علت تأخیر ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
| علت تأخیر ظهور امام مهدی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / شرایط ظهور امام مهدی |
| مدخل اصلی | علت تأخیر ظهور امام مهدی |
قیام و انقلاب جهانی حضرت مهدی(ع) چون در مقیاس جهانی است باید شرائط آن هم در این مقیاس باشد. بنابراین:
اولاً: وجود یاران وفادار و توانا و قابل توجه که قادر به ایفای مسئولیت در این سطح باشند.
ثانیاً: زمینه‌سازی و آمادگی محیط جهانی بر پذیرش این امر است که هرچه دیرتر اتفاق بیفتد، باعث تأخیر ظهور می‌شود. آنچه که این امور را محقق میکند آشنایی این محیط با شخصیت حضرت و انقلاب او و ایجاد روحیه عدالت‌طلبی و ظلم‌ستیزی در آنان است.
در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به اين پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
- با اینکه برخی از علائم ظهور به وقوع پیوسته است، چرا امام مهدی ظهور نمی‌کند؟
پاسخ جامع اجمالی
* پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
| صدر | آصفی | رجالی تهرانی | رضوانی | باقری‌زاده اشعری | پژوهشگران آینده روشن | نویسندگان کتاب آفتاب مهر |
انقلاب و فراهم شدن شرایط
- پیروزی هر انقلاب و هر فعالیت اجتماعی به یک سلسله شرایط و موقعیت‌های عینی و خارجی بستگی دارد که بدون فراهم شدن آن شرایط نمیتواند به هدفش برسد[۱]. در مورد ظهور امام زمان(ع) اگر چه قسمتی از شرایط و موقعیت‌های آن آسمانی و خدایی است، امّا اجرای کلّی مأموریت وی، بستگی به فراهم آمدن شرایط عینی و خارجی دارد. سنت تغییرناپذیر خداوند بر این است که اجرای انقلاب اسلامی حضرت مهدی(ع) نیز به موقعیت‌های خارجی و پذیرندهای که محیط مساعد و فضای عمومی را برای درک و پذیرش انقلاب آماده می‌سازد، وابسته باشد. البته این ویژگی، مانع نیست که گاهی، در پارهای از جزئیات، دخالت خداوندی از راه‌های غیر عادی انجام پذیرد، زیرا جزئیات در ساختن محیط مساعد نقش اساسی ندارد و بیشتر زمینه و فضایی مساعد برای دگرگونی عمومی باید موجود باشد[۲].
بارزترین شرایط ظهور
- بارزترین شرایطی که برای ظهور بیان شده است عبارتند از:
- وجود طرح و برنامۀ عادلانۀ کامل: انقلاب امام زمان(ع) مانند هر انقلاب دیگری نیاز به یک برنامه مشخص دارد[۳] که بتوان آن را در هر زمان و مکانی پیاده کرده و برای انسانیت سعادت و خوشی ببار آورد[۴].
- وجود رهبر و پیشوائی شایسته: از شرایط لازم انقلاب، وجود رهبری آگاه و توانمند و دلسوز است تا با با مدیریت صحیح و قاطع، حرکت اصلاحی را به سرانجام مطلوب برساند[۵].
- وجود یاران باوفا: از شرایط مهم خیزش اسلامی، وجود یاران فداکاری است که با برنامه‌ها و اهداف قیام آشنا و به آن اعتقاد داشته باشند و برای تحقق آن آماده هرگونۀ تلاش بوده باشند و رهبر خود را تنها نگذاشته و فرمان او را بر جان خود مقدّم بدارند[۶].
- آمادگی عمومی و جهانی: از جملۀ شرایط دیگر، پذیرش و قبول مردم است، وجود توده‌های مردمی که در سطح کافی از فرهنگ و شعور اجتماعی و روحیه فداکاری برخوردار باشند تا در نخستین مرحله پیروان حضرت را تشکیل دهنند، زیرا چنین افرادی هستند که توانایی انقلاب جهانی را دارا هستند[۷]. در غیر این صورت حتی اگر بهترین برنامه وجود داشته باشد و منتخب خداوند با یارانی بی‌نظیر و از جان گذشته بخواهند در جامعه پیاده کنند، ولی مردم آن را پذیرا نباشند قطعاً به انجام نخواهد رسید[۸].
علل تأخیر ظهور
- بررسی دقیق شرایط ظهور نشان میدهد برخی از این شرایط هم اکنون موجودند اما برخی دیگر نیاز به کار و تلاش بیشتر هستند تا زمینۀ ظهور را به طور کامل مهیا سازند و به عبارتی دیگر آماده نبودن آنها از علل تاخیر در ظهور است.
- در مورد وجود برنامه باید گفت چنین برنامه‌ای در مورد قیام امام زمان(ع) وجود دارد؛ خداوند متعال چنین برنامه‌ای را تنظیم نموده و تحت عنوان دین اسلام و کتاب قرآن نازل کرده و اکنون در اختیار امام زمان(ع) است[۹].
- شرط دوم یعنی وجود رهبر شایسته در قیام هم وجود دارد زیرا رهبری قیام با خود حضرت است[۱۰].
- اما در مورد شرط سوم یعنی وجود یاران باوفا باید توجه داشت از دیدگاه مادی، شرایط موجود در زمان ظهور، برای انجام رسالت مهدی(ع)، بر تمامی جهان، باید آمادگی و توانایی بیشتری داشته باشند، زیرا بخشهای جهان به یکدیگر نزدیک شده، ارتباط و پیوند میان انسان‌ها بهتر انجام می‌گیرد، ارتباط و پیوندی که دستگاه رهبری مرکزی، برای پرورش مردم، بر بنیاد رسالت؛ به آن نیاز دارد[۱۱]. یکی از شرایط عمده برای ظهور، وجود یاورانی است که همراه امام، بار قیام را بر دوش بکشند و تا آخر، از همراهی و یاری رهبر خود دست برندارند[۱۲]. اگر علت تاخیر در ظهور این مسأله باشد در این صورت چاره‌ای جز اقدام و تجهیز و آمادگی و امر به معروف و نهی از منکر به منظور برپایی اقتدار حق بر روی زمین و حصول فرج به سبب ظهور امام زمان(ع) نیست[۱۳]. همچنین قابلیت مردم برای پذیرش دولت حق به این معنا که عموم مردم و جامعۀ بشری نه گروهی خاص و در منطقه‌ای خاص؛ باید به درجه‌ای از معرفت برسند که دریابند حکومت‌ها و مکاتب ساخته بشر، جوابگوی نیاز مردم نیست و به وسیلۀ اینها، سعادت و عدالت واقعی به بشر هدیه نمی‌شود[۱۴].
- در مورد آمادگی عمومی و جهانی باید توجه داشت برای قیام و انقلابی که حضرت مهدی(ع) ایجاد خواهند کرد نیازمند محیط جهانی مساعد و فضای عمومی مناسب نیز هست تا موقعیت‌های خارجی مطلوب را برای انجام انقلاب جهانی آماده سازد[۱۵]. از دیدگاه انسانی که بنگریم، باید احساس نابودی مداوم در انسان متمدّن ایجاد شود و یک انگیزه اساسی در درونش پدیدار گردد و رسالت دادگرانه مهدی(ع) را بپذیرد و تنها با تجربههای اجتماعی، مدنی و سیاسی گوناگون امکان دارد چنین احساسی در درون انسان‌ها جای گیرد[۱۶]. به عبارتی دیگر فراهم آمدن شرایط عمومی برای اصلاح جهان امری ضروری است که جایگزین ندارد و با وجود رهبری آماده برای اصلاح و وجود رسالتی کامل، تمام شرایط لازم برای موفقیت فراهم نمی‌شود، بلکه باید شرایط اجتماعی و سیاسی جهانی نیز زمینه را برای موفقیت و پیروزی حق بر باطل آماده سازد[۱۷] و در حال حاضر چنین آمادگی در میان مردم و جوامع وجود ندارد.
عوامل دیگر
- در توضیحی دیگر باید گفت: علت تأخیر ظهور امام زمان(ع) به خود انسان‌ها باز می‌گردد، زیرا تشکیل حکومت عدل و توحیدی در سطح جهان، عمدتاً احتیاج به شرایط و آمادگی‌های لازم از طرف خود مردم دارد، مانند:
- فهم مفهوم عدل توسط مردم و خواهان آن بودن[۱۸].
- پیشرفت از جنبه‌های مادی و معنوی و...[۱۹].
- آمادگی فکری و وحدت نگرش همۀ اقوام و ملل انسانی درباره مدیریت جهان به وسیله انسان کامل[۲۰].
- معرفت صحیح به آن حضرت و ترویج آن و عمل به وظایف فردی و اجتماعی[۲۱].
نتیجه گیری
- از میان شروط، شرط اول با بعثت پیامبر(ص) محقق شده و شرط دوم با تولد امام زمان(ع) و این شرط سوم و چهارم است که باید محقق شود؛ برای تحقق این دو شرط باید در جهت تربیت نفوس خویش و دیگران کوشید[۲۲].
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
| ۱. آیت الله صدر؛ |
|---|
|
| ۲. آیت‌الله آصفی؛ |
|---|
|
| ۳. حجت الاسلام والمسلمین رجالی تهرانی؛ |
|---|
|
| ۴. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛ |
|---|
|
| ۵. آقای باقری‌زاده اشعری؛ |
|---|
|
| ۶. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ |
|---|
|
| ۷. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛ |
|---|
|
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد باقر، رهبری بر فراز قرون، ص ۱۰۵ ـ ۱۰۹؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۶۳ ـ ۱۶۵.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد باقر، رهبری بر فراز قرون، ص ۱۰۵ ـ ۱۰۹؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۶۳ ـ ۱۶۵.
- ↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۳۱ و ۳۲؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۲۰۹ ـ ۲۱۰؛ بالادستیان، محمد امین،حائریپور، محمد مهدی،یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۵؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۴۸.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۴۹۵ ـ ۵۰۲؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۳ ـ ۲۲۶.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۴۹۵ ـ ۵۰۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۳۱ و ۳۲؛ صدر، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج ۲، ۲۵۳ ـ ۲۵۵؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۳ ـ ۲۲۶؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۲۰۹ ـ ۲۱۰؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج ۱، ص ۱۸۷ ـ ۱۹۱؛ بالادستیان، محمد امین،حائریپور، محمد مهدی،یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۵.
- ↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۳۱ و ۳۲؛ صدر، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج ۲، ۲۵۳ ـ ۲۵۵؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۳ ـ ۲۲۶ و درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۴۸؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۲۰۹ ـ ۲۱۰؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۶۹؛ بالادستیان، محمد امین،حائریپور، محمد مهدی،یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۵؛ پژوهشگران پژوهشکده تحقیقات اسلامی، [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۹۹.
- ↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۳۱ و ۳۲؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۶۸؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۳ ـ ۲۲۶؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۲۰۹ ـ ۲۱۰؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج ۱، ص ۱۸۷ ـ ۱۹۱؛ پژوهشگران پژوهشکده تحقیقات اسلامی، [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۹۹.
- ↑ ر.ک. صدر، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج ۲، ۲۵۳ ـ ۲۵۵؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۶۹؛ بالادستیان، محمد امین،حائریپور، محمد مهدی،یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۵؛ قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص ۹۹ ـ ۱۰۰.
- ↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۳۱ و ۳۲؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج ۱، ص ۱۸۷ ـ ۱۹۱؛ بالادستیان، محمد امین،حائریپور، محمد مهدی،یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۵.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۴۹۵ ـ ۵۰۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۳۱ و ۳۲؛ صدر، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج ۲، ۲۵۳ ـ ۲۵۵؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۳ ـ ۲۲۶؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۲۰۹ ـ ۲۱۰؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج ۱، ص ۱۸۷ ـ ۱۹۱؛ بالادستیان، محمد امین،حائریپور، محمد مهدی،یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۵.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد باقر، رهبری بر فراز قرون، ص ۱۰۵ ـ ۱۰۹؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۶۳ ـ ۱۶۵.
- ↑ ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۲۶ ـ ۳۰؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ص ۲۰۰ و ۲۰۱.
- ↑ ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۲۶ ـ ۳۰.
- ↑ ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ص ۲۰۰ و ۲۰۱.
- ↑ ر.ک. رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۶۳ ـ ۱۶۵.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد باقر، رهبری بر فراز قرون، ص ۱۰۵ ـ ۱۰۹؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۶۳ ـ ۱۶۵.
- ↑ ر.ک. حکیم، سید منذر، مهدویت و امام مهدی از دیدگاه شهید صدر، ص ۳۸۷ ـ ۴۱۲.
- ↑ ر.ک. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۱۶.
- ↑ ر.ک. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۱۶.
- ↑ ر.ک. باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص ۱۲۹ ـ ۱۳۰.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۷۶.
- ↑ ر.ک. علی‌پور، مهدی، ظهور، ص ۲۳۸ ـ ۲۴۰.
- ↑ علىرغم اینکه شهید صدر، در اینجا به عوامل خارجى و نقش آن در پیروزى انقلاب‌ها، اهمیت میدهد- که درکى عمیق از عوامل اجتماعى و روانى است- ولى ایشان نظریه جدیدى درباره فهم تغییرات اجتماعى که از ناحیه رسالت‌هاى آسمانى پدیدار می‌گردد، عرضه داشته است که از جهت رسالت و پیام، قانون خاص خود را دارد و از جهت موفقیت در اجرا وابسته به عوامل خارجى است. مقصود از عوامل خارجى، حالت سیاسى و اجتماعى مردم، واقعیت‌هاى بینالمللى و توانایىهاى مردم در بهرهورى از امکانات ذاتى و استعدادهاى روحى است.
- ↑ اشاره به کلام خداست که میفرماید:
قَالُوا حَرِّقُوهُ وَانصُرُوا آلِهَتَکُمْ إِن کُنتُمْ فَاعِلِینَ قُلْنَا یَا نَارُ کُونِی بَرْدًا وَسَلامًا عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَأَرَادُوا بِهِ کَیْدًا فَجَعَلْنَاهُمُ الأَخْسَرِینَ 
؛ اگر می‌‌خواهید کارى بکنید، بسوزانیدش و خدایان خود را نصرت دهید گفتیم: اى آتش، بر ابراهیم خنک و سلامت باش.( سوره انبیا( ۲۱)، آیه ۶۸- ۷۰).
- ↑ ر. ک: ابن کثیر الدمشقى، تفسیر القرآن العظیم، ج ۲، ص ۳۳؛ المجلسى، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۱۸، باب معجزات پیامبر(ص)، ص ۴۷، ۵۲، ۶۰ و ۷۵.
- ↑ ر. ک: الطبرى، ابو جعفر، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج ۲، ص ۲۴۴، حوادث سال پنجم هجرى.
- ↑ چنانکه حدیث شریف نبوى تصریح میکند: «لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى يَخْرُجَ فِيهِ فَيَمْلَأَ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً»»؛ اگر از دنیا یک روز بیشتر باقى نمانده باشد خداوند آن روز را آنقدر طولانى می‌سازد تا مردى از من- را یا از اهل بیت من- مبعوث کند که زمین را پر از عدل و داد کند پس از آنکه پر از ظلم و ستم شده باشد.( ناصف، منصور على، همان، ج ۵، ص ۳۶۰.)
- ↑ ما در ابتداى دهه نود مصداق این گفته شهید صدر را به‌خوبى دیدیم و گفته ایشان مستند به درک عمیق ایشان از جامعه بشرى بود؛ دیدیم که اتحاد جماهیر شوروى که یکى از دو قطب حاکم بر جهان بود چگونه به‌سرعت از هم پاشید بهگونهاى که چیزى از آن باقى نماند.
- ↑ رهبری بر فراز قرون، ص۱۰۵-۱۰۹.
- ↑ انفجارهای ۱۱ سپتامبر سال (۲۰۰۱ م) در برج‌های ۱۱۰ طبقه سازمان تجارت جهانی و وزارت دفاع امریکا (پنتاگون) در نیویورک، نمونه آشکار این زلزله‌های سخت است. (مترجم)
- ↑ «يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً».
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۲۰.
- ↑ «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.
- ↑ «و در زبور پس از تورات نگاشته‌ایم که بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.
- ↑ «و به آنان در این (سر) زمین توانایی بخشیم» سوره قصص، آیه ۶.
- ↑ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۲۶-۳۰.
- ↑ بحث حول المهدی، شهید آیة اللّه صدر، ص ۷۵.
- ↑ یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۶۳ تا ۱۶۵.
- ↑ « لَوْ أَنَّ أَشْیاعَنَا وَفَّقَهُمْ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَی اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَی حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا فَمَا یحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا یتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَکرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ»؛ احتجاج، ج ۲، ص ۳۱۵
- ↑ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۱۶.
- ↑ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ؛ در حقیقت، خدا حال قومی را تغییر نمی‌دهد تا این که آنان حال خود را تغییر دهند. (رعد، آیه ۱۱).
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۹، ص ۹۳–۹۵.
- ↑ باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۱۲۹، ۱۳۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲ باب فضل انتظار الفرج و فضل الشیعه فی زمان الغیبه، ص ۱۲۲
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۷۶.
- ↑ کافی، ج ۲، ص۲۴۲، ح ۴.
- ↑ از همین رو، شیخ صدوق در مقدمه کتاب کمال الدین می‌گوید: "ظهور حجت‌های الهی در مقام پیشوایی خود، بر سبیل امکان و تدبیر، نسبت به مردم زمان خودشان است. اگر حال مردم طوری باشد که امام بتواند تدبیر و رهبری اولیایش را بر عهده بگیرد _ یعنی مردم حاضر باشند حرف او را بپذیرند، و او بتواند اراده خدا را پیاده کند _ ظهور آن حجت، لازم خواهد بود و اگر وضع به گونه‌ای باشد که امام نتواند تدبیر در رهبری اولیایش را بر عهده بگیرد و حکمت الهی، موجب پنهانی او گردد و تدبیر نیز آن را اقتضا کند، خداوند او را در پشت پرده غیبت، نهان می‌سازد، تا زمانی که وقت مناسب فرا رسد.
- ↑ آفتاب مهر، ج۱، ص ۲۰۰-۲۰۱.