حکمرانی سفیانی چقدر به طول میانجامد؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخها و دیدگاههای متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسشهای وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند..
«مجموعه اقدامات سفیانی از آغاز حرکت تا زمان کشته شدن او پانزده ماه به طول میانجامد که شش ماه آن برای تصرف سرزمینهای مورد نظر وی، صرف میشود. امام صادق (ع) در روایت معتبری فرمودهاند: " السُّفْيَانِيُّ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِي رَجَبٍ وَ مِنْ أَوَّلِ خُرُوجِهِ إِلَى آخِرِهِ خَمْسَةَ عَشَرَ شَهْراً سِتَّةُ أَشْهُرٍ يُقَاتِلُ فِيهَا "[۱].
در این مورد که او بر مناطق تحت تصرفش چند ماه حکم میراند، دو دسته روایت وجود دارد؛ برخی روایات زمان حکمرانی وی را نُه ماه معین کردهاند[۲]، از جمله امام صادق (ع) در ادامه روایت سابق فرمودهاند: " فَإِذَا مَلَكَ الْكُوَرَ الْخَمْسَ مَلَكَ تِسْعَةَ أَشْهُرٍ وَ لَمْ يَزِدْ عَلَيْهَا يَوْماً"[۳]. آن حضرت در روایت دیگری فرمودهاند: " إِذَا اسْتَوْلَى السُّفْيَانِيُّ عَلَى الْكُوَرِ الْخَمْسِ فَعُدُّوا لَهُ تِسْعَةَ أَشْهُرٍ "[۴]. روایت دیگری، زمان حکومت او را هشت ماه میداند. ابو منصور بجلی، در ضمن روایتی میگوید: از امام صادق (ع) پرسیدم: سفیانی نُه ماه بر سرزمینهای پنجگانه حکم میراند؟ حضرت فرمودند: " وَ لَكِنْ يَمْلِكُ ثَمَانِيَةَ أَشْهُرٍ لَا يَزِيدُ يَوْما"[۵].
از میان دو دسته روایات یاد شده، روایات دسته دوم از نظر سند ضعیف و اعتمادناپذیرند، اما در میان دسته اوّل حدیث معتبر نیز وجود دارد. از امام صادق (ع) در حدیث معتبر دیگری که شیخ طوسی آن را از کتاب فضل بن شاذانروایت کرده اینچنین نقل شده است: "إِنَّ السُّفْيَانِيَّ يَمْلِكُ بَعْدَ ظُهُورِهِ عَلَى الْكُوَرِ الْخَمْسِ حَمْلَ امْرَأَةٍ ثُمَّ قَالَ (ع) أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ حَمْلَ جَمَلٍ "[۶]. با این حال، درباره زمان حکمرانی سفیانی دو دسته روایت متعارض وجود دارد و درباره آن نمیتوان قاطعانه داوری کرد. علامه مجلسی در توجیه اختلافروایات یادشده، چند احتمال را ذکر میکند: نخست اینکه برخی از این روایات تقیهای باشد؛ زیرا در منابع اهل سنت نیز در اینباره روایاتی وجود دارد؛ دوم اینکه در اینباره احتمال بدا میرود، لذا احتمال تحقق هر یک از این مقادیر میرود؛ سوم اینکه این روایات ناظر به مدت اسقرار دولتسفیانی باشد که به حسب اعتبارات مختلف برای آن میتوان زمانهای متفاوتی را برشمرد[۷]. آنچه گذشت، بخشی از ابعاد ماجرای سفیانی و حوادث مربوط به آن بود. بیگمان، هنوز ابعاد دیگری از این رخداد وجود دارد که برای ما ناشناخته مانده است و با کنکاش و تأمل در روایاتاهل بیت (ع) میتوان آنها را به دست آورد»[۸].
↑سفیانی از حتمیات است... از ابتدای حرکت او تا آخر کارش، پانزده ماه به طول میانجامد. شش ماه آن را به جنگ و نبرد میگذراند؛ الغیبة للنعمانی، ص۳۱۰، باب ۱۸، ح۱. (درباره اعتبار این حدیث، نک: تأملی در نشانههای حتمی ظهور ص۳۰)
↑چون سرزمینهای پنجگانه را به تصرف خود درآورد، نه ماه و نه یک روز بیشتر، بر آنها حکم میراند.
↑چون سفیانی به مناطق پنجگانه، سیطره یافت، برایش نه ماه بشمارید؛ الغیبة للنعمانی، ص۳۱۶، باب ۱۸، ح۱۳.
↑خیر. او هشت ماه و نه یک روز بیشتر، حکم میراند؛ کمال الدین، ص۶۵۱، باب ۵۷، ح۱۱. سند این روایت به این صورت است: «حدثنا أبی و محمد بن الحسن قالا: حدثنا محمد بن ابی القاسم ماجیلویه، عن محمد بن علی الکوفی، قال: حدثنا الحسین بن سفیان، عن قتیبه بن محمد، عن عبدالله بن أبیمنصور البجلی، قال: سألت اباعبدالله (ع)...» این روایت به دلیل وجود محمد بن علی کوفی ضعیف است. (نک: اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۲۳)
↑سفیانی پس از سیطره بر سرزمینهای پنجگانه به اندازه بارداری زن (نه ماه) حکم میراند. سپس فرمودند: از خداوند استغفار میکنم بلکه به اندازه بارداری شتر (یک سال) حکم میراند؛ الغیبة للطوسی، ص۴۴۹، ح۴۵۲. سند این روایت به این صورت است: «ابن أبی عمیر عن عمر بن اذینه، عن محمد بن مسلم، قال: سمعت اباعبدالله (ع) یقول: ...» درباره وثاقت ابن ابی عمیر، نک: الفهرست، ص۴۰۴؛ درباره وثاقت عمرب اذینه، نک: رجال النجاشی، ص۲۸۳؛ درباره وثاقت محمد بن مسلم، نک: همان، ص۳۲۳. درباره اعتبار طریق شیخ طوسی به کتاب فضل بن شاذان پیش از این سخن گفته شد.
↑نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص ۳۰۶؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص ۴۶۳؛ برای آگاهی بیشتر ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الکبری، (مترجم: سید حسین افتخارزاده)، ص ۶۵۰.