|
|
| (۵۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{خرد}} | | {{مدخل مرتبط |
| {{امامت}}
| | | موضوع مرتبط = عراق |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| | | عنوان مدخل = |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[امام علی]]{{ع}} است. "'''امام علی'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| | | مداخل مرتبط = [[نجف در معارف و سیره علوی]] - [[نجف در معارف مهدویت]] - [[نجف در تاریخ اسلامی]] |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| | | پرسش مرتبط = |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امام علی در قرآن]] | [[امام علی در حدیث]] | [[امام علی در کلام اسلامی]] | [[امام علی در تاریخ اسلامی]]</div>
| | }} |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام علی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
|
| |
|
| | '''نجف''' از شهرهای تاریخی و مذهبی [[عراق]] است که قدمتی طولانی داشته و قبر مطهر [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در آنجا قرار دارد. نجف به واسطه قرار گرفتن در کنار شهر کوفه، شهری که خانه و محل [[حکومت]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} در آن خواهد بود، شهری قابل توجه در [[آخرالزمان]] و دوران پس از ظهور. [[شیخ طوسی]] که از علمای برجسته [[شیعه]] بود، در قرن پنجم [[حوزه علمیه]] [[نجف اشرف]] را تأسیس کرد و در طول هزار سال، هزاران عالم [[شیعی]] در این حوزه پرورش یافتند و [[مراجع تقلید]]، در این حوزه به تربیت شاگردان بسیار پرداختند. قبر علمای بسیاری در این [[شهر]] است. |
|
| |
|
| == شناسنامه نجف== | | == مقدمه == |
| *در کناره کوفه، در قدیم دریایی بوده که خشکیده است. بر کرانه آن دریا، سرزمین بلندی بوده که می‌گویند در طوفان نوح، کشتی نوح بر آن منطقه استقرار یافته است. آن سرزمین بلند را که آب آن را فرا نمی‌گرفت و به کوفه وصل بود، نجف می‌گفته‌اند. نجف، در کنار آن سراشیبی ژرف، واقع بوده که قبلًا دریا بوده و بعداً خشک شده است و باغاتی را پدید آورده است. به این منطقه، در زبان روایات و فرهنگ [[اهل بیت]]{{عم}}، نجف، غَریّ، مشهد و ظهرالکوفه گفته شده است. طبق روایات، نجف مهبط اولیای خدا و خانه هجرت انبیا و محلّ قرار کشتی نوح بوده، و اولاد نوح از اینجا پراکنده شده‌اند و ابراهیم خلیل در این سرزمین زیسته است. [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} نگاهی به آن وادی مرتفع پشت کوفه (ظهرالکوفه) افکند و فرمود: "چقدر منظره‌ات زیبا و ژرفای درونت پاکیزه و معطّر است، خدایا قبر مرا در این زمین قرار بده"<ref>بحار الأنوار، چاپ بیروت، جلد ۹۷، ص ۲۳۷.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴</ref>.
| | نجف از شهرهای مذهبی [[عراق]] است که قبر مطهر [[امام علی|امیرالمؤمنین علی]] {{ع}} در آنجا قرار داشته و با [[کربلا]] حدود ۷۵ کیلومتر فاصله دارد. [[علی]] {{ع}} که در [[کوفه]] [[زندگی]] میکرد، پس از شهادتش در سال ۴۰ هجری در محل فعلی در نجف به خاک سپرده شد. مدفن او که از کوفه فاصله زیادی داشت، تا سال‌ها مخفی بود. از زمان [[هارون الرشید]] به بعد، از خفا در آمد. سال‌ها بعد بقعه‌ای بر روی [[قبر]] علی {{ع}} ساخته شد و به تدریج به شهری تبدیل گشت که از همه سوی به زیارتش میرفتند. [[شیخ طوسی]] که از علمای برجسته [[شیعه]] بود، در قرن پنجم [[حوزه علمیه]] [[نجف اشرف]] را تأسیس کرد و در طول هزار سال، هزاران عالم [[شیعی]] در این حوزه پرورش یافتند و [[مراجع تقلید]]، در این حوزه به تربیت شاگردان بسیار پرداختند. قبر علمای بسیاری در این [[شهر]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۲۳۱.</ref>. |
| *نخستین شهید محراب و کشته عدالت، [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} در ۲۱رمضان سال ۴۰ هجری، در پی ضربت ناجوانمردانه ابن ملجم به شهادت رسید. نسبت به محلّ دفن، خود آن [[امام]] شهید، دستور لازم را داده بود. فرزندان [[امام علی|علی]]{{ع}} آن حضرت را شبانه تشییع کردند و در بقعه و مرقد پاکش در نجف، به خاک سپردند. جایی که کیلومترها بیرون از شهر کوفه بود. علت دفن [[امام]] در نجف، برای آن بود که قبرش مخفی باشد. حضرت، دشمنان بسیاری داشت. بستگانِ کسانی که در میدان‌های جنگ- چه در زمان و در رکاب پیامبر و چه در زمان خلافت خودِ آن حضرت- به تیغ ذوالفقارش به هلاکت رسیده بودند، نسبت به او کینه داشتند. باند تبهکار بنی امیه، منافقان کافردل، خوارج نهروان و بازماندگان آنان، دشمنی آن حضرت را به صورت شدیدی در دل داشتند و بیم آن می‌رفت که عداوت خود راحتی نسبت به قبر مطهرش هم نشان بدهند. بنابر روایات، خوف آن بو د که خوارج و دیگران، قبر آن حضرت را نبش کنند<ref> بحار الانوار، ج ۹۷، ص ۲۳۹.</ref>. چاره‌ای نبود جز اینکه برای ردّ گم کردن، به شیوه ای عمل کنند که کینه ورزان و دشمنان نتوانند اهانت و جسارتی کنند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴</ref>.
| |
| *... اولاد [[امام علی|علی]]{{ع}} پس از شهادتش تصمیم بر پنهان نگهداشتن قبرش گرفتند، از ترس اینکه مبادا بنی امیه نسبت به قبر حادثه‌ای پیش آورند. از این رو محلّ قبر را برای مردم مبهم ساختند و مردم را به وهم انداختند. به این صورت که در شب دفن، تابوتی را با ریسمان به شتری بستند. در حالی که از تابوت، بوی کافور به مشام می‌رسید، آن را در تاریکی شب همراه جمعی از افراد موثّق، از کوفه بیرون بردند، تا چنین وانمود کنند که به مدینه می‌برند تا در کنار [[فاطمه زهرا|فاطمه]]{{س}} به خاک بسپارند. استری دیگر را همراه با جنازه‌ای پوشانده بیرون بردند و وانمود کردند که می‌خواهند در "حیره" دفن کنند. در مسجد، در "دارالأماره"، در منزل یکی از اصحاب، در "کناسه" و در "ثویه" چند قبر کندند و به این صورت، مردم نسبت به موضع دقیق دفن آن حضرت در ابهام ماندند و محلّ واقعی دفن را جز فرزندان آن حضرت و اصحاب خاص کسی نمی‌دانست. آنان حضرت را هنگام سحر ۲۱رمضان در نجف (در موضع فعلی مرقد مطهر) به توصیه خود [[امام]]، دفن کردند در حالی که مردم با دیدن تابوت و جنازه و برنامه‌های شب، در حیرت و ابهام بودند که [[امام علی|علی]]{{ع}} در کجا دفن شد ...<ref>معجم القبور، سید محمدمهدی الموسوی الاصفهانی، ج۱، ص۳۶۷.</ref>. این تدبیر و دوراندیشی، بسیار به جا بود و گذشت زمان هم صحت آن را نشان داد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴</ref>.
| |
| *در دوران خفقانباری که شیعیان خالص و افراد مطمئن از محلّ دفن حضرت مطّلع بوده و به [[زیارت]] آن میرفتند، حساسیّت و حسد مخالفان را بر می‌انگیخت. در زمان منصور دوانقی، زوّار قبر مطهر خصوصاً از کوفه زیادتر شد و داود ابن عباس- والی کوفه- بر آن مطّلع شد و خواست قبر مطهر را از اساس بردارد یا حقیقت امر را درباره قبرِ مبارک به دست آورد و کرامتی که در موقع کندن اطراف قبر مبارک ظاهر گشت و خبر به داود رسید و امر به توقّف کارگران کرد و صندوق و سایه بانی بر بالای قبر مطهر بنا نمود که موقع تشرّف هارون بر کنار قبر مبارک موجود بوده است و هارون قبه ای بر بالای قبرِ مبارک امر به ساختن آن کرد ...<ref>تحقیق درباره اولین اربعین، سید محمد علی قاضی طباطبایی، ص ۲۲۷به نقل از: فرحهالغری سید بن طاووس.</ref>. آنچه که به هارون الرشید نسبت داده می‌شود ساختن بقعه است. لابد آن هم به خاطر جلب نظر و دوستی علویون نه به خاطر عقیده به [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}}. قبر شریف [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} تا زمان هارون الرشید از بیگانگان پنهان بود. در سال ۱۵۵ هجری نخستین بقعه آن حضرت را هارون بنا نمود و صندوقی از سنگ سفید با ضریحی روی قبر قرار داد. پس از آن محمد بن زید، داعی صغیر ملک طبرستان از احفاد زید بن امام حسن{{ع}} در سال ۲۸۷ به بنای قبّه و صحن و هفتاد طاق پرداخت<ref>تاریخچه و احکام مساجد و مشاهد، حسن مظفّری، ص ۲۶.</ref>. هدف بیان این نکته بود که پنهان ماندن مدفن آن امام مظلوم، ریشه‌های سیاسی داشته و به خاطر مصونیت از بروز عداوت امویان بوده است. به فرموده [[امام صادق]]{{ع}} حضرت [[امام علی|امیر]]{{ع}}، به پسرش [[امام حسن|امام مجتبی]]{{ع}} دستور داده بود که برای وی چهار قبر در چهار مکان حفر کنند، یکی در مسجد، یکی در رحبه، یکی در غری و دیگری در خانه جعده بن هیبره، و هدف حضرت این بود که هیچکس از دشمنانش، از موضع قبر او، آگاه نشوند<ref>بحار الانوار چاپ بیروت، ج ۹۷، ص ۲۵۰.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴</ref>.
| |
| *مخفی بودن جای قبر آن حضرت، بسیاری از حقایق را روشن میکند. علامه مجلسی بعد از نقل این احادیث و روایات متعدد دیگر، می‌گوید: "علت پنهان بودن قبرش، ترس از خوارج و منافقین بوده است و کسی جز خواص [[شیعه]]، از جای مخفیِ آن اطلاع نداشت. تا اینکه در زمانِ سفّاح- خلیفه عباسی- [[امام صادق]]{{ع}} به حیره برآمد و موضع قبر را نمایاند و از آن پس تاکنون [[شیعه]] قبر [[امام]] را در همان موضع [[زیارت]] می کند"<ref> بحارالانوار، جلد ۴۲، ص ۳۳۸.</ref> محلّ قبر، از چشم و آگاهی دشمنان و افراد غیر مطمئن پنهان بود. ... ولی اولاد [[امام علی|علی]]{{ع}} جای آن را می‌دانستند. [[امام سجاد]]{{ع}} به طور مخفیانه آن را [[زیارت]] میکرد. همچنین [[امام باقر]]{{ع}} در عهد بنی مروان از آن خبر داشت و گاهی به [[زیارت]] می‌رفت، چون حکومت به عباسیان رسید و [[امام صادق]]{{ع}} را چندین بار به عراق، جلب و احضار کردند، در مسیر عراق، [[امام]] به یاران مخصوص و برگزیده خویش، موضع قبر شریف [[امام علی|علی بن ابی طالب]]{{ع}} را نشان می‌داد و در هر بار جمعی به همراه او مرقد [[امام]] را [[زیارت]] می کردند. بر روی قبر، دکّه ای بود که در اثر جریان سیل، ویران شده بود و صفوان جمّال به امر [[امام صادق]]{{ع}} آن را بازسازی کرد. [[شیعه]] از آن پس با راهنمایی‌های [[امام صادق]]{{ع}}، جای قبر را می‌دانستند و به [[زیارت]] میرفتند تا اینکه در زمانِ خلافت هارون الرشید، مسأله کاملًا روشن گشت و قبه ای بر آن افراشته شد ...<ref>تاریخ الشیعه، محمدحسین المظفّری، ص ۹۴.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴</ref>.
| |
| *در دوره‌های بعد، به تدریج استقبال مردم از [[زیارت]] مزار [[امام علی]]{{ع}} رو به افزایش می‌رود و طبق روایتی از قول [[زائر]] قبر [[امام]] در سال ۲۶۰ قبر [[امام علی|علی]]{{ع}} به صورتی بوده که سنگ‌های سیاهی دورش چیده شده بود و غیر از همان سنگچینی، بنا و بارگاهی نداشته است<ref>بحار الأنوار، ج ۴۲، ص ۳۱۵.</ref>. بعد از آشکار شدن قبر [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} در نجف، آبادانی و عمارت‌ها در اطراف مرقد مقدس از سال ۱۷۰ شروع شد و علویّون به خصوص شیعیان، آنجا ساکن شدند و با گذشت زمان آبادتر و پرجمعیت تر شد و یک قرن نگذشته بود که در نجف، غیر از شیعیان بیش از ۱۹۰۰نفر از سادات علوی می‌زیستند و به تدریج رونق بیشتری یافت و در قرن هفتم و هشتم، در عصر حکومت‌های شیعی جلایری و ایلخوانی در عراق، رونق درخشانی یافت و با صرف مبالغ هنگفت، در آنجا مدرسه‌ها، مساجد، تکیه‌ها و ... احداث شد ...<ref>ماضی النجف و حاضرها، شیخ جعفر آل محبوبه نجفی، ج۱، ص۱۸.</ref> رفت و آمد مردم بر سر مزاری که به عنوان مرقد [[امام علی|علی بن ابی طالب]]{{ع}} شهرت یافته بود، بر عده ای از حسودان تنگ نظر دشوار آمد و به بهانه‌های مختلف می‌خواستند باعث تفرّق مردم از تجمع بر این کعبه [[ولایت]] شوند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴</ref>.
| |
| *مرحوم علامه مجلسی داستان مفصلی نقل میکند از کسانی که در سال ۲۷۳هجری، با تصور اینکه موضع قبر [[امام علی|علی]]{{ع}} دورغ است و مدفن امام در آنجا نیست و این شهرت، باعث فتنه و گمراهی مردم می‌شود، تصمیم بر نبش قبر می‌گیرند. ولی وقتی عمله‌ها دست به کار حفّاری و نبش قبر می‌شوند حوادث شگفتی بروز می کند که آنان را مبهوت ساخته و از ادامه عمل منصرف میکند<ref>بحار الأنوار، ج ۴۲، ص ۳۱۲.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴</ref>.
| |
| *با گذشت زمان، نجف، به شهری آباد تبدیل می‌شود که عاشقان [[حق]] و شیفتگان [[اهل بیت]]{{عم}} به آنجا روی می‌آورند. عالم بزرگ شیعی، شیخ طوسی در قرن پنجم، حوزه علمیه نجف، این کوثر پربرکت را تأسیس میکند و نجف، چشمه‌ای جوشان و زمزمی پرخیر می‌گردد که مکتب مولا [[امام علی|علی]]{{ع}} را احیا می کند. با آنکه نجف، آب و هوای مساعدی ندارد و برای زندگی مساعد نیست، ولی جاذبه نجف، از آب حیات و هوای معنویت آن است، نه آب و هوای طبیعی اش. همچنان که قم هم، این شهر کویری و شورآباد کم آب و سوزان و تشنه، خود، کوثر [[ولایت]] است که تشنگان معنویت و عرفان را از هر سو به طرف خود می‌کشد و بانوی بزرگوار، حضرت معصومه{{س}} است که قم را آباد کرده است. آری ... نجف مهد علم و کانون معارف [[اهل بیت]]{{عم}} گشت و خاستگاه خورشید دین، از حوزه هزار سالهای که شیخ طوسی سنگ بنایش را نهاد. هزاران عالم شیعی در این حوزه پرورش یافتند و افقها را روشن ساختند. قبر بسیاری از علمای اسلام هم در همین نجف است، فرزانگانی همچون: شیخ طوسی، علامه حلّی، مقدّس اردبیلی، بحر العلوم، نراقی، صاحب جواهر، شیخ مرتضی انصاری، میرزای شیرازی، محقق ثانی، میرداماد، استرآبادی، شیخ جعفر شوشتری، محمد کاظم خراسانی، محمد کاظم یزدی، میرزا حسین نوری<ref>منتخب التواریخ، ص۱۷۳.</ref> ، علّامه امینی، آیۀ الله حکیم، حاج آقا مصطفی خمینی و ده‌ها چهره برجسته و معروف دیگر ...<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴</ref>.
| |
| ==نجف در موعودنامه==
| |
| *شهر مقدس عراق که مرقد [[امیر المؤمنین]] {{ع}} در آنجا است. دانشمندان از نجف به ظهر کوفه (پشت کوفه) تعبیر کرده‌اند<ref>چشم‌اندازی به حکومت مهدی {{ع}}، نجم الدین طبسی، ص ۱۸۳.</ref>. در [[روایات]] بسیاری نیز تعبیر به "ظهر کوفه" شده است که از جمله آنها این است که [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "هنگامی که [[حضرت قائم]] {{ع}} قیام کند، در ظهر [[کوفه]]، مسجدی خواهد ساخت که هزار در خواهد داشت"<ref>غیبة طوسی، ص ۲۹۵؛ ارشاد مفید، ص ۳۶۲؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۰.</ref>. در روایتی دیگر آمده است که: حضرت وقتی ظهور میکند، سنگ موسی را همراه خود دارد. آن را در نجف نصب میکند و از آنجا دو نهر از آب و شیر جاری می‌گردد<ref>نجم الثاقب، باب سوم.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۲۹.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==نجف در فرهنگنامه آخرالزمان==
| | به این منطقه، در زبان [[روایات]] و [[فرهنگ]] [[اهل بیت]] {{عم}}، نجف، غَریّ، [[مشهد]] و ظهرالکوفه گفته شده است. طبق [[روایات]]، نجف مهبط [[اولیای خدا]] و [[خانه]] [[هجرت]] [[انبیا]] و محلّ قرار [[کشتی نوح]] بوده، و [[اولاد]] [[نوح]] از اینجا پراکنده شده‌اند و [[ابراهیم خلیل]] در این سرزمین زیسته است. [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} نگاهی به آن وادی مرتفع پشت کوفه (ظهرالکوفه) افکند و فرمود: "چقدر منظره‌ات [[زیبا]] و ژرفای درونت [[پاکیزه]] و معطّر است، خدایا قبر مرا در این [[زمین]] قرار بده"<ref>بحارالأنوار، چاپ بیروت، جلد ۹۷، ص ۲۳۷.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴.</ref> |
| *شهری است در [[عراق]] کنونی که [[مرقد مطهر]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در آن واقع است. امروزه نجف شهری بزرگ است و در کنار [[شهر]] [[کوفه]] قرار دارد، ولی در زمان [[ائمه]]{{ع}} منطقه‌ای بوده که در حومه [[شهر]] بزرگ [[کوفه]] آن روز قرار داشته است. معمولاً منطقه نجف را در [[روایات]] به "[[ظهر کوفه]]" یعنی منطقه‌ای که پش [[کوفه]] قرار دارد، یاد نموده‌اند. نجف به واسطه قرار گرفتن در کنار [[شهر]] [[کوفه]]، شهری که خانه و محل [[حکومت]] [[حضرت]] در آن خواهد بود، شهری قابل توجه در [[آخرالزمان]] و [[دوران پس از ظهور]] [[حضرت]] خواهد بود. در روایتی [[امام باقر]]{{ع}} میفرماید: [[حضرت قائم]]{{ع}} [[پس از ظهور]] در [[مکه]] از آنجا به سوی نجف ـ که منطقه ای از [[کوفه]] است ـ حرکت میکند در حالی که پنج هزار [[ملائکه]] و [[جبرئیل]] از راست و [[میکائیل]] از چپ و [[مؤمنین]] از پیش روی او را [[همراهی]] می‌‌کنند و آن [[حضرت]] لشکریانش را از آنجا به اطراف و اکناف عالم گسیل می‌‌دارد<ref>وافی: ج ۳، ص ۱۱۲.</ref>.
| |
| *[[امام حسن عسکری]] درباره [[حضرت مهدی]]{{ع}} فرمود: گویا می‌‌بینم که [[مهدی]]{{ع}} در نجف است و پرچم‌های سفیدی بر فراز سر او در اهتزاز است<ref>موعود نامه: ص ۱۹۴.</ref><ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]] صفحه ۶۳۰.</ref>.
| |
|
| |
|
| | == پیشینه [[تاریخ]] نجف == |
| | [[تکوین]] و گسترش و پیشینه [[تاریخی]] [[نجف اشرف]] را بر اساس داده‌های تاریخی و جغرافیایی، می‌توان به دو مرحله اصلی پیش از [[اسلام]] و پس از آن تقسیم کرد: |
|
| |
|
| | === موقعیت نجف پیش از اسلام === |
| | جدیدترین یافته‌های تاریخی در [[عراق]] نشان می‌دهد منطقه و اقلیمی که نجف اشرف در آن قرار دارد، به دوره دیرینه‌سنگی، نخستین قسمت از عصر [[حجر]] و قدیمی‌ترین دوره تکامل انسان و طولانی‌ترین مرحله تاریخ نوع [[بشر]] بازمی‌گردد که تقریباً مقارن با دوران زمین‌شناختی پلیستوسن است. این دوره از حدود یک میلیون سال پیش آغاز شده است<ref>النجف الاشرف اسهامات، ص۲۳۰.</ref>؛ اما تاریخ تکوین [[شهر]] نجف در مقام یک منطقه مسکونی به روشنی معلوم نیست و در منابع و مآخذ هم کمتر مطلبی در این باره یافت می‌شود<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ص۲۲؛ حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۱، ص۴۸۳ – ۴۸۴؛ آل محبوبه، جعفر، ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۱۳.</ref>. |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته ==
| | در اطراف [[نجف اشرف]]، بقایای آثار [[تاریخی]] و باستانی زیادی وجود دارد که به [[زمان]] اسکندر مقدونی و حتی به [[روزگار]] [[بخت النصر]] بازمی‌گردد، مانند عریسات و ضیزن آباد که اکنون به طعیریزات معروف است و گویا [[زندان]] [[اسیران]] و سربازان و سپاهیان بوده است و تاریخِ برخی از این آثار به ۳۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ذیل کلمه (طیر ناباذ)؛ مجله لغة العرب، ج۲، ص۳۲۱ – ۳۲۶.</ref> و اینها نشان می‌دهد که در آن روزگاران منطقه نجف مسکونی بوده است؛ به ویژه که گورستان «طارات» در نزدیکی‌های نجف، این مطلب را [[تأیید]] میکند. |
| {{پرسش‌های وابسته}}
| |
| {{ستون-شروع|7}}
| |
| * [[آرماگدون]]
| |
| * [[بحران معنویت]]
| |
| * [[پارکلیت]]
| |
| * [[جیش الغضب]]
| |
| * [[حکومت امام زمان]] {{ع}}
| |
| * [[خروج جنبنده‌ای از زمین]]
| |
| * [[خروج سفیانی]]
| |
| * [[خروج منبعث سوم]]
| |
| * [[رجعت]]
| |
| * [[رویارویی امام مهدی]] {{ع}} با جاهلان
| |
| * [[سوشیانس]]
| |
| * [[سوشینت]]
| |
| * [[صلح و آرامش پایدار|صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان]]
| |
| * [[ظهور امام مهدی]] {{ع}}
| |
| * [[ظهور دجال]]
| |
| * [[ظهور منجی|ظهور منجی بزرگ بشر]]
| |
| * [[فارقلیط]]
| |
| * [[ماشیح]]
| |
| * [[موعودباوری]]
| |
| * [[میتریا]]
| |
| * [[ندای آسمانی]]
| |
| * [[نزول عیسی]] {{ع}}
| |
| * [[نشانه‌های آخر الزمان|نشانه‌ها و رخدادهای مهم آخر الزمان]]
| |
| * [[نشانه‌های ظهور]]
| |
| * [[وقوع اختلاف‌ها و درگیری‌های بسیار]]
| |
| * [[وقوع مصائب]]
| |
| * [[هجوم یأجوج و مأجوج]]
| |
| * [[هوشیدر]]
| |
| * [[هوشیدرماه]]
| |
| *[[ابدال]]
| |
| *[[ابر رام]]
| |
| *[[ابر سخت]]
| |
| *[[ابراهیم بن ادریس]]
| |
| *[[ابراهیم بن محمد تبریزی]]
| |
| *[[ابراهیم بن محمد همدانی]]
| |
| *[[ابراهیم بن مهزیار اهوازی]]
| |
| *[[ابروهای حضرت]]
| |
| *[[ابقع]]
| |
| *[[ابن ابی العزاقر]]
| |
| *[[ابن ابی زینب]]
| |
| *[[ابن الحسین]]
| |
| *[[ابن انباری]]
| |
| *[[ابن بابویه]]
| |
| *[[ابن جنید]]
| |
| *[[ابن حسام]]
| |
| *[[ابن حوشب]]
| |
| *[[ابن خلدون]]
| |
| *[[ابن شاذان]]
| |
| *[[ابن متیل]]
| |
| *[[ابن مغازلی]]
| |
| *[[ابن یمین]]
| |
| *[[ابو ابراهیم]]
| |
| *[[ابو اسحاق ابو عبیده ثقفی]]
| |
| *[[ابو الادیان]]
| |
| *[[ابو الحسن]]
| |
| *[[ابو الدنیا]]
| |
| *[[ابو العنبس]]
| |
| *[[ابو القاسم حسن بن احمد]]
| |
| *[[ابو القاسم]]
| |
| *[[ابو بکر بغدادی]]
| |
| *[[ابو جعفر]]
| |
| *[[ابو حامد عمران بن مفلس]]
| |
| *[[ابو دجانه انصاری]]
| |
| *[[ابو دلف کاتب]]
| |
| *[[ابو سهل نوبختی]]
| |
| *[[ابو صالح]]
| |
| *[[ابو عبد الله بزوفری]]
| |
| *[[ابو عبد الله]]
| |
| *[[ابو علی حجدر]]
| |
| *[[ابو غالب]]
| |
| *[[ابو محمد حسین بن ابراهیم]]
| |
| *[[ابو محمد]]
| |
| *[[ابو هاشم جعفری]]
| |
| *[[اثبات الوصیه]]
| |
| *[[اثبات امامت حضرت]]
| |
| *[[اثبات وجود مهدی]]
| |
| *[[اثنی عشری]]
| |
| *[[احبشیه]]
| |
| *[[احجار الزیت]]
| |
| *[[احسان]]
| |
| *[[احکام جدید]]
| |
| *[[احمد الکاتب]]
| |
| *[[احمد امین مصری]]
| |
| *[[احمد بن ابراهیم]]
| |
| *[[احمد بن اسحاق اشعری]]
| |
| *[[احمد بن عبد الله هاشمی]]
| |
| *[[احمد بن محمد زجورجی]]
| |
| *[[احمد بن هلال]]
| |
| *[[احمد]]
| |
| *[[احمدیه]]
| |
| *[[احیای سنت محمدی]]
| |
| *[[اخباریه]]
| |
| *[[اخلاق حضرت]]
| |
| *[[اخنس]]
| |
| *[[اخیار]]
| |
| *[[ادعای ارتباط با حضرت]]
| |
| *[[ادعای مهدویت]]
| |
| *[[ادعای نیابت]]
| |
| *[[ادعیه امام زمان]]
| |
| *[[اذاعه]]
| |
| *[[اذن سامعه]]
| |
| *[[اربعینیات درباره حضرت]]
| |
| *[[ارتباط با حضرت]]
| |
| *[[ارشاد]]
| |
| *[[ارمینیه]]
| |
| *[[ارنون]]
| |
| *[[ازد]]
| |
| *[[ازدواج حضرت]]
| |
| *[[اسامی حضرت در کتب ادیان]]
| |
| *[[اسب حضرت]]
| |
| *[[استخاره امام زمان]]
| |
| *[[استخلاف]]
| |
| *[[استضعاف]]
| |
| *[[استغاثه به حضرت مهدی]]
| |
| *[[استکبار جهانی و مهدی‌باوری]]
| |
| *[[اسحاق احمر]]
| |
| *[[اسحاق بن اسماعیل]]
| |
| *[[اسحاق بن یعقوب]]
| |
| *[[اسدی]]
| |
| *[[اسراء]]
| |
| *[[اسرافیل]]
| |
| *[[اسکافی]]
| |
| *[[اسم اصلی حضرت]]
| |
| *[[اسم حضرت]]
| |
| *[[اسماعیل بن جعفر الصادق]]
| |
| *[[اسماعیل بن صادق]]
| |
| *[[اسماعیل بن علی]]
| |
| *[[اسماعیل بن موسی بن جعفر]]
| |
| *[[اسماعیلیه]]
| |
| *[[اشتراط الساعه]]
| |
| *[[اشعیا]]
| |
| *[[اصحاب حضرت]]
| |
| *[[اصحاب طالوت]]
| |
| *[[اصحاب کهف]]
| |
| *[[اصل]]
| |
| *[[اصهب]]
| |
| *[[اعاجم]]
| |
| *[[اعتقاد به منجی]]
| |
| *[[اعتقاد به مهدی]]
| |
| *[[اعلام الوری]]
| |
| *[[اعلام ظهور]]
| |
| *[[اعیان الشیعه]]
| |
| *[[افضل الاعمال]]
| |
| *[[افیق]]
| |
| *[[اقامتگاه حضرت]]
| |
| *[[اقتصاد در عصر ظهور]]
| |
| *[[اقلیت‌ها در حکومت حضرت]]
| |
| *[[البیعه لله]]
| |
| *[[الر]]
| |
| *[[الغیبه]]
| |
| *[[الفصول العشره فی الغیبه]]
| |
| *[[المهدی]]
| |
| *[[الواح موسی]]
| |
| *[[الیاس]]
| |
| *[[ام ایمن]]
| |
| *[[ام خالد]]
| |
| *[[ام محمد]]
| |
| *[[امام زمان]]
| |
| * [[امام مهدی]] {{ع}}
| |
| *[[امامیه]]
| |
| *[[امان زمین]]
| |
| *[[امت امت]]
| |
| *[[امت معدوده]]
| |
| *[[امر به منکر]]
| |
| *[[امر ناگهانی]]
| |
| *[[امکان رجعت]]
| |
| *[[امن یجیب]]
| |
| *[[امنیت پس از ظهور]]
| |
| *[[امنیت پیش از ظهور]]
| |
| *[[امیر الامره]]
| |
| *[[امیر المومنین]]
| |
| *[[انا انزلنا]]
| |
| *[[انتظار در مسیحیت]]
| |
| *[[انتظار فرج]]
| |
| *[[انتظار مثبت]]
| |
| *[[انتظار منفی]]
| |
| *[[انتظار و بهداشت روان]]
| |
| *[[انتظار و صهیونیسم]]
| |
| *[[انتظار]]
| |
| *[[انجیل و بشارت موعود]]
| |
| *[[اندام حضرت]]
| |
| *[[انصار حضرت]]
| |
| *[[انطاکیه]]
| |
| *[[انکار حضرت]]
| |
| *[[انگشتر سلیمان]]
| |
| *[[انگشتری حضرت]]
| |
| *[[انوری]]
| |
| *[[اوپانیشاد]]
| |
| *[[اوتاد]]
| |
| *[[اوقات مخصوص حضرت]]
| |
| *[[اوقات و حالات دعا برای حضرت]]
| |
| *[[اوقیدمو]]
| |
| *[[اولین برنامه حضرت]]
| |
| *[[اولین پرچم]]
| |
| *[[اولین جنگ حضرت]]
| |
| *[[اولین خطبه حضرت]]
| |
| *[[اولین دادگاه پس از ظهور]]
| |
| *[[اولین رجعت‌کننده]]
| |
| *[[اولین سپاه حضرت]]
| |
| *[[اولین کشتار]]
| |
| *[[اولین مدعی نیابت]]
| |
| *[[اولین نایب خاص]]
| |
| *[[اهداف نیابت]]
| |
| *[[اهل سنت و مهدی]]
| |
| *[[اهل کتاب]]
| |
| *[[اهلی شیرازی]]
| |
| *[[ایام الله]]
| |
| *[[ایدی]]
| |
| *[[ایرانیان]]
| |
| *[[ایزدشناس]]
| |
| *[[ایزدنشان]]
| |
| *[[ایستاده]]
| |
| *[[ایلیا]]
| |
| *[[ایوب بن نوح]]
| |
| *[[آتش و دود]]
| |
| *[[آثار انتظار]]
| |
| *[[آثار حضرت]]
| |
| *[[آثار دعای فرج]]
| |
| *[[آثار ظهور]]
| |
| *[[آخر الزمان]]
| |
| *[[آخرین دولت]]
| |
| *[[آخرین دیدار عمومی حضرت]]
| |
| *[[آداب ملاقات با حضرت]]
| |
| *[[آدینه]]
| |
| *[[آرماگدون]]
| |
| *[[آزمون غیبت]]
| |
| *[[آزمون یاران حضرت]]
| |
| *[[آس]]
| |
| *[[آسیب‌شناسی تربیتی مهدویت]]
| |
| *[[آشوب‌های جهانی]]
| |
| *[[آل اعین]]
| |
| *[[آمادگی برای غیبت]]
| |
| *[[آینده جهان و نظریه‌پردازان]]
| |
| *[[آیین جدید]]
| |
| *[[باب الله]]
| |
| *[[باب غیبت]]
| |
| *[[باب لد]]
| |
| *[[باب]]
| |
| *[[بابا فغانی شیرازی]]
| |
| *[[بابیه]]
| |
| *[[باد زرد]]
| |
| *[[باد سرخ]]
| |
| *[[باد سیاه]]
| |
| *[[باران بی‌موقع]]
| |
| *[[باران‌های فراوان]]
| |
| *[[بازرگانی در عصر ظهور]]
| |
| *[[بازوی حضرت]]
| |
| *[[باسط]]
| |
| *[[باسک]]
| |
| *[[باقریه]]
| |
| *[[باقطانی]]
| |
| *[[بانوی کنیزان]]
| |
| *[[باهله]]
| |
| *[[بتریه]]
| |
| *[[بحر العلوم]]
| |
| *[[بخش دوم:برشمردن دعاها و زیارات مربوط به امام عصر]]
| |
| *[[بخشش حضرت]]
| |
| *[[بداء]]
| |
| *[[بدر]]
| |
| *[[براق]]
| |
| *[[برکت در عصر ظهور]]
| |
| *[[برهان الله]]
| |
| *[[برهان]]
| |
| *[[بشر بن سلیمان]]
| |
| *[[بشقاب پرنده]]
| |
| *[[بشیریه]]
| |
| *[[بصره]]
| |
| *[[بطن ارزق]]
| |
| *[[بغداد]]
| |
| *[[بغوطه]]
| |
| *[[بقیه الانبیاء]]
| |
| *[[بقیه الله]]
| |
| *[[بکمینابدو]]
| |
| *[[بلد الامین]]
| |
| *[[بنده یزدان]]
| |
| *[[بنی اصفر]]
| |
| *[[بنی شیبه]]
| |
| *[[بنی ضبه]]
| |
| *[[بنی قنطوره]]
| |
| *[[بنی هاشم]]
| |
| *[[بنیان‌گذار بهاییت]]
| |
| *[[بواسیر]]
| |
| *[[بهاییه]]
| |
| *[[بهداشت در عصر ظهور]]
| |
| *[[بهرام]]
| |
| *[[بیت الحمد]]
| |
| *[[بیت المقدس]]
| |
| *[[بیداء]]
| |
| *[[بیر معطله]]
| |
| *[[بیعت]]
| |
| *[[بی‌نیازی در عصر ظهور]]
| |
| *[[بیوح]]
| |
| *[[پاتیکل]]
| |
| *[[پایان تاریخ]]
| |
| *[[پایان حکومت حضرت]]
| |
| *[[پدر حضرت]]
| |
| *[[پرچم پیامبر ]]
| |
| *[[پرچم پیش از قیام]]
| |
| *[[پرچم زرد]]
| |
| *[[پرچم سبز]]
| |
| *[[پرچم سفید]]
| |
| *[[پرچم سیاه]]
| |
| *[[پرچم قیام]]
| |
| *[[پرچم هدایت]]
| |
| *[[پروژه بولیمود]]
| |
| *[[پرویز]]
| |
| *[[پسر انسان]]
| |
| *[[پنج سالگی حضرت]]
| |
| *[[پیراهن حضرت ادم]]
| |
| *[[پیراهن حضرت]]
| |
| *[[پیروان ادیان]]
| |
| *[[پیشانی حضرت]]
| |
| *[[پیشگویی ارماگدون]]
| |
| *[[پیشگویی غیبت]]
| |
| *[[پیشگویی ولادت حضرت]]
| |
| *[[پیشگویی‌های کتاب مقدس]]
| |
| *[[پیشگویی‌های نوستر اداموس]]
| |
| *[[پیشگویی‌های واقع شده]]
| |
| *[[تابوت سکینه]]
| |
| *[[تابوت موسی]]
| |
| *[[تادیب]]
| |
| *[[تالی کتاب الله]]
| |
| *[[تالی]]
| |
| *[[تالیف قلوب]]
| |
| *[[تایید]]
| |
| *[[تجدید دین]]
| |
| *[[تخت سلیمان]]
| |
| *[[تخریب مساجد]]
| |
| *[[تخریب مسجد الاقصی]]
| |
| *[[تداوم امامت]]
| |
| *[[تذکره]]
| |
| *[[تردید در حضرت]]
| |
| *[[ترس حضرت]]
| |
| *[[ترس]]
| |
| *[[تسبیح حضرت]]
| |
| *[[تشرف]]
| |
| *[[تقیه]]
| |
| *[[تکریم اماکن منسوب به حضرت]]
| |
| *[[تکریم ایمه از حضرت]]
| |
| *[[تکریم پیامبر از حضرت]]
| |
| *[[تکریم نام حضرت]]
| |
| *[[تمارین]]
| |
| *[[تمام]]
| |
| *[[تمنیحا]]
| |
| *[[تناثر نجوم]]
| |
| *[[تورات و بشارت موعود]]
| |
| *[[توسل به حضرت]]
| |
| *[[توقیت]]
| |
| *[[توقیع ابتدایی]]
| |
| *[[توقیع اسحاق بن یعقوب]]
| |
| *[[توقیع]]
| |
| *[[تهران در اخر الزمان]]
| |
| *[[ثایر]]
| |
| *[[ثویه]]
| |
| *[[جابر]]
| |
| *[[جابلسا]]
| |
| *[[جابلقا]]
| |
| *[[جابیه]]
| |
| *[[جارودیه]]
| |
| *[[جاماسب‌نامه]]
| |
| *[[جامعه]]
| |
| *[[جاموس]]
| |
| *[[جبرییل]]
| |
| *[[جبیر بن خابور]]
| |
| *[[جده]]
| |
| *[[جذام]]
| |
| *[[جزیره خضراء]]
| |
| *[[جزیه]]
| |
| *[[جعفر کذاب]]
| |
| *[[جعفر]]
| |
| *[[جعفریه]]
| |
| *[[جفر]]
| |
| *[[جمادی]]
| |
| *[[جمعه]]
| |
| *[[جمکران]]
| |
| *[[جموداندیشان]]
| |
| *[[جن]]
| |
| *[[جنب]]
| |
| *[[جنگ و کشتار]]
| |
| *[[جوار الکنس]]
| |
| *[[جوانان]]
| |
| *[[جویای تبریزی]]
| |
| *[[جهان‌گشایی امام]]
| |
| *[[جهانی‌سازی حضرت]]
| |
| *[[جهینه]]
| |
| *[[جیحون]]
| |
| *[[جیش الغضب]]
| |
| *[[چراغ مخفی]]
| |
| *[[چشمان حضرت]]
| |
| *[[چهارمین نایب خاص]]
| |
| *[[چهره‌شناسی حضرت]]
| |
| *[[چهل روز قبل از قیامت]]
| |
| *[[چهل]]
| |
| *[[چهل‌روزگی حضرت]]
| |
| *[[حاجز بن یزید]]
| |
| *[[حارث بن حارث]]
| |
| *[[حاشر]]
| |
| *[[حافظ شیرازی]]
| |
| *[[حبابه والبیه]]
| |
| *[[حبه]]
| |
| *[[حج در اخر الزمان]]
| |
| *[[حج کردن به نیابت حضرت]]
| |
| *[[حج و مهدی]]
| |
| *[[حجاب]]
| |
| *[[حجاز]]
| |
| *[[حجت پنهان]]
| |
| *[[حجت ظاهر]]
| |
| *[[حجت]]
| |
| *[[حجتیه]]
| |
| *[[حجر الاسود]]
| |
| *[[حجه الله]]
| |
| *[[حجی نبی]]
| |
| *[[حدیثه]]
| |
| *[[حذیفه بن یمان]]
| |
| *[[حرب و قیس]]
| |
| *[[حرز حضرت]]
| |
| *[[حرستا]]
| |
| *[[حزقیال نبی]]
| |
| *[[حزین لاهیجی]]
| |
| *[[حسن بن حسین عسکری]]
| |
| *[[حسن بن علی وجناء]]
| |
| *[[حسن بن قاسم بن علا]]
| |
| *[[حسن بن مثله]]
| |
| *[[حسن بن محبوب]]
| |
| *[[حسن خالص]]
| |
| *[[حسین بن الحسن العلوی]]
| |
| *[[حسین بن روح]]
| |
| *[[حسین و مهدی]]
| |
| *[[حصینه]]
| |
| *[[حضرت شوونیه]]
| |
| *[[حق]]
| |
| *[[حقوق حضرت بر شیعیان]]
| |
| *[[حکم داود]]
| |
| *[[حکومت اسلامی در غیبت کبری]]
| |
| *[[حکومت واحد جهانی]]
| |
| *[[حکیمه]]
| |
| *[[حلاج]]
| |
| *[[حمد و حامد]]
| |
| *[[حملاها]]
| |
| *[[حمیری قمی]]
| |
| *[[حیره]]
| |
| *[[خاتم الایمه]]
| |
| *[[خاتم الایمه]]
| |
| *[[خازن]]
| |
| *[[خاقانی]]
| |
| *[[خاک‌سپاری حضرت]]
| |
| *[[خال حضرت]]
| |
| *[[خاندان نوبختی]]
| |
| *[[خبر ولادت حضرت]]
| |
| *[[ختم وصایت]]
| |
| *[[ختنه]]
| |
| *[[خجسته]]
| |
| *[[خداشناس]]
| |
| *[[خدمت به حضرت]]
| |
| *[[خراسان]]
| |
| *[[خروج دجال]]
| |
| *[[خروج سفیانی]]
| |
| *[[خروج یاجوج و ماجوج]]
| |
| *[[خروج یمنی]]
| |
| *[[خزیمه]]
| |
| *[[خسرو]]
| |
| *[[خسف بیداء]]
| |
| *[[خسف]]
| |
| *[[خسوف و کسوف]]
| |
| *[[خشک شدن نیل]]
| |
| *[[خضر ]]
| |
| *[[خطبه امام سجاد]]
| |
| *[[خطبه‌های حضرت]]
| |
| *[[خلف صالح]]
| |
| *[[خلفای دوران غیبت صغری]]
| |
| *[[خلفای عباسی]]
| |
| *[[خلوت حضرت]]
| |
| *[[خلیفه الاتقیاء]]
| |
| *[[خلیفه الله]]
| |
| *[[خلیل]]
| |
| *[[خماهن]]
| |
| *[[خمط]]
| |
| *[[خنس]]
| |
| *[[خواب مخزومی]]
| |
| *[[خواجوی کرمانی]]
| |
| *[[خورشید پشت ابر]]
| |
| *[[خورشید و ماه]]
| |
| *[[خون‌خواهی حسین]]
| |
| *[[خیر الفوارس]]
| |
| *[[دابه الارض]]
| |
| *[[دادتگ]]
| |
| *[[داعی]]
| |
| *[[دام‌پروری در عصر ظهور]]
| |
| *[[دانش حضرت]]
| |
| *[[دانش در عصر ظهور]]
| |
| *[[دانشمندان اخر الزمان]]
| |
| *[[دانیال]]
| |
| *[[داوری حضرت]]
| |
| *[[دجال]]
| |
| *[[دروازه اصطخر]]
| |
| *[[دروزی]]
| |
| *[[دریاچه طبریه]]
| |
| *[[دزدان کعبه]]
| |
| *[[دست بر سر گذاردن]]
| |
| *[[دست حضرت]]
| |
| *[[دشواری انتظار]]
| |
| *[[دعا برای امام زمان]]
| |
| *[[دعا برای سلامتی حضرت]]
| |
| *[[دعا برای فرج]]
| |
| *[[دعاهایی که در ارتباط غیرمستقیم با حضرت است]]
| |
| *[[دعاهایی که در مورد خود حضرت است]]
| |
| *[[دعای افتتاح]]
| |
| *[[دعای جدید]]
| |
| *[[دعای حضرت برای شیعیان]]
| |
| *[[دعای حضرت مهدی]]
| |
| *[[دعای سمات]]
| |
| *[[دعای صلوات]]
| |
| *[[دعای عبرات]]
| |
| *[[دعای عهد]]
| |
| *[[دعای غریق]]
| |
| *[[دعای غیبت]]
| |
| *[[دعای فرج]]
| |
| *[[دعای قنوت]]
| |
| *[[دعای ندبه]]
| |
| *[[دعای نور]]
| |
| *[[دعبل خزاعی]]
| |
| *[[دلدل]]
| |
| *[[دمنسیان]]
| |
| *[[دندان حضرت]]
| |
| *[[دو خون]]
| |
| *[[دو غیبت]]
| |
| *[[دوازده امام]]
| |
| *[[دوران حیرت]]
| |
| *[[دوشنبه]]
| |
| *[[دولت کریمه]]
| |
| *[[دومین نایب خاص]]
| |
| *[[دید]]
| |
| *[[دین اینده جهان]]
| |
| *[[دین جدید]]
| |
| *[[دینداری در عصر غیبت]]
| |
| *[[دین‌فروشی]]
| |
| *[[ذو السویقتین]]
| |
| *[[ذو الفقار]]
| |
| *[[ذو القرنین]]
| |
| *[[ذی حجه]]
| |
| *[[ذی طوی]]
| |
| *[[ذی قعده]]
| |
| *[[راحت‌طلبان]]
| |
| *[[راضی بالله]]
| |
| *[[راویان احادیث مهدی از اهل سنت]]
| |
| *[[راویان احادیث مهدی از صحابه]]
| |
| *[[راه اثبات نیابت]]
| |
| *[[راهنما]]
| |
| *[[رایقه]]
| |
| *[[رب الارض]]
| |
| *[[ربا]]
| |
| *[[ربیع]]
| |
| *[[رجب]]
| |
| *[[رجعت امامان]]
| |
| *[[رجعت پیامبران]]
| |
| *[[رجعت در ادعیه و زیارات]]
| |
| *[[رجعت در امت‌های پیشین]]
| |
| *[[رجعت در روایات]]
| |
| *[[رجعت در قران]]
| |
| *[[رجعت زنان]]
| |
| *[[رجعت و اندیشمندان]]
| |
| *[[رجعت]]
| |
| *[[رجعت‌کنندگان]]
| |
| *[[رجل]]
| |
| *[[رحبه]]
| |
| *[[رشوه]]
| |
| *[[رشیق]]
| |
| *[[رضوی]]
| |
| *[[رفاه در عصر ظهور]]
| |
| *[[رفتار امام با دشمنان]]
| |
| *[[رفقا]]
| |
| *[[رقعه حاجت]]
| |
| *[[رکن و مقام]]
| |
| *[[رمضان]]
| |
| *[[رمیله]]
| |
| *[[رنگ چهره حضرت]]
| |
| *[[روح القدس]]
| |
| *[[روز قیام]]
| |
| *[[روزها در عصر حضرت]]
| |
| *[[رومیان]]
| |
| *[[رونی]]
| |
| *[[رویای نرجس]]
| |
| *[[ری]]
| |
| *[[ریحانه]]
| |
| *[[ریزش و رویش]]
| |
| *[[ریگ ودا]]
| |
| *[[زاهره]]
| |
| *[[زبور]]
| |
| *[[زبیده]]
| |
| *[[زرتشت و بشارت موعود]]
| |
| *[[زره پیامبر]]
| |
| *[[زکریا]]
| |
| *[[زلزله]]
| |
| *[[زمامداران اخر الزمان]]
| |
| *[[زمان ظهور]]
| |
| *[[زمانی بیاید]]
| |
| *[[زمینه‌سازان ظهور]]
| |
| *[[زمینه‌سازی غیبت]]
| |
| *[[زنان اخر الزمان]]
| |
| *[[زنان در دوران ظهور]]
| |
| *[[زنان در غیبت صغری]]
| |
| *[[زنج]]
| |
| *[[زند افریس]]
| |
| *[[زند]]
| |
| *[[زندیق]]
| |
| *[[زوراء]]
| |
| *[[زهد حضرت]]
| |
| *[[زیات]]
| |
| *[[زیارت ال یاسین]]
| |
| *[[زیارت امام زمان]]
| |
| *[[زیارت جامعه]]
| |
| *[[زیارت عاشورا]]
| |
| *[[زیارت مادر حضرت]]
| |
| *[[زیارت ناحیه مقدسه]]
| |
| *[[زیدیه]]
| |
| *[[زیور بیت المقدس]]
| |
| *[[ساعت مخصوص حضرت]]
| |
| *[[ساعه]]
| |
| *[[سال فرد]]
| |
| *[[سامرا]]
| |
| *[[سباییه]]
| |
| *[[سبیکه]]
| |
| *[[سبیل]]
| |
| *[[ستاره دنباله‌دار]]
| |
| *[[سجده حضرت]]
| |
| *[[سحاب]]
| |
| *[[سخاوت حضرت]]
| |
| *[[سدره المنتهی]]
| |
| *[[سرخی اسمان]]
| |
| *[[سرداب سامرا]]
| |
| *[[سردابیه]]
| |
| *[[سرگذشت نرجس]]
| |
| *[[سرمه در چشم]]
| |
| *[[سرور اهل بهشت]]
| |
| *[[سروش ایزد]]
| |
| *[[سطیح کاهن]]
| |
| *[[سعیده]]
| |
| *[[سفط]]
| |
| *[[سفیانی]]
| |
| *[[سلاح حضرت]]
| |
| *[[سلاح یاران حضرت]]
| |
| *[[سلار]]
| |
| *[[سلام بر حضرت]]
| |
| *[[سلطان مامول]]
| |
| *[[سلمان فارسی]]
| |
| *[[سمات]]
| |
| *[[سمان]]
| |
| *[[سمری]]
| |
| *[[سمیه]]
| |
| *[[سن حضرت هنگام ظهور]]
| |
| *[[سنا]]
| |
| *[[سنایی]]
| |
| *[[سنت جدید]]
| |
| *[[سند دعای ندبه]]
| |
| *[[سنگ موسی]]
| |
| *[[سنوسی]]
| |
| *[[سوار بر ابر]]
| |
| *[[سوره کهف]]
| |
| *[[سوسن]]
| |
| *[[سوشیانس]]
| |
| *[[سومین نایب خاص]]
| |
| *[[سه جور استخاره امده است]]
| |
| *[[سهم امام]]
| |
| *[[سیحون]]
| |
| *[[سید بن طاووس]]
| |
| *[[سید حسنی]]
| |
| *[[سید خراسانی]]
| |
| *[[سید شمس الدین]]
| |
| *[[سید هاشمی]]
| |
| *[[سید]]
| |
| *[[سیره حضرت]]
| |
| *[[سیصد و سیزده]]
| |
| *[[سیف]]
| |
| *[[سیما]]
| |
| *[[سیمای دوران ظهور]]
| |
| *[[شاخص‌های دینداری]]
| |
| *[[شادمانی جهان از ظهور]]
| |
| *[[شاکمونی]]
| |
| *[[شام]]
| |
| *[[شاهدان ولادت حضرت]]
| |
| *[[شب جمعه]]
| |
| *[[شباهت حضرت]]
| |
| *[[شجاعت حضرت]]
| |
| *[[شرعه التسمیه]]
| |
| *[[شروسی]]
| |
| *[[شرید]]
| |
| *[[شریعی]]
| |
| *[[شعار پرچم قیام]]
| |
| *[[شعار یاران حضرت]]
| |
| *[[شعبان]]
| |
| *[[شعر مهدوی]]
| |
| *[[شعیب بن صالح]]
| |
| *[[شفاعت حضرت]]
| |
| *[[شکر امام]]
| |
| *[[شلمغانی]]
| |
| *[[شماطیل]]
| |
| *[[شمایل حضرت]]
| |
| *[[شمشیرهای اسمانی]]
| |
| *[[شمعون]]
| |
| *[[شنوءه]]
| |
| *[[شواذ ال محمد]]
| |
| *[[شوال]]
| |
| *[[شورش بر حضرت]]
| |
| *[[شوق دیدار]]
| |
| *[[شهاب ثاقب]]
| |
| *[[شهادت در رکاب حضرت]]
| |
| *[[شهادت کنیزان به رویت حضرت]]
| |
| *[[شهادت وکلا به رویت حضرت]]
| |
| *[[شیخ الاوصیاء]]
| |
| *[[شیصبانی]]
| |
| *[[شیطان]]
| |
| *[[شیعه در عصر ظهور]]
| |
| *[[شیعه و مهدی]]
| |
| *[[شیلو]]
| |
| *[[شیوه حکومت حضرت]]
| |
| *[[صاحب الامر]]
| |
| *[[صاحب الدار]]
| |
| *[[صاحب الدوله الزهراء]]
| |
| *[[صاحب الرجعه]]
| |
| *[[صاحب الزمان]]
| |
| *[[صاحب السیف]]
| |
| *[[صاحب العصر]]
| |
| *[[صاحب الغیبه]]
| |
| *[[صاحب الناحیه]]
| |
| *[[صاحب سرداب]]
| |
| *[[صاحب کره البیضاء]]
| |
| *[[صاحب]]
| |
| *[[صاعقه]]
| |
| *[[صافیه]]
| |
| *[[صالح]]
| |
| *[[صاید بن صید]]
| |
| *[[صایدیه]]
| |
| *[[صبح مسفر]]
| |
| *[[صبر بر غیبت]]
| |
| *[[صبر حضرت]]
| |
| *[[صحاح]]
| |
| *[[صدای زمینی]]
| |
| *[[صدق]]
| |
| *[[صدقه]]
| |
| *[[صدوق]]
| |
| *[[صراط]]
| |
| *[[صفر]]
| |
| *[[صفنیا]]
| |
| *[[صلوات]]
| |
| *[[صله با حضرت]]
| |
| *[[صمصام الاکبر]]
| |
| *[[صندل]]
| |
| *[[صورت حضرت]]
| |
| *[[صورتی در خورشید]]
| |
| *[[صورتی در ماه]]
| |
| *[[صهیونیسم مسیحی]]
| |
| *[[صیاح]]
| |
| *[[صیانه ماشطه]]
| |
| *[[صیحه اسمانی]]
| |
| *[[صیقل]]
| |
| *[[ضحی]]
| |
| *[[ضیاء]]
| |
| *[[طاعون]]
| |
| *[[طاغوت]]
| |
| *[[طالب التراث]]
| |
| *[[طالب املی]]
| |
| *[[طالب]]
| |
| *[[طالقان]]
| |
| *[[طلوع خورشید از مغرب]]
| |
| *[[طلوم]]
| |
| *[[طوسی]]
| |
| *[[طول عمر حضرت]]
| |
| *[[طی الارض]]
| |
| *[[ظریف]]
| |
| *[[ظهور]]
| |
| *[[عاشورا و انتظار]]
| |
| *[[عاشورا]]
| |
| *[[عاق والدین]]
| |
| *[[عاقبه الدار]]
| |
| *[[عالم]]
| |
| *[[عاموس نبی]]
| |
| *[[عباس فاطمی]]
| |
| *[[عبای حضرت]]
| |
| *[[عبد الله بن شریک عامری]]
| |
| *[[عبد الله بن شریک]]
| |
| *[[عبد الله بن صالح]]
| |
| *[[عبد الله بن عباس علوی]]
| |
| *[[عبد الله]]
| |
| *[[عبقری الحسان]]
| |
| *[[عثمان بن سعید]]
| |
| *[[عجله‌کنندگان]]
| |
| *[[عدالت مهدی]]
| |
| *[[عدل]]
| |
| *[[عذاب ادنی]]
| |
| *[[عرب]]
| |
| *[[عرض اعمال]]
| |
| *[[عرض حاجت به حضرت]]
| |
| *[[عرفات]]
| |
| *[[عرق و علق]]
| |
| *[[عریضه به حضرت]]
| |
| *[[عریضه‌نویسی]]
| |
| *[[عزاقریه]]
| |
| *[[عزه]]
| |
| *[[عسکر]]
| |
| *[[عسکری]]
| |
| *[[عسکریه]]
| |
| *[[عصای موسی]]
| |
| *[[عصایب]]
| |
| *[[عصر امام خمینی]]
| |
| *[[عصر]]
| |
| *[[عطار نیشابوری]]
| |
| *[[عطر حضرت]]
| |
| *[[عطسه]]
| |
| *[[عقل]]
| |
| *[[عقید]]
| |
| *[[عقیقه حضرت]]
| |
| *[[علامه حلی]]
| |
| *[[علت غیبت]]
| |
| *[[علم مصبوب]]
| |
| *[[علم منصوب]]
| |
| *[[علی بن ابراهیم بن مهزیار]]
| |
| *[[علی بن بلال]]
| |
| *[[علی بن زیاد]]
| |
| *[[علی بن عاصم کوفی]]
| |
| *[[علی بن فاضل مازندرانی]]
| |
| *[[علی بن فرات]]
| |
| *[[علی بن محمد سمری]]
| |
| *[[علی بن مطهر]]
| |
| *[[علی بن مهزیار]]
| |
| *[[عمامه حضرت]]
| |
| *[[عمانی]]
| |
| *[[عمر بن زید]]
| |
| *[[عمرو الاهوازی]]
| |
| *[[عمری]]
| |
| *[[عناطیس]]
| |
| *[[عنصری بلخی]]
| |
| *[[عوف سلمی]]
| |
| *[[عهد عتیق]]
| |
| *[[عیسی ]]
| |
| *[[عیسی بن مهدی جواهری]]
| |
| *[[عین]]
| |
| *[[غار انطاکیه]]
| |
| *[[غار ثور]]
| |
| *[[غانم]]
| |
| *[[غایب]]
| |
| *[[غایه الطالبین]]
| |
| *[[غایه القصوی]]
| |
| *[[غرب و اخر الزمان]]
| |
| *[[غرب و مهدویت]]
| |
| *[[غربت حضرت]]
| |
| *[[غرقد]]
| |
| *[[غریم]]
| |
| *[[غضباء]]
| |
| *[[غلام]]
| |
| *[[غنی]]
| |
| *[[غوث الفقرا]]
| |
| *[[غوث]]
| |
| *[[غوطه]]
| |
| *[[غیب]]
| |
| *[[غیبت شانیه]]
| |
| *[[غیبت صغری]]
| |
| *[[غیبت کبری]]
| |
| *[[غیبت]]
| |
| *[[فارس الحجاز]]
| |
| *[[فارس]]
| |
| *[[فاضل]]
| |
| *[[فایده امام غایب]]
| |
| *[[فایده حضرت]]
| |
| *[[فایده غیبت]]
| |
| *[[فتح]]
| |
| *[[فترت]]
| |
| *[[فتن و ملاحم]]
| |
| *[[فتنه سرا]]
| |
| *[[فتنه فلسطین]]
| |
| *[[فتنه]]
| |
| *[[فجر]]
| |
| *[[فرات]]
| |
| *[[فراگیر شدن ظلم]]
| |
| *[[فراید السمطین]]
| |
| *[[فرج الاعظم]]
| |
| *[[فرج المومنین]]
| |
| *[[فرج]]
| |
| *[[فرخنده]]
| |
| *[[فردوس الاکبر]]
| |
| *[[فرزندان حضرت]]
| |
| *[[فرزندان مهدوی]]
| |
| *[[فرشتگان]]
| |
| *[[فرقه]]
| |
| *[[فرقه‌گرایی]]
| |
| *[[فرماندهان سپاه حضرت]]
| |
| *[[فرود امدن عیسی]]
| |
| *[[فضل بن شاذان]]
| |
| *[[فضل بن یحیی]]
| |
| *[[فضیلت انتظار]]
| |
| *[[فطحیه]]
| |
| *[[فطرت و مهدویت]]
| |
| *[[فقیه]]
| |
| *[[فقیهان]]
| |
| *[[فلان]]
| |
| *[[فلسفه انتظار]]
| |
| *[[فلسفه غیبت]]
| |
| *[[فواید الشمسیه]]
| |
| *[[فوتوریسم]]
| |
| *[[فیذموا]]
| |
| *[[فیروز]]
| |
| *[[فیض کاشانی]]
| |
| *[[قابض]]
| |
| *[[قابله حضرت]]
| |
| *[[قاتل الکفره]]
| |
| *[[قادیانی]]
| |
| *[[قاسم انوار]]
| |
| *[[قاسم بن علاء]]
| |
| *[[قاسم بن علی]]
| |
| *[[قاطع]]
| |
| *[[قانون ارث]]
| |
| *[[قاهر بالله]]
| |
| *[[قایم الزمان]]
| |
| *[[قایم]]
| |
| *[[قبیله کلب]]
| |
| *[[قتاد]]
| |
| *[[قتل نفس زکیه]]
| |
| *[[قد حضرت]]
| |
| *[[قدر]]
| |
| *[[قدرت حضرت]]
| |
| *[[قذف]]
| |
| *[[قرامطه]]
| |
| *[[قران و بشارت موعود]]
| |
| *[[قران]]
| |
| *[[قرقیسیا]]
| |
| *[[قریش]]
| |
| *[[قزوین]]
| |
| *[[قسط]]
| |
| *[[قسطنطنیه]]
| |
| *[[قشری‌گری]]
| |
| *[[قصیده ابن عرندس]]
| |
| *[[قضای جدید]]
| |
| *[[قطایع]]
| |
| *[[قطب]]
| |
| *[[قطران تبریزی]]
| |
| *[[قطع رحم]]
| |
| *[[قطوانی]]
| |
| *[[قم]]
| |
| *[[قنواء]]
| |
| *[[قوه]]
| |
| *[[قیام با شمشیر]]
| |
| *[[قیامت]]
| |
| *[[قیس]]
| |
| *[[قیم الزمان]]
| |
| *[[کار]]
| |
| *[[کارگزاران حکومت مهدی]]
| |
| *[[کاسر عینه]]
| |
| *[[کاشف الغطاء]]
| |
| *[[کافور بن ابراهیم]]
| |
| *[[کافور]]
| |
| *[[کافی]]
| |
| *[[کامل بن ابراهیم]]
| |
| *[[کامل سلیمان]]
| |
| *[[کبریت احمر]]
| |
| *[[کتاب جدید]]
| |
| *[[کتاب حضرت]]
| |
| *[[کتابنامه دعای ندبه]]
| |
| *[[کتابنامه رجعت]]
| |
| *[[کتاب‌های غیبت]]
| |
| *[[کذاب مفتر]]
| |
| *[[کرخ]]
| |
| *[[کرعه]]
| |
| *[[کسادی]]
| |
| *[[کسروی]]
| |
| *[[کسوف]]
| |
| *[[کشاورزی در عصر ظهور]]
| |
| *[[کشته شدن شیطان]]
| |
| *[[کشف الغمه]]
| |
| *[[کشف هیکل]]
| |
| *[[کف دست]]
| |
| *[[کفایه الاثر]]
| |
| *[[کفش حضرت]]
| |
| *[[کلمه الحق]]
| |
| *[[کلینی]]
| |
| *[[کمال الدین و تمام النعمه]]
| |
| *[[کمال]]
| |
| *[[کمالات در عصر ظهور]]
| |
| *[[کمبود باران]]
| |
| *[[کمسلیما]]
| |
| *[[کنگره]]
| |
| *[[کنیز اذری]]
| |
| *[[کنیه حضرت]]
| |
| *[[کوفه]]
| |
| *[[کوکما]]
| |
| *[[کهیعص]]
| |
| *[[کیسانیه]]
| |
| *[[کیقباد دوم]]
| |
| *[[گات‌ها]]
| |
| *[[گرسنگی]]
| |
| *[[گریه کردن برای حضرت]]
| |
| *[[گل نرگس]]
| |
| *[[گنج‌های نهفته]]
| |
| *[[گونه حضرت]]
| |
| *[[لا اله الا الله]]
| |
| *[[لسان الصدق]]
| |
| *[[لطف وجود حضرت]]
| |
| *[[لقب حضرت]]
| |
| *[[لندیطارا]]
| |
| *[[لواء اعظم
| |
| *[[لوح فاطمه]]
| |
| *[[لوح محو و اثبات]]
| |
| *[[ما منا الا مقتول]]
| |
| *[[ماء معین]]
| |
| *[[مادر حضرت]]
| |
| *[[ماریه]]
| |
| *[[ماشع]]
| |
| *[[مالک اشتر]]
| |
| *[[مامور]]
| |
| *[[مامول]]
| |
| *[[مایده]]
| |
| *[[مبدا الایات]]
| |
| *[[مبلی السرایر]]
| |
| *[[متشحط]]
| |
| *[[متمهدی]]
| |
| *[[مثلث الهی]]
| |
| *[[مثلث برمودا]]
| |
| *[[مجازی بالاعمال]]
| |
| *[[مجالس المومنین]]
| |
| *[[مجالس حضرت]]
| |
| *[[مجلسی]]
| |
| *[[محاسن حضرت]]
| |
| *[[محاضیر]]
| |
| *[[محبت حضرت]]
| |
| *[[محبوب کردن حضرت]]
| |
| *[[محجه]]
| |
| *[[محرم]]
| |
| *[[محسن]]
| |
| *[[محل ظهور حضرت]]
| |
| *[[محمد بن ابراهیم بن مهزیار]]
| |
| *[[محمد بن احمد قطان]]
| |
| *[[محمد بن ادریس]]
| |
| *[[محمد بن ایوب بن نوح]]
| |
| *[[محمد بن بشیر]]
| |
| *[[محمد بن جعفر اسدی]]
| |
| *[[محمد بن حسن صیرفی]]
| |
| *[[محمد بن شاذان بن نعیم]]
| |
| *[[محمد بن عبد الله محض]]
| |
| *[[محمد بن عثمان]]
| |
| *[[محمد بن علی بن بلال]]
| |
| *[[محمد بن فضل موصلی]]
| |
| *[[محمد بن نصیر نمیری]]
| |
| *[[محمد بن نفیس]]
| |
| *[[محمد حنفیه]]
| |
| *[[محمد]]
| |
| *[[محمد،علی و حسن]]
| |
| *[[محمدیه]]
| |
| *[[مخالفان حضرت]]
| |
| *[[مخبر بما یعلن]]
| |
| *[[مخفی بودن ولادت]]
| |
| *[[مد هامتان]]
| |
| *[[مدبر]]
| |
| *[[مدت حکومت حضرت]]
| |
| *[[مدعیان مهدویت]]
| |
| *[[مدعیان نیابت]]
| |
| *[[مدینه فاضله مهدی]]
| |
| *[[مدینه]]
| |
| *[[مرابطه]]
| |
| *[[مراقبه]]
| |
| *[[مربوع]]
| |
| *[[مرجیه]]
| |
| *[[مردان اخر الزمان]]
| |
| *[[مردی از قم]]
| |
| *[[مرکز بیت المال در عصر ظهور]]
| |
| *[[مرکز حکومت حضرت]]
| |
| *[[مرکز قضاوت حضرت]]
| |
| *[[مرگ جاهلیت]]
| |
| *[[مرگ حضرت]]
| |
| *[[مرگ سرخ]]
| |
| *[[مرگ سفید]]
| |
| *[[مرگ ناگهانی]]
| |
| *[[مروانی]]
| |
| *[[مروزی]]
| |
| *[[مریم]]
| |
| *[[مزامله]]
| |
| *[[مسبحات]]
| |
| *[[مستضعفین]]
| |
| *[[مستنصر]]
| |
| *[[مسجد الحرام]]
| |
| *[[مسجد النبی]]
| |
| *[[مسجد براثا]]
| |
| *[[مسجد جمکران]]
| |
| *[[مسجد زید]]
| |
| *[[مسجد سهله]]
| |
| *[[مسجد صعصعه]]
| |
| *[[مسجد کوفه]]
| |
| *[[مسخ]]
| |
| *[[مسلمیه]]
| |
| *[[مسیح الزمان]]
| |
| *[[مسیح دروغین]]
| |
| *[[مسیح]]
| |
| *[[مسیحیت سیاسی امریکا]]
| |
| *[[مسیحیت صهیونیستی]]
| |
| *[[مسیحیت یهودی]]
| |
| *[[مشرق]]
| |
| *[[مشیخه]]
| |
| *[[مصباح الشدید الضیاء]]
| |
| *[[مصحف امیر المومنین ]]
| |
| *[[مصحف فاطمه]]
| |
| *[[مصر در دوران ظهور]]
| |
| *[[مضطر]]
| |
| *[[مظهر الفضایح]]
| |
| *[[معتضد بالله
| |
| *[[معتمد بالله]]
| |
| *[[معجزات حضرت مهدی]]
| |
| *[[معراج]]
| |
| *[[معرفت امام]]
| |
| *[[معمرین]]
| |
| *[[معنویت پس از ظهور]]
| |
| *[[معنویت پیش از ظهور]]
| |
| *[[مغرب]]
| |
| *[[مغیریه]]
| |
| *[[مفاسد اخر الزمان]]
| |
| *[[مفتوحه عنوه]]
| |
| *[[مفرج اعظم]]
| |
| *[[مفضل]]
| |
| *[[مفید]]
| |
| *[[مقام ابراهیم]]
| |
| *[[مقام امام زمان]]
| |
| *[[مقبوله عمر بن حنظله]]
| |
| *[[مقتدر بالله]]
| |
| *[[مقتصر]]
| |
| *[[مقداد]]
| |
| *[[مقدره]]
| |
| *[[مقدس اردبیلی]]
| |
| *[[مقدس‌ماب]]
| |
| *[[مقنع]]
| |
| *[[مکان‌های دعا برای حضرت]]
| |
| *[[مکتفی بالله]]
| |
| *[[مکه]]
| |
| *[[ملاحم]]
| |
| *[[ملاقات‌کنندگان حضرت]]
| |
| *[[ملاک تعیین نواب]]
| |
| *[[ملخ سرخ]]
| |
| *[[ملعون ملعون]]
| |
| *[[ملیکه]]
| |
| *[[ممطوره]]
| |
| *[[ممهدون للمهدی]]
| |
| *[[من لم یجعل الله له شبیها]]
| |
| *[[منادی اسمانی]]
| |
| *[[منافقان]]
| |
| *[[منان]]
| |
| *[[منبر سلیمان]]
| |
| *[[منتظر]]
| |
| *[[منتظر]]
| |
| *[[منتظران حقیقی]]
| |
| *[[منتقم]]
| |
| *[[منجم یهودی]]
| |
| *[[منجی اعظم]]
| |
| *[[منجی]]
| |
| *[[منصور]]
| |
| *[[منعم]]
| |
| *[[موالی خاصه]]
| |
| *[[موتور]]
| |
| *[[موسوعه الامام المهدی]]
| |
| *[[موعود در اقوام و ملل]]
| |
| *[[موعود یهود]]
| |
| *[[موعود]]
| |
| *[[مولی]]
| |
| *[[مومل]]
| |
| *[[مومن ال فرعون]]
| |
| *[[موی حضرت]]
| |
| *[[مهدویت از دیدگاه اهل سنت]]
| |
| *[[مهدویت از دیدگاه شیعه]]
| |
| *[[مهدویت شخصیه]]
| |
| *[[مهدویت نوعیه]]
| |
| *[[مهدویت]]
| |
| *[[مهدی بن محمد]]
| |
| *[[مهدی در روایات]]
| |
| *[[مهدی در قران]]
| |
| *[[مهدی سودانی]]
| |
| *[[مهدی عباسی]]
| |
| *[[مهدی موعود]]
| |
| *[[مهدی و نشانه‌های پیامبران]]
| |
| *[[مهدی هرعی]]
| |
| *[[مهدی]]
| |
| *[[مهدی‌باوری در ادیان]]
| |
| *[[مهدیه]]
| |
| *[[مهمید اخر]]
| |
| *[[میراث پیامبر اکرم]]
| |
| *[[میراث پیامبران]]
| |
| *[[میرزا حسین نوری]]
| |
| *[[میرزا علی محمد باب]]
| |
| *[[میزان الحق]]
| |
| *[[میکاییل]]
| |
| *[[میلخاء]]
| |
| *[[ناامیدی از ظهور]]
| |
| *[[ناجی النجار]]
| |
| *[[ناحیه مقدسه]]
| |
| *[[ناشناخته بودن حضرت]]
| |
| *[[ناصبی‌ها]]
| |
| *[[ناطق]]
| |
| *[[نافله]]
| |
| *[[ناقور]]
| |
| *[[ناووسیه]]
| |
| *[[نجبا]]
| |
| *نجف
| |
| *[[نجم
| |
| *[[نجم الثاقب]]
| |
| *[[ندای اسمانی]]
| |
| *[[نرجس]]
| |
| *[[نسب حضرت]]
| |
| *[[نسیم
| |
| *[[نشانه‌های حتمی ظهور]]
| |
| *[[نشانه‌های نزدیک ظهور]]
| |
| *[[نظامی گنجوی]]
| |
| *[[نعمانی]]
| |
| *[[نعمت باطن]]
| |
| *[[نعمت حضرت]]
| |
| *[[نعمت ظاهر]]
| |
| *[[نفس زکیه]]
| |
| *[[نفس]]
| |
| *[[نقبا]]
| |
| *[[نماز امام زمان]]
| |
| *[[نماز بر پیکر پدر]]
| |
| *[[نماز تسبیح]]
| |
| *[[نماز جماعت]]
| |
| *[[نماز جمعه]]
| |
| *[[نماز حاجت]]
| |
| *[[نماز عید]]
| |
| *[[نماز هدیه به حضرت]]
| |
| *[[نمازگزاران بر پیکر امام عسکری]]
| |
| *[[نمک در طعام]]
| |
| *[[نمیریه]]
| |
| *[[نواب اربعه]]
| |
| *[[نوبختیه]]
| |
| *[[نور ال محمد]]
| |
| *[[نور الاتقیاء]]
| |
| *[[نور الاصفیاء]]
| |
| *[[نور الرب]]
| |
| *[[نور حضرت]]
| |
| *[[نوروز]]
| |
| *[[نوستر اداموس]]
| |
| *[[نهار]]
| |
| *[[نهج البلاغه و مهدی]]
| |
| *[[نیابت خاصه]]
| |
| *[[نیابت عامه]]
| |
| *[[نیابت]]
| |
| *[[نیمه شعبان]]
| |
| *[[نیه الصابرین]]
| |
| *[[وادی السلام]]
| |
| *[[وادی یابس]]
| |
| *[[وارث]]
| |
| *[[واعظ قزوینی]]
| |
| *[[واقفه]]
| |
| *[[واقفیه]]
| |
| *[[واقیذ]]
| |
| *[[وتر]]
| |
| *[[وتر]]
| |
| *[[وتیره]]
| |
| *[[وتیره]]
| |
| *[[وجه]]
| |
| *[[وشن جوک]]
| |
| *[[وظایف منتظران]]
| |
| *[[وظایف نواب خاص]]
| |
| *[[وقاتون]]
| |
| *[[وقت ظهور]]
| |
| *[[وقت معلوم]]
| |
| *[[وکالت]]
| |
| *[[وکیلان حضرت]]
| |
| *[[ولادت حضرت]]
| |
| *[[ولایت فقیه]]
| |
| *[[ولایتی‌ها]]
| |
| *[[ولی الله]]
| |
| *[[ولی عصر]]
| |
| *[[ولی نعمت]]
| |
| *[[وهوه‌ل]]
| |
| *[[ویژگی یاران حضرت]]
| |
| *[[ویژگی‌های حضرت]]
| |
| *[[هادی]]
| |
| *[[هالیوود و اخر الزمان]]
| |
| *[[هالیوود و مهدویت]]
| |
| *[[هدف قیام]]
| |
| *[[هراوه]]
| |
| *[[هرج‌ومرج]]
| |
| *[[هرشا]]
| |
| *[[هزاره‌گرایی]]
| |
| *[[هفت تکبیر]]
| |
| *[[همدان]]
| |
| *[[همسر حضرت]]
| |
| *[[هندوها و بشارت موعود]]
| |
| *[[هوشع نبی]]
| |
| *[[یا لثارات الحسین]]
| |
| *[[یاجوج و ماجوج]]
| |
| *[[یادکرد حضرت]]
| |
| *[[یاران حضرت]]
| |
| *[[یاری کردن حضرت]]
| |
| *[[یاوران حضرت]]
| |
| *[[ید الباسطه]]
| |
| *[[یشوعا]]
| |
| *[[یعسوب الدین]]
| |
| *[[یعفور]]
| |
| *[[یعقوب بن منقوش]]
| |
| *[[یعقوب بن یوسف]]
| |
| *[[یک‌سوم]]
| |
| *[[یمانی]]
| |
| *[[یمن در دوران ظهور]]
| |
| *[[یمین]]
| |
| *[[ینابیع الموده]]
| |
| *[[یوشع بن نون]]
| |
| *[[یوفولوژی]]
| |
| *[[یوم الخلاص]]
| |
| *[[یوم الفتح]]
| |
| *[[یوییل نبی]]
| |
| *[[یهود در اخر الزمان]]
| |
| *[[یهود و مسیح موعود]]
| |
| *[[یهود و نصاریو مهدویت]]
| |
| *[[یهودا]]
| |
| {{پایان}}
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
|
| ==منابع==
| | به هر حال در این منطقه برخی از [[قبایل عرب]] از جمله آل بقیله می‌زیسته‌اند و به هنگام فتوحات اسلامی در [[عراق]] و در این منطقه، [[قبیله]] آل بقیله وجود داشته‌اند؛ اما همگی حکایت از آن دارند که این منازل در محل فعلی [[شهر]] نجف نبوده، بلکه در اطراف و حواشی آن قرار داشته است. |
| * [[پرونده:81.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|'''فرهنگ زیارت''']].
| |
| * [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']].
| |
| * [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']].
| |
|
| |
|
| ==پانویس==
| | تنها [[مسیحیان]] نبوده‌اند که در این منطقه و در سرزمین [[حیره]] و نجف می‌زیسته‌اند، بلکه پادشاه‌های [[ایرانی]] نیز آنجا پایگاه داشته‌اند و گروه‌هایی از [[ایرانیان]] در این منطقه [[زندگی]] می‌کرده‌اند. همین‌طور گروه‌هایی از [[مردم]] سریانی و بابلی و [[اعراب]] نیز، در آنجا سکونت داشته‌اند و در منابع تاریخی به آنان اشاره شده است<ref>علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۳، ص۲۳۶ به بعد؛ النجف الاشرف اسهامات، ج۱، ص۲۴۹.</ref>.<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[نجف (مقاله)| مقاله «نجف»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]]، ص ۴۴۷.</ref> |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
|
| |
|
| | === موقعیت نجف در فتوحات اسلامی === |
| | منابعی که به شرح فتوحات اسلام در عراق پرداخته‌اند، درباره موقعیت نجف در آن [[روزگار]] به صورت پراکنده مطالبی عنوان کرده‌اند و با جمع‌بندی آنها استفاده می‌شود که منطقه نجف و حیره، دوبار فتح شده است؛ یک‌بار در [[زمان]] [[خلافت ابوبکر]] و در سال دوازدهم [[هجرت]] که [[خالد بن ولید]] همراه با سپاهیان اسلام، به حیره رسید و پس از مذاکرات مفصل، عاقبت با مردم حیره به سرکردگی عبدالمسیح بن عمرو بن حیان بن بقیله غسانی، [[مصالحه]] کرد و قرار شد مردم حیره به [[حکومت اسلامی]] [[جزیه]] پرداخت کنند. سپس خالد بن ولید، شخصی به نام [[جریر بن عبدالله بجلی]] را همراه با گروهی از سپاهیان اسلام به «بانقیا» (نجف) اعزام کرد و مردم آنجا با وی مصالحه کردند و آنان نیز، ملزم به پرداخت جزیه شدند<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج ۱، ص۹۵ - ۹۶؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۳، ص۳۴۶، ۳۶۱، ۳۶۳، ۳۶۴، ۳۶۷، ۳۶۸.</ref>. بار دوم در زمان خلافت [[عمر بن الخطاب]] بود که مردم عراق و ایرانیانی که در آنجا می‌زیستند، پس از مرگ ابوبکر، سر به [[شورش]] برداشتند و این بار [[خلیفه دوم]] در سال ۱۳ یا ۱۵ قمری، [[سعد بن ابی‌وقاص]] را برای فرونشاندن شورش‌هایی که در [[عراق]] ایجاد شده بود و همچنین برای فتح ایران به آن سامان اعزام کرد. از آن سو، رستم فرمانده سپاهیان [[ایران]]، به [[حیره]] رسید و از جانب خود جالینوس یکی از فرماندهانش را همراه با گروهی از سپاهیان به نجف فرستاد. جالینوس در نجف اردو زد. از طرف [[سعد بن ابی‌وقاص]] نیز گروهی از سپاهیان اسلام برای مقابله با آنان به این منطقه اعزام شدند، و در نهایت پس از درگیری مختصری سپاهیان [[شکست]] خوردند و عقب‌نشینی کردند و ساکنان منطقه [[مصالحه]] کردند و [[متعهد]] پرداخت [[جزیه]] شدند. در این [[روایات]] [[تاریخی]] آمده که خود رستم نیز، به نجف آمد و در آنجا خوابی دید که حکایت از [[پیروزی]] [[مسلمانان]] داشت<ref>یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۴۴ - ۱۴۵؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری،ج ۳، ص۵۰۷ - ۵۱۲؛ ذهبی، تاریخ الاسلام (عهد الخلفاء الراشدین)، ص۱۴۳؛ بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ص۲۶۴؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۳۵۵.</ref>.<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[نجف (مقاله)| مقاله «نجف»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]]، ص ۴۵۰.</ref> |
|
| |
|
| {{امام علی}} | | == مراحل گسترش نجف == |
| [[رده:اتمام لینک داخلی]] | | [[رشد]] و گسترش [[شهر]] نجف را از نظر [[تاریخی]] می‌توان به پنج مرحله اصلی تقسیم کرد<ref>عبدالصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۶۲ - ۶۹.</ref>: |
| [[رده:مدخل فرهنگنامه آخرالزمان]] | | # نخستین مرحله رشد و گسترش شهر نجف را می‌توان از آغاز پیدایی آن تا سال ۱۱۷۹ قمری/ ۱۷۶۵ میلادی دانست. نخستین خانه‌هایی که در سال ۱۷۱ قمری/ ۷۸۷ میلادی در اطراف مرقد مطهر ساخته شد، در قسمت شمال [[قبر]] [[مولا علی]]{{ع}} بوده است. این ناحیه اکنون به محله مشراق [[شهرت]] دارد. این بخش تا غرب مرقد امتداد یافته و به سوی جنوب مرقد پیش رفته است و محلات مسکونی «رباط» و «جیه» را به وجود آورده است که نزدیک جامعِ هندیِ فعلی قرار دارد. محله زنجبیل نیز که امروز «عقدالحمیر» خوانده می‌شود، در آن واقع شده است؛ اما [[تاریخ]] معین و دقیقی را نمی‌توان برای ایجاد این محله‌ها یافت<ref>آل محبوبه، جعفر، ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۲۳ – ۲۶.</ref>. از آن تاریخ تا آمدن [[شیخ طوسی]] در سال ۴۴۸ قمری/ ۱۰۵۷ میلادی به این شهر، چهار بارو (سور) یا حصار و دیوار، به دور مرقد مطهر و شهر نجف کشیده شد. تاریخ ایجاد این دیوارها و حصارها بیش از هزار سال است که از سده سوم آغاز و در سده چهاردهم قمری، پایان یافته است. |
| [[رده:نجف]] | | # مرحله دوم گسترش شهر نجف از سال ۱۱۷۹ قمری/ ۱۷۶۵ میلادی آغاز می‌شود و تا سال ۱۳۴۴ قمری/ ۱۹۲۵ میلادی ادامه می‌یابد. در فاصله این سال‌ها، شهر نجف به دلیل ازدحام بیش از حد جمعیت و [[مهاجرت]] بسیار، وسعت زیادی می‌یابد؛ از این‌رو چنان‌که اشاره شد نظام الدوله محمدحسین علاف ـ وزیر فتح‌علی شاه قاجار ـ در اطراف شهر سوری با چهار دروازه احداث کرد که با سور سابق بیش از ۸۵ متر فاصله داشت. در سالهای بعد به دلیل ازدیاد جمعیت و عدم امکان خانه‌سازی در داخل این سور جدید، مقداری از سور را تخریب کردند و در بیرون آن اقدام به ساخت منازل مسکونی نمودند و در پی آن مؤسسات و [[مدارس]] جدید و مرکز شهربانی نجف و دیگر دوایر دولتی در بیرون سور ساخته شدند<ref>عبد الصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۶۲ ـ ۶۹.</ref>. |
| [[رده:مدخل فرهنگ زیارت]] | | # مرحله سوم گسترش این [[شهر]]، در فاصله سالهای ۱۳۴۴ - ۱۳۷۸ قمری / ۱۹۲۵ - ۱۹۵۸ میلادی بوده است که به تدریج در اثر نیاز به گسترش شهر، در قسمت‌های دیگر سور ششم نیز، رخنه‌هایی ایجاد شد و [[مردم]] در خارج سور ساخت‌وساز منازل مسکونی را شروع کردند و محله‌های جدیدی مانند محله غازیه (یا محله جدیده) و [[صالحیه]] به وجود آمدند<ref>عبد الصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۷۱؛ آل محبوبه، جعفر، ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۲۱۳ – ۲۱۴.</ref>. در واقع آغاز تخریب سور را برخی سال ۱۳۵۰ قمری/ ۱۹۳۱ میلادی نوشته‌اند<ref>حسنی، عبدالرزاق، ثورة النجف، ص۶۴.</ref>. |
| [[رده:مدخل موعودنامه]] | | # مرحله چهارم از سال ۱۳۷۸ قمری/ ۱۹۵۸ میلادی آغاز شده و تا سال ۱۳۹۳ قمری/ ۱۹۷۳ میلادی ادامه یافته است. این مرحله در واقع دوره‌ای است که شهر نجف از نظر [[عمران]] و [[آبادانی]] و [[فرهنگی]] و حتی [[سیاسی]]، گسترش و [[رشد]] فوق‌العاده‌ای یافته و در مسیر [[ترقی]] و [[پیشرفت]] و تجدید [[حیات]] گام برداشته است<ref>عبدالصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۵۷.</ref>. شهر در تمام ابعاد، گسترش یافته و تغییرات اساسی در خیابان‌ها به وجود آمده است؛ چنان‌که همه مراکز و منازل مسکونی میان [[شارع]] الصادق{{ع}} و شارع [[زین العابدین]]{{ع}} ویران شد تا به جای آنها بزرگراهی ایجاد شود که مرقد [[امام علی]]{{ع}} را به مرقد امام حسین{{ع}} در [[کربلا]] مرتبط سازد و برنامه‌هایی برای گسترش اطراف صحن حیدری و [[توسعه]] شارع زین العابدین{{ع}} از سال ۱۴۰۲قمری/ ۱۹۸۱ میلادی آغاز شده است<ref>عبدالصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۷۵ - ۷۶.</ref>.<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[نجف (مقاله)| مقاله «نجف»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]]، ص ۴۶۳.</ref> |
| | |
| | == مرقد [[امام علی]] {{ع}} == |
| | {{اصلی|قبر امام علی}} |
| | نخستین [[شهید محراب]] و کشته [[عدالت]]، [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} در ۲۱رمضان سال ۴۰ هجری، در پی ضربت ناجوانمردانه [[ابن ملجم]] به [[شهادت]] رسید. نسبت به محلّ دفن، خود آن [[امام]] [[شهید]]، [[دستور]] لازم را داده بود. [[فرزندان]] [[امام علی|علی]] {{ع}}، آن حضرت را شبانه [[تشییع]] کردند و در بقعه و مرقد پاکش در نجف، به خاک سپردند. جایی که کیلومترها بیرون از [[شهر کوفه]] بود. علت دفن [[امام]] در نجف، برای آن بود که قبرش مخفی باشد. |
| | |
| | در دوران خفقانباری که [[شیعیان]] [[خالص]] و افراد مطمئن از محلّ دفن حضرت مطّلع بوده و به [[زیارت]] آن میرفتند، حساسیّت و [[حسد]] مخالفان را بر می‌انگیخت. در زمان [[منصور]] دوانقی، زوّار قبر مطهر خصوصاً از [[کوفه]] زیادتر شد و داود ابن عباس ـ والی کوفه ـ بر آن مطّلع شد و خواست قبر مطهر را از اساس بردارد یا [[حقیقت]] [[امر]] را درباره قبرِ مبارک به دست آورد و کرامتی که در موقع کندن اطراف قبر مبارک ظاهر گشت و خبر به داود رسید و امر به توقّف کارگران کرد و صندوق و سایه [[بانی]] بر بالای قبر مطهر بنا نمود که موقع تشرّف هارون بر کنار قبر مبارک موجود بوده است و هارون قبه‌ای بر بالای قبرِ مبارک [[امر]] به ساختن آن کرد...<ref>تحقیق درباره اولین اربعین، سید محمد علی قاضی طباطبایی، ص ۲۲۷به نقل از: فرحهالغری سید بن طاووس.</ref>. آنچه که به [[هارون الرشید]] نسبت داده می‌شود ساختن بقعه است. در سال ۱۵۵ هجری نخستین بقعه آن حضرت را هارون بنا نمود و صندوقی از سنگ سفید با ضریحی روی قبر قرار داد. پس از آن محمد بن زید، داعی صغیر ملک طبرستان از احفاد زید بن حسن {{ع}} در سال ۲۸۷ به بنای قبّه و صحن و هفتاد طاق پرداخت<ref>تاریخچه و احکام مساجد و مشاهد، حسن مظفّری، ص ۲۶.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۱۷۹-۱۸۴</ref> |
| | |
| | امام علی{{ع}} درباره [[شهر]] [[محل دفن]] خویش چنین میفرماید: {{متن حدیث|أَوَّلُ بُقْعَةٍ عُبِدَ اللَّهُ عَلَيْهَا ظَهْرُ الْكُوفَةِ لَمَّا أَمَرَ اللَّهُ الْمَلَائِكَةَ أَنْ يَسْجُدُوا لآِدَمَ سَجَدُوا عَلَى ظَهْرِ الْكُوفَةِ}}؛ «نخستین بقعه و سرزمینی که [[خداوند]] در آن مورد [[پرستش]] قرار گرفت، پشت کوفه (نجف) بود، هنگامی که خداوند [[فرشتگان]] را امر کرد که بر [[آدم]] [[سجده]] کنند، پس آنان در پشت کوفه (نجف) سجده کردند»<ref>عیاشی سمرقندی، تفسیرالعیاشی، ج۱، ص۳۴؛ خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۲۸۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۱، ص۱۴۹.</ref>.<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[نجف (مقاله)| مقاله «نجف»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]]، ص ۴۷۵.</ref> |
| | |
| | == نجف در دوران ظهور == |
| | منطقه نجف را در [[روایات]] به "ظهر کوفه" یعنی منطقه‌ای که پش کوفه قرار دارد، یاد نموده‌اند. نجف به واسطه قرار گرفتن در کنار شهر کوفه، شهری که خانه و محل [[حکومت]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} در آن خواهد بود، شهری قابل توجه در [[آخرالزمان]] و دوران پس از ظهور. در روایتی [[امام باقر]] {{ع}} میفرماید: «[[حضرت قائم]] {{ع}} پس از ظهور در [[مکه]] از آنجا به سوی نجف ـ که منطقه ای از کوفه است ـ حرکت میکند در حالی که پنج هزار [[ملائکه]] و [[جبرئیل]] از راست و [[میکائیل]] از چپ و [[مؤمنین]] از پیش روی او را [[همراهی]] می‌‌کنند و آن حضرت لشکریانش را از آنجا به اطراف و اکناف عالم گسیل می‌‌دارد»<ref>وافی: ج ۳، ص ۱۱۲.</ref>. |
| | |
| | [[امام حسن عسکری]] درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} فرمود: «گویا می‌‌بینم که [[مهدی]] {{ع}} در نجف است و پرچم‌های سفیدی بر فراز سر او در اهتزاز است»<ref>موعود نامه، ص ۱۹۴.</ref>.<ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۵۸۳.</ref> |
| | |
| | == منابع == |
| | {{منابع}} |
| | # [[پرونده:81.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|'''فرهنگ زیارت''']] |
| | # [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|'''فرهنگنامه دینی''']] |
| | # [[پرونده:1368107.jpg|22px]] [[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[نجف (مقاله)| مقاله «نجف»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۹''']] |
| | # [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']] |
| | {{پایان منابع}} |
| | |
| | == پانویس == |
| | {{پانویس}} |
| | |
| | [[رده:شهرهای عراق]] |
نجف از شهرهای تاریخی و مذهبی عراق است که قدمتی طولانی داشته و قبر مطهر امیرالمؤمنین (ع) در آنجا قرار دارد. نجف به واسطه قرار گرفتن در کنار شهر کوفه، شهری که خانه و محل حکومت حضرت مهدی (ع) در آن خواهد بود، شهری قابل توجه در آخرالزمان و دوران پس از ظهور. شیخ طوسی که از علمای برجسته شیعه بود، در قرن پنجم حوزه علمیه نجف اشرف را تأسیس کرد و در طول هزار سال، هزاران عالم شیعی در این حوزه پرورش یافتند و مراجع تقلید، در این حوزه به تربیت شاگردان بسیار پرداختند. قبر علمای بسیاری در این شهر است.
مقدمه
نجف از شهرهای مذهبی عراق است که قبر مطهر امیرالمؤمنین علی (ع) در آنجا قرار داشته و با کربلا حدود ۷۵ کیلومتر فاصله دارد. علی (ع) که در کوفه زندگی میکرد، پس از شهادتش در سال ۴۰ هجری در محل فعلی در نجف به خاک سپرده شد. مدفن او که از کوفه فاصله زیادی داشت، تا سال‌ها مخفی بود. از زمان هارون الرشید به بعد، از خفا در آمد. سال‌ها بعد بقعه‌ای بر روی قبر علی (ع) ساخته شد و به تدریج به شهری تبدیل گشت که از همه سوی به زیارتش میرفتند. شیخ طوسی که از علمای برجسته شیعه بود، در قرن پنجم حوزه علمیه نجف اشرف را تأسیس کرد و در طول هزار سال، هزاران عالم شیعی در این حوزه پرورش یافتند و مراجع تقلید، در این حوزه به تربیت شاگردان بسیار پرداختند. قبر علمای بسیاری در این شهر است[۱].
به این منطقه، در زبان روایات و فرهنگ اهل بیت (ع)، نجف، غَریّ، مشهد و ظهرالکوفه گفته شده است. طبق روایات، نجف مهبط اولیای خدا و خانه هجرت انبیا و محلّ قرار کشتی نوح بوده، و اولاد نوح از اینجا پراکنده شده‌اند و ابراهیم خلیل در این سرزمین زیسته است. امیرالمؤمنین (ع) نگاهی به آن وادی مرتفع پشت کوفه (ظهرالکوفه) افکند و فرمود: "چقدر منظره‌ات زیبا و ژرفای درونت پاکیزه و معطّر است، خدایا قبر مرا در این زمین قرار بده"[۲].[۳]
پیشینه تاریخ نجف
تکوین و گسترش و پیشینه تاریخی نجف اشرف را بر اساس داده‌های تاریخی و جغرافیایی، می‌توان به دو مرحله اصلی پیش از اسلام و پس از آن تقسیم کرد:
موقعیت نجف پیش از اسلام
جدیدترین یافته‌های تاریخی در عراق نشان می‌دهد منطقه و اقلیمی که نجف اشرف در آن قرار دارد، به دوره دیرینه‌سنگی، نخستین قسمت از عصر حجر و قدیمی‌ترین دوره تکامل انسان و طولانی‌ترین مرحله تاریخ نوع بشر بازمی‌گردد که تقریباً مقارن با دوران زمین‌شناختی پلیستوسن است. این دوره از حدود یک میلیون سال پیش آغاز شده است[۴]؛ اما تاریخ تکوین شهر نجف در مقام یک منطقه مسکونی به روشنی معلوم نیست و در منابع و مآخذ هم کمتر مطلبی در این باره یافت می‌شود[۵].
در اطراف نجف اشرف، بقایای آثار تاریخی و باستانی زیادی وجود دارد که به زمان اسکندر مقدونی و حتی به روزگار بخت النصر بازمی‌گردد، مانند عریسات و ضیزن آباد که اکنون به طعیریزات معروف است و گویا زندان اسیران و سربازان و سپاهیان بوده است و تاریخِ برخی از این آثار به ۳۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد[۶] و اینها نشان می‌دهد که در آن روزگاران منطقه نجف مسکونی بوده است؛ به ویژه که گورستان «طارات» در نزدیکی‌های نجف، این مطلب را تأیید میکند.
به هر حال در این منطقه برخی از قبایل عرب از جمله آل بقیله می‌زیسته‌اند و به هنگام فتوحات اسلامی در عراق و در این منطقه، قبیله آل بقیله وجود داشته‌اند؛ اما همگی حکایت از آن دارند که این منازل در محل فعلی شهر نجف نبوده، بلکه در اطراف و حواشی آن قرار داشته است.
تنها مسیحیان نبوده‌اند که در این منطقه و در سرزمین حیره و نجف می‌زیسته‌اند، بلکه پادشاه‌های ایرانی نیز آنجا پایگاه داشته‌اند و گروه‌هایی از ایرانیان در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند. همین‌طور گروه‌هایی از مردم سریانی و بابلی و اعراب نیز، در آنجا سکونت داشته‌اند و در منابع تاریخی به آنان اشاره شده است[۷].[۸]
موقعیت نجف در فتوحات اسلامی
منابعی که به شرح فتوحات اسلام در عراق پرداخته‌اند، درباره موقعیت نجف در آن روزگار به صورت پراکنده مطالبی عنوان کرده‌اند و با جمع‌بندی آنها استفاده می‌شود که منطقه نجف و حیره، دوبار فتح شده است؛ یک‌بار در زمان خلافت ابوبکر و در سال دوازدهم هجرت که خالد بن ولید همراه با سپاهیان اسلام، به حیره رسید و پس از مذاکرات مفصل، عاقبت با مردم حیره به سرکردگی عبدالمسیح بن عمرو بن حیان بن بقیله غسانی، مصالحه کرد و قرار شد مردم حیره به حکومت اسلامی جزیه پرداخت کنند. سپس خالد بن ولید، شخصی به نام جریر بن عبدالله بجلی را همراه با گروهی از سپاهیان اسلام به «بانقیا» (نجف) اعزام کرد و مردم آنجا با وی مصالحه کردند و آنان نیز، ملزم به پرداخت جزیه شدند[۹]. بار دوم در زمان خلافت عمر بن الخطاب بود که مردم عراق و ایرانیانی که در آنجا می‌زیستند، پس از مرگ ابوبکر، سر به شورش برداشتند و این بار خلیفه دوم در سال ۱۳ یا ۱۵ قمری، سعد بن ابی‌وقاص را برای فرونشاندن شورش‌هایی که در عراق ایجاد شده بود و همچنین برای فتح ایران به آن سامان اعزام کرد. از آن سو، رستم فرمانده سپاهیان ایران، به حیره رسید و از جانب خود جالینوس یکی از فرماندهانش را همراه با گروهی از سپاهیان به نجف فرستاد. جالینوس در نجف اردو زد. از طرف سعد بن ابی‌وقاص نیز گروهی از سپاهیان اسلام برای مقابله با آنان به این منطقه اعزام شدند، و در نهایت پس از درگیری مختصری سپاهیان شکست خوردند و عقب‌نشینی کردند و ساکنان منطقه مصالحه کردند و متعهد پرداخت جزیه شدند. در این روایات تاریخی آمده که خود رستم نیز، به نجف آمد و در آنجا خوابی دید که حکایت از پیروزی مسلمانان داشت[۱۰].[۱۱]
مراحل گسترش نجف
رشد و گسترش شهر نجف را از نظر تاریخی می‌توان به پنج مرحله اصلی تقسیم کرد[۱۲]:
- نخستین مرحله رشد و گسترش شهر نجف را می‌توان از آغاز پیدایی آن تا سال ۱۱۷۹ قمری/ ۱۷۶۵ میلادی دانست. نخستین خانه‌هایی که در سال ۱۷۱ قمری/ ۷۸۷ میلادی در اطراف مرقد مطهر ساخته شد، در قسمت شمال قبر مولا علی(ع) بوده است. این ناحیه اکنون به محله مشراق شهرت دارد. این بخش تا غرب مرقد امتداد یافته و به سوی جنوب مرقد پیش رفته است و محلات مسکونی «رباط» و «جیه» را به وجود آورده است که نزدیک جامعِ هندیِ فعلی قرار دارد. محله زنجبیل نیز که امروز «عقدالحمیر» خوانده می‌شود، در آن واقع شده است؛ اما تاریخ معین و دقیقی را نمی‌توان برای ایجاد این محله‌ها یافت[۱۳]. از آن تاریخ تا آمدن شیخ طوسی در سال ۴۴۸ قمری/ ۱۰۵۷ میلادی به این شهر، چهار بارو (سور) یا حصار و دیوار، به دور مرقد مطهر و شهر نجف کشیده شد. تاریخ ایجاد این دیوارها و حصارها بیش از هزار سال است که از سده سوم آغاز و در سده چهاردهم قمری، پایان یافته است.
- مرحله دوم گسترش شهر نجف از سال ۱۱۷۹ قمری/ ۱۷۶۵ میلادی آغاز می‌شود و تا سال ۱۳۴۴ قمری/ ۱۹۲۵ میلادی ادامه می‌یابد. در فاصله این سال‌ها، شهر نجف به دلیل ازدحام بیش از حد جمعیت و مهاجرت بسیار، وسعت زیادی می‌یابد؛ از این‌رو چنان‌که اشاره شد نظام الدوله محمدحسین علاف ـ وزیر فتح‌علی شاه قاجار ـ در اطراف شهر سوری با چهار دروازه احداث کرد که با سور سابق بیش از ۸۵ متر فاصله داشت. در سالهای بعد به دلیل ازدیاد جمعیت و عدم امکان خانه‌سازی در داخل این سور جدید، مقداری از سور را تخریب کردند و در بیرون آن اقدام به ساخت منازل مسکونی نمودند و در پی آن مؤسسات و مدارس جدید و مرکز شهربانی نجف و دیگر دوایر دولتی در بیرون سور ساخته شدند[۱۴].
- مرحله سوم گسترش این شهر، در فاصله سالهای ۱۳۴۴ - ۱۳۷۸ قمری / ۱۹۲۵ - ۱۹۵۸ میلادی بوده است که به تدریج در اثر نیاز به گسترش شهر، در قسمت‌های دیگر سور ششم نیز، رخنه‌هایی ایجاد شد و مردم در خارج سور ساخت‌وساز منازل مسکونی را شروع کردند و محله‌های جدیدی مانند محله غازیه (یا محله جدیده) و صالحیه به وجود آمدند[۱۵]. در واقع آغاز تخریب سور را برخی سال ۱۳۵۰ قمری/ ۱۹۳۱ میلادی نوشته‌اند[۱۶].
- مرحله چهارم از سال ۱۳۷۸ قمری/ ۱۹۵۸ میلادی آغاز شده و تا سال ۱۳۹۳ قمری/ ۱۹۷۳ میلادی ادامه یافته است. این مرحله در واقع دوره‌ای است که شهر نجف از نظر عمران و آبادانی و فرهنگی و حتی سیاسی، گسترش و رشد فوق‌العاده‌ای یافته و در مسیر ترقی و پیشرفت و تجدید حیات گام برداشته است[۱۷]. شهر در تمام ابعاد، گسترش یافته و تغییرات اساسی در خیابان‌ها به وجود آمده است؛ چنان‌که همه مراکز و منازل مسکونی میان شارع الصادق(ع) و شارع زین العابدین(ع) ویران شد تا به جای آنها بزرگراهی ایجاد شود که مرقد امام علی(ع) را به مرقد امام حسین(ع) در کربلا مرتبط سازد و برنامه‌هایی برای گسترش اطراف صحن حیدری و توسعه شارع زین العابدین(ع) از سال ۱۴۰۲قمری/ ۱۹۸۱ میلادی آغاز شده است[۱۸].[۱۹]
نخستین شهید محراب و کشته عدالت، امیرالمؤمنین (ع) در ۲۱رمضان سال ۴۰ هجری، در پی ضربت ناجوانمردانه ابن ملجم به شهادت رسید. نسبت به محلّ دفن، خود آن امام شهید، دستور لازم را داده بود. فرزندان علی (ع)، آن حضرت را شبانه تشییع کردند و در بقعه و مرقد پاکش در نجف، به خاک سپردند. جایی که کیلومترها بیرون از شهر کوفه بود. علت دفن امام در نجف، برای آن بود که قبرش مخفی باشد.
در دوران خفقانباری که شیعیان خالص و افراد مطمئن از محلّ دفن حضرت مطّلع بوده و به زیارت آن میرفتند، حساسیّت و حسد مخالفان را بر می‌انگیخت. در زمان منصور دوانقی، زوّار قبر مطهر خصوصاً از کوفه زیادتر شد و داود ابن عباس ـ والی کوفه ـ بر آن مطّلع شد و خواست قبر مطهر را از اساس بردارد یا حقیقت امر را درباره قبرِ مبارک به دست آورد و کرامتی که در موقع کندن اطراف قبر مبارک ظاهر گشت و خبر به داود رسید و امر به توقّف کارگران کرد و صندوق و سایه بانی بر بالای قبر مطهر بنا نمود که موقع تشرّف هارون بر کنار قبر مبارک موجود بوده است و هارون قبه‌ای بر بالای قبرِ مبارک امر به ساختن آن کرد...[۲۰]. آنچه که به هارون الرشید نسبت داده می‌شود ساختن بقعه است. در سال ۱۵۵ هجری نخستین بقعه آن حضرت را هارون بنا نمود و صندوقی از سنگ سفید با ضریحی روی قبر قرار داد. پس از آن محمد بن زید، داعی صغیر ملک طبرستان از احفاد زید بن حسن (ع) در سال ۲۸۷ به بنای قبّه و صحن و هفتاد طاق پرداخت[۲۱].[۲۲]
امام علی(ع) درباره شهر محل دفن خویش چنین میفرماید: «أَوَّلُ بُقْعَةٍ عُبِدَ اللَّهُ عَلَيْهَا ظَهْرُ الْكُوفَةِ لَمَّا أَمَرَ اللَّهُ الْمَلَائِكَةَ أَنْ يَسْجُدُوا لآِدَمَ سَجَدُوا عَلَى ظَهْرِ الْكُوفَةِ»؛ «نخستین بقعه و سرزمینی که خداوند در آن مورد پرستش قرار گرفت، پشت کوفه (نجف) بود، هنگامی که خداوند فرشتگان را امر کرد که بر آدم سجده کنند، پس آنان در پشت کوفه (نجف) سجده کردند»[۲۳].[۲۴]
نجف در دوران ظهور
منطقه نجف را در روایات به "ظهر کوفه" یعنی منطقه‌ای که پش کوفه قرار دارد، یاد نموده‌اند. نجف به واسطه قرار گرفتن در کنار شهر کوفه، شهری که خانه و محل حکومت حضرت مهدی (ع) در آن خواهد بود، شهری قابل توجه در آخرالزمان و دوران پس از ظهور. در روایتی امام باقر (ع) میفرماید: «حضرت قائم (ع) پس از ظهور در مکه از آنجا به سوی نجف ـ که منطقه ای از کوفه است ـ حرکت میکند در حالی که پنج هزار ملائکه و جبرئیل از راست و میکائیل از چپ و مؤمنین از پیش روی او را همراهی می‌‌کنند و آن حضرت لشکریانش را از آنجا به اطراف و اکناف عالم گسیل می‌‌دارد»[۲۵].
امام حسن عسکری درباره حضرت مهدی (ع) فرمود: «گویا می‌‌بینم که مهدی (ع) در نجف است و پرچم‌های سفیدی بر فراز سر او در اهتزاز است»[۲۶].[۲۷]
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۲۳۱.
- ↑ بحارالأنوار، چاپ بیروت، جلد ۹۷، ص ۲۳۷.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۱۷۹-۱۸۴.
- ↑ النجف الاشرف اسهامات، ص۲۳۰.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، ص۲۲؛ حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۱، ص۴۸۳ – ۴۸۴؛ آل محبوبه، جعفر، ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۱۳.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ذیل کلمه (طیر ناباذ)؛ مجله لغة العرب، ج۲، ص۳۲۱ – ۳۲۶.
- ↑ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۳، ص۲۳۶ به بعد؛ النجف الاشرف اسهامات، ج۱، ص۲۴۹.
- ↑ رفیعی، علی، مقاله «نجف»، دانشنامه امام علی ج۹، ص ۴۴۷.
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج ۱، ص۹۵ - ۹۶؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۳، ص۳۴۶، ۳۶۱، ۳۶۳، ۳۶۴، ۳۶۷، ۳۶۸.
- ↑ یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۴۴ - ۱۴۵؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری،ج ۳، ص۵۰۷ - ۵۱۲؛ ذهبی، تاریخ الاسلام (عهد الخلفاء الراشدین)، ص۱۴۳؛ بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ص۲۶۴؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۳۵۵.
- ↑ رفیعی، علی، مقاله «نجف»، دانشنامه امام علی ج۹، ص ۴۵۰.
- ↑ عبدالصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۶۲ - ۶۹.
- ↑ آل محبوبه، جعفر، ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۲۳ – ۲۶.
- ↑ عبد الصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۶۲ ـ ۶۹.
- ↑ عبد الصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۷۱؛ آل محبوبه، جعفر، ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۲۱۳ – ۲۱۴.
- ↑ حسنی، عبدالرزاق، ثورة النجف، ص۶۴.
- ↑ عبدالصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۵۷.
- ↑ عبدالصاحب المظفر، محسن، مدینة النجف الکبری، ص۷۵ - ۷۶.
- ↑ رفیعی، علی، مقاله «نجف»، دانشنامه امام علی ج۹، ص ۴۶۳.
- ↑ تحقیق درباره اولین اربعین، سید محمد علی قاضی طباطبایی، ص ۲۲۷به نقل از: فرحهالغری سید بن طاووس.
- ↑ تاریخچه و احکام مساجد و مشاهد، حسن مظفّری، ص ۲۶.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۱۷۹-۱۸۴
- ↑ عیاشی سمرقندی، تفسیرالعیاشی، ج۱، ص۳۴؛ خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۲۸۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۱، ص۱۴۹.
- ↑ رفیعی، علی، مقاله «نجف»، دانشنامه امام علی ج۹، ص ۴۷۵.
- ↑ وافی: ج ۳، ص ۱۱۲.
- ↑ موعود نامه، ص ۱۹۴.
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۵۸۳.
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عراق است. نجف از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نجف در معارف و سیره علوی - نجف در معارف مهدویت - نجف در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد
