نسخهای که میبینید نسخهای قدیمی از صفحهاست که توسط Wasity(بحث | مشارکتها) در تاریخ ۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۲۴ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوتهای عمدهای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۲۴ توسط Wasity(بحث | مشارکتها)
در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل سیاست (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
واژه سیاست بهمعنای "رامکردن اسب" و نیز "خط سیر و راهی که انسان پیشرو دارد" به معنا شده است. در فرهنگهای علوم سیاسی، از سیاست معنای برنامه، شیوه عمل، اصول و قواعدی اساسی، اصول راهنما و... را مراد کردهاند. گرچه از قرن پانزدهم به بعد که سوداگری برخی کشورها واژه استعمار را به فرهنگسیاسی میافزاید شاهد تغییر در مفهوم سیاست بودهایم، اما سیاست در متون قدیم از ارزش معنوی برخوردار بوده است. از نظر افلاطون، سیاست عالیترین دانشها و والاترین هنرهاست. به عقیده او انساناجتماعی تنها در دامان جامعه میتواند از تربیت صحیح برخوردار شود. اگر ساختار جامعه نتواند امکان تربیتمردمان را فراهم آورد، نه آن جامعه و نه هیچ فردی از آن روی نیکبختی را نخواهند دید[۱].
در اسلام معنای حقیقی سیاست عبارت است از مدیریت، توجیه و تنظیم زندگی اجتماعیانسانها در مسیر حیات معقول، سیاست با این دید در پویشهای انسانی نقشی برجسته یافته و در اهداف پیامبران نیز منظور شده است. بر این اساس، امام علیS پس از تحقیق دوران زمامداری خود و در زمان کوتاه خلافت ظاهری، مبانی و عملی سیاست اسلامی را تبیین میکند. در منظر امام، سیاست و حکومتهدف نیست، بلکه وسیلهای است برای احقاق حق. از اینرو اصل حکومت بر مردم را به خودی خود امری بیارزش تلقی میکند و آنرا بیارزشتر از آب بینی بز[۲]، استخوان خوک در دست جذامی[۳] و برگ جویدهای در دهان ملخ[۴] و کفشی کهنه[۵] میداند. در نظام سیاسیامام، حکومت و سیاست آنگاه ارزش دارد که در سایه آن بتوان حق از دست رفتهای را زنده یا باطلی را دفع کرد. در عین حال حکومت و مدیریتجامعه امری ضروری است، حتی وجود حاکمفاجر را بهتر را نبود آن و ایجاد هرجومرج در جامعه میداند[۶].
نگاهی به سخنان امامS، دو مبنای "درخواست عموم مردم" و "مسئولیتالهی" را بهعنوان دو دلیل و ضرورت اصلی شرکت در فعالیت سیاسی و ساختار حکومتی روشن میسازد، چنانکه فرمود: اگر نبود حضور گسترده جمعیّت و عهدی که خدا از عالمان گرفته تا بر سیری ظالم و گرسنگیمظلوم ساکت ننشینند، افسارش را بر گردنش میافکندم و رهایش میکردم[۷][۸].
فرد در آغاز پذیرش مسئولیت با دشواریهای فراوان روبهروست. در عین حال، حاکم معاداندیش میداند که اگر کوچکترین خطایی از او سر زند، در پیشگاه الهیمحاسبه میشود و اگر جبران آنرا نتواند، در عرصه حاکمیتالهی باید پاسخگو باشد. از اینرو مسئول تا پای جان باید در ادای مسئولیت خویش ایستادگی کند[۳۵]. زمامدار با عمل خویش باید خدا را به دل و دست و زبان خود یاری دهد، زیرا خداوندیارییاوران خویش و بزرگداشت ارج گزارانش را خود بر عهده گرفته است[۳۶]. حکومتی امانتی است از طرف خداوند که باید آنرا پاس داشت. اماممسئول را از تمسّک به ابراز زر و زور و تزویر بازمیدارد، زیرا این سه عامل شیوه مستکبران در حکومت است. از اینرو به یکی از کارگزاران فرمود: کاری که بر عهده توست، طعمهای نیست که به چنگ آورده باشی، بلکه بر گردنت امانتی است. آنکه تو را بدان کار گمارده، نگهبانی امانت را نیز بر عهدهات گذارده است[۳۷]. بنابراین باید فرد مسئول از پیش در امر خودسازی کوشیده و توفیق یافته باشد تا در انجام وظیفه نلغزد و گرفتار لغزشهای ناشی از قدرت نشود[۳۸].
حاکمبرتر از قانون نیست، چنانکه میفرماید: اگر مردم بر تو گمانستم بردند، عذر خود را آشکارا با آنان در میان گذار و با این کار از بدگمانیشان در آر؛ که بدین رفتار خود را با عدالت، خوی داده باشی و با رعیت مدارا کرده و با عذری که میآوری به آنچه میخواهی رسیده و آنان را به راه حق درآوردهای.