مروان بن حکم در معارف و سیره حسینی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث مروان بن حکم است. مروان بن حکم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مروان بن حکم در تاریخ اسلامی - مروان بن حکم در معارف و سیره حسینی - مروان بن حکم در نهج البلاغه - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

از سران مخالف با اهل بیت (ع) و هوادار خطّ اموی و پسر عموی عثمان که در امور مالی و سیاسی انحراف‌های فاحشی داشت و از محرّکین بر ضدّ آل علی بود و سوء استفاده‌های بسیاری از بیت المال در زمان عثمان داشت. وی به زبان رسول خدا (ص) لعنت شده بود. علی (ع) هم روزی به او نگریست و فرمود: وای بر تو و وای بر امّت محمد از دست تو و دودمانت، آنگاه که موی سرت سفید شود. علی (ع) او را پرچمدار گمراهی می‌دانست.

مروان از افراد سرشناس بنی امیّه بود و پس از مرگ معاویه، ولید والی مدینه وقتی نامۀ یزید را دریافت کرد که به او دستور بیعت گرفتن از حسین (ع) داده بود، با مروان مشورت کرد. مروان هم گفت همین شبانه در پی حسین (ع) بفرست و اگر بیعت نکرد، گردن او را بزن و پیوسته او را تحریک می‌کرد که به زور از ابا عبدالله الحسین بیعت بگیرد. نسبت به سیدالشهدا (ع) کینۀ شدید داشت. چون پس از احضار امام، قرار بر فردای آن شب شد، مروان، ولید را تشویق می‌کرد که همین امشب کار را یکسره کن. در راه هم وقتی به امام حسین (ع) برخورد و او را به بیعت فرا خواند، حسین بن علی (ع)، کلام معروف خویش «عَلَى الْإِسْلَامِ السَّلَامُ إِذْ قَدْ بُلِيَتِ الْأُمَّةُ بِرَاعٍ مِثْلِ يَزِيدَ...» را خطاب به او گفت، و میان امام و آن شیطان کین‌توز، سخنان تندی ردّ و بدل شد. مروان بعدها به خلافت رسید و در سال ۶۵ هجری، در سن ۶۳ سالگی مرد. از کسانی بود که نسبت به شیعه سخت‌گیری می‌کرد و چون به حکومت مدینه رسید، هر جمعه در منبر، علی (ع) را لعن و سبّ می‌کرد.

دشمنی مروان با سیدالشهدا (ع)

مروان، ریشه‌ای متعفن از شجره خبیثه امویان بود که سال‌ها در خدمت خلافت عثمان کارهای کلیدی را مدیریت می‌کرد و پس از قتل عثمان به معاویه پیوست و فرماندار مدینه شد. از آغاز حیات سیاسی‌اش پیوسته با بغض و کینه با امیرالمؤمنین(ع) و اولاد حضرت برخورد می‌کرده و امروز هم که به فرمانداری مدینه دست یافته نسبت به سیدالشهداء کینه‌ورزی خود را مخفی نمی‌کند.

کشی می‌نویسد: مروان بن حکم که در مدینه عامل معاویه بود برای معاویه نوشت: عمرو بن عثمان می‌گوید: رجال عراق و بزرگان حجاز نزد حسین بن علی(ع) رفت و آمد می‌کنند و از قیام حسین نمی‌توان در امان بود. من در این باره تحقیق کرده‌ام و این طور فهمیده‌ام که حسین(ع) فعلاً درصدد مقام خلافت نیست، ولی از اینکه مبادا بعداً فکر خلافت به سرش بزند در امان نخواهم بود. اکنون تو نظریه خود را برای من بنویس! و السلام.

معاویه در جوابش نوشت: نامه تو واصل و از مندرجاتش که درباره حسین بود اطلاع حاصل شد. مبادا درباره هیچ موضوعی متعرض حسین شوی! مادامی که حسین کاری با تو نداشته باشد تو نیز او را واگذار! زیرا ما تا هنگامی که حسین به بیعت ما وفا کند و با پادشاهی ما مخالفت نکند متعرض وی نخواهیم شد. مادامی که حسین مزاحم تو نشود تو خویشتن را از او پنهان بدار. و السلام.

بعد از مرگ معاویه وقتی نامه یزید به ولید حاکم مدینه ارسال شد در آن نامه آمده بود که از همه مردم برای حکومت من بیعت بگیر. در مورد امام حسین خیلی سفارش کرده بود برای ایشان کمترین مهلتی نده. اگر نپذیرفت سرش را جدا کن برایم بفرست. ولید، مروان را که رئیس شهربانی بود به مشورت طلبید. مروان به او گفت: رأی من این است که نزد عبادله «سه نفر عبدالله» فرستاده و آنها را برای بیعت بخواهی، اگر پذیرفتند گزارش ده و اگر سرپیچی کردند سر از تن آنها بگیر.

ولید کسی را به سراغ امام فرستاد و شبانه ایشان را به مقر حکومتی فراخواند. امام فوراً علت دعوت را دریافت و با ۳۰ نفر از جوانان بنی‌هاشم و نزدیکان حرکت کرد. این افراد به دستور امام مسلح بودند. قرار شد این افراد در کنار مقر ولید آماده باشند، اگر فریاد امام را شنیدند به داخل هجوم برند. وقتی حضرت وارد شد مروان را دید که کنار ولید نشسته بود، ابتدا خبر مرگ معاویه را به امام رساندند، سپس نامه یزید را برای امام خواندند و مسئله بیعت را طرح کرد.

امام تصمیم گرفت در مورد عدم بیعت فعلاً سخنی نگوید! بلکه بدون درگیری از مجلس خارج شود؛ لذا به ولید رو کرده و فرمود: من یقین دارم که شما به بیعت پنهانی من بسنده نخواهید کرد و از من خواهید خواست آشکارا بیعت کنم؛ لذا فردا منتظر باشید تا همراه با مردم برای بیعت نزدتان بیایم. ولید پذیرفت و گفت: به امید خدا شما را فردا خواهم دید. مروان قبل از خروج امام رو به ولید کرد و گفت: به خدا همین لحظه که از اینجا برود و با تو بیعت نکند دیگر بر او دست نخواهی یافت، مگر اینکه بین او و شما کشتار باشد. بهتر است او را به زندان اندازی تا بیعت کند وگر نه گردنش را بزن.

وقتی مروان پیشنهاد کشتن حسین را داد ولید گفت: ويحك اتشير علي بقتل الحسين بن فاطمة بنت رسول الله(ص) والله ان الذي يحاسب بدم الحسين يوم القيامة الخفيف الميزان عند الله؛ وای بر تو مرا وادار می‌کنی بر قتل حسین پسر فاطمه دختر رسول خدا؟ به خدا قسم آنکه روز قیامت مورد بازخواست قرار می‌گیرد از ریختن خون حسین، نزد خداوند حتماً میزان عملش سبک خواهد بود.

آن روز امام بر مروان فریاد زد: من هرگز با یزید بیعت نخواهم کرد: وای بر تو ای پسر زرقاء تو می‌خواهی دستور قتل مرا صادر کنی؟ به خدا دروغ گفته و کور خوانده‌ای. بعد رو به ولید کرد و فرمود: ما اهل بیت نبوتیم، خانه ما جایگاه آمد و شد فرشتگان است... انسانی مثل من با فردی مثل یزید بیعت نخواهم کرد....

منابع

1. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا
2. راجی، علی، مظلومیت سیدالشهداء ج۱