امام حسین در معارف و سیره فاطمی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۱۷

امام حسین (ع) در سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه به دنیا آمد. آن حضرت با مادرش حدود شش سال زندگی کرد و منابع تاریخی و روایی از برخی رویدادهای زندگی حضرت فاطمه (س) که حسین (ع) در آنها حضور داشته است، خبر داده‌اند. ایشان بعد از شهادت پدر و برادر خود در سال پنجاه هجری، امامت شیعیان را به مدت ده سال بر عهده گرفت و بعد از فوت معاویه و در زمان یزید به دست او و سپاهیانش به شهادت رسید.

مقدمه

حسین بن علی (ع) پس از جدّ بزرگوارش رسول خدا (ص) تحت مراقبت مادر گرانقدرش، صدیقه طاهره فاطمه زهرا (س)، بانوی بانوان جهان و حمایت پدر بزرگوارش، علی مرتضی (ع) سرور اوصیاء و پیشوای مسلمانان، قرار گرفت؛ پیشوایی که پس از رسول اکرم (ص) شاهد رنج و اندوه و انحراف رهبری مسلمانان بود و پیامدهای ناگوار رنج و مصیبت و کشاکش و ستیز با عناصری که این پیشوایی بزرگ را در کمال خودستایی و بی‌دلیل و برهان به یغما بردند، پدر و مادر بزرگوارش را احاطه کرده بود و... امام حسین (ع) در کنار برادرش حسن و پدر ارجمندش امیرمؤمنان (ع) و مادر گرامی‌اش فاطمه، شاهد این رنج و اندوه بوده و تلخی و مرارت‌های آن را فرو خورد. هرچند دوران کودکی‌اش را سپری می‌کرد ولی به خوبی از عمق ماجراهای دردناک و شدّت مصیبت آگاه بود^[۱].

امام حسین (ع) و حضرت فاطمه (س)

حسین (ع) با مادرش حدود شش سال زندگی کرد. در بسیاری از گزارش‌هایی که درباره او و مادرش رسیده است، برادرش حسن (ع) نیز حضور دارد. بنا بر گزارش‌های متعدد، مدت بارداری فاطمه (س) به حسین (ع)، شش ماه بود^[۲]. حضرت زهرا (س) از حالات خود در هنگام بارداری حسین (ع) سخنانی گفته که در برخی متون آمده است^[۳]. بر اساس برخی روایات، فاطمه (س) در زمان بارداری، از شهادت حسین (ع) آگاه بود^[۴]. از امام صادق (ع) روایت شده است که رسول خدا (ص) شهادت حسین (ع) را به فاطمه (س) خبر داده بود^[۵]. امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) از مادر خود روایتی نقل کرده‌اند که طبق آن، رسول خدا (ص) هنگام ولادت حسین (ع) به فاطمه (س) فرمود که او امام و فرزند امام و پدر نُه امام است که آخرینشان قائم (ع) است^[۶]. در منابع اهل سنت آمده که حسین (ع) روایتی را از پیامبر (ص) نقل کرده که در آن پیامبر (ص) به فاطمه (س) بشارت داده مهدی (ع) از نسل اوست^[۷].

پس از تولد حسین (ع)، فاطمه (س) به فرموده پیامبر (ص) برای او عقیقه کرد و موی سر او را تراشید و هم‌وزن مویش صدقه داد^[۸]. محمد بن حنفیه از برادرش، حسن بن علی (ع) روایت کرده است که برادرش حسین (ع) شبیه‌ترین مردم به حضرت فاطمه (س) بود^[۹]. از محتوای برخی روایات بر می‌آید که فاطمه (س) در هنگام نماز جماعت، به حسن و حسین (ع) لباس می‌پوشاند و آنان را همراه رسول خدا (ص) به نماز می‌فرستاد^[۱۰].

منابع تاریخی و روایی از برخی رویدادهای زندگی حضرت فاطمه (س) که حسین (ع) در آنها حضور داشته است، خبر داده‌اند. امام صادق (ع) از حضور حضرت زهرا (س) و امام حسن و امام حسین (ع) در کنار بستر بیماری رسول خدا (ص) خبر داده و گفت‌وگوهای آنان را نقل کرده است^[۱۱]. بنابر بعضی گزارش‌ها، حسین (ع) بر صداقت مادرش در ماجرای فدک و اینکه رسول خدا (ص) فدک را به مادرش بخشیده، شهادت داده است^[۱۲]. اسماء بنت عمیس از چگونگی حضور حسین (ع) بر پیکر مادر و سخنان او با بدن بی‌روح مادر خبر داده است. از اسماء نقل شده است که حسین (ع) و برادرش، خبر شهادت مادر را به پدر دادند^[۱۳]. از امام حسین (ع) روایت شده است که فاطمه (س) شبانه و مخفیانه دفن شد و وقتی علی (ع) قبر فاطمه (س) را با خاک پوشاند، رو به سوی قبر رسول خدا (ص) کرد و جملاتی گفت که امام حسین (ع) محتوای آنها را گزارش کرده است^[۱۴].

حضرت زهرا (س) در قیامت، از خداوند تقاضای دادگری و انتقام گرفتن از قاتلان امام حسین (ع) را می‌کند و خدا حاجت او را برآورده می‌سازد^[۱۵].

محدثان شیعه^[۱۶] و اهل سنت^[۱۷] حسین (ع) را جزو راویان مادرش دانسته و از اهتمام آن حضرت (ع) به نقل روایات حضرت فاطمه (س) خبر داده‌اند. سیره عبادی حضرت زهرا (س) مورد توجه و اهتمام آن حضرت (ع) بوده است. امام حسین (ع) روایت معروفی را از امام حسن (ع) نقل کرده که در آن از عبادت مادرش فاطمه (س) سخن گفته و اینکه دعا کردن برای دیگران را بر دعا برای خویشتن مقدم می‌داشته است^[۱۸].

فاطمه، دختر امام حسین (ع)، از طریق پدرش از حضرت فاطمه (س) نقل کرده است که فرد اگر بخوابد و دستش بوی چربی بدهد، کسی جز خودش را ملامت نکند^[۱۹]. این روایت کنایه از آن است که اگر کسی هنگام خواب، نظافت را رعایت نکند، درخور ملامت است.

در منابع اهل سنت، به نقل از امام حسین (ع)، آمده است که حضرت فاطمه (س) از رسول خدا (ص) درخواست خدمتکار کرد و پیامبر (ص)، به جای آن، ذکری به ایشان تعلیم داد که قبل از خواب آن را تکرار کنند و علی (ع) فرمود که پس از آن هرگز این ذکر را ترک نکردم، حتی در شب صفین^[۲۰].

در منابع اهل سنت، به واسطه امام حسین (ع) از امام علی (ع)، روایت شده است که بنابر فرمایش رسول اکرم (ص)، خداوند با غضب فاطمه (س) غضبناک و با رضایت او راضی می‌شود^[۲۱]. در منابع شیعی، از امام صادق (ع) به واسطه پدرش، از امام حسین (ع) همین روایت نقل شده است^[۲۲].

بنابر روایتی از امام حسین (ع) که به واسطه پدرش از رسول خدا (ص) نقل کرده، وجه تسمیه فاطمه (س) آن است که آن حضرت (س) بین آتش جهنم و شیعیان و ذریه‌اش جدایی می‌اندازد و درباره چگونگی حضور حضرت زهرا (س) در محشر نیز از امام حسین (ع)، حدیثی نقل شده است^[۲۳].

بیان ارزش رابطه نسبی با حضرت فاطمه (س) مورد توجه امام حسین (ع) بوده است. به همین سبب از فاطمه (س) نقل کرده است که پیامبر (ص) فرمود: "هر پیامبری خاندان پدری‌ای دارد که نسبش بدو باز می‌گردد، مگر فاطمه که نسب فرزندانش به من باز می‌گردد"^[۲۴]. علاوه بر این، پاس‌داشتن جایگاه و فضایل فاطمه (س) از اموری بود که، طبق شواهد تاریخی، امام حسین (ع) بدان توجه داشت و به شکلی متذکر آن می‌شد، چنان که در یکی از خطبه‌هایش در نکوهش ابن زیاد، که امام حسین (ع) را به ذلت تسلیم و بیعت فراخوانده بود، با یادآوری ضمنی از مادرش، فاطمه (س) گفت: «دامن‌های پاکی که مرا پرورده‌اند، هرگز اجازه چنین ذلتی را به من نمی‌دهند»^[۲۵]^[۲۶]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۲۲-۲۹.
↑ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۶۶۱؛ همو، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۲۸؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۷۷؛ ابن حاتم عاملی، الدر النظیم، ص۵۲۵.
↑ قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۸۴۳-۸۴۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۷۲-۲۷۳.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۶۴.
↑ ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة و التبصرة، ص۵۰؛ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۲۰۵.
↑ خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر، ص۱۹۳-۱۹۴، ۱۹۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۵۱-۳۵۲.
↑ سیوطی، جلال‌الدین، مسند فاطمة الزهراء (س)، ص۸۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ج۱۴، ص۵۸۴.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۶، ص۳۳؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۷۹؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۵۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۵۷.
↑ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۷۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۴، ص۳۱۶؛ حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۵۲۲.
↑ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۸۶؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۸.
↑ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۵۲۸؛ فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضة الواعظین، ص۱۵۸.
↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۶۹؛ ابن حسین، تثبیت الامامه، ص۳۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۹، ص۱۹۷؛ امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۱۶.
↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۶؛ محدث قمی، عباس، الانوار البهیة فی تواریخ الحجج الالهیه، ص۶۱.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۵۸-۴۵۹؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۱۰۹-۱۱۰؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۳۷-۱۳۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۹۳-۱۹۴.
↑ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۳۸.
↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۶۷، ۷۱، ۷۴-۷۵.
↑ ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۹۶؛ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۴۱۴- ۴۱۵؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۱۱۹.
↑ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۲؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۵۲.
↑ ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۹۶؛ ابویعلی موصلی، مسند ابویعلی الموصلی، ج۱۲، ص۱۱۶.
↑ سیوطی، جلال‌الدین، مسند فاطمة الزهراء (س)، ص۹۱-۹۳.
↑ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۴۰۱؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۵۴؛ ابن اثیر جزری، اسدالغابه، ج۵، ص۵۲۲.
↑ مغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۳، ص۵۲۲؛ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۴۶۷؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۴۲۷؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۴۶.
↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۴۸، ۱۵۳.
↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۷۶.
↑ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص۴۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۹.
↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۹۹.

[1] حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۲۲-۲۹.

[2] طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۶۶۱؛ همو، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۲۸؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۷۷؛ ابن حاتم عاملی، الدر النظیم، ص۵۲۵.

[3] قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۸۴۳-۸۴۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۷۲-۲۷۳.

[4] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۶۴.

[5] ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة و التبصرة، ص۵۰؛ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۲۰۵.

[6] خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر، ص۱۹۳-۱۹۴، ۱۹۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۵۱-۳۵۲.

[7] سیوطی، جلال‌الدین، مسند فاطمة الزهراء (س)، ص۸۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ج۱۴، ص۵۸۴.

[8] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۶، ص۳۳؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۷۹؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۵۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۵۷.

[9] ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۷۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۴، ص۳۱۶؛ حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۵۲۲.

[10] طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۸۶؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۸.

[11] صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۵۲۸؛ فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضة الواعظین، ص۱۵۸.

[12] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۶۹؛ ابن حسین، تثبیت الامامه، ص۳۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۹، ص۱۹۷؛ امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۱۶.

[13] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۶؛ محدث قمی، عباس، الانوار البهیة فی تواریخ الحجج الالهیه، ص۶۱.

[14] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۵۸-۴۵۹؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۱۰۹-۱۱۰؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۳۷-۱۳۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۹۳-۱۹۴.

[15] ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۳۸.

[16] طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۶۷، ۷۱، ۷۴-۷۵.

[17] ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۹۶؛ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۴۱۴- ۴۱۵؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۱۱۹.

[18] صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۲؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۵۲.

[19] ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۹۶؛ ابویعلی موصلی، مسند ابویعلی الموصلی، ج۱۲، ص۱۱۶.

[20] سیوطی، جلال‌الدین، مسند فاطمة الزهراء (س)، ص۹۱-۹۳.

[21] طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۴۰۱؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۵۴؛ ابن اثیر جزری، اسدالغابه، ج۵، ص۵۲۲.

[22] مغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۳، ص۵۲۲؛ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۴۶۷؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۴۲۷؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۴۶.

[23] طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۴۸، ۱۵۳.

[24] طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۷۶.

[25] طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص۴۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۹.

[26] عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۹۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

@@ خط ۱۴۵: / خط ۱۴۵: @@
 == منابع ==
 {{منابع}}
+# [[پرونده:151919.jpg|22px]] [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|'''پیشوایان هدایت ج۵''']]
 # [[پرونده:1379590.jpg|22px]] [[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسین بن علی (مقاله)| مقاله «حسین بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه فاطمی ج۱''']]
 {{پایان منابع}}