ایام الله در معارف و سیره حسینی

مقدمه

از نام‌های روز عاشوراست، به معنای روز خدا. گرچه همۀ روزها و مکان‌ها و زمان‌ها از آن خداست، ولی گاهی زمان و مکان خاصّی به دلیل اهمیّت آن یا عظمت حادثه‌ای که در آن اتفاق افتاده و قدرت‌نمایی خداوند در آن روز، به خدا انتساب پیدا می‌کند و “ماه خدا یا روز خدا” می‌شود. در قرآن نیز از “ایام الله” یاد شده و به گرامیداشت آن توصیه شده است، چرا که در سرنوشت اقوام و ملل، تأثیر عمده داشته است (﴿ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ الله﴾^[۱].^[۲]

در روز عاشورا، حوادث مهمّی اتفاق افتاده که مهمترین آن حماسۀ کربلا و شهادت امام حسین (ع) است. طبق روایات فراوان، بخصوص در کتب اهل سنت، عاشورا روز مهمی بوده که پیشینیان آن روز را، روزه می‌گرفتند و پیامبر (ص) هم روزه می‌گرفت، ولی پس از شهادت حسین بن علی (ع) در این روز، بنی امیه بخاطر کینه‌ای که با عترت پیامبر داشتند، آن روز را روز فرخنده و مبارک و عید قرار دادند و به شادمانی پرداختند («اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا يَوْمٌ تَبَرَّكَتْ بِهِ بَنُو أُمَيَّةَ... وَ هَذَا يَوْمٌ فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِيَادٍ وَ آلُ مَرْوَانَ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَيْنَ»)^[۳] از این‌رو پس از آن حادثه، امامان شیعه آن را روز شومی دانسته و از روزه گرفتن در آن نهی کردند.

در روایات عامّه نقل شده که از رسول خدا (ص) دربارۀ عاشورا و روزۀ آن پرسیدند، فرمود: عاشورا یکی از ایام الله است، هر که خواست روزه بگیرد و هر که خواست، نگیرد^[۴]. از امام صادق (ع) روایت است که آل امیه و شامیانی که در کشتن حسین (ع) آنان را یاری کرده بودند، نذر کرده بودند که اگر حسین (ع) کشته شود و سپاه کوفه سالم از جبهۀ کربلا برگردند و خلافت در دودمان آل ابی سفیان مستقرّ گردد، آن روز را روز عید و جشن بگیرند و به شکرانه‌اش، آن روز، روزه بگیرند. از این‌رو روزه گرفتن عاشورا تا امروز در میان آل ابی سفیان رسم شده است و مردم از آنان تبعیّت می‌کنند و روزه می‌گیرند و در این روز، به خانواده و بستگان خویش، شادی می‌رسانند^[۵].

به هر حال، در تاریخ اسلام، واقعۀ خونین عاشورا، عظیم‌ترین جلوۀ فداکاری خالصانه در راه دین و فدا شدن گرامی‌ترین انسان آن روزگار در راه حق و عدالت و احیای اسلام بود و تأثیرات مهمّی در بیداری ملّت‌ها در طول تاریخ و الهام گرفتن افراد و امّت‌ها در راه مبارزه با ستم داشته است و اگر در اسلام، چند روز بسیار مهم و به یاد ماندنی و ستودنی داشته باشیم، یکی هم عاشوراست که راز و رمز کرامت بخشیدن انسان بر فرشتگان از سوی خدا را نشان می‌دهد و برای امّت محمد (ص) همین بس که اسوه‌هایی چون سیدالشهدا (ع) و شهدای کربلا دارد که جهان را در مکتب شرافت و آزادی خود، تربیت می‌کند. در حدیثی قدسی آمده است که حضرت موسی به خداوند عرض کرد: پروردگارا، چرا و به چه خاطر امّت محمّد (ص) را بر سایر امّت‌ها فضیلت بخشیدی؟ فرمود: به خاطر ده خصلت و ویژگی آنان را برتری دادم. موسی (ع) پرسید: آن ده خصلت چیست که امّت محمدی به آن عمل می‌کنند، تا من هم بنی اسرائیل را فرمان دهم تا به آنها عمل کنند؟ خدای متعال فرمود: آنها عبارت است از: نماز، زکات، روزه، حج، جهاد، نماز جمعه، نماز جماعت، قرآن، دانش و عاشورا!^[۶]. شگفتا که عاشورا در کنار نماز و حج و جهاد و قرآن و... از خصلت‌های امتیازبخش امّت اسلام بر امّت‌های دیگر است و این راز عظمت عاشورا و یوم الله بودن آن است. در ادامۀ حدیث فوق، حضرت موسی از مفهوم “عاشورا” می‌پرسد، خداوند در پاسخ به روز گریه و تباکی بودن عاشورا در سوگ فرزند پیغمبر و فضیلت گریستن و اطعام و خرج در راه زادۀ زهرا و ماتم آن شهید بزرگوار اشاره می‌فرماید و بر چشم‌های گریان در روز عاشورا و قطرات اشک، پاداش بهشت را وعده می‌دهد.

امام خمینی نیز روزهایی همچون ۲۲ بهمن، ۱۵ خرداد، ۱۷ شهریور را “یوم الله” می‌داند و به تکریم و احیای آنها دستور می‌دهد و تعبیر “عاشورا و ۱۷ شهریور و دیگر ایام الله... ”^[۷] نشان می‌دهد که عاشورا را نیز از ایام الله می‌داند و در جایی هم ۱۵ خرداد را با عاشورا مقایسه می‌کند و هر دو را “روز الهی” می‌داند که همان یوم الله است: “بزرگداشت روز حماسه آفرین ۱۵ خرداد، بزرگداشت ارزش‌های انسانی در طول تاریخ است، همان‌سان که بزرگداشت روز سرنوشت ساز عاشورا، بزرگداشت اسلام و قرآن کریم است. ملّت شریف ما، بلکه ملّت‌های مظلوم، از هر چه غفلت کنند، از این دو روز الهی نباید غفلت کنند. عاشورا با “نه” خود، یزیدیان را در طول تاریخ نفی کرد و به گورستان فرستاد، ۱۵ خرداد پهلویان و پهلوی صفتان و ابر قدرت‌ها را مدفون کرد... ” و در پایان این پیام، می‌فرماید: “درود بر عاشورا، درود بر ۱۵ خرداد و ۲۲ بهمن، درود بر ایام الله”^[۸].^[۹]

منابع

محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا

پانویس

↑ «روزهای خداوند را به آنان گوشزد کن» سوره ابراهیم، آیه ۵.
↑ درباره مفهوم و جایگاه ایام الله، ر.ک: «روایت انقلاب»، جواد محدثی، ج۱، ص۱۱، مقاله «نگاهی تازه به مفهوم ایّام الله»؛ و صحیفه نور، ج۹، ص۵۹.
↑ مفاتیح الجنان، ص۴۵۱ (زیارت عاشورا).
↑ «إنَّ عاشُورا، یَومٌ مِن أیّامِ اللهِ تَعالی فَمَن شاءَ صامَهُ وَ مَن شاءَ تَرَکَهَ»، کنز العمال، علاء الدین علی الهندی، ج۸، ص۶۵۸؛ المعجم المفهرس لألفاظ الحدیث النبوی، ج۴، ص۲۲۴ واژه «عشر».
↑ بحارالانوار، ج۴۵، ص۹۵، ح۴۱.
↑ «الصَّلاَةُ وَ الزَّكَاةُ وَ الصَّوْمُ وَ الْحَجُّ وَ الْجِهَادُ وَ الْجُمُعَةُ وَ الْجَمَاعَةُ وَ الْقُرْآنُ وَ الْعِلْمُ وَ الْعَاشُورَاءُ»، مجمع البحرین، طریحی، واژه «عشر»؛ مستدرک سفینة البحار، نمازی شاهرودی، ج۷، ص۲۳۴.
↑ صحیفه نور، ج۱۶، ص۱۸۱.
↑ صحیفه نور، ج۱۴، ص۲۶۴.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۵۱۸.

[1] «روزهای خداوند را به آنان گوشزد کن» سوره ابراهیم، آیه ۵.

[2] درباره مفهوم و جایگاه ایام الله، ر.ک: «روایت انقلاب»، جواد محدثی، ج۱، ص۱۱، مقاله «نگاهی تازه به مفهوم ایّام الله»؛ و صحیفه نور، ج۹، ص۵۹.

[3] مفاتیح الجنان، ص۴۵۱ (زیارت عاشورا).

[4] «إنَّ عاشُورا، یَومٌ مِن أیّامِ اللهِ تَعالی فَمَن شاءَ صامَهُ وَ مَن شاءَ تَرَکَهَ»، کنز العمال، علاء الدین علی الهندی، ج۸، ص۶۵۸؛ المعجم المفهرس لألفاظ الحدیث النبوی، ج۴، ص۲۲۴ واژه «عشر».

[5] بحارالانوار، ج۴۵، ص۹۵، ح۴۱.

[6] «الصَّلاَةُ وَ الزَّكَاةُ وَ الصَّوْمُ وَ الْحَجُّ وَ الْجِهَادُ وَ الْجُمُعَةُ وَ الْجَمَاعَةُ وَ الْقُرْآنُ وَ الْعِلْمُ وَ الْعَاشُورَاءُ»، مجمع البحرین، طریحی، واژه «عشر»؛ مستدرک سفینة البحار، نمازی شاهرودی، ج۷، ص۲۳۴.

[7] صحیفه نور، ج۱۶، ص۱۸۱.

[8] صحیفه نور، ج۱۴، ص۲۶۴.

[9] محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۵۱۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]