زیدیه درباره مهدویت چه نظری دارند؟ (پرسش)

زیدیه درباره مهدویت چه نظری دارند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با امام مهدی / وجود امام مهدی / امام مهدی از دیدگاه زیدیه
مدخل اصلی	زیدیه
تعداد پاسخ	۵ پاسخ

زیدیه درباره مهدویت چه نظری دارند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• آیا زیدیه منکر امام مهدی هستند؟

پاسخ جامع اجمالی

فرقۀ زیدیه

مقالهٔ اصلی: زیدیه

زیدیه یکی از فرقه‌های شیعه است که پیروان آن معتقدند پس از امامت امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و زید فرزند امام سجاد، امامت به هر مردی از اولاد حضرت فاطمه(س) می‌رسد که مردم را به امامت خود دعوت کند و در ظاهر، عادل، عالم و شجاع‏ باشد و مومنان با او برای جهاد بیعت‏ کنند. زیدیه با تمسّک به روایتی از پیامبر (ص) که فرمودند: «مهدی از فرزندان حسین (ع) است. او با شمشیر به پا می‏‌خیزد و مادرش بهترین کنیزان خواهد بود»؛ معتقد به مبارزه بر ضدّ ظلم بودند و "خروج بالسّیف" (قیام مسلّحانه) را از شرایط امام می‌دانستند از این‌رو به امامت زید بن علی که بر ضدّ امویان قیام کرد قایل شدند و گفتند: چون او از نسل حسین (ع) است و بر ضد ظالمان با شمشیر قیام کرده و از سویی فرزند یک کنیز است، مهدی موعود است. پس از زید به امامت یحیی بن زید معتقد شده و به فرقه‌‏های مختلف "رافضیه، جارودیه، عجلیه، بتریه، صالحیه و زیدیه" تقسیم شدند.

اینکه خود زید ادعای امامت یا مهدویت داشته باشد در منابع یافت نشده است بلکه روایتی از خود او مؤید عقیدۀ صحیحش در امر مهدویت است او می‌‏فرماید: پدرم، علی بن حسین (ع) از پدرش حسین بن علی (ع) از رسول خدا (ص) روایت کرده است: «ای حسین! تو امامی و نه تن از فرزندان تو امینان و امامان معصومند و نهمین آنان، مهدی ایشان است»

زیدیه و مهدویت

مهدو‌یت از آغاز شکل‌گیری زیدیه در بین پیروان آن وجود داشته و اصل امامت در این فرقه بسیار مهم است به طوری که برداشت مخصوص آنان از این آموزه شاید نقطۀ آغاز اختلا‌فشان با دیگر فرقه‌‌های شیعی باشد. برخی از نظرات زیدیه دربارۀ مهدویت عبارت‌اند از:

• زیدیه برخلاف دو فرقۀ مهم دیگر، یعنی اسماعیلیه و امامیه که امامت را فقط شایستۀ اولاد امام حسین (ع) می‌دانند، معتقدند: هر فاطمیِ دارای فضیلت، خواه از نسل امام حسن (ع) یا امام حسین (ع) باشد و به سیف قیام نماید، امام است و تبعیت از او لازم.
• مهدی (ع) ـ یکی از فرزندان فاطمه زهرا (س) یا فردی از اهل بیت (ع) ـ ظهور می‌کند و بر پهنۀ گیتی حاکم خواهد شد و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد آن چنان که پر از ظلم و بیداد شده است و او قائم آل محمد است و به مؤمنان و مستضعفانْ عزت و به کافران و ستمگرانْ ذلت خواهد بخشید.
• زیدیه همانند اهل سنت می‌گویند: مهدی متولد نشده و بنابراین در غیبت نیست او در آینده ـ که در روایات به آخر الزمان توصیف شده است ـ ظهور خواهد کرد. از نظر زیدیه، همچنان که پیامبر بشارت داده است از ذریۀ او مهدی ظهور خواهد کرد؛ اما نام او و زمان ظهور او عیناً معلوم نیست.
• ابن حمزه، امام زیدیّه، حتّی به ولادت حضرت مهدی (ع) اعتقاد دارد نه اینکه در آخرالزمان متولد می‌شود

نتیجه گیری

در نتیجه، زیدیان به اصل قضیۀ مهدویت و اینکه او یکی از فرزندان فاطمه زهرا (س) یا فردی از اهل بیت (ع) است اعتقاد دارند، ولی برخی از آنها معتقدند مهدی متولد نشده و در غیبت نیست اما برخی دیگر به ولادت حضرت مهدی (ع) اعتقاد دارند.

پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «زیدیه، از فرقه‌‏های معروف شیعه و پیرو زید بن علی بن حسین بن علی (ع) هستند. این گروه، به روایتی از پیامبر (ص) تمسّک کرده‏‌اند که فرمود: "مهدی از فرزندان حسین (ع) است. او با شمشیر به پا می‏‌خیزد و مادرش بهترین کنیزان خواهد بود".. پس زمانی که زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب (ع) قیام خود را بر ضد امویان آغاز کرد، گفتند: چون او از نسل حسین (ع) است و بر ضد ظالمان با شمشیر قیام کرده و از سویی فرزند کنیز است، مهدی موعود است.. زید بن علی خود از بزرگان بود و خلفای اموی را بر حق نمی‌‏دانست. او بر ضد آنان قیام کرد و به طرف کوفه رفت و همراه چهار هزار نفر، با حاکم عراق "یوسف بن عمر" به جنگ برخاست. کار زید در کوفه ده ماه طول کشید، تا این که در سال ۱۲۲ ق به دستور هشام بن عبد الملک اموی، به دار آویخته شد. سرش را به دمشق نزد هشام و از آن جا به مدینه بردند.. امام باقر (ع) درباره زید بن علی می‌‏فرمود: "خدایا! پشت مرا به زید محکم فرما" آن حضرت با مشاهده زید، آیه‏ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاء لِلَّهِ ﴾؛ را تلاوت می‏‌کرد و می‌‏فرمود: ای زید! تو نمونه عمل به این آیه هستی".. پیروان زید اطراف یحیی و فرزندش را گرفتند. یحیی در خراسان قیام کرد و در جوزجان کشته شد. پیروان او به فرقه‌‏های مختلف "رافضیه، جارودیه، عجلیه، بتریه، صالحیه و زیدیه" تقسیم و قائل به مهدویت زید و منتظر ظهور او شدند. زید از حیث علم، زهد، ورع، شجاعت و دیانت، از بزرگان اهل بیت (ع) به شمار می‌‏رود. این که خود زید ادعای امامت یا مهدویت داشته باشد، در منابع یافت نشده است؛ بلکه روایتی از خود او، مؤید عقیده صحیحش در امر مهدویت است. او می‌‏فرماید: پدرم، علی بن حسین (ع) از پدرش حسین بن علی (ع) از رسول خدا (ص) روایت کرده است: ای حسین! تو امامی و نه تن از فرزندان تو امینان و امامان معصومند و نهمین آنان، مهدی ایشان است».

۲. حجت الاسلام و المسلمین محدثی؛

جواد محدثی حجت الاسلام و المسلمین جواد محدثی در کتاب «فرهنگ غدیر» در این‌باره گفته‌ است: «این فرقه معتقد به مبارزه بر ضدّ ظلم بودند و "خروج بالسّیف" و قیام مسلّحانه را از شرایط امام می‌دانستند، از این‌رو به امامت زید بن علی که بر ضدّ امویان قیام کرد و پس از او به امامت یحیی بن زید معتقد بودند. آنان به سه فرقۀ جارودیه، سلیمانیه و بتریّه تقسیم شدند. زیدیه در اعتقاد، معتزلی‌اند و در فقه، حنفی مسلک. به امامت زید بن علی، فرزند امام سجّاد (ع) به جای امام محمّد باقر (ع) معتقد بودند. آنان معتقدند که امامت در اولاد فاطمه زهرا است و از شرایط آن شجاعت، سخاوت، خروج مسلّحانه و ادّعای امامت است. خود اینان هم به چند فرقه تقسیم می‌شوند، همچون "جارودیّه"، "مرئیه"، "یعقوبیّه"، "جریریّه"، "یمانیّه" و...».

۳. مجتبی تونه‌ای؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «پیروان زید، فرزند امام سجاد (ع) هستند که وی را مهدی موعود می‌دانستند. در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است که: "مهدی (ع) از فرزندان امام حسین (ع) است. او با شمشیر قیام می‌کند و مادرش، بهترین کنیزان خواهد بود". هنگامی که "زید" فرزند امام سجاد (ع) بر ضد دستگاه پلید امویان قیام کرد، پیروان او ادّعا کردند که او همان مهدی موعود است، چرا که اوّلا از نسل حسین (ع) است، ثانیا شهامت‌مندانه قیام کرده و ثالثا از سوی مادر، فرزند اسیر است. اما آنان از یاد بردند که پیامبر (ص) در انبوه روایات در نوید از مهدی (ع) فرمود: امامان پس از من دوازده نفرند، نه نفر آنان از نسل فرزندم حسین خواهند بود و نهمین آنان قائم آل محمد (ع) است. و جناب "زید" نهمین امام از نسل پاک حسین (ع) نبود تا مهدی موعود باشد. اما پیروان انقلابی زید، به خاطر جلب‌توجه توده‌ها و تسخیر عواطف و احساسات مذهبی و به انگیزه‌های نفسانی خویش، به این ادّعای دروغین دست یازیدند و سرانجام مذهب "زیدیه" به وجود آمد. پیروان مذهب "زیدیه" بیشتر در یمن هستند و متأسفانه از مذهب شیعه و راه و رسم اهل بیت (ع) جدا شده و در فقه و اصول و فروع، از مذاهب دیگری پیروی می‌کنند. زیدی‌ها، در برابر امامان معصوم (ع) مواضع ناپسندی دارند که شایسته است آنان به اصل و نسب و اصالت خویش بازگردند و در مذهب‌شان به راه و رسم و مذهب خاندان پاک (ص) تمسّک جویند؛ همان مذهبی که در آغاز راه بر آن بودند».

۴. آقای رضوانی؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «ادعای احمد امین به طور حتم باطل است، زیرا با مراجعه به کتاب‌های زیدیّه پی می‌بریم که آنها هم مانند سایر فِرَق اسلامی به ظهور و قیام حضرت مهدی (ع) اعتقاد کامل دارند. مجد الدین بن محمد بن منصور حسنی مؤیدی از بزرگان علمای زیدیّه است که در کتاب لوامع الانوار بابی را تحت عنوان اخبار المهدی بیان کرده و احادیث بسیاری درباره آن حضرت (ع) آورده است. او در بخشی از کلمات خود می‌گوید: امامان از آل محمد که درودهای خداوند متعال بر آنها باد به حضرت مهدی بشارت می‌دادند و فرج او را از خداوند انتظار می‌کشیدند. اول امامان آخر امامان را به این موضوع وصیت می‌نمودند، و سابق آنان به کسانی که بعد از آنها می‌آمدند موضوع حضرت مهدی (ع) را ابلاغ می‌نمودند. او نیز بعد از نقل اخبار و روایات بسیار درباره حضرت مهدی (ع) می‌گوید: روایات درباره مهدی و اینکه او از اهل بیت است به حدّ تواتر می‌باشد. و نیز می‌گوید: خبرهای نبوی و بشارت‌های علوی به امام امّت و خاتمه امامان (مهدی)... بیش از آن است که شماره شود. و امر درباره او همان چیزی است که شارح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) در شرح کلام وصیّ (امام علی) صلوات الله علیه قد لبس للحکمه جنتها گفته است. کلامی که نصّ آن این است. و به تحقیق اتّفاق تمام فرقه‌های مسلمانان بر این است که دنیا و تکلیف تمام نمی‌شود مگر بر او (ظهور او). همین مضامین را امام زیدیّه، ابن حمزه، در کتاب الشافی نقل کرده است. از عبارات ابن حمزه استفاده می‌شود که او حتّی به ولادت حضرت مهدی (ع) اعتقاد دارد، نه اینکه در آخرالزمان متولد می‌شود. و نیز قاضی حسین بن ناصر مهلا از علمای زیدیه در کتاب مطمح الآمال به اصل قضیه مهدویت تصریح کرده است. او می‌گوید: درباره مهدی احادیثی است که به حد تواتر رسیده است».

۵. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «زیدیان که امروزه بیشتر در کشور یمن زندگی می‌کنند، معتقد به امامت زید بن علی بن الحسین (ع) هستند و خود را پیرو ایشان می‌دانند. اصل امامت در این فرقه بسیار مهم است، به طوری که شاید بتوان برداشت مخصوص آنان از این آموزه را نقطه آغاز اختلافشان با دیگر فرقه‌های شیعی دانست. آنان در مورد امامت برخلاف دو فرقه مهم دیگر، یعنی اسماعیلیه و امامیه که این مقام را فقط شایسته اولاد امام حسین (ع) می‌دانند، معتقدند: هر فاطمیِ دارای فضیلت، خواه از نسل امام حسن (ع) یا امام حسین (ع) باشد و به سیف قیام نماید، امام است و تبعیت از او لازم. مهدویت از آغاز شکل گیری زیدیه در بین پیروان آن وجود داشته و آنان معتقدند: سرانجام مهدی (ع) - یکی از فرزندان فاطمه رهرا (ع) یا فردی از اهل بیت (ع) - ظهور می‌کند و بر پهنه گیتی حاکم خواهد شد و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد، آن چنان که پر از ظلم و بیداد شده است. او، قائم آل محمد است و به مؤمنان و مستضعفانْ عزت، و به کافران و ستمگرانْ ذلت خواهد بخشید. ایشان همانند اهل سنت می‌گویند: مهدی منتظر در آینده - که در روایات به آخر الزمان توصیف شده است - ظهور خواهد کرد. مهدی متولد نشده و بنابراین در غیبت نیست. از نظر زیدیه، همچنان که پیامبر بشارت داده است، از ذریه او مهدی ظهور خواهد کرد؛ اما نام او و زمان ظهور او عیناً معلوم نیست. زیدیان در مورد انتظار، بنابر روایتی قائل‌اند که انتظار ظهور مهدی (ع) از همان فضیلت و اجر مجاهد فی سبیل الله در صحنه پیکار برخوردار است. امام هادی، یحیی بن حسین بن قاسم بن ابراهیم (۲۴۵ - ۲۹۸هـ) در باب انتظار مهدی (ع) می‌گوید: من حبس نفسه لداعینا اهل البیت او کان منتظراً لقائمنا کان کالمتشحط بین سیفه و ترسه فی سبیل الله بدمه؛ هرکس خویشتن را برای داعی ما اهل بیت وقف کند، یا در انتظار قائم ما بماند، همانند کسی است که در حال قتال در راه خدا به خون خویش غلطیده باشد».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.