استضعاف

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

استضعاف در قرآن | استضعاف در حدیث | استضعاف در نهج البلاغه| استضعاف در معارف مهدویت| استضعاف در فقه سیاسی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل استضعاف قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

مستضعف یعنی ضعیف شده، به ضعف کشانده شده، در ناتوانی نگه داشته شده، کسی که به دیده حقارت به او بنگرند، محروم و مظلوم. مستضعفین به مردم ستمدیده و محرومی گفته می‌شود که طاغوت‌ها و حکومت‌های خودکامه، آنان را در محرومیت نگه می‌دارند و از آنان کار می‌کشند. به کار ظالمانه آنان "استضعاف" گفته می‌شود. در مقابل آنان مستکبرین قرار دارند.
مستضعفین دو گونه‌اند: مستضعف فکری و مستضعف سیاسی. سیاسی همان بود که اشاره شد، مستضعف فکری کسی است که حق و راه ایمان را نمی‌شناسد و در ناآگاهی قرار دارد و فکرش به جایی نمی‌رسد، یا نسبت به دین و وظایف دینی خود جاهل است و در محیط‌های محروم و بدون دسترسی به عالمان دینی به سر می‌برد و قادر بر انجام وظایف دینی نیست.
در برخی روایات، از ائمه معصومین هم با عنوان مستضعفین یاد شده، چون ظالمان حق آنان را غصب کردند و آنان را در ضعف و ناتوانی و بر کنار از هدایت جامعه قرار دادند.
قرآن از اراده الهی مبنی بر به پیشوایی رساندن مستضعفان جهان و وارث شدن آنان نسبت به دنیا سخن می‌گویند: ﴿وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ﴾^[۱] و در روایات، این آیه به عصر ظهور امام زمان تفسیر شده است که مؤمنانِ تحقیر شده به پیشوایی جهان می‌رسند^[۲].