منجی نزد مسیحیان کیست؟ (پرسش)

منجی نزد مسیحیان کیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

منجی نزد مسیحیان کیست؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در ادیان و مکاتب / منجی در اندیشه مسیحیان
تعداد پاسخ۷ پاسخ

پاسخ نخست

 
عبدالمجید زهادت

حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت، در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۲» در این‌باره گفته است:

«حضرت عیسی (ع) در سرزمینی متولد شد که به تازگی زیر سلطه رومیان قرار گرفته بود و در آن عصر، یهودیان به شکل نامطلوبی زیر یوغ بیگانگان قرار داشتند. اندکی پیش از قیام عیسی مسیح (ع)، حضرت یحیی بن زکریا (ع) در میان بشارت داد که: "توبه کنید زیرا ملکوت آسمان نزدیک است"[۱].

از دیدگاه بنی‌اسرائیل، ملکوت آسمان گونه‌ای از حکومت الهی بود که آرمان مقدس آنان به شمار می‌رفت و بسیاری از ایمان آورندگان به حضرت عیسی (ع) یقین داشتند که وی به زودی پادشاه یک آرمان شهر خدایی خواهد شد؛ ولی وقتی دیدند که عیسی آرزوی آنان برای قیام یک مسیح پیروز را برآورده نکرد و در نهایت به صلیب کشیده شد گفتند این دلیل است بر اینکه او نه مسیحای موعود، بلکه یکی از مدعیان بی‌شمار مسیحایی در تاریخ یهود بوده است؛ ولی یاران او گفتند: اولاً او آمده بود تا قربانی گناهان بشر شود و ثانیاً به زودی واپسین داوری، رجعت خواهد کرد و این دو مسئله، زیربنای مسیحیت شد.

بنابراین مهم‌ترین باوری که در دین مسیحیت وجود دارد اعتقاد به رستاخیز و آرمان بازگشت عیسی در آخرالزمان است که زیربنای اندیشه مسیحی و تبلیغ مبلغان مسیحی بوده است. مسیحیان، کریسمس را جشن میلاد خداوند و نجات دهندۀ خود می‌دانند. سال مسیحی در فضایی آکنده از امید و انتظار و دعا برای بازگشت حضرت عیسی (ع) آغاز می‌شود. به آنان توصیه شده است که: کمرهای خود را بسته، چراغ‌های خود را افروخته دارید و شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می‌کشند که چه وقت از عروسی مراجعت می‌کند، تا هر وقت که آید و در را بکوبد، بی‌درنگ برای او باز کنند[۲]»[۳].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین حسنی؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نذیر حسنی، در کتاب «مصلح کل» در این‌باره گفته است:

«ایمان به این نظریه- ظهور مصلح موعود- منحصر به یهودیان نبوده بلکه مسیحیان نیز با بشارت‌های انجیل به آن ایمان دارند. از جمله انجیل‌هایی که صریحا به این بشارت‌ها اشاره داشته‌اند، می‌توان موارد زیر را نام برد:

  1. انجیل یوحنا: در آن آمده است: حقیقت را به شما می‌گویم او زمانی می‌آید و آن هنگامی است که مردگان صدای پسر خدا را می‌شنوند و شنوندگان زنده می‌شوند ... از آن شگفت‌زده نشوید، او در زمانی می‌آید که تمام کسانی که در قبرها خفته‌اند، صدایش را می‌شنوند و نیکوکاران از قبرها، برای زندگی جاودانی بیرون می‌آیند و بدکاران نیز برای رستاخیز خارج می‌شوند تا به حساب آنها رسیدگی شود[۴].
  2. انجیل لوقا: در این انجیل آمده است: ترس و انتظار از آنچه می‌خواهد به وقوع بپیوندد، مردم را فرا می‌گیرد، زیرا نظم و ثبات آسمان به لرزه درخواهد افتاد[۵].
  3. انجیل متی‌: در این انجیل نیز در چند جا و در چند بخش، سخن از این موضوع گفته شده است:

متن اول: پس از فشار آن روزگار، خورشید تیره و تار می‌شود و ماه بی‌نور می‌گردد و ستارگان از آسمان فرو خواهند ریخت. در این هنگام تمام مردم به ناله درمی‌آیند. فرزند انسان را می‌بینند که سوار بر ابر با قدرت و بزرگی بسیار می‌آید و فرشتگانش را با شیپور بزرگی می‌فرستد و آنها برگزیدگان را از چهار سوی جهان، از دورترین جای فلک تا نزدیک‌ترین آن جمع می‌کنند. با این بیان نامفهوم و مبهم، برخی نشانه‌ها که اندیشه اسلامی هم در مورد مسئله مهدی (ع) بر آن صحه گذاشته است، به ذهن خطور می‌کند؛ مانند ظلمی که از آن به در تنگنا قرار گرفتن در آن روزگار، تعبیر شده است و کسوف که با تاریکی خورشید از آن تعبیر شده، همچنین ماه و ستارگان و صیحه‌ای که در متن بالا آمده با "شیپور بلند" از آن تعبیر شده و دیگر نشانه‌های ظهوری که ادیان آسمانی آن‌را نقل کرده‌اند.

متن دوم: شما نیز آماده باشید زیرا زمانی که تصور نمی‌کنید فرزند انسان می‌آید[۶]. انجیل‌های مسیحیت به این مقدار بسنده ننموده، بلکه نشانه‌های ظهور را نیز که زمینه‌ساز و بشارت‌دهنده ظهور منجی و مصلح است بیان کرده‌اند. در انجیل مرقس آمده است: وقتی او- یعنی مسیح- روی کوه زیتون مقابل معبد سلیمان نشسته بود، پطرس و یعقوب و یوحنا و اندراوس هریک پرسیدند: این چه زمانی است؟ (یعنی ظهور شما) و نشانه پنهانی آن چیست؟ مسیح پاسخ داد و گفت: بسیاری به نام من می‌آیند و ادعا می‌کنند که مسیح‌اند و بسیاری را گمراه می‌کنند. هنگامی که صدا و اخبار جنگ را شنیدید پریشان نشوید زیرا حتمی است و ناگزیر باید آن روی بدهد، اما انجام کار هنوز نرسیده است، زیرا ملتی علیه ملت دیگر به پا می‌خیزد و حکومتی علیه حکومت دیگر، در مناطق مختلف زلزله رخ می‌دهد، خشک‌سالی و هراس اتفاق می‌افتد. اینها ابتدای درد و مصیبت است. شما احتیاط کنید زیرا به مجالسی کشانده می‌شوید که در آنجا مجبور به مقاومت هستید و به خاطر من رودرروی حاکمان و امیران قرار می‌گیرید. هرگاه آن آلودگی که دانیال نبی (ع) از آن سخن گفته را دیدید آن آلودگی‌ در جایی شایسته نیست به وجود آمد، در این هنگام کسانی که یهودی هستند، بایستی به کوه‌ها پناه ببرند و کسی که روی پشت‌بام است به داخل خانه نمی‌رود و حتی چیزی از خانه برنمی‌دارد و کسی که در دشت است به پشت سر بازنمی‌گردد تا حتی لباسش را بردارد، وای بر زنان آبستن و شیرده در آن روزگار. اگر آن موقع کسی به شما گفت: "مسیح اینجاست" یا "او آنجاست" باور نکنید، زیرا مسیح‌های دروغین و پیامبران دروغین زیادی می‌آیند تا مردم را گمراه کنند و حتی برخی دست به کارهای عجیب و شگفت‌انگیز می‌زنند، آگاه باشید و دقت کنید، اکنون من همه‌چیز را پیشتر به شما می‌گویم"[۷].

اعتقاد به منجی و مصلح، تنها اختصاص به دین مسیحیت ندارد و به همین دلیل، "ویل دورانت" می‌گوید: عقیده مشترکی وجود دارد که باعث وحدت گروه‌های پراکنده مسیحیت در اقصی نقاط جهان گشته است و آن اینکه مسیح فرزند خداست و او بازمی‌گردد تا حکومتش را در زمین برپا کند و هرکه به او ایمان داشته باشد بهشت سرمدی نصیبش می‌گردد[۸]»[۹].
۲. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛
حجت الاسلام و المسلمین قنبر علی صمدی، در کتاب «آخرین منجی» در این‌باره گفته است:

«در کتب مقدس مسیحیان نیز بشارت‌های خوش‌بینانه‌ای در مورد آینده جهان وارد شده و از ظهور فاتحانه حضرت مسیح (ع) در آخرالزمان خبر داده شده است. به اعتقاد مسیحیان، حضرت عیسی (ع) دو ظهور دارد؛ یکی ظهور اول، یعنی بعثت ایشان و دوم، بازگشت مجدد برای نجات عالم و ایجاد یک عصر باشکوه در آخرالزمان؛ و چون مسیحیان بازگشت حضرت عیسی (ع) در پایان تاریخ را ظهور دوم ایشان می‌شمارند، خود را موظف به اقدامات لازم برای ظهور دوم "پسر انسان" می‌دانند.

بر اساس پیشگویی‌های کتب مقدس مسیحیان، ظهور دوم، با یک سلسله حوادث طبیعی ارضی، سماوی و سیاسی، اجتماعی همراه خواهد بود. در انجیل لوقا، وقوع ظهور دوم حضرت مسیح (ع) بعد از گرفتار شدن مردم به انواع بلاها و حیرت و سختی‌ها پیش‌بینی شده است: و در آفتاب و ماه و ستارگان علامات خواهد بود و بر زمین، تنگی و حیرت از برای امت‌ها روی خواهد نمود به سبب شوریدن دریا و امواجش و دل‌های مردم ضعف خواهد کرد از خوف و انتظار آن وقایعی که بر ربع مسکون ظاهر می‌شود؛ زیرا قوات آسمان متزلزل خواهد شد و آنگاه پسر انسان را خواهند دید که بر ابری سوار شده، با قوت و جلال عظیم می‌آید[۱۰].

انجیل لوقا در فراز دیگری، مسیحیان را به فعالیت‌های دین‌مدارانه و روشن نگه داشتن ارزش‌های دینی فرا می‌خواند تا زمینه برای ظهور دوم مسیح منجی فراهم گردد: کمرهای خود را بسته، چراغ‌های خود را افروخته بدارید، شما مانند کسانی باشید که انتظار آمدن آقای خود را می‌کشند... پس شما نیز مستعد باشید؛ زیرا در ساعتی که گمان نمی‌برید، پسر انسان می‌آید[۱۱].

برخی از مسیحیان معتقدند که پیش از ظهور دوم حضرت مسیح (ع) آخرین نبرد تاریخ که معروف به جنگ "هارمجدون"[۱۲] یا "آرماگدون" یعنی جنگ آخرالزمان است اتفاق خواهد افتاد و با بازگشت حضرت مسیح (ظهور دوم) این فجایع خاتمه می‌یابد»[۱۳].
۳. حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است:

«در اناجیل اربعه خبر آمدن پسر انسان و به مردم نیز دستور انتظار آمدن آن شخص داده شده است. در اینجا به بعضی از آن موارد اشاره می‌کنیم:

  1. در انجیل متی (باب ۲۴، آیات ۴۰ تا ۴۵) چنین می‌خوانیم: "همچنین ظهور پسر انسان نیز خواهد بود... لهذا شما نیز حاضر باشید، زیرا در ساعتی که گمان نبرید، پسر انسان می‌آید".
  2. و در انجیل مرقس (باب ۱۳، آیه ۲۷) چنین می‌خوانیم: "آنگاه پسر انسان را ببینید که با قوت و جلال عظیم بر ابرها می‌آید".
  3. در انجیل لوقا (باب ۱۳، آیات ۳۷ تا ۴۱) چنین می‌خوانیم: "و شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می‌کشد که چه وقت از عروسی بر می‌گردد تا هر وقت آید و در را بکوبد، بی‌درنگ برای او باز کنند. خوشا به حال آن غلامان که آقایشان چون آید، ایشان را بیدار یابد... پس شما نیز مستعد باشید، زیرا در ساعتی که گمان نمی‌برید پسر انسان می‌آید". همچنین در باب ۲۱، آیه ۲۸ چنین می‌خوانیم: "و آنگاه پسر انسان را خواهند دید که بر ابری سوار شده و با قوت و جلال عظیم می‌آید".
  4. در انجیل یوحنا (باب ۱۴، آیه ۳۰) چنین می‌خوانیم: "و الان قبل از قوع به شما گفتم تا وقتی که واقع گردد، ایمان آورید. بعد از این بسیار با شما نخواهم گفت، زیرا که رئیس این جهان می‌آید و در من چیزی ندارد".
با توجه به آیات فوق و آیات دیگری که متذکر نشدیم، معلوم می‌شود که از دیدگاه عهد جدید و قدیم نیز پسر انسان (که منظور مصلح کل است) خواهد آمد و شر و ظلم و ظالم از بین رفته و صالحان وارث زمین خواهند شد، گرچه یهود آن مصلح کل را از بنی‌ اسرائیل و نصاری از عیسویان و یا خود عیسی مسیح می‌دانند، ولی مهم آن است که در اصل مدعا با ما همراه هستند که بالاخره مصلح کلی خواهد آمد»[۱۴].
۴. آقای رضوانی؛
آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است:

«حضرت مسیح (ع) مبعوث شد تا مردم را بشارت دهد. کلمه "انجیل" از لغت یونانی گرفته شده و به معنای خبر خوش و بشارت به رهایی آمده است. این بشارت همان قیام ملکوت خداوند و یا به تعبیر دیگری می‌توان از آن به حکومت توحیدی در سطح کره زمین یاد نمود. در کتاب مقدس می‌خوانیم: "بر من واجب است تا تمام شهرها را به ملکوت خدا بشارت دهم و برای این امر فرستاده شده‌ام"[۱۵]. در انجیل متّی آمده است: "حضرت عیسی در جمیع شهرها و دهات سیر می‌کرد و در مجامع آنها مردم را تعلیم و به ملکوت بشارت می‌داد"[۱۶].

در کلمات حضرت مسیح کلمه "فرزند انسان" زیاد به چشم می‌خورد، در انجیل متّی آمده است: "به حق می‌گویم که از میان حاضرین در این مکان کسانی هستند که مرگ را نمی‌چشند تا اینکه فرزند انسان را مشاهده نموده که در ملکوتش می‌آید"[۱۷] و نیز می‌خوانیم: "همان گونه که برق از مشرق طلوع کرده و همه را روشن می‌کند آمدن فرزند انسان نیز این چنین است"[۱۸] و نیز می‌خوانیم: "به همین جهت آماده باشید، در ساعتی که انتظار آن را نمی‌کشید فرزند انسان خواهد آمد"[۱۹].

مقصود از فرزند انسان کیست؟ مسیحیان درصدد آن هستند که بر حضرت مسیح منطبق سازند، ولی از قرائن و شواهد موجود استفاده می‌شود که مقصود از فرزند انسان شخصی غیر از مسیح است که همان حضرت مهدی (ع) باشد:

  1. در انجیل یوحنا از حضرت مسیح می‌خوانیم: "من طالب مجد و عظمت خود نیستم در آنجا کسی است که آن را می‌طلبد و حکم می‌کند"[۲۰].
  2. از عباراتی که در انجیل متّی آمده به خوبی استفاده می‌شود که فرزند انسان در آن عبارات غیر از حضرت مسیح است که در آخر الزمان به جهت پیاده کردن ملکوت خداوند ظهور کرده و عیسی بن مریم او را متابعت و مشایعت خواهد نمود»[۲۱].
۵. آقای حکیمی؛
آقای محمد رضا حکیمی، در کتاب «خورشید مغرب» در این‌باره گفته است:

«در آیین مسیحیت، و کتاب‌های مقدس این آیین نیز، بشارت‌های بیشتر و روشن‌تری، درباره موعود آخر الزمان، رسیده است. و علت آن، یکی قرب زمان است، زیرا با ظهور حضرت مسیح (ع)، زمان در مقیاس کلی، به ظهور حضرت مهدی (ع) نزدیک‌تر شده است. علت دیگر، تحریف کمتری است که در این آثار پدید آمده است. و این نیز از جهتی به زمان مربوط می‌شود، زیرا از دوره نزول و صدور آثار مقدس یهود، زمان بسیار بیشتری می‌گذرد، تا دوره نزول و صدور آثار مقدس مسیحیت. این امر باعث شده است، تا دست تحریف و پوشیده‌داری، در این آثار، به اندازه آثار یهود فرصت کار نیابد، اگرچه علمای مسیحی نیز در این باره کوشش بسیار کردند، و در تأیید یا رد انجیل‌ها، به این مسائل نیز توجه داشتند، و "انجیل برنابا" را کمتر تأیید می‌کردند.

به‌هر حال، در آثار دینی مسیحیت نیز، این بشارت‌ها آمده است. در اینجا، به چند کتاب، که در آنها بشارت‌ها و اشارت‌هایی درباره ظهور آخر الزمان آمده است، اشاراتی می‌کنیم:

  1. انجیل متی.
  2. انجیل لوقا.
  3. انجیل مرقس.
  4. انجیل برنابا.
  5. مکاشفات یوحنا.
و به دلیل همین حضور در فرهنگ‌های گوناگون، و در عقاید و کتاب‌های امت‌ها و ملت‌هاست، که در یکی از زیارت‌های حضرت حجت بن الحسن (ع)، چنین آمده است:سلام بر مهدی، که امت‌ها از او سخن گفته‌اند، همو که همه اقوام و افکار را متحد می‌کند، و زیر یک پرچم گرد می‌آورد[۲۲]»[۲۳].
۶. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛
نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند:

«حضرت عیسی (ع) در سرزمینی متولد شد که به تازگی زیر سلطه رومیان قرار گرفته بود و در آن عصر، یهودیان به شکل نامطلوبی زیر یوغ بیگانگان قرار داشتند. نهضت‌های نافرجامی در گوشه و کنار فلسطین انجام شد؛ ولی بی‌رحمانه سرکوب شد. در چنین فضائی نهضت حضرت عیسی (ع) برای نجات یهود شکل گرفت و بازماندگان نهضت‌های پیشین جذب این آیین شدند؛ زیرا اندکی پیش از قیام عیسی مسیح (ع)، حضرت یحیی بن زکریا (ع) پیامبر پر آوازۀ بنی اسرائیل در میان یهود قیام کرد و به آنان بشارت داد که: "توبه کنید زیرا ملکوت آسمان نزدیک است".[۲۴] از دیدگاه بنی اسرائیل، ملکوت آسمان گونه‌ای از حکومت الهی بود که آرمان مقدس آنان به شمار می‌رفت و بسیاری از ایمان آوردندگان به حضرت مسیح (ع) یقین داشتن که وی به زودی پادشاه یک آرمان شهر خدایی خواهد شد؛ ولی وقتی دیدند که عیسی (ع) آرزوی آنان برای قیام یک مسیح پیروز را برآورده نکرد و در تشکیل حکومت آرمانی بنی اسرائیل ناکام ماند و در نهایت به صلیب کشیده شد گفتند این دلیل است بر اینکه او نه مسیحای موعود، بلکه یکی از مدعیان بی‌شمار مسیحایی در تاریخ یهود بوده است؛ ولی یاران او گفتند: اولاً او آمده بود تا قربانی گناهان بشر شود و ثانیاً به زودی برای واپسین داوری، رجعت خواهد کرد و این دو مسئله، زیربنای مسیحیت شد.

بنابراین مهم‌ترین باوری که در دین مسیحیت وجود دارد اعتقاد به رستاخیز و آرمان بازگشت عیسی در آخر الزمان است که زیربنای اندیشه مسیحی و تبلیغ مبلغان مسیحی بوده است. مسیحیان، کریسمس را جشن میلاد خداوند و نجات‌دهندۀ خود می‌دانند. سال مسیحی در فضایی آکنده از امید و انتظار و دعا برای بازگشت حضرت عیسی (ع) آغاز می‌شود. به آنان توصیه شده است که: "کمرهای خود را بسته، چراغ‌های خود را افروخته دارید و شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می‌کشند که چه وقت از عروسی مراجعت می‌کند، تا هر وقت که آید و در را بکوبد، بی‌درنگ برای او باز کنند"[۲۵]»[۲۶].

پرسش‌های وابسته

  1. منجی نزد مسیحیان کیست؟ (پرسش)
  2. منجی و نجات در دین مسیحیت به چه معناست؟ (پرسش)
  3. دیدگاه انجیل و مسیحیت درباره موعود چیست؟ (پرسش)
  4. ظهور منجی در انجیل در چه وقتی معین شده است؟ (پرسش)
  5. مقصود از مسیحیت صهیونیستی چیست؟ (پرسش)
  6. مقصود از مسیحیت سیاسی آمریکا چیست؟ (پرسش)
  7. اوصاف یاران منجی در انجیل چیست؟ (پرسش)
  8. آیا در انجیل به علائم ظهور منجی اشاره شده است؟ (پرسش)
  9. آیا علائم منجی در ادیان دیگر مانند هندیان و مسیحیان بیان شده است؟ (پرسش)
  10. آیا در دین مسیحیت به منجی و مصلح بشارت داده شده است؟ در چه کتاب‌هایی؟ (پرسش)
  11. مسیحاباوری در ادیان ابراهیمی به چه معناست و ماشیح چه فرقی با مسیحا دارد؟ آیا ماشیح زنده است و در غیبت به سر می‌برد؟ (پرسش)
  12. آیا مسیحیان موعودباورند یعنی معتقد به آمدن منجی در آخر الزمان هستند؟ نام منجی آنان چیست؟ آنان آمدن منجی را چگونه ترسیم می‌کنند؟ (پرسش)
  13. موعودباوری اسلامی و مسیحی چه وجوه اشتراک و چه اختلافاتی دارد؟ (پرسش)
  14. بازگشت عیسی مسیح در روایات اسلامی چگونه تفسیر می‌شود؟ (پرسش)
  15. کاتولیک‌های مسیحی درباره بازگشت عیسی چه نظری دارند؟ (پرسش)
  16. از نظر مسیحیان بازگشت و ظهور مسیح چه مراحلی دارد؟ آیا عیسی مسیح حکومت هم خواهد نمود؟ (پرسش)
  17. انجیل درباره منجی و ظهور او چه پیشگویی کرده است؟ (پرسش)
  18. چه نشانه‌هایی برای ظهور منجی در انجیل آمده است؟ (پرسش)
  19. نقاط اشتراک تورات و انجیل با منابع اسلامی درباره حوادث پیش از ظهور منجی و جهان پس از آن کدام‌اند؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

  1. متّی ۲: ۳؛ مرقس ۴: ۱؛ الوقا ۳: ۳.
  2. لوقا ۱۲: ۳۵ . ۳۶.
  3. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۱۳۸، ۱۳۹.
  4. انجیل یوحنا، ۵، ۲۵- ۲۸.
  5. لوقا، ح ۲۱، ص ۲۶.
  6. انجیل متی، اصحاج ۲۴، آیه ۲۹.
  7. انجیل مرقس، اصحاح ۱۳، آیه ۳.
  8. المسیح فی القرآن و التوراة و الانجیل، ص ۵۳۳.
  9. حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۲۵-۲۷.
  10. انجیل لوقا، باب ۲۱، بندهای ۲۸-۲۵.
  11. انجیل لوقا، باب ۱۲، بندهای ۴۱-۳۵.
  12. شایان ذکر است که در متون مقدس یهودیان، واژه "هارمجدون" یا "آرماگدون" فقط یک بار آمده (انجیل یوحنا، باب ۱۶، بند ۱۷) و محل وقوع این جنگ نیز، غرب رودخانه اردن، در دشت جزرال، میان جلیله و سامریه ذکر شده است. اما درباره این که در جنگ نهایی آرماگدون، چه کسانی با هم می‌جنگند، در متون مقدس چیزی بیان نشده است؛ ولی در ادبیات سیاسی مسیحیت معاصر، برخی، بر اساس مکاشفه یوحنای رسول، نبرد نهایی را همان "نبرد هسته‌ای" می‌دانند و برخی از افراطیون مسیحی تلاش می‌کنند آرماگدون یا نبرد نهایی خیر و شر را در دوران بعد از جنگ سرد و به نبرد دنیای غرب با جهان اسلام تفسیر کنند.
  13. صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۱۸ - ۲۰.
  14. طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص۱۸ -۱۹.
  15. کتاب مقدس، عهد جدید، ص۲۰۵، رقم۴۳.
  16. انجیل متّی، ۹/۶۲/۳۵.
  17. کتاب مقدس، عهد جدید، انجیل متّی، ص ۸۲-۸۴، رقم ۱۳-۲۸
  18. کتاب مقدس، عهد جدید، انجیل متّی، ص۱۰۴، رقم۲۷
  19. انجیل متّی، ص۱۰۴، رقم۲۷.
  20. انجیل یوحنّا، ص۳۱۷، رقم۵۰.
  21. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۱۱۴، ۱۱۵.
  22. «السَّلَامُ عَلَى مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم‏»
  23. حکیمی، محمد رضا، خورشید مغرب، ص ۵۷-۵۸.
  24. متّی ۲: ۳؛ مرقس ۴: ۱؛ لوقا ۳: ۳.
  25. لوقا ۱۲: ۳۵ – ۳۶.
  26. بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۱، ص ۶۵ - ۶۶.