انس بن حارث کاهلی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. انس بن حارث کاهلی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: انس بن حارث کاهلی در حدیث - انس بن حارث کاهلی در تاریخ اسلامی - انس بن حارث کاهلی در معارف و سیره حسینی - انس بن حارث کاهلی در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد| انس بن حارث کاهلی | |
|---|---|
 تصویر قدیمی از مسجد کوفه | |
| نام کامل | انس بن حارث کاهلی |
| جنسیت | مرد |
| از قبیله | بنی اسد |
| محل زندگی | کوفه |
| از اصحاب | |
| حضور در جنگ | |
| مشخصات حدیثی | |
| راویان از او | |
انس بن حارث کاهلی از شهدای کربلا است وی از اصحاب پیامبر خدا (ص)، از طایفه بنی اسد بود. گفته‌اند در جنگ بدر و حنین هم شرکت داشت. پیرمردی سال‌خورده، از شیعیان کوفه بود که موقعیتی والا داشت. خود را به کربلا رساند و روز عاشورا در رکاب حسین به سعادت شهادت رسید. در برخی منابع، نام او مالک بن انس کاهلی آمده است.
مقدمه
انس فرزند «حارث بن شبیة بن کاهل» (حرث یا حرت)، از اصحاب رسول خدا(ص)، امیرمؤمنان(ع) و امام حسین(ع) و از شهدای کربلاست[۱]. او به تیره بنوکاهل از قبیله بنو اسد بن خزیمه از معد نسب می‌برد[۲]. پدر او حارث، از صحابه و در شمار اصحاب صفه بود[۳]. نام انس و نام پدرش به چند صورت آمده است. صحابه‌نگاران به نام دقیق وی در مدخل أنس بن حارث کاهلی تصریح کرده‌اند[۴].
نام وی در زیارت ناحیه مقدسه، انس بن کاهل اسدی آمده است[۵]. مرحوم خویی می‌گوید: انس بن کاهل، همان انس بن حارث است؛ از این رو، انس بن حارث را با لقب مستقل «کاهلی اسدی» نام می‌برد و می‌گوید: انس بن کاهل، در واقع منسوب به عشیره و تیره است، نه منسوب به پدر [۶].[۷]
صحابی یا تابعی بودن انس
در مورد صحابی بودن وی اختلاف اندکی وجود دارد. مشهور چنان است که او از اصحاب رسول خدا(ص) بود و در کوفه اقامت گزید[۸]. او در قیام امام حسین(ع) با روایت حدیثی که خود از رسول خدا(ص) شنیده بود، به کربلا آمد و در رکاب امام به شهادت رسید. اشعث بن سلیم از پدرش از انس روایت کرد و او از رسول خدا(ص) شنید که فرمود: «همانا این فرزندم، حسین، در سرزمینی از عراق کشته می‌شود. پس هر که او را درک کرد، باید یاری‌اش کند» [۹]. از بغوی دو نکته نقل شده است: یکم آنکه برای انس جز این روایت، روایتی نمی‌شناسم[۱۰] و دوم آنکه، هیچ کس جز او این روایت را نقل نکرده است[۱۱].[۱۲]
انس، شهید کربلا
همه منابع، انس بن حارث را از شهدای کربلا دانسته‌اند[۱۳]. او در روز عاشورا از امام اجازه رزم و جهاد خواست و با آنکه مرد کهنسالی بود، با عمامه‌اش کمر خویش را محکم کرد و با پارچه‌ای ابروهای بلندش را از مقابل چشم‌ها به پیشانی بست. امام حسین وی را که چنین دید، با چشمی گریان فرمود: ««شَكَرَ اللَّهُ لَكَ و سَعْيُكَ يَا شَيْخ»[۱۴]؛ او چنین رجز خواند:
| قَدْ عَلِمَتْ كاهِلُها وَدُودَا | {{{2}}} | |
| بِأَنَّ قَومِي قُصَمُ الأقرانِ | {{{2}}} | |
| آلُ عَليٍّ شيعةُ الرَّحمنِ | {{{2}}} |
- تیره‌ه‌ای کاهل، دودان و نیز قبیله‌های خندف و قیس عیلان می‌دانند که قوم من در نبرد، آفت جان دلیران دشمن‌اند و همانا من سرور شجاعان قومم هستم. آل علی شیعیان و پیروان خدای رحمان و آل حرب پیرو شیطان‌اند. این رجز را تا چهار بیت نیز آورده‌اند[۱۵].
از تعابیری که در این رجز به کار رفته، می‌‌توان دریافت که او به دلیل صحابی بودن و کهنسالی‌اش، باید از جایگاه والایی میان کوفی‌ها، به ویژه برخی از قبایلی که نام برده، برخوردار باشد.
براساس گزارش صدوق، او به میدان رفت و هجده یا چهارده تن[۱۶] از سپاهیان عمر بن سعد را به هلاکت رساند و خود به شهادت رسید[۱۷]. کمیت بن زید اسدی در مدح وی و حبیب بن مظاهر که هر دو، هم عشیرة کمیت بودند، چنین سرود:
| سِوی عُصبَهُ فیهِم حَبیبُ مَعفَّرُ | {{{2}}} |
منابع
پانویس
- ↑ طوسی، ص۲۱ و ۹۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۲۸۸؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۷۰ و ۲۷۱.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۳۴۹.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۱؛ ابن اثیر، ج۱، ص۲۸۸؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۷۰ و ۲۷۱؛ ابن عساکر، ج۱۴، ص۲۲۴.
- ↑ مجلسی، ج۱۰۱، ص۲۷۲۱۰۱، کتاب المزار، باب ۱۹؛ و نیز سید بن طاووس، ج۳، ص۳۴۶.
- ↑ خویی، ج۳، ص۲۳۲.
- ↑ حیدری آقایی، محمود، مقاله «انس بن حارث بن نبیه کاهلی اسدی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص۱۳۴-۱۳۵؛ فرجامی، اعظم، مقاله «انس بن حارث»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳، ص۴۸۱.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۲۸۸؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۹.
- ↑ « إِنَّ اِبْنِي هَذَا يُقْتَلُ بِأَرْضِ اَلْعِرَاقِ فَمَنْ أَدْرَكَهُ مِنْكُمْ فَلْيَنْصُرْهُ»؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۱؛ ابن اثیر، ج۱، ص۲۸۸؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۷۰ و ۲۷۱؛ ابن عساکر، ج۱۴، ص۲۲۴؛ سیوطی، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ ابن عساکر، ج۱۴، ص۲۲۴.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۷۰؛ ابن کثیر، ج۸، ص۲۱۷.
- ↑ حیدری آقایی، محمود، مقاله «انس بن حارث بن نبیه کاهلی اسدی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص۱۳۴-۱۳۵؛ فرجامی، اعظم، مقاله «انس بن حارث»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳، ص۴۸۱؛ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین، ص۵۳۶.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۳۰؛ طوسی، ص۲۹ و ۹۹؛ علامه حلی، ص۷۵؛ ابن ابی‌حاتم، ج۲، ص۲۸۷؛ ابن حبان، ج۴، ص۴۹.
- ↑ المقرم، ص۲۵۳.
- ↑ ابن اعثم، ج۵، ص۱۹۶؛ صدوق، ص۲۲۵؛ ابن نما، ص۴۷، با اندکی اختلاف؛ ابن‌شهرآشوب، ج۴، ص۱۰۲؛ خویی، ج۱۵، ص۱۶۶.
- ↑ ابن شهرآشوب، ج۳، ص۲۵۱.
- ↑ صدوق، ص۲۲۵.
- ↑ حیدری آقایی، محمود، مقاله «انس بن حارث بن نبیه کاهلی اسدی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص۱۳۴-۱۳۵؛ فرجامی، اعظم، مقاله «انس بن حارث»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳، ص۴۸۲؛ راجی، علی، مظلومیت سیدالشهداء ج۲، ص ۷۹.