::::::«نام اصلی [[امام مهدی|حضرت]]{{ع}}، [[محمد]] است. نامی که [[پیامبر خاتم|پیغمبر اکرم]] {{صل}} برای او گذارده و فرمود: اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است. کنیه حضرت: [[ابوالقاسم]] است. و نیز [[ابو صالح]] و [[ابو عبداللّه]] و [[ابو ابراهیم]] و [[ابو جعفر]] و [[ابو الحسین]] هم گفته شده است<ref>الزام النّاصب، شیخ حائری یزدی، ج ۱، ص ۴۸۳.</ref>»<ref>[[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۵۹ الی ۶۱.</ref>.
::::::«نام اصلی [[امام مهدی|حضرت]]{{ع}}، [[محمد]] است. نامی که [[پیامبر خاتم|پیغمبر اکرم]] {{صل}} برای او گذارده و فرمود: اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است. کنیه حضرت: [[ابوالقاسم]] است. و نیز [[ابو صالح]] و [[ابو عبداللّه]] و [[ابو ابراهیم]] و [[ابو جعفر]] و [[ابو الحسین]] هم گفته شده است<ref>الزام النّاصب، شیخ حائری یزدی، ج ۱، ص ۴۸۳.</ref>»<ref>[[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۵۹ الی ۶۱.</ref>.
القاب امام مهدی(ع) چیستند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
حجت الاسلام و المسلمین عباس رحیمی، در کتاب «امید فردا» در این‌باره گفته است:
«این لقب‌ها هر کدام با یکی از ویژگی‌های آن حضرت مناسب است، به عنوان مثال چون هدایتگر است، مهدی و چون حجت خداست، حجت، و چون مردم منتظِر او هستند مُنتظَر، و چون صاحب ولایت و صاحب مردم است او را صاحب لقب داده‌اند. لقب قائم به دلیل قیام آن حضرت علیه دشمنان خداوند و برپایی دین مبین اسلام است. آن حضرت قیام می‌کند و قیام آن حضرت جهانی است و با ستمگران زمان خود ستیز می‌نماید و آنان را مجبور به کرنش در برابر دستورهای خداوند می‌کند و زمین را پر از عدل و داد خواهد نمود[۳]»[۴].
واژه "بقیت"، به معنای، بازمانده و پاینده و آن چیزی است که از چیزی باقی گذاشته شود. عبارت "بقیة اللّه"، هم در قرآن مجید و هم در روایات آمده است.
در قرآن، فقط یک بار و در داستان حضرت شعیب(ع) ذکر شده است؛ آنجا که وی قوم خود را از کمفروشی نهی کرده، میگوید:﴿﴿ بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ ﴾﴾[۷]
در روایات گوناگونی "بقیة اللّه" به وجود امام مهدی(ع) یا برخی دیگر از امامان(ع) تفسیر شده است. *امام باقر(ع) فرمود: نخستین سخنی که مهدی(ع) پس از قیام خود میگوید، این آیه است:﴿﴿ بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ ﴾﴾[۸]؛ سپس میگوید: "منم بقیة اللّه بر روی زمین"[۹]
درست است که در آیه مورد بحث، مخاطب، قوم شعیب بوده و منظور از "بقیة اللّه"، سود و سرمایه حلال یا پاداش الهی است؛ ولی هر موجودی نافع که از طرف خداوند سبحانه و تعالی برای بشر باقی مانده و مایه خیر و سعادت او گردد، "بقیة اللّه" محسوب می‌شود. بر این اساس، تمام پیامبران الهی و پیشوایان بزرگ، بقیة اللّه هستند. تمام رهبران راستین نیز که پس از مبارزه با یک دشمن سرسخت برای یک قوم و ملت باقی میمانند، از این نظر بقیة اللّه هستند. سربازانی که پس از پیروزی از جنگ بازمیگردند، آنان نیز بقیة اللّه هستند. در روایات، دعاها و زیارات، امامان معصوم(ع) به عنوان "بقیة اللّه" توصیف شده‌اند، برای نمونه به بعضی از آنها اشاره می‌شود:
به دستور هشام بن عبد الملک، امام باقر(ع) را به شام بردند. هنگام بازگشت به مدینه، هشام فرمان داد بازارها را بر روی آن حضرت و همراهانش ببندند و آنان را از خوراک و آشامیدنی محروم سازند. وقتی به شهر مدینه رسیدند، مردم در شهر را بر رویشان بستند و اصحاب آن حضرت به سبب کمبود آب و غذا به زحمت افتادند و به آن بزرگوار شکایت بردند. امام باقر(ع) بالای کوهی مشرف به شهر رفت و با صدای بلند فرمود: ای اهل شهری که مردمانش ستمگرند! به خداوند سبحانه و تعالی سوگند! من بقیة اللّه هستم. خداوند سبحانه و تعالی فرمود: "بقیة اللّه برایتان بهتر است؛ اگر ایمان دارید" [۱۰].
در زیارت جامعه کبیره، میخوانیم: "سلام بر امامان که ... بقیة اللّه هستند ...»[۱۱]. از آنجا که مهدی موعود(ع)، آخرین پیشوا و بزرگترین رهبر انقلابی پس از بعثت پیامبر اسلام(ص) است، یکی از روشنترین مصادیق "بقیة اللّه" و شایستهترین فرد به این لقب است؛ به ویژه که یگانه باقی‌مانده بعد از پیامبران و امامان است. نمونهای از این روایات بدین قرار است: در دعای ندبه میخوانیم: "کجا است آن بقیة اللّه که از عترت هدایتگر بیرون نیست؟"[۱۲]. مردی از امام صادق(ع) پرسید: "آیا بر امام قائم می‌توان با عنوان امیر مؤمنان سلام کرد؟" فرمود: "نه؛ خداوند سبحانه و تعالی این نام را به حضرت امیر مؤمنان علی(ع) اختصاص داده است. پیش از او کسی این نام بر خود ننهاده و پس از او نیز کسی این نام را به خود نبندد، مگر آنکه کافر باشد راوی گوید: پرسیدم: "فدایت شوم! پس چگونه بر او سلام کنند؟" فرمود: میگویند " السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةَ اللَّهِ " سپس این آیه شریفه را تلاوت فرمود: ﴿﴿ بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ ﴾﴾[۱۳][۱۴].
امام باقر(ع) فرمود: نخستین سخن حضرت مهدی(ع) پس از ظهور، این آیه است که میگوید: بقیة اللّه برایتان بهتر است؛ اگر ایمان دارید. آنگاه می‌فرماید: "منم بقیة اللّه و حجّت و خلیفه او در میان شما" در آن زمان هرکس بر آن حضرت سلام کند، میگوید: " السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ "[۱۵].
وقتی احمد بن اسحاق بن سعد اشعری، به محضر امام عسکری(ع) شرفیاب شد و درباره جانشین آن حضرت پرسید، آن حضرت کودکی خردسال، همچون قرص ماه را به او نشان داد. احمد بن اسحاق پرسید: "آیا نشانهای هست تا قلبم اطمینان یابد؟" آن کودک زبان گشود و با زبان عربی فصیح فرمود: من بقیة اللّه بر زمین و منتقم از دشمنان او هستم. ای احمد بن اسحاق! بعد از دیدن این کرامت، نشانهای طلب نکن[۱۶]»[۱۷].
«"خاتم الاوصیاء" خاتم الاوصیاء، به معنای پایان بخش جانشینان پیامبر اکرم(ص)، یکی از القاب حضرت مهدی(ع) است. این لقب ابتدا بر زبان خود آن حضرت در کودکی- آنگاه که در آن سنین لب به سخن گشود- جاری شد. *البته این لقب، درباره حضرت علی(ع) به عنوان پایانبخش اوصیای آخرین پیامبر به کار رفته است[۱۸].
طریف ابو نصر گوید: "بر صاحب الزّمان(ع) وارد شدم؛ آن حضرت فرمود: برای من صندل احمر [۱۹] بیاور. پس برای ایشان آوردم. آن حضرت رو به من کرد و فرمود: آیا مرا میشناسی؟ گفتم: بله. سپس فرمود: من کیستم؟ عرض کردم: شما آقای من و فرزند آقای من هستید. پس آن حضرت فرمود: مقصودم این نبود! گفتم: خداوند سبحانه و تعالی مرا فدای شما گرداند! بفرمایید مقصودتان چه بود؟ حضرت فرمود: من خاتم الاوصیاء هستم که خداوند به وسیله من، بلا را از اهل و شیعیانم دور میسازد[۲۰].
علاوه بر خاتم الاوصیاء از حضرت مهدی(ع) به عنوان "خاتم الائمه" نیز یاد شده است؛ چنان که رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: ای مردمان! من پیامبرم و علی جانشین من. آگاه باشید که خاتم الائمه، قائم و مهدی از ما است"[۲۱]»[۲۲].
«یکی از القاب حضرت مهدی(ع) "شرید"، به معنای آواره است. از آنجا که آن بزرگوار در دوران غیبت، منزلی معین، خاص و همیشگی ندارد، به این لقب خوانده شده است. اصبغ بن نباته گوید: از امیر مؤمنان(ع) شنیدم که میفرمود: صاحب این امر، شرید یعنی آواره، طرید یعنی رانده، فرید یعنی تک و وحید یعنی تنها است[۲۳]»[۲۴].
«یکی از لقب‌های حضرت مهدی(ع) "صاحب الامر" است. امام صادق(ع) درباره اتفاقات هنگام ظهور می‌فرماید: "در این زمان، هر کس از فرزندان علی(ع) که در مدینه است، به مکه میگریزد و به صاحب امر میپیوندد و او به سوی عراق روی می‌آورد"[۲۵]
همه امامان(ع) صاحب امر امامت بودهاند؛ ولی به سبب عظمت امر امامت و قیام آن حضرت، این لقب درباره حضرت مهدی(ع) متداولتر است.
ریان بن صلت گوید: به امام رضا(ع) گفتم:"آیا شما صاحب الامر هستید؟ فرمود: من صاحب الامر هستم؛ امّا نه آن کسی که زمین را از عدل آکنده سازد؛ همان‌گونه که پر از جور شده باشد. چگونه او باشم؛ در حالی که سستی بدن مرا میبینی و قائم کسی است که در سن پیران و منظر جوانان قیام می‌کند[۲۶]
البته آنچه بیشتر در روایات آمده "صاحب هذا الامر» است؛ ولی رفته رفته این ترکیب به "صاحب الامر» تبدیل شده و یکی از القاب آن حضرت شمرده شده است»[۲۷].
«در روایات، صاحب الدار لقب حضرت مهدی(ع) یاد شده است.
مقصود از "دار" (خانه)، خانه پدری و جدّ آن حضرت است که آنجا غایب شده است. از آنجا که ذکر نام آن حضرت، در آن دوران جایز نبود، برای اشاره به آن حضرت، از انواع کنایهها استفاده شد که از جمله "صاحب الدار" است.
«از القاب حضرت مهدی(ع) "صاحب الزّمان" است. این لقب، در متن روایات کمتر ذکر شده است؛ ولی در سخن یاران، راویان و شیعیان، فراوان به کار رفته است[۳۰].
امام صادق(ع) فرمود: "و آخرین آنها قائم به حق، بقیة اللّه در زمین و صاحب الزّمان است[۳۱].
فضل بن شاذان در کتاب فضایل از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده است: "هرکس دوست دارد خداوند سبحانه و تعالی را در حال کمال ایمان و حسن اسلام ملاقات کند، پس باید حجّت، صاحب الزّمان، قائم، منتظر و مهدی را دوست داشته باشد"[۳۲].
هریک از امامان(ع)، صاحب زمان خویشند؛ ولی به اعتبار طول عمر فراوان حضرت مهدی(ع) و اینکه مدت زمانی بیشتر از سایر امامان(ع) زندگی کرده است، آن حضرت بیشتر به این لقب شهرت یافته است»[۳۳].
«از القاب حضرت مهدی(ع) که در روایات معصومان(ع) به آن اشاره شده "صاحب السیف" (صاحب شمشیر) است. درباره سلاح حضرت مهدی(ع) هنگام ظهور، صراحتی وجود ندارد؛ ولی ممکن است اینگونه روایات را حمل بر ظاهر کرد؛ یعنی آن حضرت، با همان سلاحهای متداول عصر بعثت پیامبر(ص) ظهور خواهد فرمود. در این صورت، "صاحب السیف" در معنای حقیقی خود به کار میرود؛ اگرچه می‌توان آن را کنایه از "صاحب القدرة و العظمة" دانست و "سیف" را در اینجا به معنای ابزار غلبه و قدرت معنا کرد.
در کتاب کافی نقل شده است: وقتی از امام صادق(ع) درباره قائم(ع) پرسیدند، آن حضرت فرمود: همه ما قائم به امر خداییم؛ یکی پس از دیگری، تا زمانی که صاحب شمشیر بیاید. چون صاحب شمشیر آمد، امر و دستوری غیر از آنچه بوده است، می‌آورد پدرانش مأمور به تقیه و صبر بودند و او مأمور به جهاد و برانداختن ظلم است"[۳۴].
گفتنی است این لقب، همانند بسیاری از القاب دیگر حضرت مهدی(ع)، ویژه آن حضرت نیست و سایر امامان(ع) نیز به این عنوان ملقّب بودهاند. در این باره حکم بن ابی نعیم گوید: در مدینه خدمت امام باقر(ع) رسیده و عرض کردم: "من بین رکن و مقام نذر کرده و به عهده گرفتهام که اگر شما را ملاقات کنم، از مدینه بیرون نروم، تا زمانی که بدانم قائم آل محمد(ص) هستید یا نه؟ حضرت هیچ پاسخی به من نفرمود. سی روز در مدینه بودم. سپس در بین راهی به من برخورد کرد و فرمود: ای حکم! هنوز این جایی؟ گفتم: آری؛ من نذر خود را عرض کردم و مرا امر و نهی نکرده و پاسخی نفرمودید. فرمود: فردا صبح زود به منزل من بیا. فردا خدمتش رفتم؛ فرمود: مطلبت را بپرس. عرض کردم: من بین رکن و مقام، نذر کرده و روزه و صدقهای برای خدا به عهده گرفتهام که اگر شما را ملاقات کردم، از مدینه بیرون نروم؛ جز آنکه بدانم آیا شما قائم آل محمد هستید یا نه؟ اگر شما هستید، ملازم خدمتتان باشم و اگر نیستید، روی زمین بگردم و در طلب معاش برآیم. فرمود: ای حکم! همه ما قائم به امر خدا هستیم. عرض کردم: شما مهدی هستی؟ فرمود: همه ما به سوی خدا هدایت میکنیم. عرض کردم: شما صاحب شمشیری؟ فرمود: همه ما صاحب شمشیر و وارث شمشیریم شمشیر؛ پیغمبر، به ما به ارث رسیده و همراه ما است. عرض کردم: شما هستید آنکه دشمنان خدا را میکشد و دوستان خدا به وسیله او عزیز می‌شود و دین خدا آشکار میگردد؟ فرمود: ای حکم! چگونه من او باشم، در صورتی که به چهل و پنج رسیدهام؛ حال آنکه صاحب این امر از من به دوران شیرخوارگی نزدیکتر و هنگام سواری چالاکتر است"[۳۵]»[۳۶].
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نذیر حسنی، در کتاب «مصلح کل» در این‌باره گفته است:
«در ضمن بحث و مطالعه درباره هویت شخصی مصلح جهانی، ناگزیر باید به بیان لقب‌های ایشان و معنای آن لقب‌ها نیز پرداخت. امام لقب‌های زیادی دارند که برخی از آنها عبارتند از:
مهدی: ما در بخش‌های گذشته به توضیح در مورد این واژه که امام بدان مشهور شده‌اند[۳۷] پرداختیم و گفتیم که این واژه به‌طور کلی، دو معنا دارد.
اول) مهدی به‌معنای کسی است که مردم را به سوی حق هدایت می‌کند. پیامبر در یکی از دعاهایشان می‌فرماید: "خداوند ما را به زیور ایمان آراسته کن و ما را هادی و مهدی قرار بده[۳۸].
دوم) مهدی همان کسی است که زمین را همان‌گونه که آکنده از ستم و بیداد شده، سرشار از عدالت و داد و انصاف می‌کند. ما این دو معنا را در بخش‌های گذشته از زبان امام باقر (ع) بیان کردیم.
حجت[۳۹]؛ علت اینکه این لقب به امام داده شده، این است که ایشان حجت خدا بر آفریده‌هایش است و خداوند به وسیله او، بر آفریده‌هایش حجت می‌آورد و در احادیث آمده است که او حجت خداوند است.
منتظر[۴۰]؛ امام به این دلیل منتظر خوانده شده است که مؤمنان، انتظار دیدن پگاه صادق ایشان بر خود را دارند تا دیدگان آنها با دیدن روی زیبا و قامت رشیدش روشن شود.
خلف صالح؛ این لقب را به این دلیل به امام داده‌اند که ایشان خلف و جانشین عترت و خاندان پیامبر (ص) و باقی‌مانده زنجیره طلایی خاندانی است که نخستین حلقه آن علی (ع) بوده و آخرین آن هم محمد مهدی (ع) خواهد بود.
قائم؛ به این دلیل امام به این نام خوانده شده که ایشان انقلابی جهانی برپا می‌کنند و با آن فساد را ریشه‌کن می‌کنند و خواب از چشمان متکبران و ستمگران تمام جهان می‌ربایند. آنها در آن زمان همگی هراسان و پریشان می‌شوند»[۴۱].
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
