شر در جامعه‌شناسی اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث شر است. شر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شر در قرآن - شر در حدیث - شر در نهج البلاغه - شر در معارف دعا و زیارات - شر در کلام اسلامی - شر در اخلاق اسلامی - شر در عرفان اسلامی - شر در فقه سیاسی - شر در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
به اعتقاد اهل لغت ماده (ش.ر) در اصل بر انتشار و تطایر به کار می‌رود و از همین جهت شر، خلاف خیر است[۱]. “شر” در مقابل “خیر” و با همان گستره معنایی، تقریباً همه اموری را که از جهتی ناپسند، نامطلوب، زیان‌بخش و انحرافی باشند، شامل می‌گردد[۲]. برخی لغت‌شناسان در توضیح این واژه برآنند که “شر” در مقابل “خیر” صفت مشبه است و بر هر چیزی که در آن ضرر، آثار منفی و فساد وجود داشته باشد، یا هر عملی که از راه نظم طبیعی تکوین و تشریع خارج شود، گفته می‌شود. به بیان دیگر، شر نتیجه انحراف در افکار، اخلاق، اعمال و آداب است که دامنگیر صاحبش می‌شود[۳]؛ البته “شر” در حوزه ارزش‌های اخلاقی ناظر به افعال اختیاری است و با کاربرد کلامی آن در حوزه تکوین کاملاً متمایز است.
آیات قرآنی مرتبط
- آزمون بندگان با خیر و شر: ﴿وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ﴾[۴].
در آیاتی نیز، به پناه بردن مستمر و طلب فریادرسی از خداوند برای در امان ماندن از شر شرارت‌پیشگان، توصیه شده است[۵] و در برخی، فاعلان شر، به صورت ضمنی به عذاب اخروی تهدید شده‌اند[۶].[۷]
منابع
پانویس
- ↑ ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۱۸۱.
- ↑ ر.ک: حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۴۸.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۴۲.
- ↑ «هر کسی (مزه) مرگ را می‌چشد و شما را با بد و نیک می‌آزماییم و به سوی ما بازگردانده می‌شوید» سوره انبیاء، آیه ۳۵.
- ↑ ﴿وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ﴾ «و از بدی تاریکی شباهنگامی که فرا رسد» سوره فلق، آیه ۳.
- ↑ ﴿وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ﴾ «و هر کس همسنگ ذره‌ای بدی کند، آن را خواهد دید» سوره زلزال، آیه ۸.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۷۶.