر گاه گوسفندی را سر می‌برید، قسمتی از آن را برای [[دوستان]] [[خدیجه]]{{س}} می‌فرستاد<ref>نهایة الأرب، ص۱۷۲؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۱۳۴؛ اسدالغابه، ج ۶، ص ۸۴ - ۸۵، المعجم الکبیر، ج ۲۳، ص۱۲ و الذریعة الطاهره، ص۶۵.</ref> و می‌فرمود: "من هم [[دوستان]] [[خدیجه]]{{س}} را [[دوست]] می‌دارم"<ref>الاصابه، ج۸، ص۱۰۳.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۸۹.</ref>.
�
==رعایت [[مساوات]] بین [[همسران]]==
*[[رسول خدا]]{{صل}} میان [[همسران]] خود به [[عدالت]] [[رفتار]] می‌کرد. ایشان برای هر یک از [[همسران]]، نوبت خاصی را در نظر گرفته بودند و به نوبت به آنها سر می‌زدند<ref>البخاری، صحیح ، ج ۱، ص ۷۵ و مسند احمد، ج ۳، ص ۱۶۷.</ref>. آن [[حضرت]] در رعایت این نوبت بسیار پایبند بودند و حتی در ایام [[بیماری]]<ref>همان، بیماری که باعث وفاتشان شد.</ref> هم طبق نوبت به منازل هر یک از بانوان خود رفتند تا اینکه با شدت گرفتن [[بیماری]]، از بانوان خود اجازه گرفتند تا در منزل [[عایشه]] بمانند<ref>الطبقات الکبری، ج ۸، ص ۱۳۵؛ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۴۱۵ و البدایه و النهایه، ج ۵، ص ۲۹۲.</ref>.  آن بزرگوار با این همه دقت، بارها می‌فرمود: "خدایا! در [[حد ]][[توانایی]]، در رعایت نوبت آنان می‌کوشم؛ خدایا! در آن‌چه بیرون از [[قدرت]] من است، مرا ملامت نفرما!"<ref>الطبقات الکبری، ج ۸، ص ۱۳۵؛ امتاع الاسماع، ج ۱۰، ص ۲۳۳؛ شرف المصطفی، ج ۴، ص ۲۵۹ و مسند احمد، ج ۶، ص ۱۴۴.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۰.</ref>.
*ایشان هنگام سفرهای خود، میان همسرانش قرعه می‌انداخت و یک یا دو نفر از آنان را با خود همراه می‌کرد <ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص ۱۳۵؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج ۲، ص ۲۹۷؛ امتاع الاسماع، ج ۱۰، ص ۲۳۱؛ دلائل النبوه، ج ۴، ص ۶۳ و مسند احمد، ج ۶، ص ۱۱۷.</ref> و در این سفرها نیز رعایت [[عدالت]] را میان همسرانش از خاطر دور نمی‌داشت. از [[ام سلمه]] [[روایت]] شده است: "در سفر [[حجة الوداع]] [[رسول خدا]]{{صل}} همسرانش را با خود همراه می‌کرد و در هر شبانه روز پیش یکی از آنان بود و با این کار میان آنان [[عدالت]] برقرار می‌کرد"<ref>شیخ طوسی، الامالی، ص ۴۷۵ و بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۲۴۳.</ref>. ایشان در رعایت [[عدالت]] میان [[همسران]] به قدری دقت داشت که گاهی به [[سختی]] می‌افتاد؛ به همین [[علت]]، [[خداوند]] برای [[رفاه]] حال ایشان [[آیه]] تخییر را نازل فرمود<ref>{{متن قرآن| ترجی من تشاء منهن تووی الیک من تشاء و من ابتغیت ممن عزلت فلا، جناح علیک... }} هر یک از  همسرانت را که بخواهی، می‌توانی به تأخیر اندازی و هر کدام را که بخواهی، می‌توانی نزد خود جای دهی و هر گاه بخواهی بعضی از آنها را که برکنار ساخته‌ای، نزد خود جای دهی، گناهی بر تو نیست.... (سوره احزاب، آیه ۵۱).</ref> تا ایشان را از [[مشقت]] این عمل برهاند؛ اما [[پیامبر]]  اکرم{{صل}} با وجود این [[سختی‌ها]]، با [[بزرگواری]] تمام همچنان برای [[اجرای عدالت]] میان همسرانش می‌کوشیدند<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۰.</ref>.
*ایشان در پرداخت مهریه [[همسران]] خویش هم [[عدالت]] را رعایت می‌کردند؛ به گونه‌ای که مهریه هیچ یک از [[همسران]] ایشان از چهارصد درهم<ref>السیرة النبویه، ص ۶۴۵ - ۶۴۷؛ سبل الهدی و الرشاد، ج ۱۱، ص ۱۴۶.</ref> و به [[نقلی]]، پانصد درهم<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج ۱۱، ص ۱۴۶ و نیز ر. ک: الکافی، ج ۵، ص ۳۷۶ و شیخ طوسی، الاستبصار، ج ۳، ص ۲۲۵.</ref> فراتر نرفت. از دیگر موارد [[اجرای عدالت]] میان [[همسران]]، پرداخت یکسان نفقه و هزینه [[زندگی]] است. [[رسول خدا]]{{صل}} در این باره نیز مانند دیگر موارد با [[مساوات]] بین [[زنان]] خود [[رفتار]] می‌کرد. [[نقل]] شده است، ایشان پس از [[فتح خیبر]] به هر کدام از [[زنان]] خود هشتاد وسق<ref>هر وسق، معادل شصت پیمانه است.</ref> خرما و بیست وسق جو پرداخت<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج ۲، ص ۶۹۳، الطبقات الکبری، ج ۸، ص ۴۵ و ۱۱۱؛ صحیح مسلم، ج ۵، ص ۲۶ و ابن حبان، صحیح، ج ۱۱، ص ۶۰۹.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۱.</ref>.


==دادن هدیه به [[همسر]]==
بر این اساس، روابط زن و شوهر با تشکیل خانواده شکل می‌گیرد و در این محیط معنا می‌یابد؛ چراکه زن و مرد با [[ازدواج]]، به رابطه‌ای فراتر از رابطه دو [[انسان]] [[بیگانه]] دست یافته‌اند و [[خوشبختی]] و [[سعادت]]، یا [[بدبختی]] و [[شقاوت]] آنها به یکدیگر گره خورده است و بیش از پیش در یکدیگر اثر گذارند. نگاه آنها به یکدیگر، از سر [[مودت]] و [[رحمت]] است و [[رفتار]] و سخن آنها با یکدیگر معنای دیگری به [[زندگی]] بخشیده است. رابطه زن و شوهر، سرچشمه همه عاطفه‌ها و بستر گیراترین رابطه‌هاست. روابط زن و شوهر، جلوه‌ای از [[برترین]] هنر زندگی و کامل‌ترین شکل ارتباط [[انسانی]] است.
*[[رسول اکرم]]{{صل}} هدیه دادن به [[همسر]] را امری بسیار [[پسندیده]] دانسته، توصیه می‌فرمودند که [[مسلمانان]] برای ابراز علاقه به [[همسران]] خویش، هدایایی را به آنان اهدا کنند، آن بزرگوار می‌فرمودند: "هرکس تحفه‌ای از بازار بخرد و برای [[خانواده]] خود ببرد، [[پاداش]] او نزد [[خدا]] مانند کسی است که به [[مستمندان]] [[کمک]] کرده باشد"<ref>امالی صدوق، ص ۵۷۷؛ روضة الواعظین، ج ۲، ص ۴۲۹ و مکارم الاخلاق، ص ۲۲۱.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۱.</ref>.


==[[همکاری]] با [[همسران]] در امور خانه==
از این رو، اهمیت این ارتباط که پایه‌های اصلی خانواده را تشکیل می‌دهد، هم به لحاظ [[اجتماعی]] و هم به لحاظ [[دینی]]، مورد توجه اندیشمندان علوم اجتماعی و [[عالمان دین]] واقع شده است. خانواده در اسلام، مأمنی برای رسیدن به [[آرامش]] و [[امنیت]] و محل انس و [[الفت]] [[انسان‌ها]] با یکدیگر است که افراد خانواده از طریق آن به اهداف والای الهی می‌رسند. در [[قرآن کریم]] بارها به [[هدف آفرینش]] زن و مرد که رسیدن به آرامش در کنار یکدیگر است، اشاره شده است.
*[[کمک]] مرد به [[همسر]] در امور خانه از نشانه‌های علاقه‌مندی و [[محبت]] فراوان مرد به [[خانواده]] است. در [[اسلام]]، [[کمک]] به [[همسر]] در امور خانه، از [[فضایل]] یک [[انسان]] [[وارسته]] و خود ساخته، برشمرده و بر انجام آن بسیار تأکید و سفارش شده است<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۱-۶۹۲.</ref>.
*در [[سیره]] [[رسول خدا]]{{صل}} آمده است که ایشان با اهل خانه خود در انجام کارهای خانه شرکت می‌فرمود. خاتم [[انبیاء]]{{صل}} به دست [[مبارک]] خویش، گوسفندان را می‌دوشید و جامه و کفش خود را می‌دوخت<ref>الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۷۵ و تاریخ مدینه دمشق، ج۴، ص۵۸.</ref>؛ در خانه را بر روی مراجعه کنندگان می‌گشود و در این کار از دیگران [[سبقت]] می‌گرفت؛ شترانش را عقال می‌بست و شیرشان را می‌دوشید؛ خانه را جارو می‌کرد و چون خادمش از کار آرد کردن خسته می‌شد، به او [[یاری]] می‌رساند و گندم و جو آرد می‌کرد<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۴۶ و بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۲۷.</ref>؛ ایشان به حیوانات خود [[آب]] و [[غذا]] می‌داد و گاه، بارهای خدمتکار خسته اش را به دوش می‌کشید؛ آن [[حضرت]]، [[آب]] وضوی شبش را خود، آماده می‌کرد و کنار بستر خوابش می‌برد و به دست خود برای همسرانش گوشت، [[خرد]] می‌کرد<ref>المناقب، ص۱۴۶.</ref> و [[حیا]] [[مانع]] نمی‌شد که آن [[حضرت]]{{صل}} خود نیازمندی‌های خانه خود را از بازار تهیه نکند و بار خود را با دست [[مبارک]] به منزل [[نبرد]]<ref>حسن بن أبی الحسن دیلمی، ارشاد القلوب، ص ۱۱۵؛ الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ج۱، ص۲۶۶ و عیون الاثر ج ۲، ص ۴۰۲.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۲.</ref>.
*روزی از [[عایشه]] - [[همسر]]  [[پیامبر]]{{صل}} پرسیده شد: "[[پیامبر]]{{صل}} در خانه چه می‌کرد؟" گفت: "جامه‌اش را می‌دوخت و کفش خود را پینه می‌زد و همان کارهایی را می‌کرد که دیگر مردان در خانه انجام می‌دهند"<ref>الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۷۵ ؛ دلائل النبوه، ج ۱، ص ۳۲۸ - ۳۲۹؛ تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۵۹ و مسند احمد، ج۶، ص۱۲۱.</ref>. در روایتی دیگر نیز از [[عایشه]] چنین [[نقل]] شده است که آن [[حضرت]]{{صل}} [[کمک]] کار [[خانواده]] خود بود و کارهای شخصی اش را به کسی واگذار نمی‌کرد و خود انجام می‌داد<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۵۹؛ عیون الاثر، ج ۲، ص ۴۰۲، صحیح ابن حبان، ج ۱۲، ص ۴۹۰ و الطبقات الکبری ج ۱، ص ۲۷۵.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۲.</ref>.


==[[صبر]] و [[مدارا]] با [[همسر]] در [[سیره عملی]] [[رسول خدا]]{{صل}}==
=== [[وظایف]] زن و شوهر ===
*در [[سیره عملی]] [[پیامبر]]{{صل}} مصادیق فراوانی از مداراهای آن [[حضرت]]{{صل}} با [[خانواده]] دیده می‌شود؛ ایشان [[زن]] را در ظرافت و [[لطافت]] و در عین حال در [[ضعف]] و شکنندگی به شیشه، [[تشبیه]] کرده، فرموده‌اند: "با شیشه‌ها [[مدارا]] کنید"<ref>صحیح بخاری، ج۷، ص۱۱۱؛ مسند احمد، ج ۳، ص ۱۱۱ و عمدة القاری، ج ۲۲، ص ۱۸۵.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۲.</ref>.
اکنون با توجه به اهمیت خانواده و در نظر گرفتن رکن اصلی آن، که مرکب از [[زن]] و شوهر است، اهمیت ارتباط متقابل زن و شوهر نیز آشکار می‌گردد. رابطه زن و شوهر، رابطه [[مهرورزی]] و محبت‌پذیری، [[عهد]] و [[وفا]]، گذشت و [[ایثار]]، [[سخاوت]] و [[احسان]]، [[مودت]] و [[مروت]]، [[صداقت]] و [[درستی]] است. در این رابطه صمیمی، هر یک از زن و شوهر وظایفی در قبال یکدیگر دارند که این روابط دو طرفه را از سه جنبه می‌توان بررسی کرد:
*[[رسول خدا]]{{صل}} با خطاهای [[همسران]] خود نیز [[مدارا]] می‌کرد. آن [[حضرت]] در مقابل سخنان و رفتارهای همسرانش که گاه باعث رنجش شدید ایشان می‌شد، بزرگوارانه [[مدارا]] کرده، با [[اخلاق نیکو]] و سعه صدر با آنان [[رفتار]] می‌کرد؛ ایشان هیچ گاه در مقابل آنان گفتار یا [[رفتار]] [[خشونت]] آمیز از خود بروز نداد و هیچ گاه کسی را نزد<ref>الطبقات الکبری، ج ۸، ص ۱۶۵ و اسد الغابه، ج ۱، ص ۳۶</ref>؛ بلکه از راه‌های مختلفی چون ترک [[هم‌نشینی]]، صحبت نکردن موقت و... سعی می‌کرد آنان را متوجه اشتباه خود کند<ref>اسدالغابه، ج ۶، ص ۱۷۱ و امتاع الأسماع، ج ۶، ص ۱۲۰.</ref>. [[حضرت]]، تنبیه بدنی [[همسران]] را امری [[زشت]] برمی شمرده، آن را مایه شرم می‌دانستند و می‌فرمودند: "شگفتا که کسی از شما [[همسران]] خود را چونان بردگان می‌زند و سپس بدون دلجویی، با او مراوده می‌کند!"<ref>الطبقات الکبری، ج ۸، ص ۱۶۵.</ref> ایشان به مردان توصیه می‌فرمودند که در صورت [[خشم]] گرفتن بر همسرانشان، به جای زدن آنان با چوب، آنها را با [[گرسنگی]] و کم محلی [[ادب]] کنند تا در [[دنیا]] و [[آخرت]] سود ببرند<ref>تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ص ۱۵۹ و محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۲۵۰.</ref>؛ [[رسول خدا]]{{صل}} [[صبر]] مردان را در برابر ناملایمات همسرانشان خواستار بودند و بدان سفارش می‌کردند و می‌فرمودند: "هر مردی که [[اخلاق]] بد [[همسر]] خود را به سبب [[پاداش]] آن [[تحمل]] کند، [[خداوند]]، [[پاداش]] شاکران را به وی عطا خواهد کرد"<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۱۶؛ امالی صدوق، ص ۴۳۰ و مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۶۲.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۳.</ref>.
# [[وظائف]] مشترک زن و شوهر؛
# [[وظایف]] خاص مرد؛
# وظایف خاص زن.


==نمونه‌هایی از مدارای [[پیامبر]]{{صل}} با همسرانش==
==== وظایف متقابل زن و شوهر ====
*[[سیره]] نگاران موارد بسیاری از مداراهای [[رسول خدا]]{{صل}} را با [[همسران]] خویش [[نقل]] کرده‌اند که در ادامه مواردی را یادآور می‌شویم: [[عایشه]] می‌گوید: "[[پیامبر خدا]]{{صل}} در روزی که نوبت، مخصوص من بود، در حجره‌ام نشسته بود و آن روز، [[صفیه]] از همان غذایی که من درست کرده بودم، برای [[پیامبر]]{{صل}} فرستاده بود. وقتی ظرف [[غذا]] را در دست کنیز [[صفیه]] دیدم، از شدت [[خشم]] تنم به لرزه افتاد؛ پس ضربه‌ای به آن ظرف زدم و آن را انداختم. پیامیر{{صل}} به من نگاهی کرد که آثار [[ناراحتی]] را در چهره‌اش دیدم و گفتم: "به [[خدا]] [[پناه]] می‌برم از اینکه [[رسول خدا]]{{صل}} امروز مرا نفرین کند. پس به [[پیامبر]]{{صل}}  گفتم: [[کفاره]] این عمل چیست؟ فرمودند: "مانند طعامش، به او طعام بده و مانند ظرفش، ظرفی تهیه کن"<ref>مسند احمد، ج ۶، ص ۲۷۷؛ سبل الهدی و الرشاد، ج ۹، ص ۷۰ - ۷۱ و مجمع الزوائد، ج ۴، ص ۳۲۱.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۳-۶۹۴.</ref>.
# '''اظهار محبت''': آنچه اعضای [[خانواده]] را که رکن مهم آن زن و شوهر هستند، در خانواده گردهم می‌آورد، گذشته از ضرورت‌ها، پیوندی [[مقدس]] و درونی است که همان [[محبت]] و [[احساس]] علاقه به یکدیگر است. اساس [[زندگی]] [[خانوادگی]] بر محبت است. [[قرآن کریم]] در این باره می‌فرماید: «و از نشانه‌های او اینکه از [نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان‌ها آرام گیرید و میانتان [[دوستی]] و [[رحمت]] نهاد. آری، در این [[نعمت]] برای مردمی که می‌اندیشند، قطعاً نشانه‌هایی است»<ref>سوره روم، آیه ۲۱.</ref>.
*از دیگر موارد مدارای آن [[حضرت]]، جریان [[توطئه]] [[حفصه]] و [[عایشه]] برای [[مانع]] شدن از رفتن [[رسول خدا]]{{صل}} به خانه یکی دیگر از همسرانش بود. روزی [[رسول خدا]]{{صل}} در خانه یکی از همسرانش ([[زینب بنت جحش]]) مقداری عسل خورده بود و از آن عسل خیلی خوشش آمده بود. وقتی [[عایشه]] و [[حفصه]] از جریان مطلع شدند، با هم [[توطئه]] کردند که هر وقت [[پیامبر]]{{صل}} نزد هر کدام از آنها آمد، به او بگویند: "چه خورده‌ای؛ زیرا دهانت بوی [[بدی]] می‌دهد تا به این روش، [[حضرت]] دیگر از آن عسل نخورد؛ آنان با این کار موفق شدند آن [[حضرت]] را از رفتن به خانه [[زینب]] باز دارند<ref>صحیح بخاری، ج ۶، ص ۱۶۷؛ مسند احمد، ج ۶، ص ۲۲۱؛ صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۸۵ - ۱۸۶ و ابن الاشعث السجستانی، سنن ابی داوود، ج ۲، ص ۱۹۱ - ۱۹۲.</ref>. وقتی [[حضرت]]، از [[توطئه]] آنان مطلع شد، سخت ناراحت شد؛ ولی با آنان [[مدارا]] کرد<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۴.</ref>.
# '''[[خوش اخلاقی]]''': [[خداوند متعال]]، همان‌گونه که در [[قرآن کریم]] فرمود: {{متن قرآن|وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref> و [[مودت]] را میان زوجین قرار داد؛ اما این بدان معنا نیست که با پیوند زوجیت، این مودت محقق می‌گردد و به هیچ عنوان زایل نخواهد شد؛ بلکه عملکرد زوجین در تقویت یا کمرنگ کردن آن نقش بسزایی دارد. چنان که [[دشمنی‌ها]] و کینه‌توزی‌های [[زن]] و شوهر در برخی [[خانواده‌ها]]، بیانگر این واقعیت است که نوع [[رفتار]] آنها در تحکیم و تضعیف این موهبت الهی نقش مهمی را ایفا می‌کند. در این میان، [[خوش‌اخلاقی]] نیز مودت و [[دوستی]] در [[محیط خانواده]] را تقویت کند؛ چنان که که در روایت نبوی آمده است: [[خوش‌خویی]]، دوستی را [[استوار]] می‌کند<ref>ابن شعبه حرانی، تحف العقول من آل الرسول، ص۴۵.</ref>.
*همچنین [[نقل]] شده است، روزی [[پیامبر]]{{صل}} [[رازی]] را با [[حفصه]] در میان گذاشت و از او خواست در این باره با کسی سخن نگوید؛ اما [[حفصه]] این [[راز]] را با [[عایشه]] در میان گذاشت<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج ۲، ص ۳۷۶؛ حسین بن مسعود بغوی، معالم التنزیل، ج ۵، ص ۱۱۷؛ جلال الدین سیوطی، الدر المنثور، ج ۶، ص ۲۴۱ و فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۴۷۲.</ref>. [[رسول خدا]]{{صل}} نیز از افشا شدن رازش مطلع شد؛ اما گونه‌ای [[رفتار]] کرد که حتی حاضر نشد، تمام [[رازی]] را که [[حفصه]] افشا کرد، به رخ او بکشد و تنها به قسمتی از آن اشاره کرد<ref>عبدالله بن عمر بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج ۵، ص ۲۲۴؛ جار الله زمخشری، الکشاف، ج ۴، ص ۵۵۶ و مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۴۷۴.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۴.</ref>.
# '''[[آراستگی]]''': یکی از راه‌های نفوذ در [[قلب]] [[همسر]] و تعمیق ارتباط [[زناشویی]]، آراستگی آنها برای یکدیگر است. [[پاکیزگی]] و خودآرایی [[زن]] و شوهر برای یکدیگر، از عوامل تحکیم روابط زناشویی و سبب فراهم شدن محیطی [[لذت‌بخش]] در [[خانه]] است. از این رو، [[روایات]] متعددی در سفارش به پاکیزگی و [[آرایش]] برای استحکام خانواده وارد شده است. از جمله [[حضرت علی]]{{ع}} می‌فرماید: «هریک از شما [مردان] باید خود را برای همسرش آراسته کند؛ همچنان که [[دوست]] دارد همسرش خود را برای او بیاراید»<ref>نعمان مغربی، دعائم الإسلام، ج۱، ص۱۲۳.</ref>.
*از موارد دیگری که [[سیره]] نگاران از مصادیق مدارای آن [[حضرت]] با همسرانش برشمرده‌اند، این است که در سفر [[حجة‌الوداع]]، [[همسران رسول خدا]]{{صل}} نیز با آن [[حضرت]] بودند و بار شتر [[صفیه]]، سنگین بود و شترش هم تندرو نبود. پس آن [[حضرت]] [[دستور]] داد وسایل [[عایشه]] را که سبک بود، به شتر [[صفیه]] و وسایل [[صفیه]] را که سنگین‌تر  بود، به شتر [[عایشه]] منتقل کنند تا سرعت حرکت قافله بیشتر شود. این کار، [[خشم]] [[عایشه]] را برانگیخت؛ پس فریاد زد: "ای [[بندگان خدا]]! این [[زن]] [[یهودی]] بر [[رسول الله]]{{صل}} [[غلبه]] یافته است؛" [[پیامبر]]{{صل}} فرمودند: "یا أم [[عبدالله]]! چون بار شتر تو سبک بود، بار [[صفیه]] را به شتر تو منتقل ساختیم و بار تو را به شتر او"؛ [[عایشه]] خطاب به آن [[حضرت]] گفت: "آیا تو [[گمان]] می‌کنی [[پیامبر خدا]] هستی!" آن [[حضرت]]{{صل}} تبسمی کرد و فرمود: "ای ام [[عبدالله]]! آیا در این باره [[شک]] داری؟" [[عایشه]] گفت: "آیا تو [[گمان]] می‌کنی [[رسول خدا]]{{صل}} هستی؟! آیا [[عدالت]] را رعایت کردی؟!" [[أبوبکر]] با شنیدن حرف‌های [[عایشه]]، سراغ او رفت تا سیلی محکمی به صورتش بزند؛ اما [[پیامبر]]{{صل}} فریاد زد: "ای [[ابوبکر]]! دست نگهدار!" [[ابوبکر]] گفت: "ای [[رسول خدا]]! آیا نشنیدی چه گفت؟"  آن [[حضرت]] در جواب فرمودند: "غیر از من کسی به جزئیات قضایا [[آگاهی]] ندارد"<ref>مجمع الزوائد، ج ۴، ص ۳۲۲؛ ابویعلی موصلی، مسند ابی یعلی، ج ۸، ص ۱۲۹ - ۱۳۰ و سبل الهدی و الرشاد، ج ۱۱، ص ۱۸۲.</ref><ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۹۴-۶۹۵.</ref>.
# '''[[رفق و مدارا]]''': [[مدارا کردن]] در برابر [[مشکلات]] و بداخلاقی‌های [[همسر]]، یکی دیگر از راهکارهای [[حفظ]] پیوند [[خانوادگی]] میان زوجین است؛ در مقابل، کم صبری در برابر خطای دیگران و [[خشونت]] در [[محیط خانواده]]، باعث آتش‌افروزی در این [[جامعه]] کوچک می‌گردد. [[رسول خدا]]{{صل}} فرمودند: «[[ملایمت]]، میمون است و خشونت، شوم. هرگاه خداوند برای خانواده‌ای خیری بخواهد، ملایمت را وارد آن [[خانواده]] می‌کند؛ زیرا ملایمت هیچ‌گاه با هیچ چیز همراه نمی‌شود، مگر اینکه آن را زینت ببخشد؛ و خشونت هرگز با چیزی همراه نمی‌شود، مگر اینکه آن را [[زشت]] بگرداند»<ref>متقی هندی، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج۳، ص۵۲ ـ ۵۱.</ref>.
# '''رفتار نیکو''': [[خوش‌اخلاقی]] و خوش‌رفتاری، یکی دیگر از وظایفی است که در [[سیره]] [[ائمه معصوم]]{{عم}} به آن توجه ویژه‌ای شده است. [[مدارا]] و معاشرت نیکو، جلوه‌ای از این صفات برجسته است. یکی از [[اهداف]] ارزشمند [[ازدواج]]، رسیدن به [[آرامش]] است. از عوامل مؤثر در ایجاد این آرامش در کانون [[خانواده]]، رفتار نیکو و شایسته میان زن و مرد است. با توجه به اهمیت مسئله، خداوند در [[قرآن کریم]]، خطاب به مردان [[مؤمن]] در مورد برخورد با همسرانشان می‌فرماید: {{متن قرآن|وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ}}<ref>«و با آنان شایسته رفتار کنید» سوره نساء، آیه ۱۹.</ref>.
# '''[[مهرورزی]]''': آنچه موجب [[حفظ]]، دوام و بقای خانواده است، رفتارهای محبت‌آمیز و مهربانانه میان [[همسران]] است. [[مهربانی]] و ملاطفت با خانواده، به ویژه با [[همسر]]، از [[دستورات]] [[دین]] و از [[اخلاق]] پیشوایان هدایت است؛ چنان که از [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} [[روایت]] شده که فرمودند: {{متن حدیث|أَحْسَنُ النَّاسِ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً- وَ أَلْطَفُهُمْ بِأَهْلِهِ وَ أَنَا أَلْطَفُكُمْ بِأَهْلِي}}<ref>زید بن علی، مسند زید بن علی، ص۴۷۶.</ref>. در این روایت با توجه به مطلق بودن واژه «ناس» و با در نظر گرفتن مفهوم آن، می‌توان مهرورزی را [[وظیفه]] مشترک زوجین دانست.
# '''[[احترام متقابل]]''': [[خداوند]] به [[انسان]] [[کرامت]] و [[بزرگواری]] بخشیده و فرموده است: {{متن قرآن|وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ...}}<ref>«و به راستی ما فرزندان آدم را ارجمند داشته‌ایم ...» سوره اسراء، آیه ۷۰.</ref>. بر این اساس، انسان از [[احترام]] و [[شخصیت]] [[الهی]] برخوردار است و هیچ کس [[اجازه]] بی‌احترامی به او را ندارد؛ به ویژه همسر انسان. از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] شده است که فرمودند: «هر کس زنی را [به همسری] بگیرد، باید او را گرامی بدارد»<ref>حمیری قمی، ۱۴۱۳، ص۷۰.</ref>.
# '''[[روح]] [[تعاون]] و همکاری در خانه''': از ارکان مهم [[تحکیم خانواده]] و تداوم [[خوشبختی]] آن، تعاون و [[همکاری]] میان [[زن]] و شوهر است. تعاون، پیوند زن و مرد را مستحکم می‌سازد. بیشتر کشمکش‌های زوجین به دلیل دوری آنها از روحیه تعاون است و ریشه بیشتر شکایت‌ها به همین عامل می‌رسد که هر کدام از زن و مرد، ادعای [[استقلال]] می‌کنند و [[زندگی]] را برای خود می‌خواهند؛ [[غافل]] از اینکه آنها دو نفر نیستند؛ بلکه با پیوند [[مقدس]] [[ازدواج]]، یکی گشته‌اند و [[شریک]] [[حقیقی]] [[غم]] و [[شادی]] یکدیگر شده‌اند.
# '''اظهار [[دوستی]]''': یکی از عوامل [[خوشبختی]] و کامیابی خانواده در گرم و باصفا نگه داشتن کانون خانواده، [[اخلاق نیکو]] و اظهار محبت و [[مهربانی]] و [[وفاداری]] در خانواده است. از این رو [[امام علی]]{{ع}} می‌فرمایند: «هیچ [[همنشینی]] مانند نیکخویی و هیچ میراثی گران‌بهاتر از [[ادب]] نیست»<ref>رشاد، دانشنامه امام علی{{ع}}، ج۱۰، ص۲۴.</ref>. ویژگی دیگر که در سیره ائمه اطهار{{عم}} به ویژه در روابط خانوادگی این بزرگواران دیده می‌شود، [[محبت]] و دوستی میان زوجین و اظهار محبت و علاقه و روابط نیکوست.
# '''تلاش در راه [[رفاه]] و [[آسایش]] [[خانواده]]''': فرد بعد از [[ازدواج]]، وظایفی را بر عهده می‌گیرد که باید آنها را به بهترین شکل انجام دهد. یکی از مسئولیت‌هایی که در سیره ائمه{{عم}} نیز آشکارا می‌بینیم، تلاش و کوشش آنان در راستای رفاه و آسایش اعضای خانواده خویش است. از [[وظایف]] مرد بعد از ازدواج، تأمین خوراک، [[پوشاک]] و [[مسکن]] خانواده است. [[امام سجاد]]{{ع}} می‌فرمایند: اینکه داخل [[بازار]] شوم و با پولی که دارم مقداری گوشت برای [[خانه]] تهیه کنم، نزد من محبوب‌تر از آن است که بنده‌ای را در [[راه خدا]] [[آزاد]] کنم<ref>طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۲۴۱.</ref>.<ref>[[ابوالفضل سلمانی گواری|سلمانی گواری، ابوالفضل]]، [[سیره خانوادگی ائمه معصوم (کتاب)|سیره خانوادگی ائمه معصوم]]، ص ۱۷۲-۱۹۲.</ref>


==== [[وظایف]] خاص مرد ====
تعیین قلمرو [[مدیریت]] مرد در [[نظام]] [[خانواده]] بسیار مهم است. مرد در جایگاه [[سرپرست]] خانواده و تنظیم کننده برنامه [[زندگی]]، دارای وظایفی است که باید آنها را مراعات کند. از نظر [[اقتصادی]]، مرد [[مسئول]] تأمین مخارج [[همسر]] و [[فرزندان]] است و باید در حد توان خود به این مهم بپردازد؛ اما [[مسئولیت]] مهم او در [[خانه]]، همان معاشرت نیکو و [[اخلاق پسندیده]] است. در ادامه، فرازهایی از سیره ائمه{{عم}} و [[دستورات]] ایشان درباره وظایف مرد در قبال همسر بیان می‌شود.
# '''[[سرپرستی]] و مدیریت''': سرپرستی و مدیریت در خانواده، یک ضرورت اجتماعی است. مجموعه‌های [[انسانی]] بدون مدیریت، سامان نمی‌گیرد و بی‌نظمی و [[هرج‌ومرج]]، شیرازه آن را فرو می‌پاشد. خانواده هم که سلول اولیه پیکره [[اجتماع]] است، بدون مدیریت اصولی و صحیح، سامان نخواهد یافت. مسئولیت خانواده و تأمین وسایل زندگی بر عهده مرد است. در [[اسلام]]، سرپرستی و مدیریت خانواده به مرد واگذار شده است.
# '''محافظت از حریم [[خانواده]]''': یکی دیگر از ویژگی‌های [[مدیریت]] در خانواده «اصل حفاظت» است. یکی از مسئولیت‌های مهم مرد در مقام [[مدیر]] خانواده، حفاظت و پاسداری از حریم خانواده و [[سلامت]] [[زن]] و فرزند و [[عفت]] و [[حجاب]] آنهاست. به عبارت دیگر، تأمین امنیت و محافظت از حریم خانواده بر عهده [[سرپرست]] خانواده، یعنی پدر است. [[امام علی]]{{ع}} در این مورد به فرزند گرامی خویش [[امام حسن]]{{ع}} سفارش می‌کند: «... دفاع از حریم خانواده، نشانه بزرگی است»<ref>میرعظیمی، حقوق والدین، ص۱۶۹.</ref>.<ref>[[ابوالفضل سلمانی گواری|سلمانی گواری، ابوالفضل]]، [[سیره خانوادگی ائمه معصوم (کتاب)|سیره خانوادگی ائمه معصوم]]، ص ۱۹۲-۲۰۰.</ref>


==منابع==
==== [[وظایف]] خاص زن ====
* [[پرونده:152259.jpg|22px]] [[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] و [[فاطمه عادلی|عادلی، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|'''فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم''']]
# '''حق [[تمکین]] و [[اطاعت]] و پذیرفتن مرد به عنوان [[رئیس]] خانواده''': اطاعت و [[فرمان‌برداری]] زن، لازمه مدیریت مرد در خانه و زمینه‌ساز صفا و صمیمیت در [[محیط خانواده]] است. از مصداق‌های این اطاعت، امور جنسی و ورود و خروج زن در خانه است که موجب صفا و استحکام خانواده می‌شود.  در [[روایت]] است که [[یهود]] [[مدینه]] که در [[همسایگی]] [[حضرت فاطمه]]{{س}} بودند، مجلس عروسی داشتند. آنها نزد [[پیامبر اکرم]]{{صل}} آمدند و از حضرت تقاضا کردند به دلیل حق همسایگی، [[اجازه]] دهد دخترش، حضرت فاطمه{{س}} به مجلس آنها آید و مجلس‌شان را رونق دهد. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: «[[فاطمه]] [[همسر]] [[علی بن ابی‌طالب]] است، و در [[اختیار]] اوست»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۳۰.</ref>. بر اساس این [[روایت]]، [[زن]] هر قدر هم بافضیلت باشد، برای خروج از [[خانه]] باید از شوهرش [[اجازه]] بگیرد.
# '''شوهرداری شایسته''': [[همسر]] شایسته و باکمال، به [[محیط خانواده]] [[آرامش]] می‌بخشد و با عوامل [[اضطراب]] و نگرانی که ممکن است [[زندگی]] [[زناشویی]] او را به مخاطره اندازد، [[مبارزه]] می‌کند. او سختی‌های زندگی را در گفتار و عمل، آسان جلوه می‌دهد و به دلجویی از شوهرش می‌پردازد تا [[فقر]] و نداری، بی‌مسکنی و سختی‌های زندگی، او را از پا در نیاورد و برای [[مشکلات]] مادی [[اندوهگین]] نشود.
# '''برخورد [[نیکو]]''': یکی از بارزترین [[صفات پسندیده]] برای [[زن]] که در [[سیره معصومین]]{{عم}} بدان توجه ویژه‌ای شده، [[خوش اخلاقی]] است. [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} متوجه شد که سه [[روز]] است در خانه چیزی برای خوردن وجود ندارد؛ پس از فاطمه{{س}} پرسید: «چرا به من نگفتی؟» حضرت با برخوردی مهرآمیز پاسخ داد: «پدرم مرا [[نهی]] کرده است از اینکه از تو چیزی بخواهم که نتوانی تهیه کنی و فرمود اگر همسرت چیزی به خانه آورد که هیچ، وگرنه از پسرعمویت چیزی مخواه»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳، ج۶، ص۳۱.</ref>.
# '''استقبال گرم از شوهر''': خانواده، کانون آرامش و راحتی است. مرد در بیرون از خانه، با انواع [[ناملایمات]] و [[سختی‌ها]] دست و پنجه نرم می‌کند و [[دوست]] دارد هنگام ورود به خانه، با چهره آرام و [[مهربان]] همسرش روبه‌رو شود و همسرش از او دلجویی کند. از سنت‌های بسیار نیکویی که در [[اسلام]] بدان سفارش شده است و در سیره خانوادگی [[ائمه]]{{عم}} نیز دیده می‌شود، استقبال گرم و مهرآمیز زن از شوهر خویش است. [[رسول اکرم]]{{صل}} در این مورد فرموده‌اند: «[[وظیفه]] زن این است که در خانه به پیشواز شوهرش برود و به وی خوش‌آمد بگوید». همچنین می‌فرمایند: «مواظب باشید به شوهر خویش [[توهین]] و بی‌ادبی نکنید، [[ناسزا]] نگویید و با او برخورد [[نیکو]] و استقبالی گرم از او داشته باشید»<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۵۵۱.</ref>.
# '''حفاظت از [[اموال]] شوهر''': [[زن]] در [[محیط خانواده]]، [[امین]] اموال شوهر است و باید در [[حفظ]] آنها بکوشد؛ تصرفات او با [[اجازه]] و [[رضایت]] شوهرش باشد و بدون رضایت او [[حق]] ندارد چیزی به کسی ببخشد یا از آن اموال، برای کسی سوغات و چشم روشنی ببرد؛ حتی اگر برای [[خویشان]] خود و یا شوهرش باشد. [[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرمایند: «زن، [[نگهبان]] و [[امانت‌دار]] اموال شوهر است و در این باره [[مسئولیت]] دارد»<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۲۴۸.</ref>.
# '''[[قناعت]]''': کدبانوی [[خانه]] برای اینکه [[زندگی]] آرام و [[خوشی]] داشته باشد، باید به آنچه [[خدا]] روزی او کرده است، [[رضا]] دهد، زبان به [[اعتراض]] نگشاید و [[احساس]] ناکامی نکند. [[امام علی]]{{ع}} در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً}}<ref>«بی‌گمان آنان را با زندگانی پاکیزه‌ای زنده می‌داریم» سوره نحل، آیه ۹۷.</ref> می‌فرمایند: «منظور از زندگی پاکیزه، زندگی با قناعت است»<ref>رضی، شرح نهج البلاغه، حکمت ۲۲۹.</ref>.
# '''[[تدبیر]] [[منزل]]''': [[خانواده]] یک نهاد اجتماعی است. در هر نهاد اجتماعی، کارها بر اساس [[همکاری]] و [[تعاون]] پیش می‌رود و اگر همه اعضا همکاری نکنند، آن نهاد دچار اختلال و آشفتگی خواهد شد. در [[اسلام]]، [[وظیفه]] [[مدیریت]] کلان خانواده بر عهده مرد و [[اداره امور]] داخلی [[خانه]]، بر عهده [[زن]] است. مردها به [[حکم]] آنکه [[سرپرست]] خانواده‌اند، وظیفه دارند هزینه اداره خانواده و مخارج [[همسر]] و [[فرزندان]] را تأمین کنند. بنابراین، به [[طور]] معمول روزها در خارج از خانه به سر می‌برند. در این وضعیت، اگر زن کارهای خانه (پخت و پز، شستن لباس‌ها، ظروف و...) را انجام ندهد، امور [[خانواده]] مختل می‌گردد و به تدریج، شیرازه خانواده از هم می‌پاشد. از این رو، ضروری است که [[زن]] با انجام دادن کارهای داخل [[خانه]] و [[اداره امور]] داخلی خانواده، شوهر را در اداره خانواده [[یاری]] کند.
# '''[[آرامش]] بخشیدن''': [[نظام]] خانواده در اسلام متناسب با روحیات زن و [[مرد]] [[برنامه‌ریزی]] شده است. یکی از وظایف مهم [[بانوان]]، تأمین [[عواطف]] و مهیا کردن فضای آرام و باصفا در میان خانواده است. بانوان به لحاظ لطافت [[روحی]] که دارند، [[مسئول]] تنظیم آرامش و صفای درون خانواده هستند. در این خصوص، از [[مولای متقیان]]، علی{{ع}} نقل شده است که می‌فرمود: «هرگاه به خانه می‌آمدم و به فاطمه{{س}} نگاه می‌کردم، تمام [[غم]] و غصه‌ام برطرف می‌شد»<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۹.</ref>.<ref>[[ابوالفضل سلمانی گواری|سلمانی گواری، ابوالفضل]]، [[سیره خانوادگی ائمه معصوم (کتاب)|سیره خانوادگی ائمه معصوم]]، ص ۲۰۰-۲۱۳.</ref>


==پانویس==
== منابع ==
{{یادآوری پانویس}}
{{منابع}}
{{پانویس2}}
# [[پرونده:1100808.jpg|22px]] [[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)|'''سیره اجتماعی پیامبر اعظم''']]
# [[پرونده:IM009876.jpg|22px]] [[ابوالفضل سلمانی گواری|سلمانی گواری، ابوالفضل]]، [[سیره خانوادگی ائمه معصوم (کتاب)|'''سیره خانوادگی ائمه معصوم''']]
# [[پرونده:152259.jpg|22px]] [[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[گلشاد حیدری|حیدری]] و [[فاطمه عادلی|عادلی]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|'''فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم''']]
{{پایان منابع}}


[[رده:مدخل‌]]
== پانویس ==
[[رده: همسرداری]]
{{پانویس}}
 
[[رده:خانواده]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۰۰

این مدخل زیرشاخهٔ بحث خانواده است. همسرداری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: همسرداری در معارف و سیره معصوم - همسرداری در معارف و سیره نبوی - همسرداری در معارف و سیره فاطمی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

تشکیل خانواده و برقراری روابط سالم میان زن و شوهر، همواره از اموری است که انبیای الهی و به ویژه نبی اکرم (ص) به آن توجه خاص و بر آن، تأکید فراوانی داشته‌اند؛ چرا که خانواده، پایه اصلی سعادت هر فرد و جامعه محسوب می‌شود و اگر افراد خانواده بتوانند با روابطی شایسته و مناسب به روح و جسم یکدیگر آرامش ببخشند و زمینه شکوفایی صفات و استعدادهای درونی خود را فراهم آورند، جامعه‌ای موفق پدید خواهد آمد. زن و شوهر با ایجاد محیط گرم و با صفا در خانه، هم فرزندانی شایسته و با ادب پرورش خواهند داد و هم خود نیز از این محیط سالم نیرو گرفته، زندگی‌شان، همواره پر فروغ و با نشاط خواهد بود؛ به این دلیل، در اسلام، به ویژه بر روابط خوب زن و مرد، بسیار تأکید شده است و هر آن‌چه که به بهتر و مستحکم‌تر شدن آن کمک کند؛ به ویژه آن عملی که خود زن و شوهر انجام دهند، ستایش و دارای ثوابی عظیم دانسته شده است[۱].

اصول حاکم بر روابط زن و شوهر

طبق آموزه‌های دینی، از نشانه‌ها و آیات الهی این است که خداوند برای انسان‌ها از جنس خودشان همسر آفرید تا در کنارشان آرامش یابند و خداوند میان آنها دوستی (مودت) و رحمت برقرار ساخت: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً﴾[۲].

یکی از فلسفه‌های تشکیل خانواده، آرامش زن و شوهر با ازدواج و تشکیل خانواده است و این آرامش وقتی محقق می‌شود که ارتباط زن و شوهر دوستانه و صمیمی باشد. پس باید بکوشیم کانون خانواده را با اخلاق و رفتار خود گرم نگه داریم. بی‌شک ازدواج به گفته بسیاری از اندیشوران به عنوان «پیچیده‌ترین نوع رابطه‌های انسانی است که بدون ارتباطات کار آمد به کام‌یابی نخواهد انجامید»[۳].

امروزه در بسیاری از کشورها آمار طلاق بسیار نگران کننده است که به صورت یک معضل اجتماعی در آمده است؛ چه باید کرد تا کانون گرم خانواده فرو نپاشد؟ در پاسخ باید گفت که رعایت امور ذیل می‌تواند آنها را در این زمینه کمک کند:

  1. گرامی داشتن: زن و مرد باید هم‌دیگر را گرامی بدارند؛ امام صادق(ع) می‌فرمود: «زنی خوش‌بخت است که شوهرش را گرامی داشته به او احترام بگذارد»[۴]. زن و مرد هر دو باید نهایت تلاش خود را به کار گیرند تا احترام هم‌دیگر را نگه دارند. آنها اگر از پدر و مادر هم دیگر، یا از خویشان و بستگانشان به بدی یاد کنند، بدون تردید این رفتار به مرور زمان اثر منفی در روابط دوستانه آنها خواهد گذاشت. اما چنان چه آنها احترام یک‌دیگر و فامیل هم‌دیگر را نگهدارند، این امر به مرور زمان موجب ازدیاد محبت و دوستی بین آنها می‌گردد.
  2. خدمت به هم‌دیگر: اگر مرد به زنش خدمت نماید، خداوند به او پاداش می‌دهد؛ رسول اکرم(ص) فرمود: «اگر مردی به زنش آب بدهد آن مرد اجر و پاداش دارد»[۵]. از امام کاظم(ع) نیز روایت شده است: جهاد زن در نیکو شوهرداری کردن اوست: «جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ»[۶]. در حدیث نبوی آمده است: خدمتی که انسان به زن خود می‌کند، صدقه است: « خِدْمَتِكَ زَوْجَتَكَ صَدَقَةُ »[۷]. مرد باید بکوشد زمینه آسایش و رفاه زن خود را فراهم سازد و زن نیز وظیفه دارد تا خوب شوهرداری نماید.
  3. هدیه دادن: در حدیثی از پیامبر اسلام نقل شده است: هر که به بازار رود و تحفه‌ای بخرد و برای خانواده خود به خانه آورد، چنان است که که گویا صدقه‌ای برای جمعی از فقرا داده است: «مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَةً فَحَمَلَهَا إِلَى عِيَالِهِ كَانَ كَحَامِلِ صَدَقَةٍ إِلَى قَوْمٍ مَحَاوِيجَ»[۸]. در بسیاری از روایات، به هدیه دادن تأکید شده است که این امر موجب ازدیاد محبت می‌گردد.
  4. صبر بر بد اخلاقی زن: در حدیثی از پیامبر اسلام(ص) آمده است که فرمود: کسی که بر اخلاق بد همسرش صبر نماید، در هر شب و روز به اندازه صبر ایوب به او ثواب می‌دهند: «مَنْ صَبَرَ عَلَى سُوءِ خُلُقِ امْرَأَةٍ وَ احْتَسَبَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَى بِكُلِّ مَرَّةٍ يَصْبِرُ عَلَيْهَا مِنَ الثَّوَابِ مَا أَعْطَى أَيُّوبَ(ع)...»[۹]. زن و شوهر باید اساس زندگی‌شان را بر گذشت و شکیبایی قرار بدهند، که هر چند به قول شاعر صبر تلخ است، اما بار شیرین دارد. با فرض این که زن انسان بد اخلاق هم باشد و مرد، وی را تحمل کند، شاید بعد از مدتی به کاستی خود پی برد و درصدد اصلاح اخلاق خود بر آید.
  5. صداقت: انسان باید صادق باشد؛ یعنی به راستی آن چیزی باشد که هست، بدون این که خودنمایی کند. شخص قابل اعتماد کسی است که به احساس‌های خود، آگاه است و در زمان مناسب آنها را بروز می‌دهد. راست‌گو در هر شرایطی، به گونه‌ای با دیگران و همسرش رفتار می‌کند که آنها او را آن‌گونه می‌شناسند که هست؛ یعنی بیرون و درونش یکی است، اما شخص اعتمادناپذیر، احساس‌ها، ارزش‌ها، انگیزه‌ها و اندیشه‌های واقعی خود را پنهان میسازد و متأسفانه حالت دفاعی و پنهان‌کاری او در برابر دیگران باعث می‌شود تا او در روابط اجتماعی خود موفق نباشد. صداقت برای هر گونه روابط پویا مورد نیاز است[۱۰].
  6. آسان‌گیری: زندگی را نمی‌توان با نق زدن و اعتراض به سر کرد. زن و شوهر که زیر یک چتر، زندگی می‌کنند باید همواره بکوشند زندگی را زیاد سخت نگیرند. شاید نتوان خانه‌ای را یافت که در آن هیچ‌گونه دعوا و مشاجره‌ای بین زن و شوهر وجود نداشته باشد. در یک ضرب‌المثل انگلیسی آمده که نزاع بین زن و شوهر مانند طوفان در میان لیوان است؛ یعنی اهمیت چندانی ندارد و زودگذراست. اما انسان عاقل باید خود را حتی در گرداب چنین طوفانی نیز قرار ندهد که تکرار آن خطرناک است.
  7. تأمین نیازهای ضروری: در دین مبین اسلام آمده که یکی از وظایف شوهر فراهم کردن نیاز‌های ضروری زنش است. او باید استراحت‌گاه، لباس و خوراک همسرش را آن‌گونه که شأن و امکانات‌شان اقتضا می‌کند، تهیه نماید. در رسالة الحقوق امام سجاد و همچنین فروع کافی آمده است: «تُطْعِمَهَا وَ تَكْسُوَهَا»[۱۱]؛ «شوهر باید خوراک و لباس زنش را فراهم کند». حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که: «يُشْبِعُهَا وَ يَكْسُوهَا وَ إِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَهَا»[۱۲]؛ «شوهر خوراک و لباس زنش را تهیه کند و اگر خطایی از وی دید، او را ببخشد».
  8. بخشش خطاها: امام سجاد(ع) می‌فرماید: «وَ إِذَا جَهِلَتْ عَفَوْتَ عَنْهَا»[۱۳]؛ اگر همسر کسی اشتباهی را مرتکب شد، انسان باید از اشتباهایش چشم بپوشد». نه این که در پی آزار او براید که به دور از مردانگی است[۱۴].

مسئولیت‌پذیری زن و مرد در نگاه ائمه(ع)

ماهیت حیات مادی و شاکله طبیعی موجودات، بر جنس مذکر و مؤنث استوار است و در گردونه منظم آن، هر موجودی رسالتی در جهت کمال متناسب خویش و وظیفه‌ای در همسویی و هماهنگی در بستر خانواده برعهده دارد. بر همین اساس، زوجیت نقشی تعیین کننده در رهسپاری به سوی کمال دارد و تشکیل خانواده عالی‌ترین وجهه این رسالت است.

بر این اساس، روابط زن و شوهر با تشکیل خانواده شکل می‌گیرد و در این محیط معنا می‌یابد؛ چراکه زن و مرد با ازدواج، به رابطه‌ای فراتر از رابطه دو انسان بیگانه دست یافته‌اند و خوشبختی و سعادت، یا بدبختی و شقاوت آنها به یکدیگر گره خورده است و بیش از پیش در یکدیگر اثر گذارند. نگاه آنها به یکدیگر، از سر مودت و رحمت است و رفتار و سخن آنها با یکدیگر معنای دیگری به زندگی بخشیده است. رابطه زن و شوهر، سرچشمه همه عاطفه‌ها و بستر گیراترین رابطه‌هاست. روابط زن و شوهر، جلوه‌ای از برترین هنر زندگی و کامل‌ترین شکل ارتباط انسانی است.

از این رو، اهمیت این ارتباط که پایه‌های اصلی خانواده را تشکیل می‌دهد، هم به لحاظ اجتماعی و هم به لحاظ دینی، مورد توجه اندیشمندان علوم اجتماعی و عالمان دین واقع شده است. خانواده در اسلام، مأمنی برای رسیدن به آرامش و امنیت و محل انس و الفت انسان‌ها با یکدیگر است که افراد خانواده از طریق آن به اهداف والای الهی می‌رسند. در قرآن کریم بارها به هدف آفرینش زن و مرد که رسیدن به آرامش در کنار یکدیگر است، اشاره شده است.

وظایف زن و شوهر

اکنون با توجه به اهمیت خانواده و در نظر گرفتن رکن اصلی آن، که مرکب از زن و شوهر است، اهمیت ارتباط متقابل زن و شوهر نیز آشکار می‌گردد. رابطه زن و شوهر، رابطه مهرورزی و محبت‌پذیری، عهد و وفا، گذشت و ایثار، سخاوت و احسان، مودت و مروت، صداقت و درستی است. در این رابطه صمیمی، هر یک از زن و شوهر وظایفی در قبال یکدیگر دارند که این روابط دو طرفه را از سه جنبه می‌توان بررسی کرد:

  1. وظائف مشترک زن و شوهر؛
  2. وظایف خاص مرد؛
  3. وظایف خاص زن.

وظایف متقابل زن و شوهر

  1. اظهار محبت: آنچه اعضای خانواده را که رکن مهم آن زن و شوهر هستند، در خانواده گردهم می‌آورد، گذشته از ضرورت‌ها، پیوندی مقدس و درونی است که همان محبت و احساس علاقه به یکدیگر است. اساس زندگی خانوادگی بر محبت است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «و از نشانه‌های او اینکه از [نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان‌ها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری، در این نعمت برای مردمی که می‌اندیشند، قطعاً نشانه‌هایی است»[۱۵].
  2. خوش اخلاقی: خداوند متعال، همان‌گونه که در قرآن کریم فرمود: ﴿وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً﴾[۱۶] و مودت را میان زوجین قرار داد؛ اما این بدان معنا نیست که با پیوند زوجیت، این مودت محقق می‌گردد و به هیچ عنوان زایل نخواهد شد؛ بلکه عملکرد زوجین در تقویت یا کمرنگ کردن آن نقش بسزایی دارد. چنان که دشمنی‌ها و کینه‌توزی‌های زن و شوهر در برخی خانواده‌ها، بیانگر این واقعیت است که نوع رفتار آنها در تحکیم و تضعیف این موهبت الهی نقش مهمی را ایفا می‌کند. در این میان، خوش‌اخلاقی نیز مودت و دوستی در محیط خانواده را تقویت کند؛ چنان که که در روایت نبوی آمده است: خوش‌خویی، دوستی را استوار می‌کند[۱۷].
  3. آراستگی: یکی از راه‌های نفوذ در قلب همسر و تعمیق ارتباط زناشویی، آراستگی آنها برای یکدیگر است. پاکیزگی و خودآرایی زن و شوهر برای یکدیگر، از عوامل تحکیم روابط زناشویی و سبب فراهم شدن محیطی لذت‌بخش در خانه است. از این رو، روایات متعددی در سفارش به پاکیزگی و آرایش برای استحکام خانواده وارد شده است. از جمله حضرت علی(ع) می‌فرماید: «هریک از شما [مردان] باید خود را برای همسرش آراسته کند؛ همچنان که دوست دارد همسرش خود را برای او بیاراید»[۱۸].
  4. رفق و مدارا: مدارا کردن در برابر مشکلات و بداخلاقی‌های همسر، یکی دیگر از راهکارهای حفظ پیوند خانوادگی میان زوجین است؛ در مقابل، کم صبری در برابر خطای دیگران و خشونت در محیط خانواده، باعث آتش‌افروزی در این جامعه کوچک می‌گردد. رسول خدا(ص) فرمودند: «ملایمت، میمون است و خشونت، شوم. هرگاه خداوند برای خانواده‌ای خیری بخواهد، ملایمت را وارد آن خانواده می‌کند؛ زیرا ملایمت هیچ‌گاه با هیچ چیز همراه نمی‌شود، مگر اینکه آن را زینت ببخشد؛ و خشونت هرگز با چیزی همراه نمی‌شود، مگر اینکه آن را زشت بگرداند»[۱۹].
  5. رفتار نیکو: خوش‌اخلاقی و خوش‌رفتاری، یکی دیگر از وظایفی است که در سیره ائمه معصوم(ع) به آن توجه ویژه‌ای شده است. مدارا و معاشرت نیکو، جلوه‌ای از این صفات برجسته است. یکی از اهداف ارزشمند ازدواج، رسیدن به آرامش است. از عوامل مؤثر در ایجاد این آرامش در کانون خانواده، رفتار نیکو و شایسته میان زن و مرد است. با توجه به اهمیت مسئله، خداوند در قرآن کریم، خطاب به مردان مؤمن در مورد برخورد با همسرانشان می‌فرماید: ﴿وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ﴾[۲۰].
  6. مهرورزی: آنچه موجب حفظ، دوام و بقای خانواده است، رفتارهای محبت‌آمیز و مهربانانه میان همسران است. مهربانی و ملاطفت با خانواده، به ویژه با همسر، از دستورات دین و از اخلاق پیشوایان هدایت است؛ چنان که از رسول گرامی اسلام(ص) روایت شده که فرمودند: «أَحْسَنُ النَّاسِ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً- وَ أَلْطَفُهُمْ بِأَهْلِهِ وَ أَنَا أَلْطَفُكُمْ بِأَهْلِي»[۲۱]. در این روایت با توجه به مطلق بودن واژه «ناس» و با در نظر گرفتن مفهوم آن، می‌توان مهرورزی را وظیفه مشترک زوجین دانست.
  7. احترام متقابل: خداوند به انسان کرامت و بزرگواری بخشیده و فرموده است: ﴿وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ...﴾[۲۲]. بر این اساس، انسان از احترام و شخصیت الهی برخوردار است و هیچ کس اجازه بی‌احترامی به او را ندارد؛ به ویژه همسر انسان. از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمودند: «هر کس زنی را [به همسری] بگیرد، باید او را گرامی بدارد»[۲۳].
  8. روح تعاون و همکاری در خانه: از ارکان مهم تحکیم خانواده و تداوم خوشبختی آن، تعاون و همکاری میان زن و شوهر است. تعاون، پیوند زن و مرد را مستحکم می‌سازد. بیشتر کشمکش‌های زوجین به دلیل دوری آنها از روحیه تعاون است و ریشه بیشتر شکایت‌ها به همین عامل می‌رسد که هر کدام از زن و مرد، ادعای استقلال می‌کنند و زندگی را برای خود می‌خواهند؛ غافل از اینکه آنها دو نفر نیستند؛ بلکه با پیوند مقدس ازدواج، یکی گشته‌اند و شریک حقیقی غم و شادی یکدیگر شده‌اند.
  9. اظهار دوستی: یکی از عوامل خوشبختی و کامیابی خانواده در گرم و باصفا نگه داشتن کانون خانواده، اخلاق نیکو و اظهار محبت و مهربانی و وفاداری در خانواده است. از این رو امام علی(ع) می‌فرمایند: «هیچ همنشینی مانند نیکخویی و هیچ میراثی گران‌بهاتر از ادب نیست»[۲۴]. ویژگی دیگر که در سیره ائمه اطهار(ع) به ویژه در روابط خانوادگی این بزرگواران دیده می‌شود، محبت و دوستی میان زوجین و اظهار محبت و علاقه و روابط نیکوست.
  10. تلاش در راه رفاه و آسایش خانواده: فرد بعد از ازدواج، وظایفی را بر عهده می‌گیرد که باید آنها را به بهترین شکل انجام دهد. یکی از مسئولیت‌هایی که در سیره ائمه(ع) نیز آشکارا می‌بینیم، تلاش و کوشش آنان در راستای رفاه و آسایش اعضای خانواده خویش است. از وظایف مرد بعد از ازدواج، تأمین خوراک، پوشاک و مسکن خانواده است. امام سجاد(ع) می‌فرمایند: اینکه داخل بازار شوم و با پولی که دارم مقداری گوشت برای خانه تهیه کنم، نزد من محبوب‌تر از آن است که بنده‌ای را در راه خدا آزاد کنم[۲۵].[۲۶]

وظایف خاص مرد

تعیین قلمرو مدیریت مرد در نظام خانواده بسیار مهم است. مرد در جایگاه سرپرست خانواده و تنظیم کننده برنامه زندگی، دارای وظایفی است که باید آنها را مراعات کند. از نظر اقتصادی، مرد مسئول تأمین مخارج همسر و فرزندان است و باید در حد توان خود به این مهم بپردازد؛ اما مسئولیت مهم او در خانه، همان معاشرت نیکو و اخلاق پسندیده است. در ادامه، فرازهایی از سیره ائمه(ع) و دستورات ایشان درباره وظایف مرد در قبال همسر بیان می‌شود.

  1. سرپرستی و مدیریت: سرپرستی و مدیریت در خانواده، یک ضرورت اجتماعی است. مجموعه‌های انسانی بدون مدیریت، سامان نمی‌گیرد و بی‌نظمی و هرج‌ومرج، شیرازه آن را فرو می‌پاشد. خانواده هم که سلول اولیه پیکره اجتماع است، بدون مدیریت اصولی و صحیح، سامان نخواهد یافت. مسئولیت خانواده و تأمین وسایل زندگی بر عهده مرد است. در اسلام، سرپرستی و مدیریت خانواده به مرد واگذار شده است.
  2. محافظت از حریم خانواده: یکی دیگر از ویژگی‌های مدیریت در خانواده «اصل حفاظت» است. یکی از مسئولیت‌های مهم مرد در مقام مدیر خانواده، حفاظت و پاسداری از حریم خانواده و سلامت زن و فرزند و عفت و حجاب آنهاست. به عبارت دیگر، تأمین امنیت و محافظت از حریم خانواده بر عهده سرپرست خانواده، یعنی پدر است. امام علی(ع) در این مورد به فرزند گرامی خویش امام حسن(ع) سفارش می‌کند: «... دفاع از حریم خانواده، نشانه بزرگی است»[۲۷].[۲۸]

وظایف خاص زن

  1. حق تمکین و اطاعت و پذیرفتن مرد به عنوان رئیس خانواده: اطاعت و فرمان‌برداری زن، لازمه مدیریت مرد در خانه و زمینه‌ساز صفا و صمیمیت در محیط خانواده است. از مصداق‌های این اطاعت، امور جنسی و ورود و خروج زن در خانه است که موجب صفا و استحکام خانواده می‌شود. در روایت است که یهود مدینه که در همسایگی حضرت فاطمه(س) بودند، مجلس عروسی داشتند. آنها نزد پیامبر اکرم(ص) آمدند و از حضرت تقاضا کردند به دلیل حق همسایگی، اجازه دهد دخترش، حضرت فاطمه(س) به مجلس آنها آید و مجلس‌شان را رونق دهد. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «فاطمه همسر علی بن ابی‌طالب است، و در اختیار اوست»[۲۹]. بر اساس این روایت، زن هر قدر هم بافضیلت باشد، برای خروج از خانه باید از شوهرش اجازه بگیرد.
  2. شوهرداری شایسته: همسر شایسته و باکمال، به محیط خانواده آرامش می‌بخشد و با عوامل اضطراب و نگرانی که ممکن است زندگی زناشویی او را به مخاطره اندازد، مبارزه می‌کند. او سختی‌های زندگی را در گفتار و عمل، آسان جلوه می‌دهد و به دلجویی از شوهرش می‌پردازد تا فقر و نداری، بی‌مسکنی و سختی‌های زندگی، او را از پا در نیاورد و برای مشکلات مادی اندوهگین نشود.
  3. برخورد نیکو: یکی از بارزترین صفات پسندیده برای زن که در سیره معصومین(ع) بدان توجه ویژه‌ای شده، خوش اخلاقی است. امیرمؤمنان علی(ع) متوجه شد که سه روز است در خانه چیزی برای خوردن وجود ندارد؛ پس از فاطمه(س) پرسید: «چرا به من نگفتی؟» حضرت با برخوردی مهرآمیز پاسخ داد: «پدرم مرا نهی کرده است از اینکه از تو چیزی بخواهم که نتوانی تهیه کنی و فرمود اگر همسرت چیزی به خانه آورد که هیچ، وگرنه از پسرعمویت چیزی مخواه»[۳۰].
  4. استقبال گرم از شوهر: خانواده، کانون آرامش و راحتی است. مرد در بیرون از خانه، با انواع ناملایمات و سختی‌ها دست و پنجه نرم می‌کند و دوست دارد هنگام ورود به خانه، با چهره آرام و مهربان همسرش روبه‌رو شود و همسرش از او دلجویی کند. از سنت‌های بسیار نیکویی که در اسلام بدان سفارش شده است و در سیره خانوادگی ائمه(ع) نیز دیده می‌شود، استقبال گرم و مهرآمیز زن از شوهر خویش است. رسول اکرم(ص) در این مورد فرموده‌اند: «وظیفه زن این است که در خانه به پیشواز شوهرش برود و به وی خوش‌آمد بگوید». همچنین می‌فرمایند: «مواظب باشید به شوهر خویش توهین و بی‌ادبی نکنید، ناسزا نگویید و با او برخورد نیکو و استقبالی گرم از او داشته باشید»[۳۱].
  5. حفاظت از اموال شوهر: زن در محیط خانواده، امین اموال شوهر است و باید در حفظ آنها بکوشد؛ تصرفات او با اجازه و رضایت شوهرش باشد و بدون رضایت او حق ندارد چیزی به کسی ببخشد یا از آن اموال، برای کسی سوغات و چشم روشنی ببرد؛ حتی اگر برای خویشان خود و یا شوهرش باشد. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «زن، نگهبان و امانت‌دار اموال شوهر است و در این باره مسئولیت دارد»[۳۲].
  6. قناعت: کدبانوی خانه برای اینکه زندگی آرام و خوشی داشته باشد، باید به آنچه خدا روزی او کرده است، رضا دهد، زبان به اعتراض نگشاید و احساس ناکامی نکند. امام علی(ع) در تفسیر آیه ﴿فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً﴾[۳۳] می‌فرمایند: «منظور از زندگی پاکیزه، زندگی با قناعت است»[۳۴].
  7. تدبیر منزل: خانواده یک نهاد اجتماعی است. در هر نهاد اجتماعی، کارها بر اساس همکاری و تعاون پیش می‌رود و اگر همه اعضا همکاری نکنند، آن نهاد دچار اختلال و آشفتگی خواهد شد. در اسلام، وظیفه مدیریت کلان خانواده بر عهده مرد و اداره امور داخلی خانه، بر عهده زن است. مردها به حکم آنکه سرپرست خانواده‌اند، وظیفه دارند هزینه اداره خانواده و مخارج همسر و فرزندان را تأمین کنند. بنابراین، به طور معمول روزها در خارج از خانه به سر می‌برند. در این وضعیت، اگر زن کارهای خانه (پخت و پز، شستن لباس‌ها، ظروف و...) را انجام ندهد، امور خانواده مختل می‌گردد و به تدریج، شیرازه خانواده از هم می‌پاشد. از این رو، ضروری است که زن با انجام دادن کارهای داخل خانه و اداره امور داخلی خانواده، شوهر را در اداره خانواده یاری کند.
  8. آرامش بخشیدن: نظام خانواده در اسلام متناسب با روحیات زن و مرد برنامه‌ریزی شده است. یکی از وظایف مهم بانوان، تأمین عواطف و مهیا کردن فضای آرام و باصفا در میان خانواده است. بانوان به لحاظ لطافت روحی که دارند، مسئول تنظیم آرامش و صفای درون خانواده هستند. در این خصوص، از مولای متقیان، علی(ع) نقل شده است که می‌فرمود: «هرگاه به خانه می‌آمدم و به فاطمه(س) نگاه می‌کردم، تمام غم و غصه‌ام برطرف می‌شد»[۳۵].[۳۶]

منابع

  1. برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم
  2. سلمانی گواری، ابوالفضل، سیره خانوادگی ائمه معصوم
  3. موسوی بردکشکی، سید جواد، حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حیدری و عادلی، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم

پانویس

  1. ↑ موسوی، سید جواد، حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حیدری، گلشاد و عادلی، فاطمه، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۶۸۴.
  2. ↑ «و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد» سوره روم، آیه ۲۱.
  3. ↑ مهارت‌های ارتباطی، ص۶.
  4. ↑ «... وَ سَعِيدَةٌ سَعِيدَةٌ امْرَأَةٌ تُكْرِمُ زَوْجَهَا»؛ منتخب میزان الحکمه، ح۲۸۱۱.
  5. ↑ « إِذَا سقی الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ أُجِرَ »؛ منتخب میزان الحکمه، ص۲۸۰۶.
  6. ↑ منتخب میزان الحکمه، ص۲۸۰۵.
  7. ↑ نهج الفصاحه، ح۱۴۳۵.
  8. ↑ منتخب میزان الحکمه، ح۲۸۲۲.
  9. ↑ منتخب میزان الحکمه، ح۲۸۱۲.
  10. ↑ مهارت‌های ارتباطی، ص۴۱۵.
  11. ↑ رسالة الحقوق، ص۹، فروع کافی، باب ۳۴۳، ح۱.
  12. ↑ کافی، باب حق المرأة علی الزوج، ص۵۱۱.
  13. ↑ رسالة الحقوق، ص۹.
  14. ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۱۰۲-۱۰۶.
  15. ↑ سوره روم، آیه ۲۱.
  16. ↑ «و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.
  17. ↑ ابن شعبه حرانی، تحف العقول من آل الرسول، ص۴۵.
  18. ↑ نعمان مغربی، دعائم الإسلام، ج۱، ص۱۲۳.
  19. ↑ متقی هندی، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج۳، ص۵۲ ـ ۵۱.
  20. ↑ «و با آنان شایسته رفتار کنید» سوره نساء، آیه ۱۹.
  21. ↑ زید بن علی، مسند زید بن علی، ص۴۷۶.
  22. ↑ «و به راستی ما فرزندان آدم را ارجمند داشته‌ایم ...» سوره اسراء، آیه ۷۰.
  23. ↑ حمیری قمی، ۱۴۱۳، ص۷۰.
  24. ↑ رشاد، دانشنامه امام علی(ع)، ج۱۰، ص۲۴.
  25. ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۲۴۱.
  26. ↑ سلمانی گواری، ابوالفضل، سیره خانوادگی ائمه معصوم، ص ۱۷۲-۱۹۲.
  27. ↑ میرعظیمی، حقوق والدین، ص۱۶۹.
  28. ↑ سلمانی گواری، ابوالفضل، سیره خانوادگی ائمه معصوم، ص ۱۹۲-۲۰۰.
  29. ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۳۰.
  30. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳، ج۶، ص۳۱.
  31. ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۵۵۱.
  32. ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۲۴۸.
  33. ↑ «بی‌گمان آنان را با زندگانی پاکیزه‌ای زنده می‌داریم» سوره نحل، آیه ۹۷.
  34. ↑ رضی، شرح نهج البلاغه، حکمت ۲۲۹.
  35. ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۹.
  36. ↑ سلمانی گواری، ابوالفضل، سیره خانوادگی ائمه معصوم، ص ۲۰۰-۲۱۳.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=همسرداری&oldid=1318016»