عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب در تراجم و رجال - عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب در تاریخ اسلامی - عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط ندارد| عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب | |
|---|---|
 قبرستان بقیع مشهور به بقیع غَرقَد | |
| نام کامل | عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب |
| جنسیت | مرد |
| کنیه | ابو جعفر |
| لقب | بحرالجود |
| از قبیله | قریش |
| از تیره | بنی‌هاشم |
| پدر | جعفر بن ابی‌طالب |
| مادر | اسماء بنت عمیس |
| همسر | زینب کبری |
| پسر | |
| برادر | |
| خویشاوندان | امام علی (عمو) |
| محل تولد | حبشه |
| محل زندگی | |
| درگذشت | ۸۰ هجری، مدینه |
| طول عمر | ۹۰ سال |
| محل آرامگاه | مدینه |
| از اصحاب | |
| حضور در جنگ | |
مقدمه
«عبدالله بن جعفر» همسر زینب کبری و داماد امام علی (ع) و پسر جعفر طیار. وی، نخستین نوزاد مسلمان در حبشه بود. در ایّامی که پدرش جعفر بن ابی طالب به حبشه هجرت کرده بود، در آن کشور به دنیا آمد. مادرش اسماء بنت عمیس بود. اسماء، پس از شهادت جعفر طیار در جنگ موته، به همسری ابوبکر، سپس علی بن ابی طالب درآمد. عبدالله بن جعفر، مورد عنایت خاصّ پیامبر اکرم بود، به‌ویژه که پدرش سردار بزرگ شهید جبهۀ اسلام به شمار می‌آمد. همچنین مورد علاقۀ امیرالمؤمنین بود و ارادتی شایان به امام حسن و امام حسین (ع) داشت. مردی سخاوتمند و اهل جود و بخشش بود[۱].
عبدالله بن جعفر از جملۀ کسانی بود که به سیدالشهدا نامه نوشت و از او خواست که از سفر به عراق منصرف شود. گرچه خود در کربلا حضور نداشت، امّا دو پسرش عون و محمّد را همراه مادرشان حضرت زینب (ع) به کربلا فرستاد و این دو فرزند، در رکاب سالار شهیدان روز عاشورا به شهادت رسیدند. او از اینکه نتوانسته بود در واقعه کربلا شرکت کند تأسف می‌خورد. پس از حادثۀ عاشورا و شهادت حسین بن علی (ع) وی در مدینه به سوگ نشست و مردم برای تسلیت‌گویی نزد او می‌آمدند [۲].
وی در سن ۹۰ سالگی، در سال ۸۰ هجری در مدینه درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد[۳]. برخی هم درگذشت او را در شام و قبر وی را در «باب الصغیر» دمشق، کنار قبر بلال می‌دانند[۴].[۵].
عبدالله بن جعفر
عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب، پدر ارجمندش جعفر طیار و ذوالجناحین، مادر مکرمه‌اش اسما بنت عمیس و عمویش امیرمؤمنان(ع) است که افتخار دامادی آن حضرت را هم دارا بود؛ زیرا عبدالله با زینب کبری - دختر امیر مؤمنان(ع)-ازدواج کرده بود. عبدالله جعفر اولین مولودی است که در حبشه به هنگام هجرت مسلمانان به آن کشور متولد گردید و پس از وی دو برادرش محمد و عون متولد شدند و هر سه به همراه پدر و مادرشان به مدینه هجرت کردند. وی در سال هشتاد - و بنا به قولی در سال هشتاد و پنج - هجری در نود سالگی در مدینه بدرود حیات گفت و در بقیع کنار قبر عقیل به خاک سپرده شد.
با این که عبدالله به هنگام وفات رسول خدا(ص) کودک ده ساله‌ای بیش نبود، ولی از آن حضرت درباره او احادیثی نقل شده است که نشانگر علاقه و محبت پیامبر اکرم(ص) نسبت به وی و دلیل عظمت و شخصیت اوست. از وی به عنوان بخشنده‌ترین عرب یاد می‌کنند که در اثر کثرت جود و سخا به عنوان «قطب السخاء» معروف گردیده است[۶]. عبدالله بن جعفر به طور مستقیم و به واسطه امیرمؤمنان(ع) و عده‌ای از صحابه از رسول خدا(ص) حدیث نقل نموده است؛ لذا او از محدثین به شمار می‌آید عبدالله جعفر در جنگ‌های سه‌گانه امیرمؤمنان(ع) جزء یاران آن حضرت و در جنگ صفین از امراء و فرماندهان لشکر آن بزرگوار بود. یکی دیگر از فضائل عبدالله بن جعفر این است که او پدر سه شهید به نام‌های محمد، عون و عبدالله است که هر سه در روز عاشورا و در کنار سایر شهداء و در مقابل چشم مادرشان -حضرت زینب کبری(س)- به درجه شهادت رسیدند.
روزی عمرو عاص در مجلس معاویه که عبدالله جعفر نیز حاضر بود برای خوشایند معاویه و جلب خشنودی او، از امیر مؤمنان(ع) بدگویی کرد و بی‌ادبانه سخن گفت. در این موقع رنگ عبدالله تغییر کرد و لرزه بر اندامش افتاد و از جای خود برخاست و بدون واهمه به جای عمرو عاص، معاویه را مورد خطاب قرار داد و گفت: «معاویه! تا کی دشمنی تو را تحمل کنیم و تا کی به گفتار ناهنجار و سخنان بی‌ادبانه‌ات شکیبایی ورزیم. فکر می‌کنی خطاهای بزرگ تو در ریختن خون مسلمانان و جنگ و ستیز تو با امیر مؤمنان(ع) فراموش شده است. معاویه دیگر بس است. دست از گمراهی بردار و اگر از ما خاندان پیروی نمی‌کنی. لااقل بدگویی نکن و به یاد روزی باش که در پیشگاه خداوند باید پاسخ‌گوی اعمالت باشی.»... معاویه آن گاه خطاب به عمرو عاص گفت: می‌دانی عبدالله چرا آن چه را که باید به تو گوید به من گفت و به جای تو مرا نکوهش کرد؟ چون تو را پست‌تر از آن دید که مورد خطاب قرار دهد و بر سخنت پاسخ گوید![۷].
ابن اثیر (متوفای ۶۳۰ ه. ق) می‌گوید: در سنگ قبر عبدالله این دو بیت نوشته شده است: مقيم إلى أن يبعث الله خلقه *** لقاؤك لا يرجى و أنت رقيب تزيد بلى في كل يوم و ليلة *** و تنسى كما تبلى و أنت حبيب «تا قیامت در این قبر خواهی بود و دیگر امیدی به دیدارت نیست. گرچه با مردم نزدیکی به گونه‌ای که استخوان‌هایت با مرور زمان می‌پوسد. یاد تو نیز از خاطره‌ها محو خواهد شد، گرچه روزی محبوب خلق بودی». البته قبری به نام او و عقیل بن ابی طالب در «باب الصغیر» دمشق وجود دارد که هیچ دلیل تاریخی آنها را تأیید نمی‌کند[۸].[۹].
جستارهای وابسته
- جعفر بن ابی‌طالب (پدر)
- احمد بن جعفر بن ابی‌طالب (برادر)
- عون بن جعفر بن ابی‌طالب (برادر)
- محمد بن جعفر بن ابی طالب (برادر)
- عون بن عبدالله بن جعفر (فرزند)
- محمد بن عبدالله بن جعفر (فرزند)
- قریش (قبیله)
- اسماء بنت عمیس (مادر)
- زینب کبری (همسر)
- امام علی (عمو)
منابع
پانویس
- ↑ سفینة البحار، ج۲، ص۱۲۶.
- ↑ معارف و معاریف، ج۴، ص۱۵۰۸.
- ↑ معارف و معاریف، ج۴، ص۱۵۰۸.
- ↑ درباره او از جمله ر. ک: «شام، سرزمین خاطره‌ها»، مهدی پیشوایی، ص۷۷؛ تنقیح المقال، مامقانی، ج۲، ص۱۷۳.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۳۲۲.
- ↑ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۲۰۰؛ اصابه، ابن حجر عسقلانی، ج۲، ص۲۸۹.
- ↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۲۹۵.
- ↑ تاریخ حرم ائمه بقیع، نجمی، مشعر، ص۲۵۸.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۶۶۰.