بحث:آیه تطهیر

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Bahmani (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲۴ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۹:۴۹ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

نویسنده: آقای پورانزاب

بخش دوم آیه ۳۳ سوره احزاب به "آیه تطهیر" شهرت یافته است[۱]: ﴿وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا[۲].

مقدمه

مفهوم اهل بیت

مصداق اهل بیت

نظریه اختصاص به همسران

نظریه جمع میان همسران و اهل کساء

نظریه اختصاص به اهل کساء

عصمت اهل بیت

مفهوم رجس

اراده تکوینی

اثبات نصب الهی امام با آیه تطهیر

آیه تطهیر در ادعیه و زیارات مهدوی

  1. در آیات قبل و بعدِ این آیه (آیات ۲۸ تا ۳۴ این سوره) زبان آیه، زبان تکلیف و درخواست شدید است و به عبارت دیگر "فعل انسان" و تکلیف شدید همسران رسول خدا مطرح شده است، درحالی که در این آیه از "فعل خدا" سخن به میان آمده و زبان آیه، زبان امتنان و اعطا است نه زبان درخواست.
  2. با بیان روشن در روایت‌های زیادی که در منابع شیعه و اهل سنت وجود دارد:
    1. این بخش از آیه شریفه دارای شأن نزول مستقلی است.
    2. مراد از اهل بیت(ع) در اینجا افراد ویژه‌ای هستند، همچنین با صراحت کامل بیان شده که همسران پیامبر مصداق این آیه نیستند؛ در ادامه به این روایات اشاره خواهد شد[۴۹].

مراد از اهل بیت چه کسانی هستند؟

آیه تطهیر در معارف و عقاید ۵

درس‌های امامت عامه و ویژگی‌های امام مشتمل بر بحث از عصمت هم بود[۵۵] اما لازم است به طور خاص از ادله و نصوص عصمت امیر المؤمنین(ع) و سایر امامان دوازده‌گانه سخن گفته شود. دانشمندان امامیه برای اثبات عصمت امیر المؤمنین(ع) به آیاتی از قرآن کریم استناد کرده‌اند[۵۶]. در این درس به آیه تطهیر می‌پردازیم. قرآن کریم می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا[۵۷].

شأن نزول

در شأن نزول آیه تطهیر از جمع قابل توجهی از صحابه رسول خدا(ص) احادیث فراوانی نقل شده از جمله حدیثی که به نام حدیث کساء معروف است[۵۸].

جمع زیادی از دانشمندان اهل سنت روایات نزول آیه تطهیر در شان اصحاب کساء را نقل کرده‌اند[۵۹] و این روایات به حد تواتر نیز رسیده است[۶۰]. حتی ابن حجر مکی در کتاب الصواعق المحرقه علی اهل الرفض و الزندقه در الفصل الآیات فی الآیات الوارده فیهم - بعد از ذکر آیه تطهیر – می‌نویسد: اکثر المفسرین علی انها نزلت فی علی و فاطمه و الحسن و الحسین لتذکیر ضمیر عنکم و ما بعده، وی سایر اقوال را با لفط "قیل" مطرح می‌کند که اشاره به تضعیف و عدم اعتنا به آنها است[۶۱].

بلکه نویسندگان اهل سنت به صحت و اعتبار این شأن نزول در بین مفسران و محدثان اهل سنت تاکید و تصریح کرده‌اند[۶۲]. حتی ابن تیمیه حرانی در منهاج السنه می‌نویسد: «ثبت فی الصحیح ان النبی(ص) ادار الکساء علی عَلِيّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ(ع) ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ‏ بَيْتِي‏ فَأَذْهِبْ‏ عَنْهُمُ‏ الرِّجْسَ‏ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً و هذا الحدیث رواه مسلم فی صحیحه عن عائشه و رواه اهل السنن عن ام سلمه»[۶۳].

آنچه بیش از پیش موجب اطمینان و یقین به این‌گونه روایات در شأن نزول آیه تطهیر می‌گردد، نقل‌های گوناگون بین فریقین است که نبی اکرم(ص) بعد از نزول آیه به صورت مکرر صبح‌گاهان بر اهل بیت خود یعنی فاطمه زهرا و همسر و دو فرزندش سلام داده و آنها را به نماز صبح فرا خوانده و این آیه شریفه را تلاوت فرموده‌اند. از میان این روایات فراوان به یک نقل از احمد حنبل اکتفا می‌کنیم: «عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ أَنَّ النَّبِیُّ(ص) كَانَ يَمُرُّ بِبَيْتِ فَاطِمَةَ سِتَّةَ أَشْهُرٍ- إِذَا خَرَجَ‏ إِلَى‏ الْفَجْرِ فَيَقُولُ الصَّلَاةَ يَا أَهْلَ الْبَيْتِ‏ ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا[۶۴]»[۶۵].

دلالت آیه

علاوه بر روایات متواتر و مورد قبول، با توجه به الفاط آیه تطهیر دلالت آن بر عصمت اهل بیت(ع) نیز روشن می‌شود: اختصاص: کلمه ﴿إِنَّمَا[۶۶]}}که ادات حصر است در ابتدای سخن و کلمه "عنکم" و اختصاصی که از نصب کلمه الگو:متن قرآن أَهْلَ الْبَيْتِ[۶۷]}} فهمیده می‌شود، دلیل است بر اینکه اراده الهی نسبت به تطهیر و پاکی از هرگونه پلیدی مخصوص به افراد معینی است که در آیه از آنها با نام الگو:متن قرآن أَهْلَ الْبَيْتِ[۶۸]}} یاد شده است.[۶۹] اختصاص آیه به خمسه طیبه مورد اعتراض برخی قرار گرفته و آنها با استناد به سیاق و اینکه علاوه بر آیات قبل و آیه بعد، صدر همین آیه هم درباره زنان پیامبر(ص) است آنان را مشمول این آیه دانسته و این شمول را دلیل بر عدم دلالت آیه بر عصمت گرفته‌اند[۷۰]. برخی پا را فراتر نهاده و با استناد به برخی نقل‌ها، اقارب و خویشان آن حضرت(ص) را نیز در اهل بیت وارد ساخته‌اند[۷۱].

پاسخ: اوّلاً: سیاق زمانی محقق می‌شود که بدانیم گوینده از آغاز تا پایان کلام در صدد بیان یک موضوع واحد است اما اگر معلوم شود موضوع واحد نیست، موجب اختلال در سیاق رخ نداده است. در این آیه شریفه هرچند آیات قبل و آیه بعد و سرآغاز همین آیه در بیان احکام زنان رسول خداست اما با ضمیر جمع مذکر مخاطب، مطلب جدیدی را افاده می‌کند[۷۲].

شاهد بر این که کلام واحد می‌تواند متضمن موضوعات متعدد باشد روایت جابر جعفی از امام باقر(ع) است که فرمود: «يَا جَابِرُ لَيْسَ‏ شَيْ‏ءٌ أَبْعَدَ مِنْ‏ عُقُولِ‏ الرِّجَالِ‏ مِنْ‏ تَفْسِيرِ الْقُرْآنِ‏ إِنَّ‏ الْآيَةَ يَكُونُ أَوَّلُهَا فِي شَيْ‏ءٍ وَ آخِرُهَا فِي شَيْ‏ءٍ وَ هُوَ كَلَامٌ مُتَّصِلٌ مُتَصَرِّفٌ عَلَى وُجُوهِ»[۷۳] ثانیاً نقل مورد تمسک آنان علاوه بر ضعف و عدم اعتبار[۷۴] در برابر روایات متواتر نزد فریقین که دلالت بر اختصاص به خمسه طیبه دارد قابل مطرح شدن نیست. در منابع معتبر فریقین روایات فراوانی از نبی اکرم(ص) رسیده است که به صراحت اهل بیت در آیه را مختص خمسه طیبه دانسته و از زنان پیامبر(ص) سلب می‌کند[۷۵].

اراده: بعد از قبول اختصاص و عدم شمول، اراده در این آیه باید اراده تکوینی باشد زیرا اراده تشریعی اختصاص به افراد ویژه‌ای ندارد مانند: ﴿مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ[۷۶] و این گونه تطهیر را برای عموم مسلمانان و مکلفین به احکام دین می‌خواهد، نه برای خصوص اهل بیت.

ممکن است تصور شود که اراده تکوینی موجب یک نوع جبر است و در این صورت معصوم بودن، فضیلت و افتخاری نخواهد بود. پاسخ: معصومان دارای دو نوع شایستگی هستند، شایستگی ذاتی و موهبتی و شایستگی اکتسابی از طریق اعمال خویش و ملکات درونی و از مجموعه این دو شایستگی که یکی از آن جنبه اختیاری دارد آن مقام والا حاصل می‌شود. به تعبیر دیگر اراده الهی زمینه‌های توفیق را برای وصول به این مقام والا فراهم می‌سازد و بهره‌گیری از این توفیق به اراده خود آنان بستگی دارد[۷۷].

الرجس: "رجس" در لغت به معنی شیء ناپاک است[۷۸] و اگر به معنی گناه یا شرک یا اعتقاد باطل یا بخل و حسد تفسیر شده در حقیقت بیان مصداق‌هایی از آن مفهوم وسیع و گسترده است.

با توجه به "الف و لام جنس" که بر سر این کلمه آمده و "الرِجس" و در اینجا معنی عموم را می‌رساند، مفهوم آیه چنین است که خداوند اراده کرده هرگونه و هر نوع از انواع آلودگی را از آنان دور سازد. جمله ﴿وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا[۷۹] با توجه به اینکه معنی "تطهیر" پاک ساختن است، تأکید مجددی است بر مسأله نفی "رجس" و نفی همه پلیدی‌ها که در جمله قبل آمده است. واژه "تطهیراً" که "مفعول مطلق" است باز هم تأکید دیگری بر این معنی است. نتیجه اینکه خداوند با انواع تأکیدها اراده فرموده است که اهل بیت را از هرگونه پلیدی و آلودگی پاک و مبرّا سازد[۸۰].

اهل بیت: با توجه به انبوه روایاتی که از پیامبر اکرم(ص) هم در شأن نزول این آیه و هم در موارد دیگر رسیده و صریح و روشن عنوان اهل بیت را مختص افراد معین نموده و از دیگران سلب کرده- حتی از ام‌سلمه که آیه در خانه او نازل شده است - تردیدی باقی نمی‌ماند که به غیر از خود پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و فاطمه(س) و حسنین شامل سایر خویشان پیامبر(ص) نمی‌شود. ممکن است گفته شود با اختصاص آیه تطهیر به خمسه طیبه سایر امامان از فرزندان امام حسین(ع) از آیه خارج خواهند شد و عصمت آنان نیاز به دلیل دارد.

پاسخ: حصر در آیه اضافی است نه حصر حقیقی و اینکه در زمان نزول آیه اینها مصداق بودند منافاتی با سایر مصادیق در زمان‌های دیگر ندارد[۸۱]. علاوه بر این که در سخن نبی اکرم(ص) تصریح به شمول آیه درباره سایر امامان از اولاد امام حسین(ع) شده و در احتجاج امیر المؤمنین(ع) این مطلب نقل شده است[۸۲]. در پایان لازم به تذکر است که در منابع امامیه برای اثبات عصمت امامان دوازده‌گانه علاوه بر آیه تطهیر به آیات دیگری از قرآن کریم نیز استناد شده که در این درس مجالی برای پرداختن به آن نیست.[۸۳]

استناد به آیه تطهیر

افرادی از اهل بیت(ع) و نیز صحابه رسول خدا به این آیه کریمه برای بیان جایگاه ویژه و منزلت والای اهل بیت(ع) تمسک جسته‌اند که به یک مورد بسنده می‌شود: استناد امام حسن مجتبی(ع): امام حسن(ع) در دوران کوتاه خلافت بعد از شهادت امیرالمونین(ع) بعد از سوء قصدی که به ایشان شد در یک سخنرانی فرمودند: «يَا أَهْلَ‏ الْعِرَاقِ‏ اتَّقُوا اللَّهَ‏ فِينَا فَإِنَّا أُمَرَاؤُكُمْ وَ ضِيفَانُكُمْ وَ نَحْنُ أَهْلُ الْبَيْتِ الَّذِينَ‏ قَالَ‏ اللَّهُ‏ فِيهِمْ ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا[۸۴]» این سخنان به قدری در مخاطبان موثر شد که همه از شدت تاثر به گریه افتادند [۸۵]. حاکم نیشابوری نیز در المستدرک علی الصحیحین خطبه امام حسن مجتبی(ع) را در فضائل امیرالمؤمنین(ع) نقل می‌کند که آن حضرت در اثنای خطبه در تبیین مقام والای امیرالمؤمنین(ع) و اهل بیت(ع) فرموده‌اند: «و أَنَا مِنْ أهلُ‏ البَيْتِ‏ الَّذِي‏ أذَهَب‏ اللَّه‏ عَنْهم‏ الرِّجْسَ وطَهَّرَهُم تَطْهِيراً»[۸۶].

پانویس

  1. تتمة المراجعات، ص‌۷.
  2. و در خانه‌هایتان آرام گیرید و چون خویش‌آرایی دوره جاهلیت نخستین خویش‌آرایی مکنید و نماز بپا دارید و زکات بپردازید و از خداوند و فرستاده او فرمانبرداری کنید؛ جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند؛ سوره احزاب، آیه: ۳۳.
  3. ربانی گلپایگانی، علی، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۱۱.
  4. المیزان، ج‌۱۶، ص‌۳۱۲.
  5. خراسانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱، ص۴۲۲ - ۴۲۵.
  6. المیزان، ج‌۱۶، ص‌۳۱۲.
  7. خراسانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱، ص۴۲۲ - ۴۲۵.
  8. مجمع‌البیان، ج‌۸‌، ص۵۵۹‌؛ ابن‌کثیر، ج۳، ص‌۴۹۲ و ۴۹۳.
  9. ابن‌کثیر، ج‌۳، ص‌۴۹۳ و ۴۹۴.
  10. فرمان او جز این نیست که چون چیزی را بخواهد بدو می‌گوید: باش! بی‌درنگ خواهد بود؛ سوره یس، آیه:۸۲.
  11. خداوند نمی‌خواهد شما را در تنگنا افکند ولی می‌خواهد شما را پاکیزه گرداند؛ سوره مائده، آیه: ۶.
  12. المیزان، ج‌۱۶، ص‌۳۱۰.
  13. مجمع البیان، ج‌۸‌، ص‌۵۶۰‌.
  14. نمونه، ج‌۱۷، ص‌۲۹۲.
  15. خراسانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱، ص۴۲۲ - ۴۲۵.
  16. مجمع البیان، ج‌۸‌، ص‌۵۵۹‌.
  17. الطبقات، ج‌۵‌، ص‌۲۲۴.
  18. ابن کثیر، ج‌۳، ص‌۴۹۲.
  19. مجمع البیان، ج‌۷ و ۸‌، ص‌۵۶۰‌.
  20. شواهد التنزیل، ج‌۲، ص‌۱۸.
  21. صحیح مسلم، ج‌۸‌، ص‌۲۷۶ و ۲۷۷.
  22. سنن ترمذی، کتاب التفسیر، ج‌۶‌، ص‌۲۸۹.
  23. مسند احمد، ج‌۱، ص‌۵۴۴.
  24. المستدرک علی الصحیحین، ج‌۲، ص‌۴۵۱.
  25. جامع‌البیان، مج‌۱۲، ج‌۲۲، ص‌۹.
  26. الدّرالمنثور، ج‌۶‌، ص‌۶۰۴‌.
  27. نمونه، ج‌۱۷، ص‌۳۰۲.
  28. احقاق الحق، ج‌۲، ص‌۵۰۲‌.
  29. شواهد التنزیل، ج‌۲، ص‌۳۳ ـ ۱۳۹.
  30. صحیح مسلم، ج‌۸‌، ص‌۲۷۶؛ جامع‌البیان، مج‌۱۲، ج‌۲۲، ص‌۱۲.
  31. سنن ترمذی، ج‌۶‌، ص‌۲۸۹؛ مجمع البیان، ج‌۸‌، ص‌۵۵۹‌.
  32. مسند احمد، ج۷، ص۵۶‌؛ مجمع‌البیان، ج۸‌، ص۵۵۹‌؛ المستدرک علی الصحیحین، ج‌۲، ص‌۴۵۱.
  33. جامع البیان، مج۱۲، ج۲۲، ص۹ و ۱۰؛ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۷۸.
  34. الدّرالمنثور، ج‌۶‌، ص‌۶۰۶‌؛ شواهد التنزیل، ج‌۲، ص‌۸۱‌.
  35. شواهد التنزیل، ج‌۲، ص‌۷۸.
  36. شواهد التنزیل، ج‌۲، ص‌۷۸.
  37. مجمع البیان، ج‌۸‌، ص‌۵۶۰.
  38. المیزان، ج‌۱۶، ص‌۳۱۱.
  39. المیزان، ج‌۱۶، ص‌۳۱۱.
  40. خراسانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱، ص۴۲۲ - ۴۲۵.
  41. احزاب آیه ۳۳
  42. نفحات الأزهار، ج ۲۰ ص ۷۸
  43. ر. ک: شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ج ۲ ص ۵۳
  44. همان، ص ۵۹
  45. من لا یحضره الفقیه، ج ۲ ص ۶۱۱
  46. اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص 112
  47. به منابع بحث در کتب اهل سنت، در المراجعات، ص۳۳۴، تعلیقۀ ۶۹ مراجعه شود. نیز اهل بیت در آیۀ تطهیر، جعفر مرتضی، دائرة المعارف تشیّع ج ۲ص ۶۰۵، آیة التطهیر فی مصادر الفریقین، علامه مرتضی عسکری، آیة التطهیر، محمّد مهدی آصفی، فصلنامۀ طلوع، شمارۀ ۸-۹ مقاله تفسیر تطبیقی آیۀ تطهیر و احقاق الحق، ج ۲ ص ۵۰۱، ج ۸ ص ۲ و ج ۱۴ ص ۴۰، فضائل الخمسة من الصحاح السته ج ۱ ص ۲۲۴
  48. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۵.
  49. اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۹۲-۹۳.
  50. «لَا وَ ايْمُ اللَّهِ إِنَّ الْمَرْأَةَ تَكُونُ مَعَ الرَّجُلِ الْعَصْرَ مِنَ الدَّهْرِ ثُمَّ يُطَلِّقُهَا فَتَرْجِعُ إِلَى أَبِيهَا وَ قَوْمِهَا أَهْلُ بَيْتِهِ أَصْلُهُ وَ عَصَبَتُهُ الَّذِينَ حُرِّمُوا الصَّدَقَةَ بَعْدَهُ»؛ صحیح مسلم (یک جلدی) ص۹۴۱، کتاب فضائل الصحابه، باب ۴- فضائل علی بن ابی طالب ح۲۴۰۸.
  51. جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند؛ سوره احزاب، آیه:۳۳. صحیح مسلم (یک جلدی) ص۹۴۶، کتاب فضائل الصحابه، باب ۴- فضائل علی بن ابی طالب، ح۲۴۲۴.
  52. صحیح مسلم (یک جلدی)، ص۹۴۰و سنن ترمذی (یک جلدی) ص۹۸۰، ح۳۷۳۳، کتاب المناقب، مناقب علی بن ابی طالب(ع).
  53. « أَنْتِ فِي مَكَانَكِ وَ أَنْتِ عَلَى خَيْرٍ»؛ سنن ترمذی (یک جلدی) ص۸۵۵، ح۳۲۰۵.
  54. اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۹۳-۹۴.
  55. ر.ک: درس ۱۳ تا ۱۵.
  56. ر.ک: الالفین علامه حلی.
  57. «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گردان» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  58. نام برخی از صحابه رسول خدا(ص) که حدیث کساء را نقل کرده‌اند به این شرح است: عایشه، ام سلمه، سعد ابی وقاص، انس بن مالک، ابوسعید خدری، جابر بن عبد الله انصاری، زید بن ارقم، واثله بن اصقع.رک: احقاق الحق، ج ۹، ص ۲.
  59. ر.ک: مسلم نیشابوری در صحیح، ج ۷، ص ۱۳۳. و ترمذی در سنن، ج ۵، ص ۳۱ و ۳۲۸ و احمد حنبل در مسند، ج۱، ص۳۳۱ و، ج ۳، ص ۲۵۹ و ص۲۸۲ ج۴، ص ۱۰۷ و ج۶، ص۲۹۲ و حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین ج۲، ص۴۱۶ و ج۳، ص۱۳۳ و ص۱۴۷ و ص۱۵۸ و ابن جریر طبری در جامع البیان عن تفسیر آی القران ج۲۲، ص۹ و واحدی در اسباب النزول، ص ۲۳۹ و ابن اثیر در اسد الغابه، ج ۲، ص ۱۲ و سایر منابع حدیثی و تفسیری و تاریخی.
  60. ر.ک: فخر رازی، ج ۸، ص ۸۰.
  61. الصواعق المحرقه، ج ۲، ص ۴۲۱.
  62. الصواعق المحرقه، ج ۲، ص ۴۲۱.
  63. منهاج السنه النبویه، ج۲، ص ۲۲.
  64. «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گردان» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  65. مسند احمد، ج۳، ص ۲۵۹. نق‌های گوناگون دیگر نیز همه دلالت بر تکرار زیاد دارد مانند: اربعین صباحا و ثمانیه اشهر وتسعه أشهر در جامع البیان، ج۲۲، ص۱۸ که مجموع این روایات را در منابع تفسیری ذیل آیه کریمه نیز می‌توان مشاهده نمود.
  66. «جز این نیست» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  67. «اهل بیت» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  68. «اهل بیت» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  69. رک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۶، ص ۳۰۹.
  70. ر.ک: تفسیر مفاتیح الغیب، ج۲۵ ص۱۶۸ و تفسیر القرآن العظیم، ج۶، ص۳۷۰.
  71. ر.ک: شرح المواقف، ج۸، ص۳۵۵.
  72. ر.ک: اهل البیت فی القرآن الکریم، ص ۹۱ و المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۶، ص ۳۱۰.
  73. المحاسن، ج۲، ص۳۰۰ و بحار الأنوار، ج ۸۹ ص۹۴.
  74. ر.ک: اهل البیت فی آیة التطهیر، ص ۱۵۹.
  75. ر.ک: غایة المرام، ج۳، ص ۱۷۳.
  76. «خداوند نمی‌خواهد شما را در تنگنا افکند ولی می‌خواهد شما را پاکیزه گرداند» سوره مائده، آیه ۶.
  77. ر.ک: پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۳۲ و، ج ۷ ص۱۸۹. بعضی از دانشمندان دلالت آیه بر عصمت را بر فرض اراده تشریعی نیز تبیین کرده‌اند ر.ک: لمحات فی الکتاب والحدیث و المذهب، ج ۱، ص ۳۶۴ و معارف دین، ج ۱، ص ۱۱۱.
  78. خواه از نظر طبع آدمی آلوده و منفور باشد یا به حکم عقل باشرع، و با همه اینها. به همین جهت راغب در مفردات بعد از آنکه رجس را به معای شئ قَذِر (آلوده) معنی می‌کند؛ چهار صورت برای آن ذکر می‌نماید ۱- چیزی که طبیعتا ناپاک و پلید است. ۲- چیزی که عقلا ناپاک و پلید است. ۳- چیزی که شرعا ناپاک و پلید است. ۴- از هر سه جهتی که ذکر شده پلید است. مفردات راغب ماده "ر، ج س".
  79. «و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  80. ر.ک: المیزان، ج ۱۶، ص۲۱۲ و پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۳۴.
  81. امام‌شناسی، ج ۱، ص ۳۸۶.
  82. ر.ک: غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الإمام من طریق الخاص و العام، ج۱، ص۱۴۰.
  83. ر.ک: الفین علامه حلی.
  84. «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  85. ر.ک: الصواعق المحرقه، ج ۲، ص ۴۱۰: «فما زال یقولها حتی ما بقی احد فی المسجد الا و هو یبکی».
  86. المستدرک علی الصحیحین ج۳، ص۱۷۲. برای موارد دیگر ر.ک: تفسیر ابن کثیر ج۱، ص۳۷۰ و مسند احمد، ج ۱، ص۳۰۳ و خصائص نسایی، ص۶۳ و مجمع الزوائد هیثمی، ج۹، ص۱۱۹.
بازگشت به صفحهٔ «آیه تطهیر».