تفسیر معانی القرآن - اخفش: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[ابن ندیم]] در بیان [[اخبار]] [[اخفش مجاشعی]] ([[ابو الحسن سعید بن مسعده]])، در شمار کتاب‌های وی این [[تفسیر]] را با همین عنوان نام برده است<ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۵۸.</ref>. [[داوودی]] نیز در معرفی اخفش این تفسیر را با همین عنوان از تألیفات وی به شمار آورده و از وی نقل کرده است: «کسایی از من خواست کتابی را در [[معانی قرآن]] تألیف کنم و من کتابی را در معانی قرآن تألیف کردم»<ref>ر.ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶، رقم ۱۸۵.</ref>. [[حاج خلیفه]] نیز با ذکر اخفش در شمار کسانی که «معانی القرآن» تألیف کرده‌اند، از این تفسیر خبر داده است<ref>ر.ک: حاج خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۳۰.</ref>. [[اسماعیل پاشا]] نیز این کتاب را با عنوان معانی القرآن از تألیفات اخفش اوسط سعید بن مسعدۀ مجاشعی به شمار آورده است<ref>بغدادی، هدیة العارفین، ج۵، ص۳۸۸.</ref>. | [[ابن ندیم]] در بیان [[اخبار]] [[اخفش مجاشعی]] ([[ابو الحسن سعید بن مسعده]])، در شمار کتاب‌های وی این [[تفسیر]] را با همین عنوان نام برده است<ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۵۸.</ref>. [[داوودی]] نیز در معرفی اخفش این تفسیر را با همین عنوان از تألیفات وی به شمار آورده و از وی نقل کرده است: «کسایی از من خواست کتابی را در [[معانی قرآن]] تألیف کنم و من کتابی را در معانی قرآن تألیف کردم»<ref>ر. ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶، رقم ۱۸۵.</ref>. [[حاج خلیفه]] نیز با ذکر اخفش در شمار کسانی که «معانی القرآن» تألیف کرده‌اند، از این تفسیر خبر داده است<ref>ر. ک: حاج خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۳۰.</ref>. [[اسماعیل پاشا]] نیز این کتاب را با عنوان معانی القرآن از تألیفات اخفش اوسط سعید بن مسعدۀ مجاشعی به شمار آورده است<ref>بغدادی، هدیة العارفین، ج۵، ص۳۸۸.</ref>. | ||
انتشارات «عالم الکتب» در بیروت در سال ۱۴۲۴ ه. ق کتابی را با عنوان معانی القرآن تألیف اخفش (سعید بن مسعده بلخی مجاشعی) و تحقیق دکتر [[عبدالأمیر محمد امین الورد]] چاپ و منتشر کرده است که ظاهراً همین تفسیر معانی القرآن می‌باشد که کتاب‌شناسان از آن خبر داده‌اند. این کتابی که چاپ شده، یک جلد و ۷۰۴ صفحه و دو بخش دارد: بخش اول با حجم ۱۲۰ صفحه در بیوگرافی مؤلف و معرفی کتاب و مقایسه بین آن و سه کتاب دیگر (معانی القرآن فرّاء، مجاز القرآن [[ابو عبیده]] و الکتاب سیبویه) و اشاره به مطالب مشابه این کتاب با هریک از آن سه کتاب است <ref>برای آگاهی از برخی مطالب مشابه این کتاب با مطالب سه کتاب دیگر ر.ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۹-۹۴.</ref>. | انتشارات «عالم الکتب» در بیروت در سال ۱۴۲۴ ه. ق کتابی را با عنوان معانی القرآن تألیف اخفش (سعید بن مسعده بلخی مجاشعی) و تحقیق دکتر [[عبدالأمیر محمد امین الورد]] چاپ و منتشر کرده است که ظاهراً همین تفسیر معانی القرآن می‌باشد که کتاب‌شناسان از آن خبر داده‌اند. این کتابی که چاپ شده، یک جلد و ۷۰۴ صفحه و دو بخش دارد: بخش اول با حجم ۱۲۰ صفحه در بیوگرافی مؤلف و معرفی کتاب و مقایسه بین آن و سه کتاب دیگر (معانی القرآن فرّاء، مجاز القرآن [[ابو عبیده]] و الکتاب سیبویه) و اشاره به مطالب مشابه این کتاب با هریک از آن سه کتاب است <ref>برای آگاهی از برخی مطالب مشابه این کتاب با مطالب سه کتاب دیگر ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۹-۹۴.</ref>. | ||
در بخش دوم، متن کامل معانی القرآن اخفش در ۵۱۹ صفحه (۱۲۱-۶۳۹) آمده و در پایان آن در ص۶۳۸ اشاره شده که این، آخر کتاب اخفش در معانی القرآن است و در ۶۰ صفحۀ آخر کتاب نیز خلاصه‌ای از مطالب بخش اول و فهرست‌هایی برای کتاب بیان شده است. [[عبد الامیر]] - محقق این کتاب - در بخش اول گزارش داده است که نسخه خطی این کتاب در کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] در [[مشهد]] و کپی آن در کتابخانۀ [[امیر المؤمنین]]{{ع}} در [[نجف]] موجود<ref>ر.ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۵.</ref> و متن معانی القرآن در این کتاب با تحقیق از نسخۀ خطی آن به‌دست آمده است<ref>ر.ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۱۹.</ref>. | در بخش دوم، متن کامل معانی القرآن اخفش در ۵۱۹ صفحه (۱۲۱-۶۳۹) آمده و در پایان آن در ص۶۳۸ اشاره شده که این، آخر کتاب اخفش در معانی القرآن است و در ۶۰ صفحۀ آخر کتاب نیز خلاصه‌ای از مطالب بخش اول و فهرست‌هایی برای کتاب بیان شده است. [[عبد الامیر]] - محقق این کتاب - در بخش اول گزارش داده است که نسخه خطی این کتاب در کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] در [[مشهد]] و کپی آن در کتابخانۀ [[امیر المؤمنین]] {{ع}} در [[نجف]] موجود<ref>ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۵.</ref> و متن معانی القرآن در این کتاب با تحقیق از نسخۀ خطی آن به‌دست آمده است<ref>ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۱۹.</ref>. | ||
محتوای این کتاب بحث‌هایی ادبی در مورد کلمات [[قرآن]] است که به ترتیب [[سوره‌ها]] و [[آیات قرآن]] بیان شده است<ref>برای نمونه، در تفسیر سوره حمد از صله زائده بودن اسم و حذف الف آن و از الف و لام‌های {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} و - حذف آنها و اعراب‌الحمد، {{متن قرآن|رَبِّ الْعَالَمِينَ}}، {{متن قرآن|مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ}} و سایر کلمات این سوره سخن گفته است (ر.ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۲۵-۱۴۲).</ref> و بسیاری از مطالب آن با مطالب معانی القرآن فرّاء مشابهت دارد. | محتوای این کتاب بحث‌هایی ادبی در مورد کلمات [[قرآن]] است که به ترتیب [[سوره‌ها]] و [[آیات قرآن]] بیان شده است<ref>برای نمونه، در تفسیر سوره حمد از صله زائده بودن اسم و حذف الف آن و از الف و لام‌های {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} و - حذف آنها و اعراب‌الحمد، {{متن قرآن|رَبِّ الْعَالَمِينَ}}، {{متن قرآن|مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ}} و سایر کلمات این سوره سخن گفته است (ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۲۵-۱۴۲).</ref> و بسیاری از مطالب آن با مطالب معانی القرآن فرّاء مشابهت دارد. | ||
عبدالامیر مطالب مشابه این دو کتاب را بیش از ۳۸۰ مورد ذکر کرده و تألیف این کتاب را پیش از تألیف معانی القرآن فرّاء و فرّاء را استفاده کنندۀ از این کتاب دانسته است<ref>ر.ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۵.</ref>، ولی باتوجه به اینکه فرّاء و اخفش معاصر بوده‌اند و طبق برخی نقل‌ها فرّاء زودتر از اخفش از [[دنیا]] رفته است، مدعای عبدالامیر نیاز به بررسی و [[شاهد]] روشن دارد و بدون بررسی نمی‌توان آن را پذیرفت. در [[کتابشناسی]] [[جهانی]] [[قرآن کریم]]، چاپ معانی القرآن اخفش با تصحیح [[هدی محمود قراعه]] در دو جلد در قاهره و با تحقیق فائز [[فارس]] در دو جلد در [[کویت]] نیز گزارش شده است<ref>پارسا و مؤسسه قرآنی تفسیر جوان، کتابشناسی جهانی قرآن کریم، ج۱، ص۳۸۲، رقم‌های ۲۶۰۲ و ۲۶۰۴.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۳۴۳-۳۴۴.</ref> | عبدالامیر مطالب مشابه این دو کتاب را بیش از ۳۸۰ مورد ذکر کرده و تألیف این کتاب را پیش از تألیف معانی القرآن فرّاء و فرّاء را استفاده کنندۀ از این کتاب دانسته است<ref>ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۵.</ref>، ولی باتوجه به اینکه فرّاء و اخفش معاصر بوده‌اند و طبق برخی نقل‌ها فرّاء زودتر از اخفش از [[دنیا]] رفته است، مدعای عبدالامیر نیاز به بررسی و [[شاهد]] روشن دارد و بدون بررسی نمی‌توان آن را پذیرفت. در [[کتابشناسی]] [[جهانی]] [[قرآن کریم]]، چاپ معانی القرآن اخفش با تصحیح [[هدی محمود قراعه]] در دو جلد در قاهره و با تحقیق فائز [[فارس]] در دو جلد در [[کویت]] نیز گزارش شده است<ref>پارسا و مؤسسه قرآنی تفسیر جوان، کتابشناسی جهانی قرآن کریم، ج۱، ص۳۸۲، رقم‌های ۲۶۰۲ و ۲۶۰۴.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۳۴۳-۳۴۴.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۰۷
اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث اخفش مجاشعی است.
مقدمه
ابن ندیم در بیان اخبار اخفش مجاشعی (ابو الحسن سعید بن مسعده)، در شمار کتاب‌های وی این تفسیر را با همین عنوان نام برده است[۱]. داوودی نیز در معرفی اخفش این تفسیر را با همین عنوان از تألیفات وی به شمار آورده و از وی نقل کرده است: «کسایی از من خواست کتابی را در معانی قرآن تألیف کنم و من کتابی را در معانی قرآن تألیف کردم»[۲]. حاج خلیفه نیز با ذکر اخفش در شمار کسانی که «معانی القرآن» تألیف کرده‌اند، از این تفسیر خبر داده است[۳]. اسماعیل پاشا نیز این کتاب را با عنوان معانی القرآن از تألیفات اخفش اوسط سعید بن مسعدۀ مجاشعی به شمار آورده است[۴].
انتشارات «عالم الکتب» در بیروت در سال ۱۴۲۴ ه. ق کتابی را با عنوان معانی القرآن تألیف اخفش (سعید بن مسعده بلخی مجاشعی) و تحقیق دکتر عبدالأمیر محمد امین الورد چاپ و منتشر کرده است که ظاهراً همین تفسیر معانی القرآن می‌باشد که کتاب‌شناسان از آن خبر داده‌اند. این کتابی که چاپ شده، یک جلد و ۷۰۴ صفحه و دو بخش دارد: بخش اول با حجم ۱۲۰ صفحه در بیوگرافی مؤلف و معرفی کتاب و مقایسه بین آن و سه کتاب دیگر (معانی القرآن فرّاء، مجاز القرآن ابو عبیده و الکتاب سیبویه) و اشاره به مطالب مشابه این کتاب با هریک از آن سه کتاب است [۵].
در بخش دوم، متن کامل معانی القرآن اخفش در ۵۱۹ صفحه (۱۲۱-۶۳۹) آمده و در پایان آن در ص۶۳۸ اشاره شده که این، آخر کتاب اخفش در معانی القرآن است و در ۶۰ صفحۀ آخر کتاب نیز خلاصه‌ای از مطالب بخش اول و فهرست‌هایی برای کتاب بیان شده است. عبد الامیر - محقق این کتاب - در بخش اول گزارش داده است که نسخه خطی این کتاب در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد و کپی آن در کتابخانۀ امیر المؤمنین (ع) در نجف موجود[۶] و متن معانی القرآن در این کتاب با تحقیق از نسخۀ خطی آن به‌دست آمده است[۷].
محتوای این کتاب بحث‌هایی ادبی در مورد کلمات قرآن است که به ترتیب سوره‌ها و آیات قرآن بیان شده است[۸] و بسیاری از مطالب آن با مطالب معانی القرآن فرّاء مشابهت دارد.
عبدالامیر مطالب مشابه این دو کتاب را بیش از ۳۸۰ مورد ذکر کرده و تألیف این کتاب را پیش از تألیف معانی القرآن فرّاء و فرّاء را استفاده کنندۀ از این کتاب دانسته است[۹]، ولی باتوجه به اینکه فرّاء و اخفش معاصر بوده‌اند و طبق برخی نقل‌ها فرّاء زودتر از اخفش از دنیا رفته است، مدعای عبدالامیر نیاز به بررسی و شاهد روشن دارد و بدون بررسی نمی‌توان آن را پذیرفت. در کتابشناسی جهانی قرآن کریم، چاپ معانی القرآن اخفش با تصحیح هدی محمود قراعه در دو جلد در قاهره و با تحقیق فائز فارس در دو جلد در کویت نیز گزارش شده است[۱۰].[۱۱]
منابع
پانویس
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص۵۸.
- ↑ ر. ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶، رقم ۱۸۵.
- ↑ ر. ک: حاج خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۳۰.
- ↑ بغدادی، هدیة العارفین، ج۵، ص۳۸۸.
- ↑ برای آگاهی از برخی مطالب مشابه این کتاب با مطالب سه کتاب دیگر ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۹-۹۴.
- ↑ ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۵.
- ↑ ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۱۹.
- ↑ برای نمونه، در تفسیر سوره حمد از صله زائده بودن اسم و حذف الف آن و از الف و لام‌های ﴿الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ و - حذف آنها و اعراب‌الحمد، ﴿رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾، ﴿مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ﴾ و سایر کلمات این سوره سخن گفته است (ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۱۲۵-۱۴۲).
- ↑ ر. ک: اخفش، معانی القرآن، ص۷۵.
- ↑ پارسا و مؤسسه قرآنی تفسیر جوان، کتابشناسی جهانی قرآن کریم، ج۱، ص۳۸۲، رقم‌های ۲۶۰۲ و ۲۶۰۴.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۳۴۳-۳۴۴.
جستارهای وابسته
- تفاسیر تابعین تابعین
- تفاسیر تک نگار
- تفاسیر عصر جدید
- تفاسیر عصر کهن
- تفاسیر لغوی
- تفسیر اجتهادی
- تفسیر اجمالی قرآن
- تفسیر اِعراب
- تفسیر قرآن به مقتضای عقل
- تفسیر باطنی
- تفسیر مالکیه
- تفسیر روایی
- تفسیر مسلسل
- تفسیر قرآن به کلام صحابه
- تفسیر قرآن با قول تابعی
- تفسیر قرآن با قرآن
- تفسیر عهد نبوت
- تفسیر عهد رسالت
- تفسیر عهد صحابه
- تفسیر غریب قرآن
- تفسیر عقلی
- تفسیر پلورالیستی قرآن
- تفسیر تبیینی قرآن
- تفسیر تحلیلی
- تفسیر بلاغی
- تفسیر تدبری قرآن
- تفسیر تمسکی قرآن
- تفسیر عصر تابعین
- تفسیر در عصر تدوین
- تفسیر عصر پیامبر خاتم
- تفسیر درایی
- تفسیر زبدة البیان
- تفسیر سکولاریستی قرآن
- تفسیر سیستمی
- تفسیر عبدالله بن عباس
- تفسیر قرآن به قرآن
- تفسیر لفظی قرآن
- تفسیر لیبرالیستی قرآن
- تفسیر مأثور
- تفسیر معتزله
- تفسیر مجمل به مبین
- تفسیر مطلق به مقید
- تفسیر معتزلیان جدید
- تفسیر معنا
- تفسیر معنوی قرآن
- تفسیر نو اعتزالی
- تفسیر وجوه قرآن
- تفسیر ترتیبی
- تفسیر مزجی
- تفسیر موضوعی
- تفسیر اهل بیت
- تفسیر پیامبر خاتم
- تفسیر تابعین
- تفسیر عامه
- تفسیر عصر نهضت
- تفسیر توحیدی
- تفسیر دوران نهضت‌های اصلاحی
- تفسیر صحابه
- تفسیر عصر جدید
- تفسیر باطن قرآن
- تفسیر ظاهر قرآن
- تفسیر اهل‌سنت
- تفسیر باطنیه
- تفسیر ماتریدیه
- تفسیر خوارج
- تفسیر شیعه
- تفسیر متصوفه
- تفسیر اجتماعی
- تفسیر اخلاقی
- تفسیر ادبی
- تفسیر اشاری
- تفسیر به رأی
- تفسیر بیانی
- تفسیر زیدیه
- تفسیر شافعیه
- تفسیر پوزیتیویستی
- تفسیر تاریخی
- تفسیر تربیتی
- تفسیر رمزی
- تفسیر عرفانی
- تفسیر علمی
- تفسیر فقهی
- تفسیر فیضی
- تفسیر فلسفی
- تفسیر کلامی
- تفسیر نقلی
- آداب تفسیر قرآن
- آراء تفسیری
- اسرائیلیات در تفسیر
- اقطاب اسرائیلیات
- اقطاب وضّاعین
- اولین مدون تفسیر
- تأویل قرآن
- تدوین تفسیر قرآن
- تفاسیر قرآن
- تفسیر پذیری قرآن
- تفسیر نگاری
- تنزیل قرآن
- توقیفیت تفسیر قرآن
- جری و تطبیق
- روایات تفسیری
- روش‌های تفسیری
- سیاق عام
- شرافت تفسیر قرآن
- طرق تفسیری
- غرایب تفسیر
- فضیلت تفسیر قرآن
- قواعد تفسیر
- مبادی تفسیر
- مدارس تفسیر قرآن
- مراتب تفسیر
- مراحل تفسیر
- مصادر نقلی تفسیر
- مفسران
- مقدمات تفسیر
- مکاتب تفسیری
- منابع تفسیر
- تأویل قرآن