استقلال: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
=== [[استقلال اقتصادی]] === | === [[استقلال اقتصادی]] === | ||
==شاخص‌های [[استقلال]]== | |||
[[شناسایی]] شاخص‌های استقلال از منظر [[مقام معظم رهبری]]، از اساسی‌ترین و در عین حال از اولین گام‌هایی است که باید در مسیر ارزیابی مفهوم استقلال در منظومه [[فکری]] [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]] طی نمود. شاخص‌ها همانند چراغی هستند که به ما کمک می‌کنند تا دچار [[انحراف]] نشویم. به عبارت دیگر شاخص‌ها باید مسیر حرکت [[سیاست‌ها]] را برای رسیدن به اهداف و تحقق مأموریت‌ها مشخص کنند. | |||
شاخص‌های مربوط به استقلال از [[دل]] [[آرمان‌ها]] و واقعیت‌ها استخراج می‌شود و برخی ضوابط که یک شاخص باید داشته باشد، در تمام شرایط و برای کلیه موضوعات تا حدود زیادی یکسان است. در عین حال نباید دور از نظر داشت شاخص‌های استقلال بسته به تغییرات داخلی و محیطی ممکن است [[تغییر]] کند. در مسیر پیگیری استقلال کشورهای مختلف به طور طبیعی سه حالت می‌توان متصور شد: | |||
# [[آرمان]] خواهی [[خیال]] پردازانه که نوعی ذهن‌گرایی، [[وهم]] انگاری و مطلق‌گرایی بر آن [[حاکم]] است. | |||
# [[واقع‌گرایی]] عمل‌گرایانه که [[تابعی]] از [[منافع مادی]]، شرایط محیطی متغیر و اصالت نفع یا یوتیلیتاریانیسم است. | |||
# [[آرمان‌گرایی]] واقع بینانه که در آن شاخص‌ها مثل [[ستاره]] قطبی قطار [[جامعه]] را بر ریل [[واقعیات]] به حرکت در می‌آورد. | |||
در حالت اول یعنی آرمان‌خواهی خیال پردازانه، [[غفلت]] از واقعیات جامعه و محیط پیرامون آن سبب برداشت‌های غلط و یا به تعبیری [[فهم]] غیرعقلانی و یا حتی [[ضد]] [[عقلانی]] از مسیر حرکت یک [[کشور]] می‌شود که در آن حتی به دلیل مطلق‌گرایی واقعیات وارونه دیده می‌شود و منجر به قضاوت‌های غلط می‌گردد. در حالت دوم تکیه صرف بر واقعیات و دور از نظر داشتن فانوس راهنمای شاخص‌ها، منتهی به انحراف از مسیر می‌گردد. واقع‌گرایی صرف پشت کردن به اهداف ملی جامعه است. یک کشور تنها با آرمان‌گرایی واقع بینانه می‌تواند به سمت قله‌های اهداف ملی خود از جمله استقلال حرکت کند. | |||
از این رو برای سطوح مختلف استقلال مبتنی بر منویات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، می‌بایست شاخص‌هایی مشخص کرد که از یک طرف این شاخص‌گذاری خط‌کش مدرجی به دست بدهد تا [[میزان]] نیل به [[استقلال]] در سه سطح فردی، ملی و [[امت]] به دست آید و از سوی دیگر بتوان بر اساس این شاخص‌ها راهبردهایی به منظور تقویت و تثبیت استقلال در [[کشور]] با تکیه بر بیانات [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]] به دست آورد.<ref>[[سید مرتضی نبوی|نبوی]] و [[صالح اسکندری|اسکندری]]، [[استقلال اسلامی ۲ - نبوی و اسکندری (مقاله)|مقاله «استقلال اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۰۷۳.</ref> | |||
===شاخص‌های استقلال فردی ([[فکری]] و شخصیتی)=== | |||
[[استقلال فکری]] و شخصیتی به عنوان مقدمه [[استقلال ملی]] و استقلال [[امت اسلامی]] به معنای [[رهایی]] کامل از [[روابط]] اجباری و عدم [[وابستگی]] به عواملی است که منشأ وجودی آنها دیگرانی به غیر از [[خداوند متعال]] هستند. برای استقلال فکری می‌توان سه شاخص عمده را برشمرد: | |||
# [[اعتماد به خدا]] و [[سکینه]] [[الهی]] | |||
# [[خودباوری]] و [[اعتماد به نفس]] ملی | |||
# [[استقلال علمی]].<ref>[[سید مرتضی نبوی|نبوی]] و [[صالح اسکندری|اسکندری]]، [[استقلال اسلامی ۲ - نبوی و اسکندری (مقاله)|مقاله «استقلال اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۰۷۴.</ref> | |||
===اعتماد به خدا و سکینه الهی=== | |||
یکی از شاخص‌های استقلال فکری و شخصیتی اعتماد به خدا و سکینه الهی است. نتیجه عدم وابستگی به غیر [[خدا]] [[آرامش]] و [[اطمینان قلبی]] است که سرمنشأ یک [[حیات طیبه]] محسوب می‌شود. {{متن قرآن|أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>«آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.</ref> [[خداوند]] در [[قرآن کریم]]، [[مؤمنین]] را به این حیات طیبه توأم با سکینه و آرامش الهی [[وعده]] داده است. {{متن قرآن|فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً}}<ref>«بی‌گمان آنان را با زندگانی پاکیزه‌ای زنده می‌داریم» سوره نحل، آیه ۹۷.</ref>. علاوه بر آثار فردی حیات طیبه یکی از فوائد [[اجتماعی]] آن از نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، استقلال و [[عزت]] اجتماعی است. حیات طیبه یعنی [[زندگی]] با عزت، [[امنیت]]، استقلال، [[رفاه]]، [[علم]]، [[پیشرفت]]، [[اخلاق]] [[حلم]] و گذشت<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۲۴/۴/۱۳۸۹.</ref>. | |||
[[اعتماد به خداوند متعال]] و سکینه الهی حاصل از آن، هر نوع [[ترس]] و [[واهمه]] را از بین می‌برد و [[ایمان]] مؤمنین را افزایش می‌دهد. خداوند متعال می‌فرماید: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا}}<ref>«اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند و سپاهیان آسمان‌ها و زمین از آن خداوند است و خداوند دانایی فرزانه است» سوره فتح، آیه ۴.</ref>. از چه می‌ترسید؟ [[سپاه]] [[زمین]] و [[آسمان]] [[مال]] خداست. چنانچه [[مؤمنین]] با [[خدا]] باشند، این سپاه زمین و آسمان متعلق به مؤمنین و در [[اختیار]] آنهاست، این از [[سنت‌های الهی]] است<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۹/۵/۱۳۸۷.</ref>. | |||
[[مقام معظم رهبری]] [[راز]] [[نفوذ]] عجیب [[امام خمینی]] در [[دل]] توده‌های [[عظیم]] [[مسلمان]] در کشورهای مختلف را همین [[سکینه]] و [[آرامش]] [[قلبی]] بنیان‌گذار کبیر [[انقلاب]] می‌دانند که ناشی از [[ارتباط]] ویژه ایشان با خدا و [[اعتماد]] به [[فضل الهی]] بود. اینکه آنجایی که دیگران وحشت‌زده می‌شدند، [[امام]] آرام بود! آنجایی که دیگران به [[تزلزل]] می‌افتادند، امام [[قاطع]] و مصمم بود. در [[وصیت‌نامه]] ایشان هم خطاب به [[مردم ایران]] بلکه [[ملت‌های مسلمان]] می‌فرمایند با دلی آرام و قلبی مطمئن از [[مردم]] خداحافظی می‌کنم و به جوار [[رحمت الهی]] می‌روم. در واقع حین [[مرگ]] هم امام با دلی آرام این [[جهان]] را ترک می‌کند<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۳/۱۳۸۶.</ref>.<ref>[[سید مرتضی نبوی|نبوی]] و [[صالح اسکندری|اسکندری]]، [[استقلال اسلامی ۲ - نبوی و اسکندری (مقاله)|مقاله «استقلال اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۰۷۴.</ref> | |||
===[[خودباوری]] و [[اعتماد به نفس]] ملی=== | |||
یکی دیگر از شاخص‌های اصلی [[استقلال]] در سطح [[فکری]] و شخصیتی از دیدگاه [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]]، تقویت خود باوری و اعتماد به نفس ملی در یک [[جامعه]] است. البته اعتماد به نفس ملی زیربنای [[استقلال سیاسی]]، [[اقتصادی]] و [[فرهنگی]] نیز به حساب می‌آید و این رابطه دو [[طرفه]] است. یعنی به همان [[میزان]] که اعتماد به نفس ملی می‌تواند در نیل به استقلال [[واقعی]] [[ملت‌ها]] مؤثر باشد، استقلال نیز در تقویت اعتماد به نفس یک [[ملت]] مؤثر است. در واقع استقلال و اعتماد به نفس ملی لازم و ملزوم یکدیگر هستند<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۷/۴/۱۳۸۰.</ref>. اعتماد به نفس ملی در برابر خودکم بینی یک ملت مطرح می‌شود<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۱۱/۱۳۹۰.</ref>. [[انقلاب اسلامی ایران]] با تحصیل استقلال سیاسی، این [[خود کم بینی]] را از بین برد، و آن را به [[اعتماد به نفس]] ملی تبدیل کرد. [[احساس]] [[عزت]] و احساس [[تشخص]] [[ملت ایران]]، محصول همین [[اعتماد]] نفس ملی است<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۱۱/۱۳۹۰.</ref>. از منظر [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]]، [[امام خمینی]] عصر جدیدی را آغاز کرد که مشخصه‌های آن ایجاد [[روح]] عزت و [[استقلال]] و [[استغنا]] و اعتماد به نفس بود<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۲۸/۳/۱۳۶۸.</ref>. اعتماد به نفس ملی یکی از دو رکن اساسی [[پیشرفت]] هر [[کشور]] است. رکن دیگر، امکانات مادی است. البته منابع مادی به [[تنهایی]] [[قادر]] نیست یک [[جامعه]] را به پیشرفت برساند. [[جامعه ایران]] پیش از [[انقلاب]] دارای ذخایر و منابع مادی فراوانی از جمله نفت بود. [[سرمایه]] [[فکری]]، [[انسانی]] و استعدادهای درخشانی در کشور وجود داشت، [[معادن]] [[عظیم]] فلزات ذی قیمت در کشور وجود داشت و... اما خبری از پیشرفت نبود. جامعه ایران یک جامعه توسری خور عقب مانده و زیر یوغ یک [[حکومت فاسد]] و وابسته بود. بنابراین برای پیشرفت یک کشور تنها منابع و امکانات مادی کافی نیست بلکه باید یک مؤلفه [[معنوی]] نیز در کنار آن وجود داشته باشد که این عامل همان اعتماد به نفس ملی و [[خودباوری]] است. امام خمینی در جریان [[نهضت اسلامی]] ملت ایران اعتماد به نفس ملی را بار دیگر در کالبد خسته جامعه ایران [[احیا]] کرد<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۳/۱۳۸۸.</ref>. | |||
در واقع یکی از مظاهر [[عقلانیت]] [[نهضت امام خمینی]]، تزریق روح اعتماد به نفس و خوداتکایی در ملت ایران بود. در سالیان متمادی که غربی‌ها بر [[کشور ایران]] [[تسلط]] داشتند و منابع و ثروت‌های مادی و معنوی کشور را به [[غارت]] می‌بردند همواره تلاش می‌کردند به نوعی [[ضعف]] و [[خودباختگی]] را به جامعه ایران [[القا]] کنند. غربی‌های توی سر ملت ایران می‌زدند، آنها را [[تحقیر]] می‌کردند که عرضه ایستادن سر پای خود ندارند. [[ایرانی‌ها]] به تنهایی نمی‌توانند پیشرفت و... تزریق [[روحیه]] اعتماد به نفس ملی توسط امام خمینی در [[فکر]] و [[قلب]] [[ملت ایران]]، نقطه [[تحول]] و عزیمتی دوباره برای احیای [[ایران]] شد. بنیان‌گذار [[انقلاب اسلامی]] [[شعار]] «ما می‌توانیم» را در اعماق [[جان]] ملت ایران قرار داد. این تلاش یکی از مظاهر مهم [[عقلانیت]] [[انقلاب اسلامی ایران]] است<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۳/۱۳۸۸.</ref>. بعد از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، ۸ سال [[جنگ]] تحمیلی [[اعتماد به نفس]] ملی را در [[ایرانی‌ها]] تقویت نمود. [[جامعه ایران]] در این ۸ سال [[دفاع]] مقتدارانه توانست استعدادهای خود را شکوفا کند، توانست ظرفیت‌های ناشناخته خود را بشناسد. بغض‌های این [[ملت]] که حدود ۲۰۰ سال در گلو مانده بود به یک‌باره ترکید و جامعه ایران استعدادها و ظرفیت‌های خود را به رخ جهانیان کشاند و [[دشمن]] تا بن دندان [[مسلح]] را زمین‌گیر کرد<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۲۹/۶/۱۳۸۸.</ref>.<ref>[[سید مرتضی نبوی|نبوی]] و [[صالح اسکندری|اسکندری]]، [[استقلال اسلامی ۲ - نبوی و اسکندری (مقاله)|مقاله «استقلال اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۰۷۶.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ ۱۱ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۰۷
این مدخل زیرشاخهٔ بحث استقلال است. استقلال از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: استقلال در قرآن - استقلال اراده در حقوق اسلامی - استقلال در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
استقلال مصدر باب استفعال از ماده "ق ـ ل ـ ل" به معنای اندک شمردن، حمل کردن،[۱] و به کاری پرداختن بدون مشارکت دیگران آمده است. [۲] در اصطلاح علوم سیاسی برای استقلال تعاریفی متفاوت ارائه شده است؛ مانند: جدا بودن حاکمیت یک کشور از هر نوع سلطه خارجی و [۳]آزادی اراده ملّی برای اداره امور داخلی و خارجی خود که از خلال سازمان سیاسی دولت پدیدار می‌شود.[۴] میل به سلطه‌جویی در سرشت انسان قرار دارد و این میل در دولت‌ها نیز تجلّی می‌یابد، به‌گونه‌ای که در پی مطیع ساختن دیگران و بهره‌برداری از منابع و امکانات آنان است. از سوی دیگر میل به استقلال نیز فطری انسان‌هاست و جوامع و دولت‌های گوناگون در پی هویت و استقلال عملی خویش هستند. [۵] استقلال از ارزشهای مسلّم انسانی، عامل عزت و سربلندی انسان‌ها و جوامع و نبود آن، نشانی از ذلت و زبونی آنان است.[۶] برخی با استناد به اینکه دولت شخصیت ترکیب یافته از افراد است [۷] گفته‌اند: چنان‌که استقلالحق هر فرد است، حق دولت نیز هست.
بسیاری از دانشمندان سیاسی، ریشه همه عقب ماندگی‌های جوامع و ملت‌ها را در وابستگی به استعمار دیده و استقلال را کلید حل مشکلات قلمداد کرده‌اند،[۸] زیرا محور خط مشی کشورهای تحت سلطه به جای منافع خودشان، منافع کشورهای سلطه‌گر است. [۹] استقلال با جنبه‌های مختلف فرهنگی و اقتصادی آن در نگاه اسلام با دو مفهوم "دارالاسلام" و "دارالکفر" ارتباط پیدا می‌کند، زیرا مرزبندی‌های جدید جغرافیایی ملاک مناسبی برای استقلال نیست. در تعریف و محدوده واژگان ذکر شده دیدگاه‌های گوناگونی ارائه شده [۱۰] که از مجموع آنها می‌توان چنین نتیجه گرفت که ملاک دارالاسلام و دارالکفر اجرا و عدم اجرای قوانین الهی است. دارالاسلام به سرزمینی گفته می‌شود که شریعت اسلامی در آن پیاده می‌شود و حاکم مسلمانی بر آن حکمرانی می‌کند و همه افراد جامعه در برابر حکومت اسلامی تسلیم هستند. و دارالکفر به سرزمین‌هایی گفته می‌شود که احکام اسلامی در آن جاری نیست و مسلمانان در آنجا حاکمیت و سلطه ندارند. براساس این مرزبندی است که قرآن مسلمانان را از خطر وابستگی برحذر داشته و دستیابی به استقلال را در آیات زیادی بیان می‌کند.[۱۱].
واژه‌ها و مفاهیم در موضوع استقلال
عزت
نفی سبیل
نفی ربوبیت غیر خدا
اعتماد و تکیه نکردن به کافران
روی پای خود ایستادن
نهی از سرپرستی کافران
تحریم رابطه دوستانه و صمیمی با کافران
زمینه‌های استقلال
ایمان و توکل به خداوند
سپردن رهبری به نخبگان جامعه
استقامت و پایداری
ساحت‌های استقلال
- استقلال اراده
- استقلال تربیتی
- استقلال نخبگی
- استقلال فکری
- استقلال فرهنگی
- استقلال علمی
- استقلال سیاسی
- استقلال قضایی
- استقلال حزبی
- استقلال رسانه
- استقلال اقتصادی
- استقلال نظامی
استقلال فرهنگی
راه‌های حفظ استقلال فرهنگی
مبارزه با ارتداد
تغییر قبله
نفی تشبه به کافران و برقراری دوستی صمیمانه با آنان
دخالت ندادن کافران در امور فرهنگی مسلمانان
هجرت
نهی از سازش و تسامح در امور اعتقادی و دینی
استقلال سیاسی
شیوه‌های حفظ استقلال سیاسی
مشروعیت انحصاری مدیریت در جامعه اسلامی برای مسلمانان
توجه به پایبند نبودن کافران به پیمانهایشان
هشدار به توطیه کافران
مشروط کردن پیمان با کافران
استقلال اقتصادی
استقلال نظامی
جهانی شدن
استقلال اراده
انواع استقلال نظام
استقلال فکری و فرهنگی
استقلال علمی
استقلال سیاسی
استقلال حزبی
استقلال رسانه
استقلال اقتصادی
شاخص‌های استقلال
شناسایی شاخص‌های استقلال از منظر مقام معظم رهبری، از اساسی‌ترین و در عین حال از اولین گام‌هایی است که باید در مسیر ارزیابی مفهوم استقلال در منظومه فکری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای طی نمود. شاخص‌ها همانند چراغی هستند که به ما کمک می‌کنند تا دچار انحراف نشویم. به عبارت دیگر شاخص‌ها باید مسیر حرکت سیاست‌ها را برای رسیدن به اهداف و تحقق مأموریت‌ها مشخص کنند. شاخص‌های مربوط به استقلال از دل آرمان‌ها و واقعیت‌ها استخراج می‌شود و برخی ضوابط که یک شاخص باید داشته باشد، در تمام شرایط و برای کلیه موضوعات تا حدود زیادی یکسان است. در عین حال نباید دور از نظر داشت شاخص‌های استقلال بسته به تغییرات داخلی و محیطی ممکن است تغییر کند. در مسیر پیگیری استقلال کشورهای مختلف به طور طبیعی سه حالت می‌توان متصور شد:
- آرمان خواهی خیال پردازانه که نوعی ذهن‌گرایی، وهم انگاری و مطلق‌گرایی بر آن حاکم است.
- واقع‌گرایی عمل‌گرایانه که تابعی از منافع مادی، شرایط محیطی متغیر و اصالت نفع یا یوتیلیتاریانیسم است.
- آرمان‌گرایی واقع بینانه که در آن شاخص‌ها مثل ستاره قطبی قطار جامعه را بر ریل واقعیات به حرکت در می‌آورد.
در حالت اول یعنی آرمان‌خواهی خیال پردازانه، غفلت از واقعیات جامعه و محیط پیرامون آن سبب برداشت‌های غلط و یا به تعبیری فهم غیرعقلانی و یا حتی ضد عقلانی از مسیر حرکت یک کشور می‌شود که در آن حتی به دلیل مطلق‌گرایی واقعیات وارونه دیده می‌شود و منجر به قضاوت‌های غلط می‌گردد. در حالت دوم تکیه صرف بر واقعیات و دور از نظر داشتن فانوس راهنمای شاخص‌ها، منتهی به انحراف از مسیر می‌گردد. واقع‌گرایی صرف پشت کردن به اهداف ملی جامعه است. یک کشور تنها با آرمان‌گرایی واقع بینانه می‌تواند به سمت قله‌های اهداف ملی خود از جمله استقلال حرکت کند. از این رو برای سطوح مختلف استقلال مبتنی بر منویات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، می‌بایست شاخص‌هایی مشخص کرد که از یک طرف این شاخص‌گذاری خط‌کش مدرجی به دست بدهد تا میزان نیل به استقلال در سه سطح فردی، ملی و امت به دست آید و از سوی دیگر بتوان بر اساس این شاخص‌ها راهبردهایی به منظور تقویت و تثبیت استقلال در کشور با تکیه بر بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به دست آورد.[۱۲]
شاخص‌های استقلال فردی (فکری و شخصیتی)
استقلال فکری و شخصیتی به عنوان مقدمه استقلال ملی و استقلال امت اسلامی به معنای رهایی کامل از روابط اجباری و عدم وابستگی به عواملی است که منشأ وجودی آنها دیگرانی به غیر از خداوند متعال هستند. برای استقلال فکری می‌توان سه شاخص عمده را برشمرد:
اعتماد به خدا و سکینه الهی
یکی از شاخص‌های استقلال فکری و شخصیتی اعتماد به خدا و سکینه الهی است. نتیجه عدم وابستگی به غیر خدا آرامش و اطمینان قلبی است که سرمنشأ یک حیات طیبه محسوب می‌شود. ﴿أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ﴾[۱۴] خداوند در قرآن کریم، مؤمنین را به این حیات طیبه توأم با سکینه و آرامش الهی وعده داده است. ﴿فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً﴾[۱۵]. علاوه بر آثار فردی حیات طیبه یکی از فوائد اجتماعی آن از نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، استقلال و عزت اجتماعی است. حیات طیبه یعنی زندگی با عزت، امنیت، استقلال، رفاه، علم، پیشرفت، اخلاق حلم و گذشت[۱۶]. اعتماد به خداوند متعال و سکینه الهی حاصل از آن، هر نوع ترس و واهمه را از بین می‌برد و ایمان مؤمنین را افزایش می‌دهد. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا﴾[۱۷]. از چه می‌ترسید؟ سپاه زمین و آسمان مال خداست. چنانچه مؤمنین با خدا باشند، این سپاه زمین و آسمان متعلق به مؤمنین و در اختیار آنهاست، این از سنت‌های الهی است[۱۸]. مقام معظم رهبری راز نفوذ عجیب امام خمینی در دل توده‌های عظیم مسلمان در کشورهای مختلف را همین سکینه و آرامش قلبی بنیان‌گذار کبیر انقلاب می‌دانند که ناشی از ارتباط ویژه ایشان با خدا و اعتماد به فضل الهی بود. اینکه آنجایی که دیگران وحشت‌زده می‌شدند، امام آرام بود! آنجایی که دیگران به تزلزل می‌افتادند، امام قاطع و مصمم بود. در وصیت‌نامه ایشان هم خطاب به مردم ایران بلکه ملت‌های مسلمان می‌فرمایند با دلی آرام و قلبی مطمئن از مردم خداحافظی می‌کنم و به جوار رحمت الهی می‌روم. در واقع حین مرگ هم امام با دلی آرام این جهان را ترک می‌کند[۱۹].[۲۰]
خودباوری و اعتماد به نفس ملی
یکی دیگر از شاخص‌های اصلی استقلال در سطح فکری و شخصیتی از دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تقویت خود باوری و اعتماد به نفس ملی در یک جامعه است. البته اعتماد به نفس ملی زیربنای استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نیز به حساب می‌آید و این رابطه دو طرفه است. یعنی به همان میزان که اعتماد به نفس ملی می‌تواند در نیل به استقلال واقعی ملت‌ها مؤثر باشد، استقلال نیز در تقویت اعتماد به نفس یک ملت مؤثر است. در واقع استقلال و اعتماد به نفس ملی لازم و ملزوم یکدیگر هستند[۲۱]. اعتماد به نفس ملی در برابر خودکم بینی یک ملت مطرح می‌شود[۲۲]. انقلاب اسلامی ایران با تحصیل استقلال سیاسی، این خود کم بینی را از بین برد، و آن را به اعتماد به نفس ملی تبدیل کرد. احساس عزت و احساس تشخص ملت ایران، محصول همین اعتماد نفس ملی است[۲۳]. از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، امام خمینی عصر جدیدی را آغاز کرد که مشخصه‌های آن ایجاد روح عزت و استقلال و استغنا و اعتماد به نفس بود[۲۴]. اعتماد به نفس ملی یکی از دو رکن اساسی پیشرفت هر کشور است. رکن دیگر، امکانات مادی است. البته منابع مادی به تنهایی قادر نیست یک جامعه را به پیشرفت برساند. جامعه ایران پیش از انقلاب دارای ذخایر و منابع مادی فراوانی از جمله نفت بود. سرمایه فکری، انسانی و استعدادهای درخشانی در کشور وجود داشت، معادن عظیم فلزات ذی قیمت در کشور وجود داشت و... اما خبری از پیشرفت نبود. جامعه ایران یک جامعه توسری خور عقب مانده و زیر یوغ یک حکومت فاسد و وابسته بود. بنابراین برای پیشرفت یک کشور تنها منابع و امکانات مادی کافی نیست بلکه باید یک مؤلفه معنوی نیز در کنار آن وجود داشته باشد که این عامل همان اعتماد به نفس ملی و خودباوری است. امام خمینی در جریان نهضت اسلامی ملت ایران اعتماد به نفس ملی را بار دیگر در کالبد خسته جامعه ایران احیا کرد[۲۵]. در واقع یکی از مظاهر عقلانیت نهضت امام خمینی، تزریق روح اعتماد به نفس و خوداتکایی در ملت ایران بود. در سالیان متمادی که غربی‌ها بر کشور ایران تسلط داشتند و منابع و ثروت‌های مادی و معنوی کشور را به غارت می‌بردند همواره تلاش می‌کردند به نوعی ضعف و خودباختگی را به جامعه ایران القا کنند. غربی‌های توی سر ملت ایران می‌زدند، آنها را تحقیر می‌کردند که عرضه ایستادن سر پای خود ندارند. ایرانی‌ها به تنهایی نمی‌توانند پیشرفت و... تزریق روحیه اعتماد به نفس ملی توسط امام خمینی در فکر و قلب ملت ایران، نقطه تحول و عزیمتی دوباره برای احیای ایران شد. بنیان‌گذار انقلاب اسلامی شعار «ما می‌توانیم» را در اعماق جان ملت ایران قرار داد. این تلاش یکی از مظاهر مهم عقلانیت انقلاب اسلامی ایران است[۲۶]. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ۸ سال جنگ تحمیلی اعتماد به نفس ملی را در ایرانی‌ها تقویت نمود. جامعه ایران در این ۸ سال دفاع مقتدارانه توانست استعدادهای خود را شکوفا کند، توانست ظرفیت‌های ناشناخته خود را بشناسد. بغض‌های این ملت که حدود ۲۰۰ سال در گلو مانده بود به یک‌باره ترکید و جامعه ایران استعدادها و ظرفیت‌های خود را به رخ جهانیان کشاند و دشمن تا بن دندان مسلح را زمین‌گیر کرد[۲۷].[۲۸]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ المعجم‌الوسیط، ص ۷۵۶؛ لسان‌العرب، ج ۱۱، ص ۲۸۷؛ القاموس‌المحیط، ج ۴، ص ۵۴، «قلّ»؛ لغت‌نامه، ج ۲، ص ۱۸۴۲.
- ↑ مجمع‌البحرین، ج ۳، ۱۵۱۰؛ لسان‌العرب، ج ۱۱، ص ۲۸۹؛ المعجم‌الوسیط، ص ۷۵۶، «قلّ».
- ↑ فرهنگ علوم سیاسی، آقابخشی، ص ۱۵۴.
- ↑ ر. ک: فرهنگ علوم سیاسی، علی بابایی، ج ۲، ص ۴۵، ۶۱؛ فرهنگ واژه‌های انقلاب، ص ۸۴.
- ↑ استقلال و ضرورت‌های جدید، ج ۱۱.
- ↑ اندیشه‌های فقهی سیاسی، ص ۴۸۳؛ مقایسه تئوری‌های وابستگی، ص ۱۷۰.
- ↑ حقوق بین‌الملل اسلامی، فارسی، ص ۱۰۸ ـ ۱۰۹؛ حقوق بین‌الملل اسلامی، خلیلیان، ص ۱۴۵ ـ ۱۵۱.
- ↑ استقلال و ضرورت‌های جدید، ص ۶۲.
- ↑ اندیشه‌های فقهی سیاسی، ص ۴۸۳.
- ↑ آثارالحرب، ص ۱۶۹ ـ ۱۷۰؛ ر. ک: فقه، ش ۱۰ سال ۷۵، ص ۲۲ ـ ۱۱۱؛ مقایسه تئوری‌های وابستگی، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۵.
- ↑ سحرخوان، محمد، مقاله «استقلال»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۳.
- ↑ نبوی و اسکندری، مقاله «استقلال اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ ص ۱۰۷۳.
- ↑ نبوی و اسکندری، مقاله «استقلال اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ ص ۱۰۷۴.
- ↑ «آگاه باشید! با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌یابد» سوره رعد، آیه ۲۸.
- ↑ «بی‌گمان آنان را با زندگانی پاکیزه‌ای زنده می‌داریم» سوره نحل، آیه ۹۷.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۲۴/۴/۱۳۸۹.
- ↑ «اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند و سپاهیان آسمان‌ها و زمین از آن خداوند است و خداوند دانایی فرزانه است» سوره فتح، آیه ۴.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۹/۵/۱۳۸۷.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۳/۱۳۸۶.
- ↑ نبوی و اسکندری، مقاله «استقلال اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ ص ۱۰۷۴.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۷/۴/۱۳۸۰.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۱۱/۱۳۹۰.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۱۱/۱۳۹۰.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۲۸/۳/۱۳۶۸.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۳/۱۳۸۸.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۳/۱۳۸۸.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۲۹/۶/۱۳۸۸.
- ↑ نبوی و اسکندری، مقاله «استقلال اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ ص ۱۰۷۶.