نماز در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد) |
|||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = نماز | |||
| عنوان مدخل = نماز | |||
| مداخل مرتبط = [[نماز در قرآن]] - [[نماز در کلام اسلامی]] - [[نماز در فقه سیاسی]] - [[نماز در معارف دعا و زیارات]] - [[نماز در معارف و سیره معصوم]] - [[نماز در معارف و سیره نبوی]] - [[نماز در معارف و سیره علوی]] - [[نماز در معارف و سیره حسینی]] - [[نماز در معارف و سیره سجادی]] - [[نماز در معارف و سیره رضوی]] - [[نماز در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[نماز در تربیت اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
یکی از [[وظایف]] بسیار مهم [[مؤمنان]]، پس از استقرار [[حاکمیت]] [[دین]] بر [[زمین]]، | یکی از [[وظایف]] بسیار مهم [[مؤمنان]]، پس از استقرار [[حاکمیت]] [[دین]] بر [[زمین]]، اقامه نماز است: {{متن قرآن|الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ...}}<ref>«(همان) کسانی که اگر آنان را در زمین توانمندی دهیم نماز بر پا می‌دارند.».. سوره حج، آیه ۴۱.</ref>. به گزارش [[قرآن]] و [[روایات]] [[نماز]] از سفارش‌های مهم<ref>{{متن قرآن|يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}} «پسرکم! نماز را بپا دار و به کار شایسته فرمان ده و از کار ناشایست باز دار و در آنچه بر سرت آید شکیب کن؛ بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره لقمان، آیه ۱۷.</ref>؛ از نشانه‌های متّقین<ref>{{متن قرآن|ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ * الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ}} «این (آن) کتاب (است که) هیچ تردیدی در آن نیست، رهنمودی برای پرهیزگاران است * همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند» سوره بقره، آیه ۲-۳.</ref>؛ وظیفه‌ای در اوقات معیّن<ref>{{متن قرآن|فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا}} «و چون نماز را به پایان بردید خداوند را ایستاده و نشسته و آرمیده بر پهلو یاد کنید و چون آرام یافتید نماز را برپا دارید که نماز بر مؤمنان فریضه‌ای است که زمان معیّن دارد» سوره نساء، آیه ۱۰۳.</ref>؛ بازدارنده از [[فحشا]] و منکر<ref>{{متن قرآن|اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ}} «آنچه از این کتاب بر تو وحی شده است بخوان و نماز را بپا دار که نماز از کار زشت و کار ناپسند باز می‌دارد و به راستی یادکرد خداوند (از هر چیز) بزرگ‌تر است و خداوند می‌داند که چه انجام می‌دهید» سوره عنکبوت، آیه ۴۵.</ref>؛ [[نور]] چشم [[پیامبر]] {{صل}}<ref>کافی، ج۵، ص۲۳.</ref>؛ درمان [[تکبر]]<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۵۶۷.</ref>؛ کلید [[بهشت]]<ref>وسائل الشیعه، ج۱، ص۲۲.</ref>؛ وسیله [[تقرّب]] [[انسان]] به [[خدا]]<ref>عوالی اللئالی، ج۱، ص۵.</ref>؛ و کوبنده [[شیطان]]<ref>کافی، ج۵، ص۲۶.</ref> می‌باشد. | ||
برخی از آموزه‌های [[امام سجاد]]{{ع}} به‌عنوان یکی از [[برترین]] الگوهای | برخی از آموزه‌های [[امام سجاد]] {{ع}} به‌عنوان یکی از [[برترین]] الگوهای اقامه نماز راستین به شرح زیر است: | ||
#رعایت [[زمان]]، مقدمات، حدود و شروط [[نماز]] براساس | # رعایت [[زمان]]، مقدمات، حدود و شروط [[نماز]] براساس تعالیم [[رسول]] [[اسلام]] {{صل}}: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِفْنَا فِيهِ عَلَى مَوَاقِيتِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا...}}<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref>؛ «بارخدایا [[درود]] بفرست بر محمد و خاندان او و در این ماه ما را به اوقات نمازهای پنجگانه [[آگاه]] فرما: به حدودش و احکامش که مقرر داشته‌ای و شروط و هنگامش که معیّن کرده‌ای. ای [[خداوند]] چنان کن که به هنگام نماز همانند کسانی باشیم که... آن را به وقت خود، به [[آیین]] [[بنده]] تو و رسول تو [[محمد]] {{صل}}... به جای می‌آورند». | ||
# نماز [[بندگان]] در برابر [[الطاف الهی]] بسیار ناچیز است: «ای خداوند، اگر چندان بگریم که مژگانم فرو ریزد و مویه کنم تا آوازم منقطع شود و بر آستان جلال تو بایستم تا پاهایم آماس کند و [[رکوع]] کنم تا استخوان‌های پشتم از جای برآید و سر به [[سجده]] نهم تا چشمانم از چشمخانه به در شود... | # نماز [[بندگان]] در برابر [[الطاف الهی]] بسیار ناچیز است: «ای خداوند، اگر چندان بگریم که مژگانم فرو ریزد و مویه کنم تا آوازم منقطع شود و بر آستان جلال تو بایستم تا پاهایم آماس کند و [[رکوع]] کنم تا استخوان‌های پشتم از جای برآید و سر به [[سجده]] نهم تا چشمانم از چشمخانه به در شود... شایسته آن نیستم که حتی یک [[گناه]] از گناهانم را از نامه عملم محو کنی»<ref>نیایش شانزدهم.</ref>. | ||
#انجام | # انجام وظایف الهی به ویژه [[روزه]] و نماز در [[ماه رمضان]] از [[الطاف خداوند]] و توجه ویژه او به بندگانش است: «ای خداوند، تو بودی که ما را برگزیدی و به [[شناخت]] این ماه [[توفیق]] عنایت کردی و به [[سنت]] آن راه نمودی. تو بودی که ما را توفیق روزه داشتن و نماز گزاردن ارزانی داشتی، هرچند ما [[قصور]] ورزیدیم و اندکی از بسیار به جای آوردیم»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>. | ||
# | # نماز شب مخصوصاً در ماه رمضان، جلوه بارز [[رحمت الهی]] است: «ای خداوند، ماه رمضان را از زمزمه [[عبادت]] ما پر ساز... ما را [[یاری]] ده که روزهایش را [[روزه]] بداریم و شب‌هایش را به [[نماز]] و [[تضرع]] وخشوع و [[مذلّت]] در پیشگاه تو به [[سحر]] رسانیم تا مبادا که روزهایش به [[غفلت]] ما [[شهادت]] دهند و شب‌هایش به [[سهل‌انگاری]] ما»<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref>. | ||
# [[دعا]] برای | # [[دعا]] برای پدر و مادر به‌ویژه پس از اقامه نماز: «خداوندا، پس از هر نماز من و در هر وقت دیگر از اوقات شب و در هر [[ساعت]] از ساعات [[روز]]، پدرم و مادرم را از یاد من مبر»<ref>نیایش بیست‌و‌چهارم.</ref>. | ||
# [[جایگاه امامت]] [[نماز جمعه]] ویژه خلفای [[حق]] و امنای [[خداوند]] است: «بارخدایا، این | # [[جایگاه امامت]] [[نماز جمعه]] ویژه خلفای [[حق]] و امنای [[خداوند]] است: «بارخدایا، این جایگاه ([[امامت]] [[جمعه]])، جایگاه خلفای تو و [[برگزیدگان]] توست ولی جایگاه رفیع امینان تو را که آنان را بدان اختصاص داده‌ای دیگران بربودند»<ref>نیایش چهل‌و‌هشتم.</ref>.<ref>وسائل الشیعة، محمد بن‌حسن حر عاملی، ۱۴۰۹، قم، آل‌البیت؛ الصحیفة السجادیة، امام زین العابدین {{ع}}، ۱۴۱۸، قم، الهادی؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ عوالی اللئالی، محمدبن زین‌العابدین، ابن ابی‌جمهور، قم، نشر سیدالشهدا؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم؛ کافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، اسلامیة؛ من لایحضره الفقیه، محمد بن‌علی، ابن‌بابویه (صدوق)، ۱۴۰۴، قم، جامعه مدرسین.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «نماز»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۳۳.</ref> | ||
== | ==[[نماز]] [[امام سجاد]]{{ع}}== | ||
نماز را باید با [[خشوع]] و [[خضوع]] کامل خواند و باید تمام توجه [[انسان]] در آن لحظه به ذات اقدس الهی باشد. به خشوع در نماز توصیه شده است. [[امامان معصوم]]{{عم}} این‌گونه نماز می‌خواندند. درباره نماز امام سجاد{{ع}} روایاتی نقل شده است. [[امام صادق]]{{ع}} درباره نماز ایشان می‌فرماید: امام سجاد{{ع}} این‌گونه بود که وقتی به نماز می‌ایستاد، رنگش [[تغییر]] می‌کرد. وقتی به [[سجده]] می‌رفت، سر از آن بر نمی‌داشت مگر اینکه خیس عرق می‌شد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۰۰؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۶.</ref>. | |||
==منابع== | امام صادق{{ع}} از پدرش نقل می‌کند، وقتی امام سجاد{{ع}} به نماز می‌ایستاد، گویا ساق درختی بود که هیچ حرکتی نداشت، جز اینکه باد او را حرکت دهد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۰۰.</ref>. در روایتی دیگر دراین‌باره می‌فرماید: وقتی امام سجاد{{ع}} به نماز می‌ایستاد، رنگش تغییر می‌کرد، به‌گونه‌ای که تغییر در چهره‌اش دیده می‌شد و هیچ‌کس توان عمل مانند علی{{ع}} را از فرزندانش نداشت، جز فرزندش [[علی بن الحسین]]{{ع}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۱۶۳: {{متن حدیث|وَ كَانَ إِذَا قَامَ إِلَى الصَّلَاةِ تَغَيَّرَ لَوْنُهُ حَتَّى يُعْرَفَ ذَلِكَ فِي وَجْهِهِ وَ مَا أَطَاقَ أَحَدٌ عَمَلَ عَلِيٍّ{{ع}} مِنْ وُلْدِهِ مِنْ بَعْدِهِ إِلَّا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ{{ع}}}}.</ref>. وقتی [[وضو]] می‌گرفت و می‌خواست وارد نماز شود، رنگش زرد می‌شد و تغییر می‌کرد. یک مرتبه دراین‌باره از وی پرسیدند، فرمود: من می‌خواهم در برابر [[حاکم]] بزرگی قرار گیرم<ref>قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۱، ص۱۵۸: {{متن حدیث|أَنَّهُ كَانَ إِذَا تَوَضَّأَ لِلصَّلَاةِ وَ أَخَذَ فِي الدُّخُولِ فِيهَا اصْفَرَّ وَجْهُهُ وَ تَغَيَّرَ لَوْنُهُ فَقِيلَ لَهُ مَرَّةً فِي ذَلِكَ فَقَالَ إِنِّي أُرِيدُ الْوُقُوفَ بَيْنَ يَدَيْ مَلِكٍ عَظِيمٍ}}.</ref>. | ||
یک بار هنگام [[نماز]] عبای حضرت از دوشش افتاد؛ آن را رها کرد تا نمازش تمام شد. برخی یارانش گفتند: ای فرزند [[رسول خدا]]{{صل}}، عبایت افتاد و تو رهایش کردی و به نمازت ادامه دادی، درحالی‌که ما را از چنین کاری [[نهی]] فرمودی؟ در پاسخ فرمود: «وای بر تو، آیا می‌دانی در برابر چه کسی مشغول بودم؟ به [[خدا]] [[سوگند]] چنین است؛ آیا می‌دانی نماز [[بنده]] پذیرفته نمی‌شود جز موردی که توجه به خدا و [[حضور قلب]] داشته باشد. مرد گفت: پس ما ای [[فرزند پیامبر]]، در این صورت به‌تحقیق هلاک شدیم. فرمود: نه، چنین نیست؛ زیرا نماز را خدا با انجام نمازهای نافله کامل می‌کند»<ref>قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۱، ص۱۵۸: {{متن حدیث|وَيْحَكَ أَ تَدْرِي بَيْنَ يَدَيْ مَنْ كُنْتُ شَغَلَنِي وَ اللَّهِ ذَاكَ عَنْ هَذَا أَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَا يَقْبَلُ مِنْ صَلَاةِ الْعَبْدِ إِلَّا مَا أَقْبَلَ عَلَيْهِ فَقَالَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} قَدْ هَلَكْنَا إِذاً قَالَ كَلَّا إِنَّ اللَّهَّ يُتِمُ ذَلِكَ بِالنَّوَافِلِ}}.</ref>. | |||
[[ابوحمزه ثمالی]] این [[پرسش]] را از ایشان می‌کند<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۴۲: {{متن حدیث|وَيْحَكَ أَ تَدْرِي بَيْنَ يَدَيْ مَنْ كُنْتُ إِنَّ الْعَبْدَ لَا تُقْبَلُ مِنْهُ صَلَاةٌ إِلَّا مَا أَقْبَلَ مِنْهَا فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ هَلَكْنَا فَقَالَ كَلَّا إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُتَمِّمُ ذَلِكَ بِالنَّوَافِلِ}}.</ref>. شاید به همین علت است که رکعات نمازهای نافله یومیه دو برابر نمازهای [[واجب]] است و [[پیامبر]]{{صل}} دو برابر نمازهای واجب [[نماز نافله]] می‌خواند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۴۴۳: {{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يُصَلِّي مِنَ التَّطَوُّعِ مِثْلَيِ الْفَرِيضَةِ}}.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۸۹.</ref> | |||
==سیره امام سجاد{{ع}}== | |||
[[علی بن الحسین]]{{ع}} نیز در هر شبانه‌روز هزار رکعت [[نماز]] می‌خوانده است<ref>قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۲، ص۳۳۰؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۲۳۲.</ref>؛ البته انجام این [[عبادت]] برای [[امام سجاد]]{{ع}} که در دوران بحران سیاسی [[جامعه اسلامی]] (در [[زمان]] [[خلافت]] یزد، آل زبیر و پس از آن، [[تسلط]] [[آل مروان]] بر [[حجاز]]) [[زندگی]] می‌کرده است که [[اجازه]] هیچ فعالیت سیاسی نداشته است و ایشان در کنار [[کمک به مستمندان]]<ref>شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۲۳۱؛ همو، الخصال، ص۵۱۷.</ref> فقط به عبادت و [[دعا]] مشغول بودند، - که [[صحیفه سجادیه]] نمونه روشن آن است - کار دشوار و عجیبی نیست؛ علت [[شهرت]] ایشان به [[سجاد]] یا [[زین‌العابدین]] نیز همین عبادت‌های حضرت بوده است؛ حتی به [[نقلی]] [[ذوالثفنات]] ازآن‌روی به ایشان گفته شده که بر اثر عبادت و سجدۀ زیاد، مواضع [[سجده]] ایشان پینه بسته است<ref>قاضی نعمان، شرح الأخبار، ج۳، ص۲۵۴: {{عربی|و كان يقال له: ذو الثفنات لأنه كان بموضع السجود منه (ثفنات كثفنات البعير) و هي مباركة التي يبرك عليها من يديه و رجليه، لانّه كان من علي بن الحسين{{ع}} في مواضع السجود مثل ذلك لادمانه ايّاه و لانّه كان يصلّي في كل يوم و ليلة ألف ركعة و كان ربما سقط من ذلك شيء فجمع، فلما أن مات و غسّل جعل معه في اكفانه}}.</ref>. [[شیخ صدوق]] می‌نویسد: «ازآن‌روی به [[حضرت سجاد]] می‌گفتند که در مواضع سجده وی آثار سجده بوده است و هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خوانده است و ذوالثفنات (صاحب پینه بر بدن) نامیده می‌شد؛ زیرا در مواضع سجده‌های وی آثاری روییده بود که در هر سال دو بار آنها را جدا می‌کرد، هر بار پنج ثفنه؛ پس به [[حضرت صاحب]] ثفنات گفته شد»<ref>شیخ صدوق، معانی الأخبار، ص۶۵: {{عربی|وَ سُمِّيَ عَلِي بن الحسين{{ع}} السَّجَّادَ لما كان على مساجِدِهِ مِن آثار السُجُودِ و قَد كان یُصَلِّي فِي اليومِ وَ اللَّيلَةِ ألفَ رَكعَةٍ و سمي ذا الثفنات لأنّهُ كان لهُ في مواضِعَ سجودِه آثار نائتة فكان يَقطَعُها فِي السَّنةِ مَرَّتینِ كُلُّ مَرَّةٍ خَمسَ ثَفَناتِ فسُمِّيَّ ذُا الثَّفناتِ لِذلِك}}.</ref>. | |||
خبر خواندن هزار رکعت [[نماز]] توسط [[امام سجاد]]{{ع}} در [[مسند]] زید نیز نقل شده است<ref>زید بن علی، مسند زید بن علی، ص۱۳۳.</ref>. اینک به چند [[روایت]] و نقل دیگر درباره هزار رکعت نماز ایشان در شبانه‌روز اشاره می‌کنیم: | |||
۱. از [[امام باقر]]{{ع}} نقل شده که درباره پدرش فرمود: {{متن حدیث|كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ{{ع}} يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ وَ كَانَتِ الرِّيحُ تُمِيلُهُ بِمَنْزِلَةِ السُّنْبُلَةِ}}<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ج۲، ص۱۴۳؛ علی بن فخرالدین عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، ج۲، ص۸۶.</ref>: «[[سیره]] [[علی بن الحسین]]{{ع}} این بود که در شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند؛ به گونه‌ای که باد مانند خوشۀ گندم او را به این طرف و آن طرف [[حرکت]] می‌داد». | |||
۲. نقل است که از [[محمد بن علی بن الحسین]]{{ع}} پرسیده شد: {{متن حدیث|مَا أَقَلَّ وُلْدَ أَبِيكَ قَالَ الْعَجَبُ لِي كَيْفَ وُلِدْتُ كَانَ أَبِي يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ فَأَيُّ وَقْتٍ يَفْرُغُ لِلدُّنْيَا}}<ref>مسعود بن عیسی ورام بن ابی‌فراس، مجموعة ورام، ج۲، ص۲۰۱.</ref> «چقدر [[فرزندان]] پدرت کم هستند؛ فرمود: برای من عجیب است که من چگونه متولد شدم؛ زیرا پدرم در هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند، زمانی برای کار [[دنیوی]] نداشت». | |||
این روایت را [[ابن‌طاووس]] در آثار متعدد خود از [[عقد]] الفریدِ ابن‌عبدربه نقل کرده است که این [[پرسش]] از علی بن الحسین{{ع}} پرسیده شد که چقدر پدرت، یعنی [[امام حسین]]{{ع}}، کم فرزند است و حضرت این پاسخ را داد<ref>ابن‌طاووس، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص۲۶۹؛ همو، اللهوف علی قتلی الطفوف، ص۹۴: {{متن حدیث|ذَكَرَهُ ابْنُ عَبْدِ رَبِّهِ فِي الْجُزْءِ الرَّابِعِ مِنْ كِتَابِ الْعِقْدِ قَالَ: قِيلَ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ{{ع}} مَا أَقَلَّ وُلْدَ أَبِيكَ فَقَالَ الْعَجَبُ كَيْفَ وُلِدْتُ كَانَ يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ فَمَتَى كَانَ يَتَفَرَّغُ لِلنِّسَاءِ. وَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ{{ع}} يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ وَ كَانَتِ الرِّيحُ تُمِيلُهُ بِمَنْزِلَةِ السُّنْبُلَةِ}}.</ref>. به نظر می‌رسد نقل اول که از [[امام باقر]]{{ع}} پرسیده شده درست باشد. این نقل با دیگر شواهد [[تاریخی]] سازگار‌تر است و در نقل دوم «محمد» افتاده است. | |||
در [[عقد]] الفرید در کتاب «الزمردة فی المواعظ و الزهد» آمده که به [[محمد بن علی بن الحسین]]{{ع}} گفته شد یا به [[علی بن الحسین]]<ref>ابن‌عبدربه، عقد الفرید، ج۱، ص۱۶۳: {{عربی|و قيل لمحمد بن علي بن الحسين أو لعلي بن الحسين{{عم}}}}.</ref> که نشان می‌دهد مؤلف عقد الفرید این خبر را با تردید به [[امام سجاد]]{{ع}} نسبت داده است؛ اما در کتاب «الیتیمة الثانیه» در [[اخبار]] [[طالبیین]] ذکر شده که به محمد بن علی بن الحسین گفته شد<ref>ابن‌عبدربه، عقد الفرید، ج۵، ص۸۴.</ref>؛ بنابراین اینکه [[ابن‌طاووس]] خبر را از عقد الفرید نقل کرده و آن را به‌طور قطع مربوط به [[امام حسین]]{{ع}} دانسته، درست به نظر نمی‌رسد؛ زیرا در آن کتاب با تردید نقل شده است. | |||
۳. هزار رکعت [[نماز]] امام سجاد{{ع}} به گونه خبر و گزارش از غیرمعصوم هم در [[منابع شیعه]] از چند نفر نقل شده است: | |||
# [[ابوحمزه ثمالی]] گوید: علی بن الحسین{{ع}} در هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند<ref>علی بن فخرالدین عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، ج۲، ص۹۲: {{متن حدیث|وَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ}}.</ref>. | |||
# [[عبدالعزیز بن ابی‌حازم]] گوید: از [[ابو‌حازم]] شنید که می‌گفت: هیچ [[مرد]] [[هاشمی]] را که [[برتر]] از علی بن الحسین{{ع}} باشد ندیدم. او در شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند تا اینکه در پیشانی‌اش آثار [[سجده]] مانند سینه شتر شده بود<ref>شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۲۳۲: {{متن حدیث|عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ أَبِي حَازِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا حَازِمٍ يَقُولُ مَا رَأَيْتُ هَاشِمِيّاً أَفْضَلَ مِنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ كَانَ{{ع}} يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ حَتَّى خَرَجَ بِجَبْهَتِهِ وَ آثَارِ سُجُودِهِ مِثْلُ كِرْكِرَةِ الْبَعِيرِ}}.</ref>. | |||
# علی رافعی گفت: علی بن الحسین{{ع}} خوب نماز می‌خواند؛ در هر شبانه‌روز هزار رکعت می‌خواند، به جز نمازهای [[واجب]]. گفته شد چگونه است این عمل شما نسبت به عمل [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}؟ فرمود: من در یک [[روز]] از [[اعمال]] علی{{ع}} نگریستم، نتوانستم مانند آن از سال تا سال انجام دهم<ref>ابوجعفر محمد بن جریر طبری صغیر، دلائل الإمامه، ص۱۹۸: {{متن حدیث|وَ قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ{{ع}} حَسَنَ الصَّلَاةِ يُصَلِّي فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ أَلْفَ رَكْعَةٍ سِوَى الْفَرِيضَةِ، فَقِيلَ لَهُ: أَيْنَ هَذَا الْعَمَلُ مِنْ عَمَلِ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ جَدِّكَ؟ فَقَالَ: مَهْ إِنَّنِي نَظَرْتُ فِي عَمَلِ عَلِيٍّ يَوْماً وَاحِداً، فَمَا اسْتَطَعْتُ أَنْ أَعْدِلَهُ مِنْ الْحَوْلِ إِلَى الْحَوْلِ}}.</ref>. | |||
این [[روایت]] مدعی است که [[حضرت سجاد]]{{ع}} نتوانسته مانند [[حضرت علی]]{{ع}} عمل کند؛ درنتیجه اگر ما روایت کافی را راجع به [[نماز]] حضرت علی{{ع}} بپذیریم. [[امام سجاد]]{{ع}} در این نقل به [[ناتوانی]] خود در انجام مانند آن [[اقرار]] می‌کند، درحالی‌که همیشه مشغول [[عبادت]] بوده است؛ بنابراین می‌توان گفت تعبیر هزار رکعت نشان‌دهنده [[کثرت عبادت]] حضرت است تا مقدار ذکرشده. | |||
۴. در منابع اهل سنت نیز این سیره عبادی برای امام سجاد{{ع}} نقل شده است<ref>ابن‌‌کثیر، البدایة و النهایه، ج۹، ص۱۲۳؛ شمس‌الدین محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الإسلام، ج۶، ص۴۳۶؛ ابن‌عماد، شذرات الذهب، ج۱، ص۳۷۴.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۱۵۹.</ref> | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «نماز»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «نماز»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | ||
# [[پرونده:1100518.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|'''سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:نماز | [[رده:نماز]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۱۷
این مدخل زیرشاخهٔ بحث نماز است. نماز از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نماز در قرآن - نماز در کلام اسلامی - نماز در فقه سیاسی - نماز در معارف دعا و زیارات - نماز در معارف و سیره معصوم - نماز در معارف و سیره نبوی - نماز در معارف و سیره علوی - نماز در معارف و سیره حسینی - نماز در معارف و سیره سجادی - نماز در معارف و سیره رضوی - نماز در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - نماز در تربیت اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
یکی از وظایف بسیار مهم مؤمنان، پس از استقرار حاکمیت دین بر زمین، اقامه نماز است: ﴿الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ...﴾[۱]. به گزارش قرآن و روایات نماز از سفارش‌های مهم[۲]؛ از نشانه‌های متّقین[۳]؛ وظیفه‌ای در اوقات معیّن[۴]؛ بازدارنده از فحشا و منکر[۵]؛ نور چشم پیامبر (ص)[۶]؛ درمان تکبر[۷]؛ کلید بهشت[۸]؛ وسیله تقرّب انسان به خدا[۹]؛ و کوبنده شیطان[۱۰] می‌باشد.
برخی از آموزه‌های امام سجاد (ع) به‌عنوان یکی از برترین الگوهای اقامه نماز راستین به شرح زیر است:
- رعایت زمان، مقدمات، حدود و شروط نماز براساس تعالیم رسول اسلام (ص): «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِفْنَا فِيهِ عَلَى مَوَاقِيتِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا...»[۱۱]؛ «بارخدایا درود بفرست بر محمد و خاندان او و در این ماه ما را به اوقات نمازهای پنجگانه آگاه فرما: به حدودش و احکامش که مقرر داشته‌ای و شروط و هنگامش که معیّن کرده‌ای. ای خداوند چنان کن که به هنگام نماز همانند کسانی باشیم که... آن را به وقت خود، به آیین بنده تو و رسول تو محمد (ص)... به جای می‌آورند».
- نماز بندگان در برابر الطاف الهی بسیار ناچیز است: «ای خداوند، اگر چندان بگریم که مژگانم فرو ریزد و مویه کنم تا آوازم منقطع شود و بر آستان جلال تو بایستم تا پاهایم آماس کند و رکوع کنم تا استخوان‌های پشتم از جای برآید و سر به سجده نهم تا چشمانم از چشمخانه به در شود... شایسته آن نیستم که حتی یک گناه از گناهانم را از نامه عملم محو کنی»[۱۲].
- انجام وظایف الهی به ویژه روزه و نماز در ماه رمضان از الطاف خداوند و توجه ویژه او به بندگانش است: «ای خداوند، تو بودی که ما را برگزیدی و به شناخت این ماه توفیق عنایت کردی و به سنت آن راه نمودی. تو بودی که ما را توفیق روزه داشتن و نماز گزاردن ارزانی داشتی، هرچند ما قصور ورزیدیم و اندکی از بسیار به جای آوردیم»[۱۳].
- نماز شب مخصوصاً در ماه رمضان، جلوه بارز رحمت الهی است: «ای خداوند، ماه رمضان را از زمزمه عبادت ما پر ساز... ما را یاری ده که روزهایش را روزه بداریم و شب‌هایش را به نماز و تضرع وخشوع و مذلّت در پیشگاه تو به سحر رسانیم تا مبادا که روزهایش به غفلت ما شهادت دهند و شب‌هایش به سهل‌انگاری ما»[۱۴].
- دعا برای پدر و مادر به‌ویژه پس از اقامه نماز: «خداوندا، پس از هر نماز من و در هر وقت دیگر از اوقات شب و در هر ساعت از ساعات روز، پدرم و مادرم را از یاد من مبر»[۱۵].
- جایگاه امامت نماز جمعه ویژه خلفای حق و امنای خداوند است: «بارخدایا، این جایگاه (امامت جمعه)، جایگاه خلفای تو و برگزیدگان توست ولی جایگاه رفیع امینان تو را که آنان را بدان اختصاص داده‌ای دیگران بربودند»[۱۶].[۱۷].[۱۸]
نماز امام سجاد(ع)
نماز را باید با خشوع و خضوع کامل خواند و باید تمام توجه انسان در آن لحظه به ذات اقدس الهی باشد. به خشوع در نماز توصیه شده است. امامان معصوم(ع) این‌گونه نماز می‌خواندند. درباره نماز امام سجاد(ع) روایاتی نقل شده است. امام صادق(ع) درباره نماز ایشان می‌فرماید: امام سجاد(ع) این‌گونه بود که وقتی به نماز می‌ایستاد، رنگش تغییر می‌کرد. وقتی به سجده می‌رفت، سر از آن بر نمی‌داشت مگر اینکه خیس عرق می‌شد[۱۹].
امام صادق(ع) از پدرش نقل می‌کند، وقتی امام سجاد(ع) به نماز می‌ایستاد، گویا ساق درختی بود که هیچ حرکتی نداشت، جز اینکه باد او را حرکت دهد[۲۰]. در روایتی دیگر دراین‌باره می‌فرماید: وقتی امام سجاد(ع) به نماز می‌ایستاد، رنگش تغییر می‌کرد، به‌گونه‌ای که تغییر در چهره‌اش دیده می‌شد و هیچ‌کس توان عمل مانند علی(ع) را از فرزندانش نداشت، جز فرزندش علی بن الحسین(ع)[۲۱]. وقتی وضو می‌گرفت و می‌خواست وارد نماز شود، رنگش زرد می‌شد و تغییر می‌کرد. یک مرتبه دراین‌باره از وی پرسیدند، فرمود: من می‌خواهم در برابر حاکم بزرگی قرار گیرم[۲۲].
یک بار هنگام نماز عبای حضرت از دوشش افتاد؛ آن را رها کرد تا نمازش تمام شد. برخی یارانش گفتند: ای فرزند رسول خدا(ص)، عبایت افتاد و تو رهایش کردی و به نمازت ادامه دادی، درحالی‌که ما را از چنین کاری نهی فرمودی؟ در پاسخ فرمود: «وای بر تو، آیا می‌دانی در برابر چه کسی مشغول بودم؟ به خدا سوگند چنین است؛ آیا می‌دانی نماز بنده پذیرفته نمی‌شود جز موردی که توجه به خدا و حضور قلب داشته باشد. مرد گفت: پس ما ای فرزند پیامبر، در این صورت به‌تحقیق هلاک شدیم. فرمود: نه، چنین نیست؛ زیرا نماز را خدا با انجام نمازهای نافله کامل می‌کند»[۲۳].
ابوحمزه ثمالی این پرسش را از ایشان می‌کند[۲۴]. شاید به همین علت است که رکعات نمازهای نافله یومیه دو برابر نمازهای واجب است و پیامبر(ص) دو برابر نمازهای واجب نماز نافله می‌خواند[۲۵].[۲۶]
سیره امام سجاد(ع)
علی بن الحسین(ع) نیز در هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خوانده است[۲۷]؛ البته انجام این عبادت برای امام سجاد(ع) که در دوران بحران سیاسی جامعه اسلامی (در زمان خلافت یزد، آل زبیر و پس از آن، تسلط آل مروان بر حجاز) زندگی می‌کرده است که اجازه هیچ فعالیت سیاسی نداشته است و ایشان در کنار کمک به مستمندان[۲۸] فقط به عبادت و دعا مشغول بودند، - که صحیفه سجادیه نمونه روشن آن است - کار دشوار و عجیبی نیست؛ علت شهرت ایشان به سجاد یا زین‌العابدین نیز همین عبادت‌های حضرت بوده است؛ حتی به نقلی ذوالثفنات ازآن‌روی به ایشان گفته شده که بر اثر عبادت و سجدۀ زیاد، مواضع سجده ایشان پینه بسته است[۲۹]. شیخ صدوق می‌نویسد: «ازآن‌روی به حضرت سجاد می‌گفتند که در مواضع سجده وی آثار سجده بوده است و هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خوانده است و ذوالثفنات (صاحب پینه بر بدن) نامیده می‌شد؛ زیرا در مواضع سجده‌های وی آثاری روییده بود که در هر سال دو بار آنها را جدا می‌کرد، هر بار پنج ثفنه؛ پس به حضرت صاحب ثفنات گفته شد»[۳۰].
خبر خواندن هزار رکعت نماز توسط امام سجاد(ع) در مسند زید نیز نقل شده است[۳۱]. اینک به چند روایت و نقل دیگر درباره هزار رکعت نماز ایشان در شبانه‌روز اشاره می‌کنیم:
۱. از امام باقر(ع) نقل شده که درباره پدرش فرمود: «كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ(ع) يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ وَ كَانَتِ الرِّيحُ تُمِيلُهُ بِمَنْزِلَةِ السُّنْبُلَةِ»[۳۲]: «سیره علی بن الحسین(ع) این بود که در شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند؛ به گونه‌ای که باد مانند خوشۀ گندم او را به این طرف و آن طرف حرکت می‌داد».
۲. نقل است که از محمد بن علی بن الحسین(ع) پرسیده شد: «مَا أَقَلَّ وُلْدَ أَبِيكَ قَالَ الْعَجَبُ لِي كَيْفَ وُلِدْتُ كَانَ أَبِي يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ فَأَيُّ وَقْتٍ يَفْرُغُ لِلدُّنْيَا»[۳۳] «چقدر فرزندان پدرت کم هستند؛ فرمود: برای من عجیب است که من چگونه متولد شدم؛ زیرا پدرم در هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند، زمانی برای کار دنیوی نداشت». این روایت را ابن‌طاووس در آثار متعدد خود از عقد الفریدِ ابن‌عبدربه نقل کرده است که این پرسش از علی بن الحسین(ع) پرسیده شد که چقدر پدرت، یعنی امام حسین(ع)، کم فرزند است و حضرت این پاسخ را داد[۳۴]. به نظر می‌رسد نقل اول که از امام باقر(ع) پرسیده شده درست باشد. این نقل با دیگر شواهد تاریخی سازگار‌تر است و در نقل دوم «محمد» افتاده است.
در عقد الفرید در کتاب «الزمردة فی المواعظ و الزهد» آمده که به محمد بن علی بن الحسین(ع) گفته شد یا به علی بن الحسین[۳۵] که نشان می‌دهد مؤلف عقد الفرید این خبر را با تردید به امام سجاد(ع) نسبت داده است؛ اما در کتاب «الیتیمة الثانیه» در اخبار طالبیین ذکر شده که به محمد بن علی بن الحسین گفته شد[۳۶]؛ بنابراین اینکه ابن‌طاووس خبر را از عقد الفرید نقل کرده و آن را به‌طور قطع مربوط به امام حسین(ع) دانسته، درست به نظر نمی‌رسد؛ زیرا در آن کتاب با تردید نقل شده است.
۳. هزار رکعت نماز امام سجاد(ع) به گونه خبر و گزارش از غیرمعصوم هم در منابع شیعه از چند نفر نقل شده است:
- ابوحمزه ثمالی گوید: علی بن الحسین(ع) در هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند[۳۷].
- عبدالعزیز بن ابی‌حازم گوید: از ابو‌حازم شنید که می‌گفت: هیچ مرد هاشمی را که برتر از علی بن الحسین(ع) باشد ندیدم. او در شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند تا اینکه در پیشانی‌اش آثار سجده مانند سینه شتر شده بود[۳۸].
- علی رافعی گفت: علی بن الحسین(ع) خوب نماز می‌خواند؛ در هر شبانه‌روز هزار رکعت می‌خواند، به جز نمازهای واجب. گفته شد چگونه است این عمل شما نسبت به عمل امیرالمؤمنین(ع)؟ فرمود: من در یک روز از اعمال علی(ع) نگریستم، نتوانستم مانند آن از سال تا سال انجام دهم[۳۹].
این روایت مدعی است که حضرت سجاد(ع) نتوانسته مانند حضرت علی(ع) عمل کند؛ درنتیجه اگر ما روایت کافی را راجع به نماز حضرت علی(ع) بپذیریم. امام سجاد(ع) در این نقل به ناتوانی خود در انجام مانند آن اقرار می‌کند، درحالی‌که همیشه مشغول عبادت بوده است؛ بنابراین می‌توان گفت تعبیر هزار رکعت نشان‌دهنده کثرت عبادت حضرت است تا مقدار ذکرشده.
۴. در منابع اهل سنت نیز این سیره عبادی برای امام سجاد(ع) نقل شده است[۴۰].[۴۱]
منابع
پانویس
- ↑ «(همان) کسانی که اگر آنان را در زمین توانمندی دهیم نماز بر پا می‌دارند.».. سوره حج، آیه ۴۱.
- ↑ ﴿يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ﴾ «پسرکم! نماز را بپا دار و به کار شایسته فرمان ده و از کار ناشایست باز دار و در آنچه بر سرت آید شکیب کن؛ بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره لقمان، آیه ۱۷.
- ↑ ﴿ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ * الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ﴾ «این (آن) کتاب (است که) هیچ تردیدی در آن نیست، رهنمودی برای پرهیزگاران است * همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند» سوره بقره، آیه ۲-۳.
- ↑ ﴿فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا﴾ «و چون نماز را به پایان بردید خداوند را ایستاده و نشسته و آرمیده بر پهلو یاد کنید و چون آرام یافتید نماز را برپا دارید که نماز بر مؤمنان فریضه‌ای است که زمان معیّن دارد» سوره نساء، آیه ۱۰۳.
- ↑ ﴿اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ﴾ «آنچه از این کتاب بر تو وحی شده است بخوان و نماز را بپا دار که نماز از کار زشت و کار ناپسند باز می‌دارد و به راستی یادکرد خداوند (از هر چیز) بزرگ‌تر است و خداوند می‌داند که چه انجام می‌دهید» سوره عنکبوت، آیه ۴۵.
- ↑ کافی، ج۵، ص۲۳.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۵۶۷.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱، ص۲۲.
- ↑ عوالی اللئالی، ج۱، ص۵.
- ↑ کافی، ج۵، ص۲۶.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش شانزدهم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش بیست‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌هشتم.
- ↑ وسائل الشیعة، محمد بن‌حسن حر عاملی، ۱۴۰۹، قم، آل‌البیت؛ الصحیفة السجادیة، امام زین العابدین (ع)، ۱۴۱۸، قم، الهادی؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ عوالی اللئالی، محمدبن زین‌العابدین، ابن ابی‌جمهور، قم، نشر سیدالشهدا؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم؛ کافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، اسلامیة؛ من لایحضره الفقیه، محمد بن‌علی، ابن‌بابویه (صدوق)، ۱۴۰۴، قم، جامعه مدرسین.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «نماز»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۳۳.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۰۰؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۶.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۰۰.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۱۶۳: «وَ كَانَ إِذَا قَامَ إِلَى الصَّلَاةِ تَغَيَّرَ لَوْنُهُ حَتَّى يُعْرَفَ ذَلِكَ فِي وَجْهِهِ وَ مَا أَطَاقَ أَحَدٌ عَمَلَ عَلِيٍّ(ع) مِنْ وُلْدِهِ مِنْ بَعْدِهِ إِلَّا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ(ع)».
- ↑ قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۱، ص۱۵۸: «أَنَّهُ كَانَ إِذَا تَوَضَّأَ لِلصَّلَاةِ وَ أَخَذَ فِي الدُّخُولِ فِيهَا اصْفَرَّ وَجْهُهُ وَ تَغَيَّرَ لَوْنُهُ فَقِيلَ لَهُ مَرَّةً فِي ذَلِكَ فَقَالَ إِنِّي أُرِيدُ الْوُقُوفَ بَيْنَ يَدَيْ مَلِكٍ عَظِيمٍ».
- ↑ قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۱، ص۱۵۸: «وَيْحَكَ أَ تَدْرِي بَيْنَ يَدَيْ مَنْ كُنْتُ شَغَلَنِي وَ اللَّهِ ذَاكَ عَنْ هَذَا أَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَا يَقْبَلُ مِنْ صَلَاةِ الْعَبْدِ إِلَّا مَا أَقْبَلَ عَلَيْهِ فَقَالَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ(ص) قَدْ هَلَكْنَا إِذاً قَالَ كَلَّا إِنَّ اللَّهَّ يُتِمُ ذَلِكَ بِالنَّوَافِلِ».
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۴۲: «وَيْحَكَ أَ تَدْرِي بَيْنَ يَدَيْ مَنْ كُنْتُ إِنَّ الْعَبْدَ لَا تُقْبَلُ مِنْهُ صَلَاةٌ إِلَّا مَا أَقْبَلَ مِنْهَا فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ هَلَكْنَا فَقَالَ كَلَّا إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُتَمِّمُ ذَلِكَ بِالنَّوَافِلِ».
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۴۴۳: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) يُصَلِّي مِنَ التَّطَوُّعِ مِثْلَيِ الْفَرِيضَةِ».
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۸۹.
- ↑ قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۲، ص۳۳۰؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۲۳۱؛ همو، الخصال، ص۵۱۷.
- ↑ قاضی نعمان، شرح الأخبار، ج۳، ص۲۵۴: و كان يقال له: ذو الثفنات لأنه كان بموضع السجود منه (ثفنات كثفنات البعير) و هي مباركة التي يبرك عليها من يديه و رجليه، لانّه كان من علي بن الحسين(ع) في مواضع السجود مثل ذلك لادمانه ايّاه و لانّه كان يصلّي في كل يوم و ليلة ألف ركعة و كان ربما سقط من ذلك شيء فجمع، فلما أن مات و غسّل جعل معه في اكفانه.
- ↑ شیخ صدوق، معانی الأخبار، ص۶۵: وَ سُمِّيَ عَلِي بن الحسين(ع) السَّجَّادَ لما كان على مساجِدِهِ مِن آثار السُجُودِ و قَد كان یُصَلِّي فِي اليومِ وَ اللَّيلَةِ ألفَ رَكعَةٍ و سمي ذا الثفنات لأنّهُ كان لهُ في مواضِعَ سجودِه آثار نائتة فكان يَقطَعُها فِي السَّنةِ مَرَّتینِ كُلُّ مَرَّةٍ خَمسَ ثَفَناتِ فسُمِّيَّ ذُا الثَّفناتِ لِذلِك.
- ↑ زید بن علی، مسند زید بن علی، ص۱۳۳.
- ↑ شیخ مفید، الإرشاد، ج۲، ص۱۴۳؛ علی بن فخرالدین عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، ج۲، ص۸۶.
- ↑ مسعود بن عیسی ورام بن ابی‌فراس، مجموعة ورام، ج۲، ص۲۰۱.
- ↑ ابن‌طاووس، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص۲۶۹؛ همو، اللهوف علی قتلی الطفوف، ص۹۴: «ذَكَرَهُ ابْنُ عَبْدِ رَبِّهِ فِي الْجُزْءِ الرَّابِعِ مِنْ كِتَابِ الْعِقْدِ قَالَ: قِيلَ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ(ع) مَا أَقَلَّ وُلْدَ أَبِيكَ فَقَالَ الْعَجَبُ كَيْفَ وُلِدْتُ كَانَ يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ فَمَتَى كَانَ يَتَفَرَّغُ لِلنِّسَاءِ. وَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ(ع) يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ وَ كَانَتِ الرِّيحُ تُمِيلُهُ بِمَنْزِلَةِ السُّنْبُلَةِ».
- ↑ ابن‌عبدربه، عقد الفرید، ج۱، ص۱۶۳: و قيل لمحمد بن علي بن الحسين أو لعلي بن الحسين(ع).
- ↑ ابن‌عبدربه، عقد الفرید، ج۵، ص۸۴.
- ↑ علی بن فخرالدین عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، ج۲، ص۹۲: «وَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ».
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۲۳۲: «عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ أَبِي حَازِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا حَازِمٍ يَقُولُ مَا رَأَيْتُ هَاشِمِيّاً أَفْضَلَ مِنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ كَانَ(ع) يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ حَتَّى خَرَجَ بِجَبْهَتِهِ وَ آثَارِ سُجُودِهِ مِثْلُ كِرْكِرَةِ الْبَعِيرِ».
- ↑ ابوجعفر محمد بن جریر طبری صغیر، دلائل الإمامه، ص۱۹۸: «وَ قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ(ع) حَسَنَ الصَّلَاةِ يُصَلِّي فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ أَلْفَ رَكْعَةٍ سِوَى الْفَرِيضَةِ، فَقِيلَ لَهُ: أَيْنَ هَذَا الْعَمَلُ مِنْ عَمَلِ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ جَدِّكَ؟ فَقَالَ: مَهْ إِنَّنِي نَظَرْتُ فِي عَمَلِ عَلِيٍّ يَوْماً وَاحِداً، فَمَا اسْتَطَعْتُ أَنْ أَعْدِلَهُ مِنْ الْحَوْلِ إِلَى الْحَوْلِ».
- ↑ ابن‌‌کثیر، البدایة و النهایه، ج۹، ص۱۲۳؛ شمس‌الدین محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الإسلام، ج۶، ص۴۳۶؛ ابن‌عماد، شذرات الذهب، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۱۵۹.