توغل در انحراف

غول به معنای نابودی چیزی، از جایی است که احساس نمی‌شود. در توصیف شراب بهشتی، می‌خوانیم لَا فِيهَا غَوْلٌ...^[۱]^[۲]. توغل یا به تعبیر قرآن “خوض” و فرورفتن در باطل و انحراف، اگرچه در ظاهر عملی فردی است. اما در واقع، وجود زمینه‌ها و جاذبه‌های اجتماعی و تحریکات اغواگرایانه محیطی است که افراد ضعیف‌النفس را به سمت این کانون‌ها، ترغیب و تشویق می‌کند. خوض در انحراف، عنوان عامی است که تقریباً هر نوع غلطیدن به وادی تباهی و گناه و ارتکاب معاصی و منکرات، با معیارهای شرعی و عقلی را در بر می‌گیرد. به بیان برخی لغت‌شناسان، خوض فرورفتن در امر آمیخته به ضرر، فساد و شر و اشتغال به چیزی است که نتیجه آن حیرت، گمراهی، و محرومیت از هدایت و سعادت است^[۳]. از دید المیزان، “خوض” در قرآن، غالباً در اموری استعمال شده که دخول در آن زشت و مذموم است از قبیل غور در باطل و ذکر آیات حق برای استهزای آنها^[۴]. به بیان دیگر، خوض سرگرم شدن عملی و زبانی به باطل و فرورفتن در آن است؛ به طوری که از غیر باطل، به کلی غفلت شود^[۵]. تفسیر نمونه در ذیل آیه ۴۵ سوره مدثر با ذکر مصداق‌هایی از آن می‌نویسد: خوض در باطل، معنی وسیع و گسترده‌ای دارد که شامل ورود در مجالس کسانی می‌شود که آیات خدا را به باد استهزا می‌گیرند، تبلیغات ضد اسلامی می‌کنند، یا ترویج بدعت می‌نمایند، با شوخی‌های رکیک دارند یا گناهانی را که انجام داده‌اند به عنوان افتخار یا تلذذ نقل می‌کنند. شرکت در مجالس غیبت، تهمت، لهو و لعب و مانند آنها نیز [مصداق خوض در باطل است]^[۶].^[۷]

آیات قرآنی مرتبط

لزوم ترک همنشینی با سبک‌سران متوغل در اباطیل: فَلَا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذًا مِثْلُهُمْ^[۸].
لزوم اعراض مؤمنان از توغل کنندگان (= مجادله‌کنندگان) در آیات الهی: وَإِذَا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِي آيَاتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ^[۹].
آیاتی نیز متوغلان در اباطیل و بازیگران غافل را به عذاب اخروی تهدید کرده^[۱۰] و توغل در اباطیل را از جمله موجبات حبط و نابودی اعمال و خسران در دنیا و آخرت معرفی کرده است^[۱۱].^[۱۲]

منابع

شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم

پانویس

↑ «نه سردردی در آن است» سوره صافات، آیه ۴۷.
↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، معجم مفردات الفاظ القرآن، ص۶۲۰.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۳، ص۱۵۸؛ ر. ک: حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۳۰۲.
↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۹۹.
↑ مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۱۵۳.
↑ ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۲۵۴؛ برای آشنایی بیشتر با زمینه‌ها، گونه‌ها، و آثار فردی و اجتماعی این کنش انحرافی، ر. ک: احمد نراقی، معراج السعاده، ص۳۴۳-۳۴۷.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۰۶.
↑ «با آنان منشینید تا در گفت و گویی جز آن درآیند که در آن صورت بی‌گمان شما (نیز) مانند آنان خواهید بود» سوره نساء، آیه ۱۴۰.
↑ «و چون کسانی را بنگری که در آیات ما به یاوه‌گویی می‌پردازند روی از آنان بگردان تا در گفت‌وگویی جز آن درآیند» سوره انعام، آیه ۶۸.
↑ فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَيَلْعَبُوا حَتَّى يُلَاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ «پس آنان را واگذار تا یاوه گویند و به بازی پردازند تا آن روز را که به آنان وعده می‌دهند ببینند» سوره زخرف، آیه ۸۳.
↑ كَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَأَكْثَرَ أَمْوَالًا وَأَوْلَادًا فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلَاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلَاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ بِخَلَاقِهِمْ وَخُضْتُمْ كَالَّذِي خَاضُوا أُولَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ «(حال و روز شما منافقان) همانند پیشینیانتان (است) که نیرومندتر و داراتر و پرفرزندتر از شما بودند؛ آنان بهره خویش بردند شما نیز بهره خویش گرفتید همچون کسانی که پیش از شما به بهره خویش رسیدند و (در یاوه گویی) فرو رفتید چنانکه آنان فرو رفتند؛ آنانند که کردارهاشان در این جهان و در جهان واپسین تباه است و آنانند که زیانکارند» سوره توبه، آیه ۶۹.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۰۶.

[1] «نه سردردی در آن است» سوره صافات، آیه ۴۷.

[2] حسین بن محمد راغب اصفهانی، معجم مفردات الفاظ القرآن، ص۶۲۰.

[3] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۳، ص۱۵۸؛ ر. ک: حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۳۰۲.

[4] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۹۹.

[5] مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۱۵۳.

[6] ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۲۵۴؛ برای آشنایی بیشتر با زمینه‌ها، گونه‌ها، و آثار فردی و اجتماعی این کنش انحرافی، ر. ک: احمد نراقی، معراج السعاده، ص۳۴۳-۳۴۷.

[7] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۰۶.

[8] «با آنان منشینید تا در گفت و گویی جز آن درآیند که در آن صورت بی‌گمان شما (نیز) مانند آنان خواهید بود» سوره نساء، آیه ۱۴۰.

[9] «و چون کسانی را بنگری که در آیات ما به یاوه‌گویی می‌پردازند روی از آنان بگردان تا در گفت‌وگویی جز آن درآیند» سوره انعام، آیه ۶۸.

[10] فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَيَلْعَبُوا حَتَّى يُلَاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ «پس آنان را واگذار تا یاوه گویند و به بازی پردازند تا آن روز را که به آنان وعده می‌دهند ببینند» سوره زخرف، آیه ۸۳.

[11] كَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَأَكْثَرَ أَمْوَالًا وَأَوْلَادًا فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلَاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلَاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ بِخَلَاقِهِمْ وَخُضْتُمْ كَالَّذِي خَاضُوا أُولَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ «(حال و روز شما منافقان) همانند پیشینیانتان (است) که نیرومندتر و داراتر و پرفرزندتر از شما بودند؛ آنان بهره خویش بردند شما نیز بهره خویش گرفتید همچون کسانی که پیش از شما به بهره خویش رسیدند و (در یاوه گویی) فرو رفتید چنانکه آنان فرو رفتند؛ آنانند که کردارهاشان در این جهان و در جهان واپسین تباه است و آنانند که زیانکارند» سوره توبه، آیه ۶۹.

[12] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۰۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]