ذکر: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==رابطه ذکر با [[زیارت]]== | ==رابطه ذکر با [[زیارت]]== | ||
*در آن روزگار [[خشن]] و خفقان زده نسبت به «راه راست»، احیای [[فرهنگ]] [[اهل بیت]]{{عم}} یک تلاش مثبت و سازنده محسوب می‌شد. خطّ [[فکری]] [[امامان]] و طرح هدایتی [[ائمه]]{{عم}}، به عنوان [[راه کمال]] [[انسان]] و نجاتِ [[امت]]، در آشفته بازار آن همه خطوط گوناگون و | *در آن روزگار [[خشن]] و خفقان زده نسبت به «راه راست»، احیای [[فرهنگ]] [[اهل بیت]]{{عم}} یک تلاش مثبت و سازنده محسوب می‌شد. خطّ [[فکری]] [[امامان]] و طرح هدایتی [[ائمه]]{{عم}}، به عنوان [[راه کمال]] [[انسان]] و نجاتِ [[امت]]، در آشفته بازار آن همه خطوط گوناگون و جریان‌های [[فکری]] و سیاسیِ ساخته و پرداخته [[دستگاه‌های حاکم]] یا منحرفین شهرت طلب، عروهالوثقای [[اطمینان]] بخش و خوبی بود که می‌توانست [[مردم]] را در «[[صراط مستقیم]]»، [[آگاهی]] و [[وحدت]] و [[انسجام]] بخشد. از این رو [[تبیین]] و [[ابلاغ]] و احیای این [[فرهنگ]] و خط، بیشتر به دوش [[پیروان]] [[ائمه]]{{عم}} و [[شیعیان]] [[فداکار]] و آماده برای [[ایثار]] و تلاش، سنگینی میکرد. یکی از روش‌های عملی و اقدام‌های مفید برای این طرح، داشتن رابطه‌های مکتبی و جلسه‌ها و [[دیدارها]] و همفکری‌های فعال برای رسیدن به این [[هدف]] بود <ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۹۴-۹۶.</ref>. | ||
*طرح مسائل مکتبی و حیاتی و [[نقل]] سخنان [[ائمه]]{{عم}} و [[روایت]] کردن [[احادیث]] [[پیشوایان]] [[حق]]، [[کمک]] مؤثری به زنده ماندن این خط در ذهنیت و عینیت [[مردم]] آن روزگار | *طرح مسائل مکتبی و حیاتی و [[نقل]] سخنان [[ائمه]]{{عم}} و [[روایت]] کردن [[احادیث]] [[پیشوایان]] [[حق]]، [[کمک]] مؤثری به زنده ماندن این خط در ذهنیت و عینیت [[مردم]] آن روزگار میکرد. از این رو، تأکید و [[تشویق]] [[ائمه]]{{عم}} به داشتن چنین جلساتی و نشست‌ها و رفت و آمدها و رابطه‌ها و مذاکره‌ها و پیوندهایی بر محور [[ولایت]] و [[امامت]] آن [[معصومین]]، جای بسی دقت و تأمل است. چیزی که در [[احادیث]] مکرّر [[شیعه]]، به عنوانِ «امر» از آن یاد شده است<ref>امر، به معنای شیئ، چیز و مسأله و... است نه به معنای فرمان و دستور، بلکه کنایه از خطّ و مرام اهل بیت است.</ref> و به خاطر جوّ آن روز [[ائمه]]{{عم}} به‌ناچار به صورت سمبلیک و کنایی و با رمز و اشاره از آن یاد می‌‌کردند و [[شیعه]] را به داشتن جلسه‌ها و رابطه‌ها برای "احیای امر" فرا می‌خواندند. منظور از آن، [[امامت]] و [[شئون]] مربوط به [[رهبری]] [[ائمه]]{{عم}} است که هم خطّ [[فکری]] و هم شیوه و مشی عملی آنان را شامل می‌شود و به تعبیر [[حضرت]] [[آیه]] [[الله]] خامنه‌ای، "امر"، سمبل و رمزی از آن "[[قیام]]" و [[آینده]] [[موعود]] [[تشیع]] بود که همه در انتظارش بودند<ref>پیشوای صادق، آیت الله سید علی خامنه‌ای، ص۶۳.</ref>. به یکی دو نمونه از اینگونه [[احادیث]] اشاره می‌‌کنیم: [[امام صادق]]{{ع}} به «[[فضیل]]» می‌فرماید: {{عربی|«تَجلسوُنَ و تحدّثون؟ قال: نَعم، جُعلت فداک. قال: انَّ تلکَ المجالس احبّها، فاحیُوا امرَنا یا فضیل، فرحم الله من احیا امر نا... »}}<ref>بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۸۲؛ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۹۲.</ref>. آیا می‌نشینید و برای هم [[حدیث]] می‌گویید؟ [[فضیل]] پاسخ داد: آری، جانم به فدایت. فرمود: اینگونه مجالس را دوست دارم، پس "امرِ" ما را‌ای [[فضیل]] زنده نگهدارید، [[رحمت خدا]] بر آنکه امر ما را [[احیا]] کند. در [[حدیث]] دیگری [[امام صادق]]{{ع}} به اصحابش توصیه می‌‌کند: {{متن حدیث|اتّقوا اللَّهَ وَكونوا إخوَةً بَرَرَةً، مُتَحابيّنَ في اللَّهِ، مُتَواصِلينَ، مُتَراحِمينَ، تَزاوَروا وَتَلاقَوا وَتَذاكَروا أمرَنا وَأحيوه}}<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۵۲.</ref>. [[تقوای الهی]] را داشته و برادرانی [[نیکوکار]] باشید، بر محور [[الله]]، [[دوستی]] کنید، با هم پیوند و عطوفت داشته باشید، با یکدیگر [[زیارت]] و [[ملاقات]] و [[مذاکره]] داشته باشید و امر ما را [[احیا]] و زنده کنید. [[بهترین]] [[مردم]] پس از ما، کسانی هستند که کار و امر ما را یادآوری می‌‌کنند و به یاد ما بر می‌‌گردند» <ref>بحارالانوار، ج۷۱، ص۳۵۴.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۹۴-۹۶.</ref>. | ||
*این امر، همان چیزی است که مقوّم و ریشه و مبنای | *این امر، همان چیزی است که مقوّم و ریشه و مبنای "[[اهل بیت]]" بودن آنان است، یعنی آن [[علم]]، [[عصمت]]، [[ولایت]]، [[تقوا]] و [[قرب به خدا]]، [[لزوم اطاعت]] [[مردم]] از آنان، [[حجّت]] بودنِ سخن و عمل آنان، [[لزوم]] [[اعتقاد]] به امامتشان و...[[علامه مجلسی]] در [[تفسیر]] واژه "امر" می‌نویسد: "مراد از امر [[ائمه]]{{عم}}، [[امامت]] و [[دلایل]] [[امامت]] [[ائمه]]{{عم}} و [[فضیلت‌ها]] و صفات آنان است، و نیز، [[نقل]] [[اخبار]] و نشر آثارشان و بحث و یادآوریِ علومشان و احیای دانش‌هایشان از طریق [[عنایت]] و توجه و [[نوشتن]] و [[نقل]] کردن، به شکلی که [[مانع]] از کهنه و فراموش شدن و فرسودگی [[معارف]] آنان گردد و مایه حفظ آن شود"<ref>مرآۀ العقول، علامه مجلسی، ج۹، ص۵۰.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۹۴-۹۶.</ref>. | ||
*روی این اصل، تشکیل جلساتِ ذکر و [[حدیث]] خوانی و [[نقل]] [[معارف]] [[اهل بیت]]{{عم}}، باعث زنده ماندن [[فکر]] و [[فرهنگ]] سازنده [[شیعی]] بود و [[علی]] رغم سیاست‌های [[خلفا]] در جهت بستن درب خانه [[معصومین]]{{عم}}: و تعطیل کردن [[مکتب]] انسان‌پرور و [[آگاهی]] بخش آنان و تلاش در جهت منزوی ساختن و به [[فراموشی]] سپردن این جریان [[حق]]، [[خورشید]] پر فروغ شخصیت [[علمی]] و اخلاقی‌شان همچنان می‌درخشید و [[جاذبه]] [[قوی]] و نیرومندِ [[معنوی]] و ارزش‌های متعالی‌شان، [[دل‌ها]] و [[جان‌ها]] و [[اندیشه‌ها]] را در تسخیر خود داشت و [[امامان]]، [[حاکمان]] [[بلا]] منازعِ [[دل‌ها]] بودند. [[ذکرها]] و یادها، نوعی [[مبارزه]] بود. جلساتِ انس و [[دیدار]]، وسیله‌ای برای الهام‌گیری و یافتن محورهای وحدتِ مکتبی بود. حلقات [[نقل]] [[احادیث]] [[ائمه]]{{عم}}، مایه [[انسجام]] [[فکری]] و پیوندهای [[عقیدتی]] بود. رفت و آمدها و دید و بازدید [[شیعیان]]، شبکه مواصلاتیِ آنان و تقویت کننده [[روح]] جمعی و [[تعاون]] و رشته‌های [[عاطفی]] هواداران خطّ [[امامت]] به حساب می‌آمد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۹۴-۹۶.</ref>. | *روی این اصل، تشکیل جلساتِ ذکر و [[حدیث]] خوانی و [[نقل]] [[معارف]] [[اهل بیت]]{{عم}}، باعث زنده ماندن [[فکر]] و [[فرهنگ]] سازنده [[شیعی]] بود و [[علی]] رغم سیاست‌های [[خلفا]] در جهت بستن درب خانه [[معصومین]]{{عم}}: و تعطیل کردن [[مکتب]] انسان‌پرور و [[آگاهی]] بخش آنان و تلاش در جهت منزوی ساختن و به [[فراموشی]] سپردن این جریان [[حق]]، [[خورشید]] پر فروغ شخصیت [[علمی]] و اخلاقی‌شان همچنان می‌درخشید و [[جاذبه]] [[قوی]] و نیرومندِ [[معنوی]] و ارزش‌های متعالی‌شان، [[دل‌ها]] و [[جان‌ها]] و [[اندیشه‌ها]] را در تسخیر خود داشت و [[امامان]]، [[حاکمان]] [[بلا]] منازعِ [[دل‌ها]] بودند. [[ذکرها]] و یادها، نوعی [[مبارزه]] بود. جلساتِ انس و [[دیدار]]، وسیله‌ای برای الهام‌گیری و یافتن محورهای وحدتِ مکتبی بود. حلقات [[نقل]] [[احادیث]] [[ائمه]]{{عم}}، مایه [[انسجام]] [[فکری]] و پیوندهای [[عقیدتی]] بود. رفت و آمدها و دید و بازدید [[شیعیان]]، شبکه مواصلاتیِ آنان و تقویت کننده [[روح]] جمعی و [[تعاون]] و رشته‌های [[عاطفی]] هواداران خطّ [[امامت]] به حساب می‌آمد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۹۴-۹۶.</ref>. | ||
*از آدابی که برای [[زیارت]] مرقدهای [[مطهر]] بیان شده، گفتن [[تکبیر]] و [[تهلیل]] هنگام [[تشرف]] است. [[یاد خدا]] و [[حمد]] و [[ستایش]] او و ذکر [[توحید]] و [[تسبیح]] و تنزیه، هم توجه دادن به [[عظمت]] [[خداوند]] است که چنین شخصیت‌های عظیمی آفریده که عظمتشان در [[عبودیت]] و [[تواضع]] در پیشگاه خداست، هم نوعی تعدیل نگاه و توجه [[انسان]] [[زائر]] است، تا درباره این [[پیشوایان]] [[الهی]]، دچار غلوّ نشود و | *از آدابی که برای [[زیارت]] مرقدهای [[مطهر]] بیان شده، گفتن [[تکبیر]] و [[تهلیل]] هنگام [[تشرف]] است. [[یاد خدا]] و [[حمد]] و [[ستایش]] او و ذکر [[توحید]] و [[تسبیح]] و تنزیه، هم توجه دادن به [[عظمت]] [[خداوند]] است که چنین شخصیت‌های عظیمی آفریده که عظمتشان در [[عبودیت]] و [[تواضع]] در پیشگاه خداست، هم نوعی تعدیل نگاه و توجه [[انسان]] [[زائر]] است، تا درباره این [[پیشوایان]] [[الهی]]، دچار غلوّ نشود و نسبت‌های غلوّآمیز ندهد و محوریت [[توحید]] در همه مسائل حفظ شود. مثلًا در [[زیارت]] [[امام حسین]]{{ع}} [[روایت]] شده که قبل از [[زیارت]] و در بدو ورود، حتی وقتی به [[فرات]] می‌رسد تا [[غسل]] [[زیارت]] کند، صد مرتبه [[الله اکبر]]، صد مرتبه لا إِله إلّا [[الله]] و صد مرتبه [[صلوات]] بگوید. نیز در [[روایت]] است: هنگام [[زیارت]]، وقتی مقابل [[قبر]] [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} قرار گرفت، اگر بگوید: {{عربی|"لَا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَه"}} [[ثواب]] بسیاری برای او نوشته می‌شود<ref> مفاتیح الجنان، ادب پنجم از آداب زیارت.</ref>. ذکر گفتن وخدا را به یکتایی [[ستودن]] و او را بزرگ شمردن، در همه حال خوب است و در حرم‌های [[مطهر]] اولیایی که [[مظهر]] [[اخلاص]] و [[توحید]] و ذکر و تسبیح‌اند، خوب‌تر<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۳۴۴.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ ۱۹ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۰۲
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ذکر (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
رابطه ذکر با زیارت
- در آن روزگار خشن و خفقان زده نسبت به «راه راست»، احیای فرهنگ اهل بیت(ع) یک تلاش مثبت و سازنده محسوب می‌شد. خطّ فکری امامان و طرح هدایتی ائمه(ع)، به عنوان راه کمال انسان و نجاتِ امت، در آشفته بازار آن همه خطوط گوناگون و جریان‌های فکری و سیاسیِ ساخته و پرداخته دستگاه‌های حاکم یا منحرفین شهرت طلب، عروهالوثقای اطمینان بخش و خوبی بود که می‌توانست مردم را در «صراط مستقیم»، آگاهی و وحدت و انسجام بخشد. از این رو تبیین و ابلاغ و احیای این فرهنگ و خط، بیشتر به دوش پیروان ائمه(ع) و شیعیان فداکار و آماده برای ایثار و تلاش، سنگینی میکرد. یکی از روش‌های عملی و اقدام‌های مفید برای این طرح، داشتن رابطه‌های مکتبی و جلسه‌ها و دیدارها و همفکری‌های فعال برای رسیدن به این هدف بود [۱].
- طرح مسائل مکتبی و حیاتی و نقل سخنان ائمه(ع) و روایت کردن احادیث پیشوایان حق، کمک مؤثری به زنده ماندن این خط در ذهنیت و عینیت مردم آن روزگار میکرد. از این رو، تأکید و تشویق ائمه(ع) به داشتن چنین جلساتی و نشست‌ها و رفت و آمدها و رابطه‌ها و مذاکره‌ها و پیوندهایی بر محور ولایت و امامت آن معصومین، جای بسی دقت و تأمل است. چیزی که در احادیث مکرّر شیعه، به عنوانِ «امر» از آن یاد شده است[۲] و به خاطر جوّ آن روز ائمه(ع) به‌ناچار به صورت سمبلیک و کنایی و با رمز و اشاره از آن یاد می‌‌کردند و شیعه را به داشتن جلسه‌ها و رابطه‌ها برای "احیای امر" فرا می‌خواندند. منظور از آن، امامت و شئون مربوط به رهبری ائمه(ع) است که هم خطّ فکری و هم شیوه و مشی عملی آنان را شامل می‌شود و به تعبیر حضرت آیه الله خامنه‌ای، "امر"، سمبل و رمزی از آن "قیام" و آینده موعود تشیع بود که همه در انتظارش بودند[۳]. به یکی دو نمونه از اینگونه احادیث اشاره می‌‌کنیم: امام صادق(ع) به «فضیل» می‌فرماید: «تَجلسوُنَ و تحدّثون؟ قال: نَعم، جُعلت فداک. قال: انَّ تلکَ المجالس احبّها، فاحیُوا امرَنا یا فضیل، فرحم الله من احیا امر نا... »[۴]. آیا می‌نشینید و برای هم حدیث می‌گویید؟ فضیل پاسخ داد: آری، جانم به فدایت. فرمود: اینگونه مجالس را دوست دارم، پس "امرِ" ما را‌ای فضیل زنده نگهدارید، رحمت خدا بر آنکه امر ما را احیا کند. در حدیث دیگری امام صادق(ع) به اصحابش توصیه می‌‌کند: «اتّقوا اللَّهَ وَكونوا إخوَةً بَرَرَةً، مُتَحابيّنَ في اللَّهِ، مُتَواصِلينَ، مُتَراحِمينَ، تَزاوَروا وَتَلاقَوا وَتَذاكَروا أمرَنا وَأحيوه»[۵]. تقوای الهی را داشته و برادرانی نیکوکار باشید، بر محور الله، دوستی کنید، با هم پیوند و عطوفت داشته باشید، با یکدیگر زیارت و ملاقات و مذاکره داشته باشید و امر ما را احیا و زنده کنید. بهترین مردم پس از ما، کسانی هستند که کار و امر ما را یادآوری می‌‌کنند و به یاد ما بر می‌‌گردند» [۶][۷].
- این امر، همان چیزی است که مقوّم و ریشه و مبنای "اهل بیت" بودن آنان است، یعنی آن علم، عصمت، ولایت، تقوا و قرب به خدا، لزوم اطاعت مردم از آنان، حجّت بودنِ سخن و عمل آنان، لزوم اعتقاد به امامتشان و...علامه مجلسی در تفسیر واژه "امر" می‌نویسد: "مراد از امر ائمه(ع)، امامت و دلایل امامت ائمه(ع) و فضیلت‌ها و صفات آنان است، و نیز، نقل اخبار و نشر آثارشان و بحث و یادآوریِ علومشان و احیای دانش‌هایشان از طریق عنایت و توجه و نوشتن و نقل کردن، به شکلی که مانع از کهنه و فراموش شدن و فرسودگی معارف آنان گردد و مایه حفظ آن شود"[۸][۹].
- روی این اصل، تشکیل جلساتِ ذکر و حدیث خوانی و نقل معارف اهل بیت(ع)، باعث زنده ماندن فکر و فرهنگ سازنده شیعی بود و علی رغم سیاست‌های خلفا در جهت بستن درب خانه معصومین(ع): و تعطیل کردن مکتب انسان‌پرور و آگاهی بخش آنان و تلاش در جهت منزوی ساختن و به فراموشی سپردن این جریان حق، خورشید پر فروغ شخصیت علمی و اخلاقی‌شان همچنان می‌درخشید و جاذبه قوی و نیرومندِ معنوی و ارزش‌های متعالی‌شان، دل‌ها و جان‌ها و اندیشه‌ها را در تسخیر خود داشت و امامان، حاکمان بلا منازعِ دل‌ها بودند. ذکرها و یادها، نوعی مبارزه بود. جلساتِ انس و دیدار، وسیله‌ای برای الهام‌گیری و یافتن محورهای وحدتِ مکتبی بود. حلقات نقل احادیث ائمه(ع)، مایه انسجام فکری و پیوندهای عقیدتی بود. رفت و آمدها و دید و بازدید شیعیان، شبکه مواصلاتیِ آنان و تقویت کننده روح جمعی و تعاون و رشته‌های عاطفی هواداران خطّ امامت به حساب می‌آمد[۱۰].
- از آدابی که برای زیارت مرقدهای مطهر بیان شده، گفتن تکبیر و تهلیل هنگام تشرف است. یاد خدا و حمد و ستایش او و ذکر توحید و تسبیح و تنزیه، هم توجه دادن به عظمت خداوند است که چنین شخصیت‌های عظیمی آفریده که عظمتشان در عبودیت و تواضع در پیشگاه خداست، هم نوعی تعدیل نگاه و توجه انسان زائر است، تا درباره این پیشوایان الهی، دچار غلوّ نشود و نسبت‌های غلوّآمیز ندهد و محوریت توحید در همه مسائل حفظ شود. مثلًا در زیارت امام حسین(ع) روایت شده که قبل از زیارت و در بدو ورود، حتی وقتی به فرات می‌رسد تا غسل زیارت کند، صد مرتبه الله اکبر، صد مرتبه لا إِله إلّا الله و صد مرتبه صلوات بگوید. نیز در روایت است: هنگام زیارت، وقتی مقابل قبر امام معصوم(ع) قرار گرفت، اگر بگوید: "لَا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَه" ثواب بسیاری برای او نوشته می‌شود[۱۱]. ذکر گفتن وخدا را به یکتایی ستودن و او را بزرگ شمردن، در همه حال خوب است و در حرم‌های مطهر اولیایی که مظهر اخلاص و توحید و ذکر و تسبیح‌اند، خوب‌تر[۱۲].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۹۴-۹۶.
- ↑ امر، به معنای شیئ، چیز و مسأله و... است نه به معنای فرمان و دستور، بلکه کنایه از خطّ و مرام اهل بیت است.
- ↑ پیشوای صادق، آیت الله سید علی خامنه‌ای، ص۶۳.
- ↑ بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۸۲؛ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۹۲.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۵۲.
- ↑ بحارالانوار، ج۷۱، ص۳۵۴.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۹۴-۹۶.
- ↑ مرآۀ العقول، علامه مجلسی، ج۹، ص۵۰.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۹۴-۹۶.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۹۴-۹۶.
- ↑ مفاتیح الجنان، ادب پنجم از آداب زیارت.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۳۴۴.
