طغیان در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">\n: +)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = طغیان | |||
| عنوان مدخل = طغیان | |||
| مداخل مرتبط = [[طغیان در قرآن]] - [[طغیان در فقه سیاسی]] - [[طغیان در جامعه‌شناسی اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==معناشناسی== | == معناشناسی == | ||
طغیان یعنی گستاخی، گردنکشی، [[زیاده‌روی]]، [[نافرمانی]] و [[سرپیچی]] از [[حق]]<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۲۰.</ref>، [[تجاوز]] از حدود [[تعیین]] شده [[عقلی]] و [[شرعی]]<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۶۴۲.</ref> یا زیاده‌روی و تجاوز از حدود متعارف ([[نظم]] و [[اعتدال]]) در [[امور مادی]] یا [[معنوی]] است. | طغیان یعنی گستاخی، گردنکشی، [[زیاده‌روی]]، [[نافرمانی]] و [[سرپیچی]] از [[حق]]<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۲۰.</ref>، [[تجاوز]] از حدود [[تعیین]] شده [[عقلی]] و [[شرعی]]<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۶۴۲.</ref> یا زیاده‌روی و تجاوز از حدود متعارف ([[نظم]] و [[اعتدال]]) در [[امور مادی]] یا [[معنوی]] است. | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۳: | ||
اگر قانون‌گرایی و [[التزام]] به رعایت [[حدود الهی]] در [[جامعه]] [[مؤمنان]] یکی از ارزش‌های برجسته [[اجتماعی]] و یکی از ویژگی‌های بارز [[جامعه دینی]] تلقی شود، قاعدتاً، “طغیان” به معنای سرپیچی و نقض آگاهانه و هواخواهانه این حدود، [[ضد ارزش]] خواهد بود. [[انحراف]] از حدود، دارای شدت و [[ضعف]] است و [[قرآن کریم]] برای کسانی که [[تعدی]] و انحراف و [[تباهی]] را به [[درجه]] نهایی رسانده‌اند، عنوان “طاغوت” (معرف گستره و عمق [[نافرمانی]]) را [[برگزیده]] است. واژه “بطر” به معنی نوعی [[کم‌خردی]] هم [[انسان]] را به [[طغیان]] و [[ناسپاسی]] از [[نعمت‌های خداوند]]، تن‌آسایی در وفای به [[حق]]، [[سستی]] در ادای [[وظایف]] و [[مصرف]] [[نعمت‌ها]] در غیر موردش سوق می‌دهد<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۲۹.</ref>. همچنین واژه “عتو” مرادف طغیان است و به [[مبالغه]] در [[سلوک]] طریق [[شر]] و [[فساد]] و [[افراط]] در تعدی از حدود، [[تفسیر]] شده است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۸، ص۳۴.</ref>. از واژه “اشر” نیز [[تفسیری]] مشابه ارائه شده است. | اگر قانون‌گرایی و [[التزام]] به رعایت [[حدود الهی]] در [[جامعه]] [[مؤمنان]] یکی از ارزش‌های برجسته [[اجتماعی]] و یکی از ویژگی‌های بارز [[جامعه دینی]] تلقی شود، قاعدتاً، “طغیان” به معنای سرپیچی و نقض آگاهانه و هواخواهانه این حدود، [[ضد ارزش]] خواهد بود. [[انحراف]] از حدود، دارای شدت و [[ضعف]] است و [[قرآن کریم]] برای کسانی که [[تعدی]] و انحراف و [[تباهی]] را به [[درجه]] نهایی رسانده‌اند، عنوان “طاغوت” (معرف گستره و عمق [[نافرمانی]]) را [[برگزیده]] است. واژه “بطر” به معنی نوعی [[کم‌خردی]] هم [[انسان]] را به [[طغیان]] و [[ناسپاسی]] از [[نعمت‌های خداوند]]، تن‌آسایی در وفای به [[حق]]، [[سستی]] در ادای [[وظایف]] و [[مصرف]] [[نعمت‌ها]] در غیر موردش سوق می‌دهد<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۲۹.</ref>. همچنین واژه “عتو” مرادف طغیان است و به [[مبالغه]] در [[سلوک]] طریق [[شر]] و [[فساد]] و [[افراط]] در تعدی از حدود، [[تفسیر]] شده است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۸، ص۳۴.</ref>. از واژه “اشر” نیز [[تفسیری]] مشابه ارائه شده است. | ||
==آیات قرآنی مرتبط== | == آیات قرآنی مرتبط == | ||
# طغیان [[ظالمان]] و [[تبهکاران]] در مقابل حق: {{متن قرآن|اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى}}<ref>«به سوی فرعون روان شو که او سرکشی کرده است» سوره طه، آیه ۲۴.</ref>. | # طغیان [[ظالمان]] و [[تبهکاران]] در مقابل حق: {{متن قرآن|اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى}}<ref>«به سوی فرعون روان شو که او سرکشی کرده است» سوره طه، آیه ۲۴.</ref>. | ||
#برحذر داشتن [[مؤمنان]] از طغیان‌گری: {{متن قرآن|وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}<ref>«و سرکشی نورزید که او به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره هود، آیه ۱۱۲.</ref>. | # برحذر داشتن [[مؤمنان]] از طغیان‌گری: {{متن قرآن|وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}<ref>«و سرکشی نورزید که او به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره هود، آیه ۱۱۲.</ref>. | ||
# [[طاغیان]]، در برخی آیات به [[محرومیت]] از [[رحمت]] و [[عنایات]] [[خداوند]]<ref>{{متن قرآن|مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَا هَادِيَ لَهُ وَيَذَرُهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ}} «کسانی را که خداوند در گمراهی وانهد هیچ رهنمایی ندارند و آنان را سرگردان در سرکشی‌شان وا می‌گذارد» سوره اعراف، آیه ۱۸۶.</ref> و [[ابتلا]] به [[عذاب]] سخت [[اخروی]] [[تهدید]] شده‌اند<ref>{{متن قرآن|هَذَا وَإِنَّ لِلطَّاغِينَ لَشَرَّ مَآبٍ}} «این است (پاداش پرهیزگاران) و به راستی برای سرکشان بدترین سرانجام خواهد بود» سوره ص، آیه ۵۵.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۱۶۶.</ref> | # [[طاغیان]]، در برخی آیات به [[محرومیت]] از [[رحمت]] و [[عنایات]] [[خداوند]]<ref>{{متن قرآن|مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَا هَادِيَ لَهُ وَيَذَرُهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ}} «کسانی را که خداوند در گمراهی وانهد هیچ رهنمایی ندارند و آنان را سرگردان در سرکشی‌شان وا می‌گذارد» سوره اعراف، آیه ۱۸۶.</ref> و [[ابتلا]] به [[عذاب]] سخت [[اخروی]] [[تهدید]] شده‌اند<ref>{{متن قرآن|هَذَا وَإِنَّ لِلطَّاغِينَ لَشَرَّ مَآبٍ}} «این است (پاداش پرهیزگاران) و به راستی برای سرکشان بدترین سرانجام خواهد بود» سوره ص، آیه ۵۵.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۱۶۶.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[طاغوت]] | * [[طاغوت]] | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | # [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:طغیان]] | [[رده:طغیان]] | ||
[[رده: | [[رده:اصطلاحات سیاسی]] | ||
{{ارزش‌های اجتماعی}} | {{ارزش‌های اجتماعی}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۵۴
این مدخل زیرشاخهٔ بحث طغیان است. طغیان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: طغیان در قرآن - طغیان در فقه سیاسی - طغیان در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
طغیان یعنی گستاخی، گردنکشی، زیاده‌روی، نافرمانی و سرپیچی از حق[۱]، تجاوز از حدود تعیین شده عقلی و شرعی[۲] یا زیاده‌روی و تجاوز از حدود متعارف (نظم و اعتدال) در امور مادی یا معنوی است.
طغیان یا در موضوع‌های خارجی یا در مسیر گمراهی و انحراف صورت می‌گیرد. در قرآن، به کسی که طغیان و تعدی‌اش از حق شدت یافته باشد، “طاغوت” اطلاق شده است. شیطان و همه مظاهر بازدارنده آن از سلوک طریق حق و توجه به خداوند، از جمله مصداق‌های “طاغوت” شمرده می‌شوند[۳]؛ از این‌رو، طاغوت صیغه مبالغه از طغیان به معنای تعدی و تجاوز از حد است و به هر چیزی که سبب تجاوز از حد گردد، اطلاق می‌شود. شیاطین، بت‌ها، حکام جبار و مستکبر، هر معبودی غیر پروردگار و هر مسیری که به غیر حتی منتهی شود، همه از مصداق‌های “طاغوت”اند[۴].
اگر قانون‌گرایی و التزام به رعایت حدود الهی در جامعه مؤمنان یکی از ارزش‌های برجسته اجتماعی و یکی از ویژگی‌های بارز جامعه دینی تلقی شود، قاعدتاً، “طغیان” به معنای سرپیچی و نقض آگاهانه و هواخواهانه این حدود، ضد ارزش خواهد بود. انحراف از حدود، دارای شدت و ضعف است و قرآن کریم برای کسانی که تعدی و انحراف و تباهی را به درجه نهایی رسانده‌اند، عنوان “طاغوت” (معرف گستره و عمق نافرمانی) را برگزیده است. واژه “بطر” به معنی نوعی کم‌خردی هم انسان را به طغیان و ناسپاسی از نعمت‌های خداوند، تن‌آسایی در وفای به حق، سستی در ادای وظایف و مصرف نعمت‌ها در غیر موردش سوق می‌دهد[۵]. همچنین واژه “عتو” مرادف طغیان است و به مبالغه در سلوک طریق شر و فساد و افراط در تعدی از حدود، تفسیر شده است[۶]. از واژه “اشر” نیز تفسیری مشابه ارائه شده است.
آیات قرآنی مرتبط
- طغیان ظالمان و تبهکاران در مقابل حق: ﴿اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى﴾[۷].
- برحذر داشتن مؤمنان از طغیان‌گری: ﴿وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ﴾[۸].
- طاغیان، در برخی آیات به محرومیت از رحمت و عنایات خداوند[۹] و ابتلا به عذاب سخت اخروی تهدید شده‌اند[۱۰].[۱۱]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۲۰.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۶۴۲.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۷، ص۹۷-۹۹.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۲۹.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۸، ص۳۴.
- ↑ «به سوی فرعون روان شو که او سرکشی کرده است» سوره طه، آیه ۲۴.
- ↑ «و سرکشی نورزید که او به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره هود، آیه ۱۱۲.
- ↑ ﴿مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَا هَادِيَ لَهُ وَيَذَرُهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ﴾ «کسانی را که خداوند در گمراهی وانهد هیچ رهنمایی ندارند و آنان را سرگردان در سرکشی‌شان وا می‌گذارد» سوره اعراف، آیه ۱۸۶.
- ↑ ﴿هَذَا وَإِنَّ لِلطَّاغِينَ لَشَرَّ مَآبٍ﴾ «این است (پاداش پرهیزگاران) و به راستی برای سرکشان بدترین سرانجام خواهد بود» سوره ص، آیه ۵۵.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۶۶.