اعتقاد به منجی

مقدمه

عقیده به منجی بزرگ، یک عقیده عمومی و مشترک است و اختصاص به یک قوم و ملّت و دین ندارد. ادیان و مذاهب گوناگون که در جهان حکومت می‌کنند، عموما ظهور او را خبر داده‌اند، اگرچه در اسم او اختلاف دارند. انتظار فرج و اعتقاد به موعود یک اشتیاق و میل باطنی است، اسلام و ادیان دیگر نیز با وعده ظهور منجی بزرگ این خواسته و شوق درونی را بی‌پاسخ نگذاشته و این خواسته نیز مانند دیگر خواسته‌ها در شرایط‍‌ گوناگون، کم و زیاد و شدّت و ضعف پیدا می‌کند. آشفتگی اوضاع و ناامنی حاصل از آن و فشار و تبعیض و ستم در جامعه، عقیده به ظهور منجی بزرگ را تشدید می‌نماید. آن‌چنان این شوق دیرینه و انتظار در لحظات فشار و اختناق، تبدیل به التهاب سوزان و نیاز شدید می‌شود، و خرمن اشتیاق توده‌ها را برای ظهور واپسین منجی و مهدی موعود شعله‌ور می‌سازد که افراد فرصت‌طلب، از پریشانی توده‌ها سوءاستفاده کرده و به دروغ ادعای مهدویت می‌نمایند. لذا در هرزمانی که فشارها و محرومیت‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و غیر آن بالا می‌رود، جاذبه و وسوسه رهبری نیز افراد بسیاری را به خود مشغول می‌دارد و چه‌بسا افرادی که جان خویش را بر سر این سودا می‌نهند.
البته این شرایط‍‌ ممکن است باعث بالا رفتن تب منجی‌پرستی در جامعه بشود و افرادی هم از این فرصت سوءاستفاده کرده، ادّعای مهدویت بنمایند، ولی این موضوع هرگز به اصالت این عقیده لطمه نمی‌زند. پس اصالت مسأله مهدی و جهانی بودن آن روشن می‌شود و معلوم می‌گردد که این عقیده اختصاص به مسلمانان ندارد، بلکه پیروان همه ادیان در انتظار چنین مصلح جهانی به سر می‌برند. این اعتقاد و اشتیاق در میان یهود و نصاری، آن‌چنان اصیل و ریشه‌دار است که در طول تاریخ این دو ملت، مدعیان شگفتی را پدید آورده است و افراد بسیاری خود را به دروغ، مسیح موعود معرفی کرده‌اند، چنان‌که قاموس کتاب مقدس درباره شماره مدعیان دروغین مسیح موعود می‌نویسد: ٢٤ نفر مسیحیان دروغگو در میان بنی اسرائیل ظاهر گشته که مشهور و معروف‌ترین آنها برکوکبه است که در اوائل قرن ثانی می‌زیست و آن دجال معروف ادعا می‌نمود که رأس و رئیس و پادشاه قوم یهود است... و در قرن دوازدهم حدود ده نفر مسیحیان دروغگو ظاهر گردیده، جمعی را به خود گروانیده. این مطلب اسباب فتنه و جنگ شده، جمع کثیری نیز در آن معرکه طعمه شمشیر گردیدند^[۱].
علامه طباطبایی می‌نویسد: بشر از روزی که روی زمین سکنی گزیده، پیوسته در آرزوی یک زندگی اجتماعی مقرون به سعادت می‌باشد و به امید رسیدن چنین روزی قدم برمی‌دارد و اگر این خواسته تحقّق خارجی نداشت، هرگز چنین آرزو و امیدی در نهاد وی نقش نمی‌بست؛ چنان‌چه اگر غذایی نبود، گرسنگی نبود، اگر آبی نبود، تشنگی تحقق نمی‌یافت و... از این‌روی، به حکم ضرورت، آینده جهان روزی را دربر خواهد داشت که آن روز جامعه بشری پر از عدل و داد شده و با صلح و صفا زندگی خواهند کرد و افراد انسانی غرق فضیلت و کمال می‌شوند. و البته استقرار چنین وضعی به دست خود انسان خواهد بود و رهبر چنین جامعه‌ای، منجی جهان بشری و به لسان روایات "مهدی" خواهد بود^[۲].
بنابراین، اعتقاد به مهدی تنها یک باور اسلامی نیست و رنگ خاص دینی ندارد، بلکه عنوانی است برای خواسته‌ها و آرزوهای همه انسان‌ها با کیش‌ها و مذاهب گوناگون^[۳].