برنامه حکومتی و اصلاحی امام مهدی چیست؟ (پرسش)

برنامه حکومتی و اصلاحی امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل اصلی	مهدویت

برنامه حکومتی و اصلاحی امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

نجم‌الدین طبسی

آیت الله نجم‌الدین طبسی در کتاب «چشم اندازی به حکومت مهدی» در این‌باره گفته است:

«اداره سرزمینی به گستردگی دنیا، کار دشواری است که تنها با برخورداری از رهبری الهی وکارگزارانی دلسوز و معتقد به نظام الهی و حاکمیت اسلام امکان‌پذیر است. آری، امام (ع) برای اداره سرزمین‌ها وزیرانی را می‌گمارد که پیشینه مبارزاتی داشته، در تجربه وعمل، پایداری و قاطعیت از خود نشان داده‌اند. استاندارانی با شخصیتی قوی، اداره روش امور استان‌ها را به عهده می‌گیرند که جز مصالح کشور اسلامی‌ و خشنودی خداوند، به چیز دیگری نمی‌اندیشند. روشن است، کشوری که مسؤولانش دارای این ویژگی‌ها باشند، بر دشواری‌ها پیروز می‌شود و ویرانی‌های حکومت‌های پیشین با موفقیت به آبادانی تبدیل می‌گردد ووضع به گونه‌ای دگرگون می‌شود که زندگان آرزوی زندگی دوباره مردگان را می‌نمایند. باید توجّه داشت که حضرت (ع) هنگامی‌ زمام امور را به دست می‌گیرد که دنیا وارث انبوهی از نابسامانی‌هاست ومیلیون‌ها معلول و بیمار جسمی‌ وروانی وجود دارد. هاله‌ای از ویرانی‌ها بر دنیا سایه افکنده است وناامنی همه جا را فرا گرفته است. شهرها در اثر جنگ ونبرد به ویرانه‌ای تبدیل گشته است ونابودی کشتزارها در اثر آلودگی محیط زیست، کمبود ارزاق را به دنبال داشته است. از سویی، مردم جهان، دولت‌ها، احزاب وسازمان‌های بسیاری را دیده اند که مدّعی بوده‌اند، اگر زمام امور را به دست گیرند، می‌توانند به جهان وجهانیان خدمت کنند و آرامش و امنیت و بهبودی وضع اقتصادی را به ارمغان آورند؛ ولی در عمل هر کدام از دیگری بدتر رفتار کردند وجز فساد وکشتار وویرانی چیزی به ارمغان نیاورند. کمونیسم متلاشی شد، مائوئیسم مغضوب سران خود قرار گرفت ودمکراسی غربی جز شعاری مردم فریب چیزی بیش نبود. سرانجام روزگاری فرا می‌رسد که عدل و عدالت به دست توانای مرد الهی در روی زمین مرده از ستم پیاده می‌شود. او آن چنان در اجرای این شعار " يَمْلَاءُ الارْضَ‏ قِسْطَاً وَ عَدْلًا ‏‏" جدّی ومصمّم است که آثار آن در همه جا نمایان می‌شود. حضرت، حکومت را به گونه‌ای سازماندهی می‌کند ومردم را به گونه‌ای تربیت می‌نماید که دیگر واژه ستم از ذهن‌ها رخت بر می‌بندد وبه تعبیر روایات، دیگر کسی به دیگری ستم نمی‌کند؛ حتی حیوانات نیز دست از تعدّی وستم بر می‌دارند و گوسفند همنشین گرگ می‌گردد. ام سلمه می‌گوید: پیامبر (ص) فرمود: "مهدی (ع) چنان عدالتی در جامعه برپا می‌کند که زندگان آرزو می‌کنند، کاش مردگانشان زنده می‌بودند واز آن عدالت بهره مند می‌گردیدند". امام باقر (ع) در تفسیر آیه شریفه {{متن قرآن|اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا، می‌فرماید: "خداوند زمین را با حضرت قائم (ع) زنده می‌گرداند. آن حضرت در زمین به عدالت رفتار می‌کند وزمین را با گسترش عدالت زنده می‌نماید؛ پس از آن که در اثر گسترش ستم مرده بود". نیز امام صادق (ع) می‌فرماید: "به خدا سوگند، به طور حتم عدالت مهدی (ع) به درون خانه‌ها واتاق‌های شان نفوذ می‌کند؛ هم چنان که سرما و گرما در آن وارد می‌شود". از این روایت استفاده می‌شود که با وجود خواسته گروهی و حتی مخالفت آنان، عدالت همه جهان را بدون استثنا در بر می‌گیرد. امام باقر (ع) در تفسیر آیه شریفه ﴿الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الأُمُورِ ﴾ می‌فرماید: "این آیه در شأن مهدی ویارانش فرود آمده است. خداوند به وسیله آنان، دین خود را آشکار می‌کند وحاکم می‌گرداند؛ به گونه‌ای که اثری از ستم وبدعت دیده نمی‌شود". امام رضا (ع) در این باره می‌فرماید: "آن گاه که حضرت مهدی (ع) ظهور کند، ترازوی عدالت را در جامعه برقرار می‌کند واز آن پس، کسی به دیگری ستم نمی‌کند". نیز امیرمؤمنان (ع) می‌فرماید: "حضرتش در میان کشاورزان و مردم به عدالت رفتارمی‌کند". جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: شخصی خدمت امام باقر (ع) رسید و عرض کرد: این پانصد درهم زکات اموالم را از من تحویل بگیر! امام (ع) فرمود: "خودت آن را داشته باش وبه همسایگان وبیچارگان ونیازمندان مسلمان بده. پس فرمود: هنگامی‌ که مهدی ما اهل بیت قیام کند، اموال را یکسان تقسیم می‌کند وبه عدالت با آنان رفتار می‌نماید. پس هر کس که از او پیروی کند، از خدا پیروی کرده است وکسی که نافرمانی او کند، خدا را سرکشی نموده است وبدین سبب نام حضرتش را مهدی گذارده اند که به امور ومسائلی پنهان هدایت می‌شود". عدالت در روزگار مهدی (ع) چنان فراگیر می‌شود که حتی اولویت‌های شرعی رعایت می‌گردد وکسانی که می‌خواهند واجبات خود را انجام دهند، بر کسانی که درصدد انجام مستحبات هستند، در بهره گیری از امکاناتی که برای آن منظور است، مقدّم هستند. مثلاً در روزگار حضرت قائم (ع) که اسلام و [[حکومت] الهی در سراسر جهان برقرار می‌شود، طبیعی است که شعایر الهی نیز با شکوهی وصف ناشدنی برگزارمی‌شود. حج ابراهیمی‌ یکی از شعایر الهی است که بر اثر گسترش حکومت اسلامی، دیگر مانعی برای رهسپاری به سوی حج بر جای نمی‌ماند ومردم برای انجام حج، مانند سیلی خروشان به سوی کعبه می‌شتابند ودر نتیجه گرداگرد کعبه شلوغ شده، برای همه حج گزاران کفایت نمی‌کند. امام (ع) دستور می‌دهد که اولویت را به کسانی دهند که حج واجب بر عهده دارند وبه سخن امام صادق (ع) این نخستین جلوه گاه عدالت مهدی موعود است. امام صادق (ع) می‌فرماید: "نخستین چیزی که از عدالت حضرت قائم (ع) آشکار می‌شود، این است که اعلام می‌کند، کسانی که حج یا مناسک مستحب به جامی‌آورند وحجر الاسود را استلام می‌کنند وطواف مستحبی انجام می‌دهند، آن را به کسانی که حج واجب دارند واگذار کنند"».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین زهادت؛

عبدالمجید زهادت حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت، در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۲» در این‌باره گفته است: «با استفاده از روایات فراوانی که درباره دوران حکومت امام مهدی (ع) موجود است، سه محور عمده برنامه‌های آن حکومت عبارت‌اند از: نخست: برنامه فرهنگی در حکومت جهانی امام مهدی (ع) تمام فعالیت‌های فرهنگی، در راستای رشد و تعالی علمی و عملی مردم خواهد بود و با جهل و نادانی در همه زمینه‌ها مقابله خواهد شد. مهم‌ترین محورهای جهاد فرهنگی در حکومت حق عبارت‌اند از: احیای کتاب و سنت: پس از آنکه در همه اعصار، قرآن غریب و تنها مانده و در حاشیه زندگی به فراموشی سپرده شده بود، در زمان حکومت آخرین حجّت الهی، تعالیم حیات بخش قرآن به تمام عرصه زندگی بشر وارد می‌شود. همچنین سنّت که همان گفتار و رفتار پیشوایان دینی است در همه جا به عنوان بهترین الگوی حیات انسانی مطرح می‌گردد و عملکرد همگان با معیار خدشه ناپذیر قرآن و عترت ارزیابی می‌شود. امیرالمؤمنین (ع) در بیانی رسا حکومت قرآنی امام مهدی (ع) را چنین توصیف کرده است: در روزگاری که هوای نفس حکومت می‌کند و هدایت و رستگاری را جایگزین هوای نفس می‌سازد و در عصری که نظر شخصی بر قرآن مقدم شده است، افکار را متوجه قرآن می‌کند و آن را حاکم بر جامعه می‌سازد. نیز در بیانی دیگر، آن حضرت دوران ظهور قرآن و حضور آن را در زندگی بشر چنین بشارت داده است. یاددادن و یادگرفتن قرآن، نقطه شروعی برای ترویج فرهنگ قرآنی و حاکمیت قرآن و احکام آن در همه حوزه‌های فردی و اجتماعی است. گسترش معرفت و اخلاق: قرآن کریم و تعالیم اهل بیت (ع) بر رشد اخلاقی و معنوی بشر بیشترین تأکید را انجام داده است؛ زیرا مهم‌ترین عامل رشد و تعالی انسان به سوی هدف بلند خلقت، اخلاق نیکو است. پیامبر (ص) هدف از پیامبری خود را تکمیل مکارم اخلاق می‌شمرد و قرآن نیز آن بزرگوار را بهترین الگی رفتاری برای همه مردم معرفی می‌کند؛ ولی با کمال تأسف، به دلیل دوری بشر از راهنمایی‌های قرآن و اهل‌ بیت (ع)، انحطاط اخلاقی در همه زمینه‌ها در جوامع بشری و به ویژه جامعه مسلمین آشکار گردیده و همین انحراف از ارزش‌های اخلاقی از عوامل مهم ویرانی حیات فردی و اجتماعی انسان‌ها شده است. حکومت امام مهدی (ع) که حکومت خدا و ارزش‌های الهی بر جهان است، ترویج اخلاق را در رأس برنامه‌های خود قرار خواهد داد. امام باقر (ع) فرمود: «إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اَللَّهُ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ اَلْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ أَكْمَلَ بِهِ أَخْلاَقَهُمْ». از این تعبیر کنایه‌آمیز و زیبا استفاده می‌شود که در پرتو حکومت مهدی (ع) که حکومت اخلاق و معنویت است، بستر مناسب برای کمال عقلی و اخلاقی بشر فراهم خواهد شد؛ زیرا همان‌گونه که اخلاق زشت و پست از نقصان عقل و خِرد آدمی است، کمال عقل موجب بروز و ظهور اخلاق نیکو در انسان خواهد بود. از سوی دیگر، محیط آکنده از هدایت‌های قرآن و سنت‌های الهی، آدمی را به سوی خوبی‌ها سوق می‌دهد؛ بنابراین از درون و برون همه کشش‌ها به سوی فضیلت‌ها و زیبایی‌هاست و این‌گونه است که ارزش‌های الهی و انسانی همه جایی و عالم‌گیر می‌شود. نهضت علمی: یکی از برنامه‌های فرهنگی حکومت امام مهدی (ع) که خود منبع علوم و سرآمد همه عالمان زمان خویش است، نهضت علمی و رشد دانش بشری به طور چشمگیر و بی‌سابقه است. پیامبر اسلام (ص) پس از بشارت دادن به مهدی (ع) دربارۀ این بخش از اقدام او فرموده است: «تاسعهم القائم الذي يملأ الله عزوجل به الأرض نورا بعد ظلمتها و عدلا بعد جورها و علما بعد جهلها». این جنبش علمی و فکری، برای همه اقشار و طبقات جامعه است و در این شکوفایی، فرقی بین مرد و زن نیست؛ بلکه زنان نیز به رتبه‌های بلند علمی و دین‌شناسی می‌رسند. امام باقر (ع) فرمود: «تُؤْتَوْنَ اَلْحِكْمَةَ فِي زَمَانِهِ حَتَّى إِنَّ اَلْمَرْأَةَ لَتَقْضِي فِي بَيْتِهَا بِكِتَابِ اَللَّهِ تَعَالَى وَ سُنَّةِ رَسُولِ اَللَّهِ». مبارزه با بدعت‌ها: بدعت در مقابل "سنت" و به معنای داخل کردن اندیشه‌ها و آرای شخصی در دین و دینداری است. امیرالمؤمنین امام علی (ع) در معرفی بدعت کذاران فرمود: بدعت گذاران، کسانی هستند که با فرمان خدا و کتاب او و پیامبرش مخالفت می‌ورزند و براساس رای و هواهای نفسانی خود عمل می‌کنند، هر چند شمار آنها بسیار باشد.. بنابراین بدعت به معنای مخالفت با خدا و پیامبر او و حاکم کردن هواهای نفسانی و عمل کردن براساس تمایلات شخصی است و این، جز آن است که با الهام از کتاب و سنّت و براساس معیارهای الهی تحقیق و تحلیلی نو ارائه شود. بدعت، امری است که سنّت و شیوه خدا و پیامبر را نابود می‌کند و هیچ آفتی برای دین، چنین شکننده و نابود کننده نیست. امیرالمؤمنین امام علی (ع) فرمود: «مَا هَدَمَ اَلدِّينَ مِثْلُ اَلْبِدَعِ». به همین دلیل است که سنت‌مداران، وظیفه دارند در مقابل بدعت گذاران قیام کنند و پرده از تزویر و نیرنگ آنها بردارند و راه نادرست آنها را برای مردمان آشکار و بدین‌گونه از گمراهی مردم جلوگیری کنند. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فِي أُمَّتِي فَعَلَى الْعَالِمِ أَنْ يُظْهِرَ عَلِمَهُ ، فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ». با تأسف باید گفت که پس از پیامبر و راه روشن او، بدعت‌های زیادی در دین گذاشته شد، و انحراف‌ها و کجی‌های فراوانی در مسیر دینداری پدید آمد. چهره دین، واژگونه شد و رخسار تابناک آیین به حجاب‌های هواها و سلیقه‌های شخصی پوشانده شد. امامان معصوم (ع) و به دنبال ایشان عالمان دین کوشیدند؛ ولی همچنان راه بدعت گذاری و سنّت سوزی باز ماند و در دوران غیبت بیشتر شد. بی‌شک در رأس برنامه‌های اصلاحی امام مهدی (ع) مبارزه با بدعت‌ها و گمراهی‌هاست، تا زمینه‌های هدایت و رشد و تعالی بشر فراهم شود. امام باقر (ع) در ضمن سخنی بلند در توصیف زمان ظهور آن حضرت فرمود: «و لايترك بدعة إلا أزلها و لا سنتة إلا أقامها». دوم: برنامه اقتصادی از شاخصه‌های یک جامعه سالم، اقتصاد سالم است. اگر از منابع ثروت در جامعه به درستی استفاده شود و امکانات تولید و توزیع در اختیار عده‌ای خاص نباشد، بلکه حکومت به همه قشرها توجه کرده و برای همه امکانِ بهره‌گیری از سرمایه‌ها را فراهم کند، جامعه‌ای ساخته می‌شود که امکانرشد معنوی نیز در آن بیشتر است. در قرآن کریم و روایات معصومان (ع) نیز به جنبه اقتصادی و بهینه سازی وضع معیشتی مردم توجه شده است؛ بنابراین در حکومت قرآنی حضرت مهدی (ع) برای اقتصاد جهان، برنامه جامعی تدوین شده است که براساس آن اولاً امر تولید، سامان می‌یابد و از منابع طبیعی و مواهب خدایی بهرترین بهره‌برداری می‌شود و ثانیاً ثروت به دست آمده به شکل عادلانه بین همه طبقات توزیع می‌شود. بهره‌وری از منابع طبیعی: یکی از مشکلات بخش اقتصاد، استفاده نکردن صحیح و بجا از مواهب الهی است. اکنون نه از تمام ظرفیت خاک استفاده می‌شود و نه از آب به درستی در راه احیای زمین بهره برداری می‌گردد. در زمان امام مهدی (ع) و به برکت حکومت حقّ او آسمان، سخاوتمندانه می‌بارد و زمین بی‌دریغ بار می‌دهد. امیرالمؤمنین امام علی (ع) فرمود: «ولو قد قام قائمنا لا نزلت السماء و لا خرجت الأرض نباتها». در زمان حاکمیت آخرین حجت حق، همه زمین و امکانات آن در اختیار امام خوبان قرار می‌گیرد، تا سرمایه‌ای کلان برای پی‌ریزی اقتصادی سالم فراهم شود امام باقر (ع) فرمود: «تُطْوَى لَهُ اَلْأَرْضُ وَ تَظْهَرُ لَهُ اَلْكُنُوزُ». توزیع عادلانه ثروت: از مهم‌ترین عوامل اقتصاد بیمار در جوامع بشری، انباشته شدن ثروت در نزد گروهی خاص است. همیشه این‌گونه بوده است که افراد یا جمعیت‌هایی که برای خود –به هر دلیل- امتیازی قائل بوده‌اند. امام مهدی (ع) با اینان مقابله خواهد کرد و ثروت همگانی را در اختیار همگان خواهد گذاشت و عدالت علوی را به همه نشان خواهد داد. امام باقر (ع) فرمود: «إِذَا قَامَ قَائِمُ أَهْلِ اَلْبَيْتِ قَسَمَ بِالسَّوِيَّةِ وَ عَدَلَ فِي اَلرَّعِيَّةِ». در زمان آن حضرت، اصل مساوات، و برابری به اجرا در می‌آید و همگان از حقوق انسانی و الهی خود بهره‌مند می‌شوند. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «يُقَسِّمُ اَلْمَالَ صِحَاحاً فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ وَ مَا صِحَاحاً قَالَ اَلسَّوِيَّةَ بَيْنَ اَلنَّاسِ»؛ شما را به مهدی (ع) بشارت می‌دهم که در امت من برانگیخته خواهد شد... او اموال را به درستی تقسیم می‌کند. کسی پرسید: «مراد چیست؟ فرمود: یعنی بین مردم مساوات را اجرا خواهد کرد. و رهاورد این مساوات در سطح جامعه، آن است که فقر و تهیدستی ریشه کن گردیده، فاصله‌های طبقاتی برچیده می‌شود. امام باقر (ع) فرمود: «يُسَوِّي بَيْنَ اَلنَّاسِ حَتَّى لاَ تَرَى مُحْتَاجاً إِلَى اَلزَّكَاةِ وَ يَجِيءُ أَصْحَابُ اَلزَّكَاةِ»؛ امام مهدی (ع) میان مردم به مساوات رفتار می‌کند، به گونه‌ای که کسی پیدا نشود که نیازمند زکات باشد. عمران و آبادانی: در حکومت‌های بشری، بخش‌هایی از محیط زندگی آباد می‌شود که به گونه‌ای در ارتباط با حاکمان و اطرافیان و همفکران ایشان یا طبقه اشراف و بزرگان و صاحب نفوذها باشد و بقیه طبقات فراموش می‌شوند؛ ولی در حکومت امام مهدی (ع) که امر تولید و توزیع ساماندهی می‌شود، نعمت و آبادانی به همه جا می‌رسد. امام باقر (ع) در توصیف روزگار ظهور فرمود: «فلا یبقی فی الارض خراب الّا عُمَّر؛» . سوم: برنامه اجتماعی یکی از ابعاد اصلاح ساختار جامعه بشری، پرداختن به برنامه‌های اجتماعی است. در حکومت دادگستر بزرگ عالم، برای سامان بخشی اجتماع، برنامه‌هایی بر اساس تعالیم قرآن و سنت اهل بیت (ع) در نظر گرفته شده است که به سبب اجرای آنها محیط زندگی، زمینه‌ای آماده برای رشد و تعالی افراد خواهد بود. در جهانی که تحت حاکمیت الهی است، خوبی‌ها ترویج می‌شود و از بدی‌ها نهی می‌گردد و با بدکاران برخورد قانونی می‌شود. نیز حقوق اجتماعی افراد به مساوات پرداخت می‌شود و عدالت اجتماعی به معنای واقعی آن پیاده می‌گردد. احیا و گسترش امر به معروف و نهی از منکر: در حکومت جهانی امام مهدی (ع) فریضه بزرگ امر به معروف و نهی از منکر به صورت گسترده به اجرا گذاشته خواهد شد؛ همان واجبی که قرآن کریم بر آن تأکید ورزیده و آن را از ویژگی‌های امت اسلامی به عنوان برگزیده امت‌ها شمرده است و واگذشتن آن، عامل اساسی در هلاکت و نابودی خوبی‌ها و رشد و گسترش بدی‌ها در اجتماعات بوده است. از بهترین و والاترین مراتب امر به معروف و نهی از منکر آن است که رئیس حکومت و کارگزاران آن، امر کننده به خوبی‌ها و بازدارنده از زشتی‌ها باشند. امام باقر (ع) فرمود: «اَلْمَهْدِيِّ وَ أَصْحَابِهِ... يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ يَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمُنْكَرِ». مبارزه با فساد و رذائل اخلاقی: در حکومت مهدوی نهی از منکر که یکی از شاخصه‌های الهی است، تنها به زبان نخواهد بود؛ بلکه در عمل با منکرات و زشتی‌ها مقابله خواهد شد، تا جایی برای فساد و رذائل اخلاقی در جامعه نماند و محیط زندگی از زشتی‌ها پاک شود. در دعای ندبه که آهنگ فراق و نوای جدایی از یار غایب است چنین می‌خوانیم: «أَيْنَ طَامِسُ آثَارِ الزَّيْغِ وَ الْأَهْوَاءِ أَيْنَ قَاطِعُ حَبَائِلِ الْكِذْبِ [الْكَذِبِ] وَ الِافْتِرَاءِ» کجاست نابود کنندۀ آثار گمراهی و هوا و هوس؟ کجاست ریشه‌کن کنندۀ ریسمان‌های دروغ و افترا؟ اجرای حدود الهی: در حکومت امام مهدی (ع) از سویی با شیوه‌های فرهنگی و تعلیم معارف و تحکیم عقاید و ایمان، فاسقان و بزهکاران را به راه صلاح و راستی برمی‌گردانند و از سوی دیگر با تأمین نیازهای مشروع و معقول زندگی و اجرای عدالت اجتماعی، راه را بر فساد و تباهی می‌بندند؛ ولی با کسانی که با وجود همه این‌ها راه تجاوز به حقوق دیگران و زیرپاگذاشتن احکام الهی را می‌پیمایند و چارچوب قانون را نمی‌پذیرند، با اجرای حدود الهی به گونه‌ای شدید برخورد می‌شود که سدّ راه تبهکاری آنها گردد و نیز از ادامه روند فساد در جامعه توسط دیگران جلوگیری شود. در ضمن بیان خصوصیات امام مهدی (ع)، امام جواد (ع) از رسول خدا (ص) نقل کرده: «يقيم حُدُودَ اللَّهِ». عدالت قضایی: در رأس برنامه‌های حکومتی امام مهدی (ع) در سطح جامعه، اجرای عدالت در همه بخش هاست. اوست که همه عالم را پر از عدالت و دادگری می‌کند، همان‌گونه که از ظلم و ستم آکنده باشد. یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اجرای عدالت، بخش قضاوت است و این، همان بخشی است که بیشترین ظلم‌ها و حق کشی‌ها در آن شده است. اموال، به ناحق مصادره گشته، خون‌ها، به ناحق ریخته شده و آبروی بی‌گناهان به خطرافتاده است. حاکمیت عدل گسترش امام مهدی (ع) پایان همه ظلم‌ها و نهایت همه حق کشی‌هاست. او که مظهر عدالت پروردگار است، محکمه‌هایی دادگستر ایجاد می‌کند و قاضیانی صالح و مُجریانی دقیق و خدا ترس می‌گمارد، تا به هیچ کس در هیچ جای عالم کمترین ستمی نرود. امام رضا (ع) در ضمن روایتی بلند در توصیف امام مهدی (ع) و دوران طلایی ظهورش فرمود: «فَإِذَا خَرَجَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وَضَعَ مِیزَانَ الْعَدْلِ بَیْنَ النَّاسِ فَلَا یَظْلِمُ أَحَدٌ» وقتی او قیام کند، زمین به نور پروردگار روشن شود و آن حضرت، ترازوی عدالت در میان خلق نهد؛ پس [چنان عدالت را جاری کند که] هیچ کس بر دیگری ظلم و ستم روا ندارد.

۲. حجت الاسلام و المسلمین الهامی؛

داوود الهامی حجت الاسلام و المسلمین داوود الهامی، در کتاب «آخرین امید» در این‌باره گفته است: «نخستین گام انقلابی آن حضرت چیزی جز احیای قرآن و اجرای تعالیم آسمانی اسلام نیست زیرا می‌‌دانیم مهدی موعود هنگامی ظهور خواهد کرد که از قرآن جز اثری و از اسلام جز اسمی باقی نخواهد ماند و بار کهنگی و فرسودگی بر چهره نورانی اسلام خواهد نشست چنان‌که امیرمؤمنان علی (ع) می‌‌فرماید:«فَيُرِيكُمْ كَيْفَ عَدْلُ السِّيرَةِ وَ يُحْيِي مَيِّتَ الْكِتَابِ وَ السُّنَّةِ». آن‌وقت عدالت‌گستری و روش پیامبر در عدالت را به شما نشان خواهد داد و کتاب و سنت که پیش از او مرده‌اند، زنده خواهد ساخت. امام صادق (ع) فرمود: "وقتی قائم قیام کرد مردم را از نو به اسلام فراخواند و آنان را به امری که کهنه شده‌اند، رهنمون شود". به این معنی گرد فرسودگی و کهنگی را آن‌چنان از سیمای اسلام می‌‌زداید و تعالیم واقعی اسلام را از نو زنده می‌‌کند که گویا آن حضرت مردم را به آئین جدید فرامی‌خواند. باز امام صادق فرمود: "هنگامی که قائم ظهور کند آئین جدیدی با خود می‌‌آورد، همچنان که رسول خدا در آغاز اسلام، مردم را به آئین جدید دعوت می‌‌کرد". از این روایات استفاده می‌‌شود، مهدی دست به یک انقلاب وسیع دینی و فرهنگی خواهد زد و تمام بدعت‌ها و انحرافاتی که به مرور زمان در اسلام پدید آمده است، از بین خواهد برد و اسلام را از نو زنده خواهد کرد و تخریب بعضی از بناها و مساجد هم طبق همین اصل انجام خواهد گرفت. امام صادق (ع) می‌‌فرماید: "قائم مسجد الحرام و مسجد النبی را خراب کرده و بر اساس اول می‌‌سازد، و خانه خدا را در جای خود بنا می‌‌کند و در جای خود برپا می‌‌دارد". ابوبصیر از امام باقر (ع) در حدیثی طولانی روایت می‌‌کند که فرمود: "هنگامی که امام قائم (ع) قیام کند به کوفه رود و در آنجا چهار مسجد را ویران کند و مسجد کنگره‌داری در روی زمین نباشد جز اینکه حضرت آن را خراب و هموار سازد، و راه‌های بزرگ (شاهراه‌ها) را وسیع گرداند و هر بالکنی که از خانه‌ها به کوچه آمده باشد، خراب کند و سر در خانه‌ها و ناودان‌هایی که در کوچه‌هاست، از میان بردارد و هیچ بدعتی به جای نگذارد جز اینکه از میان ببرد و سنتی به جای ننهد جز اینکه آن را بپا دارد و قسطنطنیه و چین و کوه‌های دیلم (البرز) را بگشاید و فتح کند و به این ترتیب هفت سال امامت کند که هرسال برابر ده سال از سال‌های شماست سپس خداوند آنچه خواهد انجام دهد". شیخ طوسی در کتاب الغیبة از سعد بن عبدالله اشعری از ابو هاشم جعفری نقل کرده که گفت: روزی در خدمت حضرت امام حسن عسکری بودم حضرت فرمود: هنگامی که قائم قیام کند دستور می‌‌دهد مناره‌ها و اتاق‌هایی را که در مساجد می‌‌سازند، خراب نمایند. من با خود گفتم: چرا قائم چنین کاری می‌‌کند؟! ناگاه امام حسن عسکری (ع) رو کرد به جانب من و فرمود: معنی این کار این است که اینها چیز تازه و بدعتی است که پیغمبر و امام آن را نساخته است. یعنی انحرافاتی که در زمینه‌های مختلف در تعالیم اسلامی به وجود آمده است و پیرایه‌هایی که به اسلام بسته شده است همه را از بین می‌‌برد و اسلام را از نو تجدید بنا می‌‌نماید. نعمانی در کتاب الغیبة از ابوبصیر و او از کامل از امام باقر (ع) روایت کرده که فرمود: "وقتی قائم ما قیام می‌‌کند، مردم را به امر تازه‌ای دعوت می‌‌نماید، چنان‌که پیغمبر (ص) مردم را بدین‌گونه دعوت نمود، اسلام در حال غربت ظاهر شد و به زودی مانند روز اول غریب می‌‌شود، پس خوشا به حال غربا". و نیز در آن کتاب از ابوبصیر روایت نموده که امام صادق (ع) فرمود: "اسلام با غربت ظاهر شد و به زودی نیز غریب می‌‌شود، چنان‌که بود، پس خوشا به حال غرباء". راوی می‌‌گوید: من عرض کردم آقا این را برای من شرح دهید! فرمود:دعوت‌کننده ما دعوت خود را از سر می‌‌گیرد، مانند دعوت پیغمبر (ص). به این معنی که دین و احکام اسلام روزی چنان غریب و بی‌ارزش می‌‌شود و بر اثر سلطه دشمنان و جعل قوانین بشری در برابر آن طوری از نظر می‌‌افتد که مانند روز نخست مردم از آن بی‌خبر می‌‌شوند، پس خوشا به حال غریبان، یعنی: عمل‌کنندگان به اسلام در آن روزگار، سپس قائم آل محمد و دعوت‌کننده اهل بیت قیام کرده با احیاء و تجدید معالم دین و احکام قرآن و دستورات تعطیل شده و از نظر افتاده اسلام مجدداً مردم را به اسلام دعوت می‌‌کند و تبلیغ اسلام را از سر می‌‌گیرد، مثل جدش پیغمبر که هنگام ظهورش تمام دستورات دینی سابق فراموش شده بود و او مردم را به اسلام و دین خدا دعوت می‌‌نماید».

۳. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛

آفتاب مهر ج۱ (کتاب) نویسندگان کتاب «آفتاب مهر» در این‌باره گفته‌اند: «با توجه به روایات فراوانی که درباره دوران حکومت حضرت مهدی (ع) موجود است، برنامه‌های حکومتی حضرت را در سه محور می‌توان خلاصه کرد: برنامه‌های فرهنگی: مهمترین محور این برنامه عبارت است از: احیای کتاب و سنت: حضرت علی (ع) می‌فرمایند: "در روزگاری که هوای نفس حکومت می‌کند امام مهدی (ع) ظهور می‌کند و هدایت و رستگاری را جایگزین هوای نفس می‌سازد. در عصری که نظر اشخاص بر قرآن مقدم شده، افکار را متوجه قرآن می‌کند و آن را حاکم بر جامعه می‌سازد" گسترش معرفت و اخلاق: امام باقر (ع) می‌فرماید: "زمانی که قائم ما قیام می‌کند، دست خود را بر سر بندگان خواهد نهاد و عقل‌های ایشان را جمع کرده و اخلاق آنها را به کمال خواهد رساند". رشد دانش بشر به طور چشمگیر و بی‌سابقه: امام باقر (ع) فرموده است: "در زمان امام مهدی (ع) به شما حکمت و دانش داده می‌شود، تا آن جا که زن در درون خانه‌اش مطابق کتاب خدا و سنت پیامبر قضاوت می‌کند" مبارزه با بدعت ها: امام باقر (ع) می‌فرمایند: "هیچ بدعتی را وا نگذارد مگر این که آن را از ریشه برکند و از هیچ سنّتی نمی‌گذرد مگر این که آن را برپا خواهد داشت" برنامه‌های اقتصادی: برخی برنامه‌های اقتصادی دوران حاکمیت حضرت را می‌توان چنین برشمرد: بهره وری از منابع طبیعی: حضرت علی (ع) فرمود: "چون قائم ما قیام کند آسمان باران می‌ریزد و زمین گیاه بیرون می‌آورد". امام باقر (ع) فرمود: "تمام گنج‌های زمین برای او آشکار می‌شود". توزیع عادلانه ثروت: امام باقر (ع) می‌فرماید: "وقتی قائم خاندان پیامبر قیام کند، اموال را به طور مساوی تقسیم می‌کند و میان خلق، به عدالت رفتار می‌کند. همچنین فرمود: "مهدی میان مردم به مساوات رفتار می‌کند به گونه‌ای که کسی پیدا نشود که نیازمند زکات باشد" عمران و آبادی: امام باقر (ع) می‌فرماید: "در تمام زمین هیچ ویرانه‌ای نمی‌ماند، جز این که آباد می‌شود". برنامه‌های اجتماعی: در این زمینه، روایات فراوانی رسیده است که به پاره‌ای از آنها اشاره می‌کنیم: احیاء و گسترش امر به معروف و نهی از منکر: امام باقر (ع) می‌فرماید: "مهدی (ع) و یاران او... امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند". مبارزه با فساد و رذائل اخلاقی: در دعای ندبه می‌خوانیم: "کجا است آن که ریسمان‌های دروغ و افترا را ریشه کن خواهد کرد؟ کجا است آن که آثار گمراهی و هوای و هوس را نابود خواهد ساخت؟ عدالت قضایی: امام رضا (ع) فرمود: "وقتی او قیام کند، زمین به نور پروردگارش روشن شود. او، ترازوی عدالت را میان خلق نهد. پس چنان عدالت را جاری کند که هیچ کس بر دیگری ظلم و ستم روا ندارد. به امید روزی که بتوانیم آن دوران نورانی و سراسر معنوی را درک کنیم» .

۳. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛

نگین آفرینش ج۱ (کتاب) نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند: «با استفاده از روایات فراوانی که درباره دوران حکومت امام مهدی (ع) موجود است، سه محور عمده برنامه‌های آن حکومت عبارتند از: برنامه‌های فرهنگی، برنامه‌های اجتماعی و برنامه‌های اقتصادی. به بیان دیگر، جامعه بشری که به دلیل دوری از تعالیم ناب قرآن و سیره پیشوایان دینی، به انحطاط فرهنگی گرفتار شده، لازم است در پرتو یک انقلاب فرهنگی بزرگ، به دامن قرآن و عترت باز گردانده شود. همچنین لزوم یک "برنامه جامع اجتماعی" به آن دلیل است که زخم‌های گوناگون پیکر اجتماع، التیام گیرد و برنامه‌های صحیحی که ضامن حیات واقعی جامعه و برخورداری همگان از حقوق الهی و انسانی است به جای روش‌های ظالمانه که جامعه را به هرج و مرج و فساد و تباهی و از بین رفتن حقوق ضعیفان کشانده است، قرار گیرد و اجرا شود. برای فراهم شدن زمینه‌های تعالی فرهنگی و رشد اجتماعی، برنامه اقتصادی نیز ضرورت دارد تا ضمن آن از تمام امکانات مادّی زمینی به شکل عادلانه و در بستر مناسب استفاده شود. به بیان دیگر، با بهره گیری بهینه از مواهب طبیعی، رشد اقتصادی و تأمین معیشت برای همه طبقات و در همه محیط‌ها امکان‌پذیر شود. پس از بیان اجمالی برنامه‌های حکومت امام دوازدهم (ع) به بررسی تفصیلی آنها بر اساس روایات معصومان (ع) می‌پردازیم و مهم‌ترین برنامه‌های حضرت را در هر بخش، مورد بحث قرار می‌دهیم: برنامه فرهنگی: در حکومت جهانی امام مهدی (ع) تمام فعالیت‌های فرهنگی، در راستای رشد و تعالی علمی و عملی مردم خواهد بود و با جهل و نادانی در همه زمینه‌ها مقابله خواهد شد. مهم‌ترین محورهای جهاد فرهنگی در حکومت حق عبارتند از: احیای کتاب و سنّت: پس از آنکه در همه اعصار، قرآن غریب مانده و در حاشیه زندگی به فراموشی سپرده شده بود، در زمان حکومت آخرین حجّت الهی، تعالیم حیات بخش قرآن به تمام عرصه زندگی بشر وارد می‌شود. همچنین سنّت که همان گفتار و رفتار پیشوایان دینی است در همه جا به عنوان بهترین الگوی حیات انسانی مطرح می‌گردد و عملکرد همگان با معیار خدشه ناپذیر قرآن و عترت ارزیابی می‌شود. امیر المؤمنین (ع) در بیانی رسا حکومت قرآنی امام مهدی (ع) را چنین توصیف کرده است: "در روزگاری که هوای نفس حکومت می‌کند امام مهدی (ع) ظهور می‌کند و هدایت و رستگاری را جایگزین هوای نفس می‌سازد و در عصری که نظر شخصی بر قرآن مقدم شده است، افکار را متوجه قرآن می‌کند و آن را حاکم بر جامعه می‌سازد . نیز در بیانی دیگر، آن حضرت دوران ظهور قرآن و حضور آن را در زندگی بشر چنین بشارت داده است: "گویی هم اکنون شیعیان خود را می‌بینم که در مسجد کوفه، خیمه‌ها زده‌اند و قرآن را بدان گونه که نازل شده، به مردم می‌آموزند" یاد دادن و یاد گرفتن قرآن، نقطه شروعی برای ترویج فرهنگ قرآنی و حاکمیت قرآن و احکام آن در همه حوزه‌های فردی و اجتماعی است. گسترش معرفت و اخلاق: قرآن کریم و تعالیم اهل بیت (ع) بر رشد اخلاقی و معنوی بشر بیشترین تأکید را انجام داده است؛ زیرا مهم‌ترین عامل رشد و تعالی انسان به سوی هدف بلند خلقت، اخلاق نیکو است. پیامبر (ص) هدف از پیامبری خود را تکمیل مکارم اخلاق می‌شمرد و قرآن نیز آن بزرگوار را بهترین الگوی رفتاری برای همه مردم معرفی می‌کند؛ ولی با کمال تأسف، به دلیل دوری بشر از راهنمایی‌های قرآن و اهل بیت، انحطاط اخلاقی در همه زمینه‌ها در جوامع بشری و به ویژه جامعه مسلمین آشکار گردیده و همین انحراف از ارزش‌های اخلاقی از عوامل مهم ویرانی حیات فردی و اجتماعی انسان‌ها شده است. حکومت امام مهدی (ع) که حکومت خدا و ارزش‌های الهی بر جهان است، ترویج اخلاق را در رأس برنامه‌های خود قرار خواهد داد. امام باقر (ع) فرمود: "زمانی که قائم ما قیام کند، دست خود بر سر بندگان خواهد نهاد و به وسیلۀ آن، عقل‌های ایشان را جمع خواهد کرد و اخلاق آنها را به کمال خواه رساند" از این تعبیر کنایه آمیز و زیبا استفاده می‌شود که در پرتو حکومت مهدی (ع) که حکومت اخلاق و معنویت است، بستر مناسب برای کمال عقلی و اخلاقی بشر فراهم خواهد شد؛ زیرا همان گونه که اخلاق زشت و پست از نقصان عقل و خِرد آدمی است، کمال عقل موجب بروز و ظهور اخلاق نیکو در انسان خواهد بود. از سوی دیگر، محیط آکنده از هدایت‌های قرآن و سنت‌های الهی، آدمی را به سوی خوبی‌ها سوق می‌دهد؛ بنابراین از درون و برون همه کشش‌ها به سوی فضیلت‌ها و زیبایی‌هاست و این گونه است که ارزش‌های الهی و انسانی همه جایی و عالم گیر می‌شود. نهضت علمی: یکی از برنامه‌های فرهنگی حکومت امام مهدی (ع) که خود منبع علوم و سرآمد همه عالمان زمان خویش است،. نهضت علمی و رشد دانش بشری به طور چشمگیر و بی‌سابقه است. پیامبر اسلام (ص) پس از بشارت دادن به مهدی (ع) دربارۀ این بخش از اقدام او فرموده است: "نهمین امام از فرزندان امام حسین (ع) قائم ایشان است که خداوند به دست او همه زمین را از روشنایی پر می‌کند، پس از آنکه گرفتار تاریکی گشته است، و تمام زمین را از عدالت دادگری می‌آکند پس از آنکه از ظلم و جور پر شده باشد، و سراسر عالم را از علم و دانایی بهره‌مند می‌سازد، پس از آنکه به جهل و نادانی گرفتار شده باشد" این جنبش علمی و فکری، برای همه اقشار و طبقات جامعه است و در این شکوفایی، فرقی بین مرد و زن نیست؛ بلکه زنان نیز به رتبه‌های بلند علمی و دین‌شناسی می‌رسند. امام باقر (ع) فرمود: "در زمان امام مهدی (ع) به شما حکمت و دانش داده می‌شود، تا آن جا که زن در درون خانه‌اش مطابق کتاب خدا و سنّت پیامبر قضاوت می‌کند. این، حکایت از آگاهی و شناخت عمیق از آیات قرآن و روایات اهل بیت (ع) دارد؛ زیرا امر قضاوت، امری دشوار و سنگین است. مبارزه با بدعت‌ها بدعت در مقابل "سنّت" و به معنای داخل کردن اندیشه‌ها و آرای شخصی در دین و دینداری است. امیر المؤمنین (ع) در معرفی بدعت گذاران فرمود: "بدعت گذاران، کسانی هستند که با فرمان خدا و کتاب او پیامبرش مخالفت می‌ورزند و بر اساس رای و هوای نفسانی خود وارد عمل می‌کنند؛ هر چند شمار آنها بسیار باشد" بنابراین بدعت به معنای مخالفت با خدا و کتاب و پیامبر او حاکم کردن هواهای نفسانی و عمل کردن براساس تمایلات شخصی است و این، جز آن است که با الهام از کتاب و سنّت و بر اساس معیارهای الهی تحقق و تحلیلی نو ارائه شود. بدعت، امری است که سنّت و شیوه خدا و پیامبر (ص) را نابود می‌کند و هیچ آفتی برای دین، چنین شکننده و نابود کننده نیست. امیر المؤمنین (ع) فرمود: "هیچ چیز مانند بدعت‌ها دین را ویران و تباه نکرده است" به همین دلیل است که سنت‌مداران، وظیفه دارند درمقابل بدعت گذاران قیام کنند و پرده از تزویر و نیرنگ آنها بردارند و راه نادرست آنها را برای مردمان آشکار و بدین گونه از گمراهی مردم جلوگیری کنند. پیامبر اکرم (ص) فرمود: "هرگاه بدعت‌ها در میان امتم آشکار شوند، بر عالم است که علم و دانش خود را آشکار سازد و هر کس چنین نکند، نفرین خدا بر او باد!. با تأسف باید گفت که پس از پیامبر و راه روشن او، چه بدعت‌ها که در دین نگذاشتند، و چه انحراف‌ها و کجی‌ها که در مسیر دینداری پدید نیاوردند، و چه گمراهی‌ها که در برابر مردم نگشودند! بدین سان چهره دین را واژگونه ساختند و رخسار تابنا آیین را به حجاب‌های هواها و سلیقه‌های شخصی پوشاندند. امامان (ع) و به دنبال ایشان عالمان دین کوشیدند؛ ولی همچنان راه بدعت گذاری و سنّت سوزی باز مانده و در دوران غیبت بیشتر شد. و اکنون عالم در انتظار است که صاحب مکتب و موعود قرآن بیاید و در سایه‌سار حکومت و سنت‌ها زنده گردیده و بدعت‌ها برچیده شود. و بی‌شک در رأس برنامه‌های اصلاحی او مبارزه با بدعت‌ها و گمراهی هاست، تا زمینه‌های هدایت و رشد تعالی بشر فراهم شود. امام باقر (ع) در ضمن سخنی بلند در توصیف زمان ظهور آن حضرت فرمود: "هیچ بدعتی را واگذارد، مگر اینکه آن را از ریشه برکند و از هیچ سنّتی نمی‌گذرد، مگر اینکه آن را بر پا خواهد فرمود" برنامه اقتصادی: از شاخصه‌های یک جامعه سالم، اقتصاد سالم است. اگر از منابع ثروت در جامعه به درستی استفاده شود و امکانات تولید و توزیع در اختیار عده‌ای خاص نباشد، بلکه حکومت به همه قشرها توجه کرده و برای همه امکانِ بهره‌گیری از سرمایه‌ها را فراهم کند، جامعه‌ای ساخته می‌شود که امکان رشد معنوی نیز در آن بیشتر است. در قرآن کریم و روایات معصومان (ع) نیز به جنبه اقتصادی و بهینه سازی وضع معیشتی مردم توجه شده است؛ بنابراین در حکومت قرآنی حضرت مهدی (ع) برای اقتصاد جهان، برنامه جامعی تدوین شده است که بر اساس آن اولاً امر تولید، سامان می‌یابد و از منابع طبیعی و مواهب خدایی بهترین بهره‌برداری می‌شود و ثانیاً ثروت به دست آمده به شکل عادلانه بین همه طبقات توزیع می‌شود. بجاست در این‌باره، نیم نگاهی به روایات بیندازیم. بهره‌وری از منابع طبیعی: یکی از مشکلات بخش اقتصاد، استفاده نکردن صحیح و بجا از مواهب الهی است. اکنون نه از تمام ظرفیت خاک استفاده می‌شود و نه از آب به درستی در راه احیای زمین بهره‌برداری می‌گردد. در زمان امام مهدی (ع) و به برکت حکومت حقّ او آسمان، سخاوتمندانه می‌بارد و زمین بی‌دریغ بار می‌دهد. امیر المؤمنین (ع) فرمود: "و چون قائم ما قیام کند، آسمان باران می‌ریزد و زمین گیاه بیرون می‌آورد" . در زمان حاکمیت آخرین حجّت حقّ، همه زمین و امکانات آن در اختیار امام خوبان قرار می‌گیرد، تا سرمایه‌ای کلان برای پی‌ریزی اقتصادی سالم فراهم شود. امام باقر (ع) فرمود: "زمین برای او پیچیده می‌شود در لحظه‌ای از نقطه‌ای به نقطه دیگر می‌رود و تمام گنج‌های آن برای او آشکار می‌گردد" توزیع عادلانه ثروت: از مهم‌ترین عوامل اقتصاد بیمار در جوامع بشری، انباشته شدن ثروت در نزد گروهی خاصّ است. همیشه این گونه بوده است که افراد یا جمعیت‌هایی که برای خود –به هر دلیل- امتیازی قائل بوده‌اند، بر انبارهای ثروت‌ عمومی چنگ انداخته و آن را در جهت منافع شخصی و گروهی به کار برده‌اند. امام مهدی (ع) با اینان مقابله خواهد کرد و ثروت همگانی را در اختیار همگان خواهد گذاشت و عدالت علوی را به همه نشان خواهد داد. امام باقر (ع) فرمود: "وقتی قائم اهل بیت قیام کند، اموال را به مساوی تقسیم می‌کند و در میان خلق به عدالت رفتار می‌نماید" . در زمان آن حضرت، اصل مساوات و برابری به اجرا در می‌آید و همگان از حقوق انسانی و الهی خود بهره‌مند می‌شوند. پیامبر اکرم (ص) فرمود: " شما را به مهدی (ع) بشارت می‌دهم که در امّت من برانگیخته خواهد شد... او اموال را به درستی تقسیم می‌کند. کسی پرسید: مراد چیست؟ فرمود: یعنی بین مردم مساوات را اجرا خواهد کرد".. و ره آورد این مساوات در سطح جامعه، آن است که فقر و تهیدستی ریشه کن گردیده، فاصله‌های طبقاتی برچیده می‌شود. امام باقر (ع) فرمود: "امام مهدی (ص) میان مردم به مساوات رفتار می‌کند، به گونه‌ای که کسی پیدا نشود که نیازمند زکات باشد. عمران و آبادانی: در حکومت‌های بشری، بخش‌هایی از محیط زندگی آباد می‌شود که به گونه‌ای در ارتباط با حاکمان و اطرافیان و همفکران ایشان یا طبقه اشراف و بزرگان و صاحب نفوذها باشد و بقیه طبقات فراموش می‌شوند؛ولی در حکومت امام مهدی (ع) که امر تولید و توزیع ساماندهی می‌شود، نعمت و آبادانی به همه جا می‌رسد. امام باقر (ع) در توصیف روزگار امام مهدی (ع) فرمود: "در تمام زمین، هیچ ویرانه‌ای نمی‌ماند، جز اینکه آباد می‌شود" برنامه اجتماعی: یکی از ابعاد اصلاح ساختار جامعه بشری، پرداختن به برنامه‌های اجتماعی است. در حکومت دادگستر بزرگ عالم، برای سامان بخشی اجتماع، برنامه‌هایی براساس تعالیم قرآن و سنّت اهل بیت در نظر گرفته شده است که به سبب اجرای آنها محیط زندگی، زمینه‌ای آماده برای رشد و تعالی افراد خواهد بود. در جهانی که تحت حاکمیت الهی است، خوبی‌ها ترویج می‌شود و از بدی‌ها نهی می‌گردد و با بدکاران برخورد قانونی می‌شود. نیز حقوق اجتماعی افراد به مساوات پرداخت می‌شود و عدالت اجتماعی به معنای واقعی آن پیاد می‌گردد. بجاست به روایات مراجعه کنیم و جلوه‌ای از آن دنیای زیبا را مشاهده کنیم: احیا و گسترش امر به معروف و نهی از منکر: در حکومت جهانی امام مهدی (ع) فریضه بزرگ امر به معروف و نهی از منکر به صورت گسترده به اجرا گذاشته خواهد شد؛ همان واجبی که قرآن کریم بر آن تأکید ورزیده و آن را از ویژگی‌های امت اسلامی به عنوان برگزیده امت‌ها شمرده است. همان امری که به سبب آن، همه واجبات الهی اقامه می‌شود. و واگذاشتن آن، عامل اساسی در هلاکت و نابودی خوبی‌ها و رشد و گسترش بدی‌ها در اجتماعات بوده است. از بهترین و والاترین مراتب امر به معروف و نهی از منکر آن است که رئیس حکومت و کارگزاران آن، امر کننده به خوبی‌ها و بازدارنده از زشتی‌ها باشند. امام باقر (ع) فرمود: "مهدی و یاوران او... امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند" مبارزه با فساد و رذائل اخلاقی: در حکومت مهدوی نهی از منکر که یکی از شاخصه‌های حکومت الهی است، تنها به زبان نخواهد بود؛ بلکه در عمل با منکرات و زشتی‌ها مقابله خواهد شد، تا جایی برای فساد و رذائل اخلاقی در جامعه نماند و محیط زندگی از زشتی‌ها پاک شود. در دعای ندبه که آهنگ فراق و نوای جدایی از یار غایب است چنین می‌خوانیم: "کجاست نابود کنندۀ آثار گمراهی و هوا و هوس؟ کجاست ریشه‌کن کنندۀ ریسمان‌های دروغ و افترا؟" اجرای حدود الهی: برخورد با مفسدان و تبهکاران جامعه، شیوه‌های گوناگون دارد. در حکومت امام مهدی (ع) از سویی با شیوه‌های فرهنگی و تعلیم معارف و تحکیم عقاید و ایمان، فاسقان و بزهکاران را به راه صلاح و راستی برمی‌گردانند و از سوی دیگر با تأمین نیازهای مشروع و معقول زندگی و اجرای عدالت اجتماعی، راه را بر فساد و تباهی می‌بندند؛ ولی با کسانی که با وجود همه این‌ها راه تجاوز به حقوق دیگران و زیرپاگذاشتن احکام الهی را می‌پیمایند و چارچوب قانون را نمی‌پذیرند، به گونه‌ای شدید برخورد می‌شود که سدّ راه تبهکاری آنها گردد و نیز از ادامه روند فساد در جامعه توسط دیگران جلوگیری شود و آن، اجرای حدود الهی درباره مفسدان است که حدّ و مرز آن در قوانین کیفری اسلام بیان شده است. در روایت بلندی از پیامبر اکرم (ص) که حضرت جواد (ع) نقل کرده، در ضمن بیان خصوصیات امام مهدی (ع) آمده است: "او حدود الهی را اقامه و اجرا خواهد کرد. عدالت قضایی: در رأس برنامه‌های حکومتی امام مهدی (ع) در سطح جامعه، اجرای عدالت در همه بخش‌هاست. اوست که همه عالم را پر از عدالت و دادگری می‌کند، همان‌گونه که از ظلم و ستم آکنده باشد. یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اجرای عدالت، بخش قضاوت است و این، همان بخشی است که بیشترین ظلم‌ها و حق کشی‌ها در آن شده است. اموال، به ناحق مصادره گشته، خون‌ها، به ناحق ریخته شده و آبروی بی‌گناهان به خطر افتاده است. در محاکم قضایی دنیا، بیشترین ظلم بر مستضعفان عالم شده است و احکام صادره از آنها تحت تأثیر نفوذ قدرتمندان و حاکمان ستمگر، مال و جان افراد و گروه‌های بسیاری را نابود کرده است. قاضیان دنیا طلب نیز برای جلب منافع مادّی حکم‌های ظالمانه بسیاری را نوشته و اجرا کرده‌اند. خلاصه اینکه چه بسیار بی‌گناهی که به چوبه‌دار آویخته شده است و چه بسا تبهکار و مجرمی که قانون خدا درباره او اجرا نگردیده است. حاکمیت عدل گستر امام مهدی (ع) پایان همه ظلم‌ها و نهایت همه حق کشی هاست. او که مظهر عدالت پروردگار است، محکمه‌هایی دادگستر ایجاد می‌کند و قاضیانی صالح و مُجریانی دقیق و خدا ترس می‌گمارد، تا به هیچ کس در هیچ جای عالم کمترین ستمی نرود. حضرت رضا (ع) در ضمن روایتی بلند در توصیف امام مهدی (ع) و دوران طلایی ظهورش فرمود: "وقتی او قیام کند، زمین به نور پروردگار روشن شود و آن حضرت، ترازوی عدالت در میان خلق نهد؛ پس [چنان عدالت را جاری کند که] هیچ کس بر دیگری ظلم و ستم روا ندارد" . از این روایت دانسته می‌شود که عدالت قضایی حضرت، چنان گسترده و دقیق است که راه را بر ظالمان و سودجویان می‌بندد و از تکرار ظلم و ستم و عادی شدن تجاوز به حق دیگران، جلوگیری می‌کند».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.