بحث:تولی و تبری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
از مجموع [[روایات]] استحباب [[زیارت]] [[اهل بیت]]{{عم}} و اهتمام گذشتگان بر [[نگارش]] کتاب‌های [[زیارات]] و [[ترویج]] [[فرهنگ]] [[زیارت]]، درمی‌یابیم که [[بهترین]] راه برای ابراز دوستی نسبت به [[اهل بیت]]{{عم}} و اظهار نفرت و [[بیزاری از دشمنان]] آنها، [[زیارت]] [[مزار]] و [[مرقد]] آنان است؛ چه بسا [[مخالفت]] [[دشمنان اهل بیت]]{{عم}} با بنای بر [[قبور]] و [[زیارت]] آنها با اتهام شرک و منع از برگزاری جلسات [[اعیاد]] و وفیات آنها با برچسب [[بدعت]]، بدین‌روست که نام و یاد [[اهل‌بیت]]{{عم}} به [[فراموشی]] سپرده شود که این [[فکر]] امتداد خط [[فکری]] [[بنی امیه]] است. از این‌رو [[شیعیان]] باید با حفظ [[فرهنگ]] زیارت و دوری جستن از [[بدعت‌ها]]، [[خرافات]] و اموری که موجب وهن [[شیعه]] می‌شود، در راه اعتلای [[فرهنگ ناب]] [[زیارت]] بکوشند<ref>رنجبرحسینی، محمد؛ محمدیان، مسلم، «تحلیل گزیده‌هایی از زیارت‌نامه حضرت علی اکبر{{ع}}»، پژوهش‌نامه معارف حسینی (آیت بوستان)، بهار ۱۳۹۷، شماره ۹، ص۴۵-۵۰.</ref>. | از مجموع [[روایات]] استحباب [[زیارت]] [[اهل بیت]]{{عم}} و اهتمام گذشتگان بر [[نگارش]] کتاب‌های [[زیارات]] و [[ترویج]] [[فرهنگ]] [[زیارت]]، درمی‌یابیم که [[بهترین]] راه برای ابراز دوستی نسبت به [[اهل بیت]]{{عم}} و اظهار نفرت و [[بیزاری از دشمنان]] آنها، [[زیارت]] [[مزار]] و [[مرقد]] آنان است؛ چه بسا [[مخالفت]] [[دشمنان اهل بیت]]{{عم}} با بنای بر [[قبور]] و [[زیارت]] آنها با اتهام شرک و منع از برگزاری جلسات [[اعیاد]] و وفیات آنها با برچسب [[بدعت]]، بدین‌روست که نام و یاد [[اهل‌بیت]]{{عم}} به [[فراموشی]] سپرده شود که این [[فکر]] امتداد خط [[فکری]] [[بنی امیه]] است. از این‌رو [[شیعیان]] باید با حفظ [[فرهنگ]] زیارت و دوری جستن از [[بدعت‌ها]]، [[خرافات]] و اموری که موجب وهن [[شیعه]] می‌شود، در راه اعتلای [[فرهنگ ناب]] [[زیارت]] بکوشند<ref>رنجبرحسینی، محمد؛ محمدیان، مسلم، «تحلیل گزیده‌هایی از زیارت‌نامه حضرت علی اکبر{{ع}}»، پژوهش‌نامه معارف حسینی (آیت بوستان)، بهار ۱۳۹۷، شماره ۹، ص۴۵-۵۰.</ref>. | ||
==فهرست | ==فهرست مباحث [[تولی و تبری]]== | ||
{{فهرست اثر}} | {{فهرست اثر}} | ||
{{ستون-شروع|3}} | {{ستون-شروع|3}} | ||
===فصل اول: [[تولی و تبری]] در [[قرآن]] و [[حدیث]]=== | |||
===فصل اول: تولی و تبری در قرآن و حدیث=== | |||
====بخش اول==== | ====بخش اول==== | ||
* مفهوم‌شناسی | * مفهوم‌شناسی | ||
* الف. تولی | * الف. [[تولی]] | ||
* مفاهیمی که هم‌معنای تولی‌اند | * مفاهیمی که هم‌معنای تولی‌اند | ||
* ب. تبری | * ب. [[تبری]] | ||
* تولی و تبری در اصطلاح | * [[تولی و تبری]] در اصطلاح | ||
* نتیجه | * نتیجه | ||
* جایگاه بحث | * [[جایگاه]] بحث | ||
====بخش دوم==== | ====بخش دوم==== | ||
* تولی در قرآن | * [[تولی]] در [[قرآن]] | ||
* تبری در قرآن | * [[تبری]] در [[قرآن]] | ||
* تولی و تبری در روایات | * [[تولی و تبری]] در [[روایات]] | ||
* انواع ولایت در قرآن و سنت | * انواع [[ولایت]] در [[قرآن]] و [[سنت]] | ||
* اقسام تبری | * اقسام [[تبری]] | ||
* تلازم بین تولی و تبری | * تلازم بین [[تولی و تبری]] | ||
====بخش سوم==== | ====بخش سوم==== | ||
* بررسی تطبیقی تولی و تبری | * بررسی تطبیقی [[تولی و تبری]] | ||
* برخی از آیات تولی در قرآن | * برخی از [[آیات]] [[تولی]] در [[قرآن]] | ||
* تولی به خدا | * [[تولی]] به [[خدا]] | ||
* شأن نزول آیه کریمه | * [[شأن نزول]] [[آیه کریمه]] | ||
* اقول مفسران اهل سنت | * اقول [[مفسران اهل سنت]] | ||
* اقوال مفسران شیعه | * اقوال [[مفسران شیعه]] | ||
* نتیجه | * نتیجه | ||
* تولی به اهل بیت پیامبر{{صل}} | * [[تولی]] به [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} | ||
* دیدگاه‌ها درباره مصادیق اولی الامر | * دیدگاه‌ها درباره مصادیق [[اولی الامر]] | ||
* دیدگاه اول: مصادیق اولی الامر فرماندهان لشکرند | * دیدگاه اول: مصادیق [[اولی الامر]] [[فرماندهان]] لشکرند | ||
* نقد و بررسی | * نقد و بررسی | ||
* دیدگاه دوم: اولی الامر و صحابه و تابعین | * دیدگاه دوم: [[اولی الامر]] و [[صحابه]] و [[تابعین]] | ||
* نقد و بررسی | * نقد و بررسی | ||
* دیدگاه سوم: اولی الامر و خلفای راشدین | * دیدگاه سوم: [[اولی الامر]] و [[خلفای راشدین]] | ||
* نقد و بررسی | * نقد و بررسی | ||
* دیدگاه چهارم: اولی الامر و مطلق امراء | * دیدگاه چهارم: [[اولی الامر]] و مطلق امراء | ||
* نقد و بررسی | * نقد و بررسی | ||
* دیدگاه پنجم: اولی الامر و اهل حل و عقد | * دیدگاه پنجم: [[اولی الامر]] و [[اهل حل و عقد]] | ||
* نقد و بررسی | * نقد و بررسی | ||
* دیدگاه ششم: اولی الامر و علماء و فقها | * دیدگاه ششم: [[اولی الامر]] و [[علماء]] و [[فقها]] | ||
* نقد و بررسی | * نقد و بررسی | ||
* دیدگاه هفتم: اولی الامر و امامان شیعه | * دیدگاه هفتم: [[اولی الامر]] و [[امامان شیعه]] | ||
* ادله این قول | * [[ادله]] این قول | ||
* دلیل اول: قرآن | * [[دلیل]] اول: [[قرآن]] | ||
* دلیل دوم: روایات | * [[دلیل]] دوم: [[روایات]] | ||
* سوم: دلیل عقلی | * سوم: [[دلیل عقلی]] | ||
* اشکالات این قول | * اشکالات این قول | ||
* نتیجه | * نتیجه | ||
* تولی به مؤمنان | * [[تولی]] به [[مؤمنان]] | ||
* شأن نزول آیه | * [[شأن نزول]] [[آیه]] | ||
* اقوال مفسران اهل سنت | * اقوال [[مفسران اهل سنت]] | ||
* اقوال مفسران شیعه | * اقوال [[مفسران شیعه]] | ||
* نتیجه | * نتیجه | ||
* تبری و بیزاری از دشمنان خدا | * [[تبری]] و [[بیزاری از دشمنان]] [[خدا]] | ||
* شأن نزول آیه | * [[شأن نزول]] [[آیه]] | ||
* اقوال مفسران اهل سنت | * اقوال [[مفسران اهل سنت]] | ||
* اقوال مفسران شیعه | * اقوال [[مفسران شیعه]] | ||
* پیام آیت | * [[پیام]] آیت | ||
* شأن نزول آیت | * [[شأن نزول]] آیت | ||
* دیدگاه‌های مفسران اهل سنت | * دیدگاه‌های [[مفسران اهل سنت]] | ||
* دیدگاه‌های مفسران شیعه | * دیدگاه‌های [[مفسران شیعه]] | ||
* پیام آیه و نتیجه | * [[پیام]] [[آیه]] و نتیجه | ||
* نتیجه و جمع‌بندی | * نتیجه و جمع‌بندی | ||
===فصل دوم: عوامل یا راهکارهای رسیدن به تولی و تبری=== | ===فصل دوم: عوامل یا راهکارهای رسیدن به [[تولی و تبری]]=== | ||
====بخش اول==== | ====بخش اول==== | ||
* مقدمه | * مقدمه | ||
* ۱. محبت | * ۱. [[محبت]] | ||
* محبت خدا | * [[محبت خدا]] | ||
* شواهد شرعی در لزوم محبت خداوند | * شواهد شرعی در [[لزوم]] [[محبت]] [[خداوند]] | ||
* راه رسیدن به محبت الهی | * راه رسیدن به [[محبت]] [[الهی]] | ||
* ۱. از راه شناخت و پی بردن به قدرت ازلی پروردگار | * ۱. از راه [[شناخت]] و پی بردن به [[قدرت]] [[ازلی]] [[پروردگار]] | ||
* معرفت برهانی یا شناخت حصولی | * [[معرفت]] برهانی یا [[شناخت]] حصولی | ||
* معرفت شهودی یا شناخت حضوری | * [[معرفت]] شهودی یا [[شناخت]] حضوری | ||
* معرفت شهودی اولیای خدا | * [[معرفت]] شهودی [[اولیای خدا]] | ||
* ۲. | * ۲. ###[[313]]### کردن [[قلب]] از علاقه‌های [[دنیوی]] | ||
* علایم و نشانه‌های محبت خدا | * علایم و نشانه‌های [[محبت خدا]] | ||
* مقدمه | * مقدمه | ||
* ۱. دوست داشتن چیزی که خدا آن را دوست دارد | * ۱. [[دوست داشتن]] چیزی که [[خدا]] آن را [[دوست]] دارد | ||
* ۲. حریص بودن در ذکر خدا | * ۲. حریص بودن در ذکر [[خدا]] | ||
* ۳. خلوت و مناجات با خدا | * ۳. خلوت و [[مناجات]] با [[خدا]] | ||
* ۴. ملاقات و شوق دیدار محبوب | * ۴. [[ملاقات]] و [[شوق دیدار]] [[محبوب]] | ||
* ۵. اطاعت خداوند | * ۵. [[اطاعت خداوند]] | ||
* ۶. دلسوزی نسبت به بندگان خدا | * ۶. [[دلسوزی]] نسبت به [[بندگان خدا]] | ||
* ۷. ترجیح دادن امر آخرت بر امر دنیا | * ۷. ترجیح دادن امر [[آخرت]] بر امر [[دنیا]] | ||
* ۸. ترجیح دادن خداوند بر همه محبوب‌های دیگر | * ۸. ترجیح دادن [[خداوند]] بر همه محبوب‌های دیگر | ||
* ۹. در باطن و ظاهر مطیع اوامر و نواهی او بودن | * ۹. در [[باطن]] و ظاهر [[مطیع]] [[اوامر و نواهی]] او بودن | ||
* ۱۰. اولیای خدا را برای او دوست بدارد | * ۱۰. [[اولیای خدا]] را برای او [[دوست]] بدارد | ||
* ۱۱. با مال و جان در راه خدا جهاد کردن | * ۱۱. با [[مال]] و [[جان]] در [[راه خدا]] [[جهاد]] کردن | ||
* ۱۲. همه بندگان مطیع وی را دوست بدارد و دشمنان او را دشمن بدارد | * ۱۲. همه [[بندگان]] [[مطیع]] وی را [[دوست]] بدارد و [[دشمنان]] او را [[دشمن]] بدارد | ||
* ۲. ذکر | * ۲. ذکر | ||
* تداوم ذکر | * تداوم ذکر | ||
====بخش دوم==== | ====بخش دوم==== | ||
* تولی و اطاعت از رسول خدا{{صل}} | * [[تولی]] و [[اطاعت]] از [[رسول خدا]]{{صل}} | ||
* الف. آثار اطاعت از خدا و رسول در قرآن مجید | * الف. آثار [[اطاعت از خدا]] و [[رسول]] در [[قرآن مجید]] | ||
* ۱. برخورداری از رحمت خاصه الهی | * ۱. برخورداری از [[رحمت خاصه الهی]] | ||
* ۲. بهره‌مندی از بهشت جاودان و فوز و رستگاری | * ۲. بهره‌مندی از [[بهشت]] جاودان و فوز و [[رستگاری]] | ||
* ۳. همراهی با شایستگان | * ۳. [[همراهی]] با شایستگان | ||
* ۴. دستیابی به سرانجام نیکو در حل اختلاف‌ها | * ۴. دستیابی به سرانجام [[نیکو]] در حل اختلاف‌ها | ||
* ب. تولی و اطاعت از خدا و رسول در احادیث | * ب. [[تولی]] و [[اطاعت از خدا]] و [[رسول]] در [[احادیث]] | ||
* تولی و اطاعت از اولیای خدا | * [[تولی]] و [[اطاعت]] از [[اولیای خدا]] | ||
* مراد از اولیای خدا | * مراد از [[اولیای خدا]] | ||
* لزوم تولی به اولیای خدا | * [[لزوم]] [[تولی]] به [[اولیای خدا]] | ||
* توجه به حالات و رفتار اولیای خدا | * توجه به حالات و [[رفتار]] [[اولیای خدا]] | ||
* آثار تولی به اولیای الهی | * آثار [[تولی]] به [[اولیای الهی]] | ||
* خشنودی پروردگار | * [[خشنودی]] [[پروردگار]] | ||
* حسن عاقبت | * [[حسن عاقبت]] | ||
* قبولی اعمال و عبادت | * [[قبولی اعمال]] و [[عبادت]] | ||
* از بین رفتن گناهان | * از بین رفتن [[گناهان]] | ||
* ایمنی در روز قیامت | * ایمنی در [[روز قیامت]] | ||
* حشر با محبوب | * [[حشر]] با [[محبوب]] | ||
* استواری و پایداری بر صراط | * [[استواری]] و [[پایداری]] بر [[صراط]] | ||
====بخش سوم==== | ====بخش سوم==== | ||
* شناخت دشمنان خدا و اولیای خدا | * [[شناخت]] [[دشمنان]] [[خدا]] و [[اولیای خدا]] | ||
* ۱. دشمنان خدا | * ۱. [[دشمنان]] [[خدا]] | ||
* ٢. دشمنان پیامبر و اولیای خدا | * ٢. [[دشمنان]] [[پیامبر]] و [[اولیای خدا]] | ||
* ٣. ظالمان و ستمگران | * ٣. [[ظالمان]] و [[ستمگران]] | ||
* قرآن و تبری از دشمنان خدا | * [[قرآن]] و [[تبری از دشمنان]] [[خدا]] | ||
====بخش چهارم==== | ====بخش چهارم==== | ||
* تبری و برائت در سیره انبیاء | * [[تبری]] و [[برائت]] در [[سیره]] [[انبیاء]] | ||
* مقدمه | * مقدمه | ||
* تبری و بیزاری ابراهیم از مشرکان | * [[تبری]] و [[بیزاری]] [[ابراهیم]] از [[مشرکان]] | ||
* بیزاری حضرت هود | * [[بیزاری]] [[حضرت هود]] | ||
* بیزاری حضرت نوح{{ع}} | * [[بیزاری]] [[حضرت نوح]]{{ع}} | ||
* بیزاری حضرت موسی | * [[بیزاری]] [[حضرت موسی]] | ||
* بیزاری پیامبر اسلام | * [[بیزاری]] [[پیامبر اسلام]] | ||
* نتیجه بحث | * نتیجه بحث | ||
===فصل سوم: موانع یا آسیب‌های مربوط به تولی و تبری=== | ===فصل سوم: موانع یا آسیب‌های مربوط به [[تولی و تبری]]=== | ||
* مقدمه | * مقدمه | ||
* غفلت | * [[غفلت]] | ||
* غفلت از خود، یاد خدا و آخرت | * [[غفلت]] از خود، [[یاد خدا]] و [[آخرت]] | ||
* دنیاگرایی | * [[دنیاگرایی]] | ||
* آرزوهای طولانی | * آرزوهای طولانی | ||
* خودبینی (انانیت) | * [[خودبینی]] (انانیت) | ||
* هوای نفس | * [[هوای نفس]] | ||
* گناه | * [[گناه]] | ||
* آثار گناه | * آثار [[گناه]] | ||
* همنشینی با ناشایستگان | * [[همنشینی]] با ناشایستگان | ||
* بی‌رغبتی به عبادت و بندگی | * بی‌رغبتی به [[عبادت]] و [[بندگی]] | ||
* دوستی با دشمنان خدا | * [[دوستی]] با [[دشمنان]] [[خدا]] | ||
* دوستی دروغین | * [[دوستی]] دروغین | ||
* سرّ لزوم اجتناب از دشمنان خدا | * سرّ [[لزوم]] اجتناب از [[دشمنان]] [[خدا]] | ||
* دوستی با دروغگویان | * [[دوستی]] با [[دروغگویان]] | ||
* دوستی با پدران و برادران کافر | * [[دوستی]] با [[پدران]] و [[برادران]] [[کافر]] | ||
* پرهیز از ستمگران | * پرهیز از [[ستمگران]] | ||
* دوستی یهود و نصاری | * [[دوستی]] [[یهود]] و [[نصاری]] | ||
* دوستی با کفار | * [[دوستی]] با [[کفار]] | ||
* کفار محرم اسرار مؤمنین نیستند | * [[کفار]] [[محرم]] [[اسرار]] [[مؤمنین]] نیستند | ||
* آیا پذیرش ولاء کفار در حال تقیه صحیح است؟ | * آیا پذیرش [[ولاء]] [[کفار]] در حال [[تقیه]] صحیح است؟ | ||
* تبری در لوای تقیه | * [[تبری]] در لوای [[تقیه]] | ||
* دوستی با دشمنی اولیای خدا | * [[دوستی]] با [[دشمنی]] [[اولیای خدا]] | ||
* نافرمانی خدا و رسول{{صل}} | * [[نافرمانی]] [[خدا]] و [[رسول]]{{صل}} | ||
* آثار نافرمانی از خدا و رسول{{صل}} | * آثار [[نافرمانی]] از [[خدا]] و [[رسول]]{{صل}} | ||
* کفر و محرومیت از محبت خدا | * [[کفر]] و [[محرومیت]] از [[محبت خدا]] | ||
* عذاب جهنم | * [[عذاب]] [[جهنم]] | ||
* آرزوی خاک بودن | * آرزوی [[خاک]] بودن | ||
* نافرمانی باعث نفرت و بی‌محبتی پاکان می‌شود | * [[نافرمانی]] باعث نفرت و بی‌محبتی [[پاکان]] می‌شود | ||
* ضلالت و گمراهی | * [[ضلالت]] و [[گمراهی]] | ||
* نتیجه بحث | * نتیجه بحث | ||
===فصل چهارم: آثار فردی تولی و تبری=== | ===فصل چهارم: آثار فردی [[تولی و تبری]]=== | ||
* مقدمه | * مقدمه | ||
* جلب رضای محبوب | * جلب رضای [[محبوب]] | ||
* توسعه دایره محبت دوستی اهل بیت{{عم}} | * توسعه دایره [[محبت]] [[دوستی]] [[اهل بیت]]{{عم}} | ||
* دوستی نکردن با دشمنان خدا | * [[دوستی]] نکردن با [[دشمنان]] [[خدا]] | ||
* هدایت | * [[هدایت]] | ||
* آرامش روانی | * [[آرامش روانی]] | ||
* آرامش حتی هنگام مرگ | * [[آرامش]] حتی هنگام [[مرگ]] | ||
* پویایی و تحرک | * [[پویایی]] و تحرک | ||
* دست یافتن به الگوهای مناسب | * دست یافتن به الگوهای مناسب | ||
* کسب فضایل اخلاقی | * کسب [[فضایل اخلاقی]] | ||
* الف: انفاق | * الف: [[انفاق]] | ||
* ب: تواضع | * ب: [[تواضع]] | ||
* نتیجه بحث | * نتیجه بحث | ||
===فصل پنجم: آثار و پیامدهای اجتماعی تولی و تبری=== | ===فصل پنجم: آثار و پیامدهای [[اجتماعی]] [[تولی و تبری]]=== | ||
* مقدمه | * مقدمه | ||
* ۱. تقویت هویت دینی | * ۱. تقویت [[هویت دینی]] | ||
* هویت در اصطلاح جامعه‌شناختی | * [[هویت]] در اصطلاح جامعه‌شناختی | ||
* رحمت بی‌کران الهی | * [[رحمت]] بی‌کران [[الهی]] | ||
* ایجاد پیوندهای قلبی و عاطفی بین مسلمانان | * ایجاد پیوندهای قلبی و [[عاطفی]] بین [[مسلمانان]] | ||
* | * [[خیرخواهی]]، [[دعا]] و [[حسن معاشرت]] | ||
* کنترل و نظارت اجتماعی | * کنترل و [[نظارت اجتماعی]] | ||
* حفظ آبروی مؤمنان | * حفظ آبروی [[مؤمنان]] | ||
* نهی از درگیری و سفارش به تراحم میان مؤمنان | * [[نهی]] از درگیری و سفارش به تراحم میان [[مؤمنان]] | ||
* پیروی از دستورهای رهبر دینی | * [[پیروی]] از دستورهای [[رهبر دینی]] | ||
* عامل وحدت و همبستگی کشورهای اسلامی | * [[عامل وحدت]] و [[همبستگی]] [[کشورهای اسلامی]] | ||
* حافظ استقلال | * [[حافظ]] [[استقلال]] | ||
* رازداری (عامل مهم استقلال) | * [[رازداری]] (عامل مهم [[استقلال]]) | ||
* استقلال فرهنگی | * [[استقلال]] [[فرهنگی]] | ||
* استقلال سیاسی | * [[استقلال سیاسی]] | ||
* استقلال نظامی | * [[استقلال]] نظامی | ||
* استقلال اقتصادی | * [[استقلال اقتصادی]] | ||
* تبری از ظلم و دولت‌های ظالم | * [[تبری]] از [[ظلم]] و دولت‌های [[ظالم]] | ||
* مرزهای دوستی با دشمنان خدا (کفار) | * مرزهای [[دوستی]] با [[دشمنان]] [[خدا]] ([[کفار]]) | ||
* نتیجه بحث | * نتیجه بحث | ||
* جمع‌بندی و نتیجه‌گیری | * جمع‌بندی و نتیجه‌گیری | ||
نسخهٔ ۲۴ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۵۸
از جمله موضوعات اعتقادی در اسلام، "تولی" و "تبری" به معنای دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خداست. از نظر اسلام، حیات و سعادت فرد مسلمان و امت اسلامی در گرو شناخت فریضه "تولی و تبری" و التزام به آن است. در سیره پیشوایان الهی، اهمیّت تولّی نسبت به اهل‌بیت(ع) و دوستان و پیروان آنان و تبرّی نسبت به کفّار و دشمنان آنان مشاهده می‌شود. همچنین در اسلام، تولی و تبری تا آنجا اهمیت دارد که از عقیده صرف خارج شده و به فریضه تبدیل گشته است. لذا این دو اصل، از جمله فروع دین نیز محسوب می‌گردند[۱].
معانی لغوی تولی و تبری
تولّی بر وزن ترقّی، مصدر باب تفعّل از ماده "ولیّ" و در لغت به معنای پذیرش ولایت و کسی را ولی خود قرار دادن است. "ولیّ" در زبان عرب به معنای دوست، یاور و سرپرست آمده است؛ چنان‌که مصدر آن -ولایت- نیز به معنای دوستی، یاوری و سرپرستی به کار رفته است. بنابراین، تولّی هم می‌تواند به معنای پذیرش دوستی و کسی را دوست خود قرار دادن باشد و هم به معنای پذیرش سرپرستی و کسی را سرپرست خود قرار دادن. اما با توجه به موارد به کار رفتن این کلمه در آیات و روایات، می‌توان گفت دوستی و سرپرستی لازم و ملزوم یکدیگرند و پذیرش دوستی، مقدمه پذیرش سرپرستی است؛ چرا که دل سپردن، مقدمه سرسپردن است و انسان تا به کسی دل نبندد، نمی‌تواند سرسپرده او شود و چنان‌که باید و شاید تسلیم او گردد. "تبرّی" نیز بر همان وزن و از همان مصدر از ماده "برء" و به معنای بیزاری جستن، بیزار شدن و دوری گزیدن آمده است[۲].
معنای اصطلاحی تولی و تبری
تولی و تبری، یعنی انسان از لحاظ عاطفی، قلب خود را از محبت و علاقه خدا، پیامبران و ائمه معصوم و علمای راستین دین و مؤمنان واقعی پر کند و در عین حال، بغض و کینه دشمنان آنها را به دل بگیرد و از نظر سیاسی و اجتماعی، سرپرستی، رهبری، دوستی و حکومت الهی را بپذیرد و از حکومت دشمنان اسلام دوری جوید[۳].
تولی و تبری در نزد شیعه و اهل تسنن
تولی و تبری، مورد تأیید شیعه و اهل تسنن است، اگرچه در تعیین مصادیق آن اختلاف نظرهایی وجود دارد؛ اما در مجموع، احادیث فراوانی در کتب اسلامی اعم از شیعه و اهل تسنن در زمینه تولی و تبری نقل شده است. در این جا به بخشی از این احادیث اشاره می‌شود:
الف) در حدیثی از رسول خدا(ص) نقل شده است که فرمود: «أَوْثَقُ عُرَى الْإِيمَانِ الْحُبُ فِي اللَّهِ، وَ الْبُغْضُ فِي اللَّهِ، وَ تَوَالِي أَوْلِيَاءِ اللَّهِ، وَ التَّبَرِّي مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ»[۴].
ب) در حدیثی دیگر از امام صادق(ع) چنین نقل شده است: «قِيلَ لِلصَّادِقِ(ع): إِنَ فُلَاناً يُوَالِيكُمْ إِلَّا أَنَّهُ يَضْعُفُ عَنِ الْبَرَاءَةِ مِنْ عَدُوِّكُمْ. فَقَالَ: هَيْهَاتَ! كَذَبَ مَنِ ادَّعَى مَحَبَّتَنَا وَ لَمْ يَتَبَرَّأْ مِنْ عَدُوِّنَا»[۵]؛
با توجه به حدیث فوق، تولی و تبری باید همراه هم باشند. تبرّی می‌تواند به عنوان معیاری بر راستی‌آزمایی تولّی قرار گیرد و صرف ادعای محبّت اهل‌بیت(ع) بدون تبرّی از دشمنان آنها کفایت نمی‌کند.
ج) امام صادق(ع) در حدیثی دیگر می‌فرماید: هر کس کافری را دوست دارد، خدا را دشمن داشته و هر کس کافری را دشمن دارد خدا را دوست داشته است. [سپس فرمود:] دوستِ دشمن خدا، دشمن خداست[۶]. از این حدیث چنین به استنباط می‌شود که تولّی و تبرّی کاملاً متناظر با هم عمل می‌کنند.
د) تولی و تبری از جمله اعتقادات اهل تسنن نیز به شمار می‌روند. به تعبیر فضل اللّه بن روزبهان -از دانشمندان اهل تسنن قرن نهم و دهم هجری- اهل سنّت نیز بر آن‌اند که تولّی پیامبر(ص) و آل او و تبرّی از دشمنان او، بر هر شخص مؤمن واجب است و کسی که ایشان را والی و متصرف امور خود نداند یا از دشمنان ایشان تبرّی نجوید، مؤمن نیست[۷].
ه) در حدیثی دیگر، هیثمی -از علمای اهل سنّت- از علی بن الحسین(ع) نقل نموده که آن حضرت فرمود: «مَنْ اَحَبَّنا لِلدُّنْيا فَاِنَّ صاحِبَ الدُّنْيا اَحَبَّهُ الْبَرُّ وَ الْفَاجِرُ، مَن أَحَبَّنا لِلَّهِ كُنَّا نَحْنُ وَ هُوَ يَوْمَ القِيَامَةِ كَهَاتَيْنِ وَ اشارَ بِاصْبَعِهِ السَّبَّابَةِ وَالوُسطی»[۸].
مصادیق تولی و تبری
تولّی و تبرّی از جهتی به حوزه قلب انسان مرتبط است و از سوی دیگر، این حب و بغض قلبی در اعمال و رفتار و زندگی ما نیز می‌تواند نمود داشته باشد. در اینجا به بعضی از جلوه‌های تولی و تبری در زندگی و رفتار انسان شیعه اشاره می‌شود:
الف) بزرگداشت مراسم‌های عزا و سرور اهل‌بیت(ع): مراسم‌های جشن و عزاداری برای اهل‌بیت(ع) در واقع تنها یک مراسم شاد یا غم‌انگیز و گریه‌آور نیست؛ بلکه این جلسات دارای ظاهری آشکار و باطنی پرمعنا هستند. کسانی که در این جلسات شرکت می‌کنند، در مرتبه اول محبّت پیامبر اکرم(ص) و فرزندان پاک و مطهر آنها باعث شده که در این جلسات شرکت کنند و ادامه دهنده راه و آرمان‌های مقدس‌شان باشند و در مرتبه دوم، با تبرّی از دشمنان اهل‌بیت(ع) و اعمال آنان، مسیر خود را از دشمنان خاندان نبوت جدا کنند. اگر در روایات بر اعمالی ساده مانند صلوات فرستادن تأکید شده بدین، جهت است که صلوات شعار و نماد اظهار تولّی به پیامبر اکرم(ص) و خاندان مطهّرش است که باید ترویج و حفظ شود.
ب) نام‌گذاری‌ها: دشمنان اسلام همواره از تجلّیات اسلامی هراس داشته‌اند، مثلا معاویه بخش‌نامه کرده بود اگر در خانه‌ای بچه‌ای به دنیا بیاید و اسمش را علی بگذارند آن خانه را بر سر ساکنینش خراب کنند[۹]. در همین ایام نیز معاویه، مروان بن حکم را والی مدینه کرد و به او فرمان داد برای جوانان قریش، سهمیّه‌ای از بیت المال قرار دهد؛ او نیز چنین کرد. امام سجّاد، علی بن الحسین(ع) می‌فرماید: من به نزد او رفتم [تا حقّ خود را از بیت‌المال بگیرم]. مروان به من گفت: نامت چیست؟ گفتم: علی بن الحسین. پرسید: نام برادرت چیست؟ گفتم: علی! گفت: علی و علی؟! پدرت چه منظوری دارد که نام همه فرزندانش را علی می‌گذارد؟ سپس سهمیّه مرا مشخص کرد. وقتی به نزد پدرم بازگشتم و ماجرا را بازگو نمودم، فرمود: «... لَوْ وُلِدَ لِي مِائَةٌ لَأَحْبَبْتُ أَنْ لَا أُسَمِّيَ أَحَداً مِنْهُمْ إِلَّا عَلِيّاً»[۱۰]؛
نکته قابل توجه این است که نام‌گذاری فرزندان به نام اهل بیت(ع) از جمله راه‌های ترویج نام ایشان و اظهار محبت به آنان است که باید در سبک زندگی دینی مورد اهتمام قرار گیرد و در زندگی‌های مدرن و متأثر ار فرهنگ‌های بیگانه، رنگ نبازد.
ج) زیارت اهل‌بیت(ع): یکی از مهم‌ترین مصادیق بارز عمل به تولّی و تبرّی، زیارت قبور اهل‌بیت(ع) است. این موضوع از آن جهت اهمیت مضاعف می‌یابد که بنا بر دستور صریح قرآن کریم 
قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى
[۱۱]، یک فرد مسلمان باید اهل‌بیت پیامبر(ص) را دوست بدارد و این دوستی را ابراز کند. یکی از بهترین راه‌ها برای ابراز محبت به ایشان، زیارت مزار شریف آن بزرگوران است که این تکریم امامان، ارتباط قلبی بین زائر و امام را تحکیم می‌بخشد. از این‌روست که امام صادق(ع) می‌فرماید: «إِنَّ لِكُلِّ إِمَامٍ عَهْداً فِي عُنُقِ أَوْلِيَائِهِ وَ شِيعَتِهِ وَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ وَ حُسْنِ الْأَدَاءِ زِيَارَةَ قُبُورِهِمْ فَمَنْ زَارَهُمْ رَغْبَةً فِي زِيَارَتِهِمْ وَ تَصْدِيقاً بِمَا رَغِبُوا فِيهِ كَانَ أَئِمَّتُهُمْ شُفَعَاءَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»[۱۲]؛
از مجموع روایات استحباب زیارت اهل بیت(ع) و اهتمام گذشتگان بر نگارش کتاب‌های زیارات و ترویج فرهنگ زیارت، درمی‌یابیم که بهترین راه برای ابراز دوستی نسبت به اهل بیت(ع) و اظهار نفرت و بیزاری از دشمنان آنها، زیارت مزار و مرقد آنان است؛ چه بسا مخالفت دشمنان اهل بیت(ع) با بنای بر قبور و زیارت آنها با اتهام شرک و منع از برگزاری جلسات اعیاد و وفیات آنها با برچسب بدعت، بدین‌روست که نام و یاد اهل‌بیت(ع) به فراموشی سپرده شود که این فکر امتداد خط فکری بنی امیه است. از این‌رو شیعیان باید با حفظ فرهنگ زیارت و دوری جستن از بدعت‌ها، خرافات و اموری که موجب وهن شیعه می‌شود، در راه اعتلای فرهنگ ناب زیارت بکوشند[۱۳].
فهرست مباحث تولی و تبری
فصل اول: تولی و تبری در قرآن و حدیث
بخش اول
- مفهوم‌شناسی
- الف. تولی
- مفاهیمی که هم‌معنای تولی‌اند
- ب. تبری
- تولی و تبری در اصطلاح
- نتیجه
- جایگاه بحث
بخش دوم
- تولی در قرآن
- تبری در قرآن
- تولی و تبری در روایات
- انواع ولایت در قرآن و سنت
- اقسام تبری
- تلازم بین تولی و تبری
بخش سوم
- بررسی تطبیقی تولی و تبری
- برخی از آیات تولی در قرآن
- تولی به خدا
- شأن نزول آیه کریمه
- اقول مفسران اهل سنت
- اقوال مفسران شیعه
- نتیجه
- تولی به اهل بیت پیامبر(ص)
- دیدگاه‌ها درباره مصادیق اولی الامر
- دیدگاه اول: مصادیق اولی الامر فرماندهان لشکرند
- نقد و بررسی
- دیدگاه دوم: اولی الامر و صحابه و تابعین
- نقد و بررسی
- دیدگاه سوم: اولی الامر و خلفای راشدین
- نقد و بررسی
- دیدگاه چهارم: اولی الامر و مطلق امراء
- نقد و بررسی
- دیدگاه پنجم: اولی الامر و اهل حل و عقد
- نقد و بررسی
- دیدگاه ششم: اولی الامر و علماء و فقها
- نقد و بررسی
- دیدگاه هفتم: اولی الامر و امامان شیعه
- ادله این قول
- دلیل اول: قرآن
- دلیل دوم: روایات
- سوم: دلیل عقلی
- اشکالات این قول
- نتیجه
- تولی به مؤمنان
- شأن نزول آیه
- اقوال مفسران اهل سنت
- اقوال مفسران شیعه
- نتیجه
- تبری و بیزاری از دشمنان خدا
- شأن نزول آیه
- اقوال مفسران اهل سنت
- اقوال مفسران شیعه
- پیام آیت
- شأن نزول آیت
- دیدگاه‌های مفسران اهل سنت
- دیدگاه‌های مفسران شیعه
- پیام آیه و نتیجه
- نتیجه و جمع‌بندی
فصل دوم: عوامل یا راهکارهای رسیدن به تولی و تبری
بخش اول
- مقدمه
- ۱. محبت
- محبت خدا
- شواهد شرعی در لزوم محبت خداوند
- راه رسیدن به محبت الهی
- ۱. از راه شناخت و پی بردن به قدرت ازلی پروردگار
- معرفت برهانی یا شناخت حصولی
- معرفت شهودی یا شناخت حضوری
- معرفت شهودی اولیای خدا
- ۲. ###313### کردن قلب از علاقه‌های دنیوی
- علایم و نشانه‌های محبت خدا
- مقدمه
- ۱. دوست داشتن چیزی که خدا آن را دوست دارد
- ۲. حریص بودن در ذکر خدا
- ۳. خلوت و مناجات با خدا
- ۴. ملاقات و شوق دیدار محبوب
- ۵. اطاعت خداوند
- ۶. دلسوزی نسبت به بندگان خدا
- ۷. ترجیح دادن امر آخرت بر امر دنیا
- ۸. ترجیح دادن خداوند بر همه محبوب‌های دیگر
- ۹. در باطن و ظاهر مطیع اوامر و نواهی او بودن
- ۱۰. اولیای خدا را برای او دوست بدارد
- ۱۱. با مال و جان در راه خدا جهاد کردن
- ۱۲. همه بندگان مطیع وی را دوست بدارد و دشمنان او را دشمن بدارد
- ۲. ذکر
- تداوم ذکر
بخش دوم
- تولی و اطاعت از رسول خدا(ص)
- الف. آثار اطاعت از خدا و رسول در قرآن مجید
- ۱. برخورداری از رحمت خاصه الهی
- ۲. بهره‌مندی از بهشت جاودان و فوز و رستگاری
- ۳. همراهی با شایستگان
- ۴. دستیابی به سرانجام نیکو در حل اختلاف‌ها
- ب. تولی و اطاعت از خدا و رسول در احادیث
- تولی و اطاعت از اولیای خدا
- مراد از اولیای خدا
- لزوم تولی به اولیای خدا
- توجه به حالات و رفتار اولیای خدا
- آثار تولی به اولیای الهی
- خشنودی پروردگار
- حسن عاقبت
- قبولی اعمال و عبادت
- از بین رفتن گناهان
- ایمنی در روز قیامت
- حشر با محبوب
- استواری و پایداری بر صراط
بخش سوم
- شناخت دشمنان خدا و اولیای خدا
- ۱. دشمنان خدا
- ٢. دشمنان پیامبر و اولیای خدا
- ٣. ظالمان و ستمگران
- قرآن و تبری از دشمنان خدا
بخش چهارم
- تبری و برائت در سیره انبیاء
- مقدمه
- تبری و بیزاری ابراهیم از مشرکان
- بیزاری حضرت هود
- بیزاری حضرت نوح(ع)
- بیزاری حضرت موسی
- بیزاری پیامبر اسلام
- نتیجه بحث
فصل سوم: موانع یا آسیب‌های مربوط به تولی و تبری
- مقدمه
- غفلت
- غفلت از خود، یاد خدا و آخرت
- دنیاگرایی
- آرزوهای طولانی
- خودبینی (انانیت)
- هوای نفس
- گناه
- آثار گناه
- همنشینی با ناشایستگان
- بی‌رغبتی به عبادت و بندگی
- دوستی با دشمنان خدا
- دوستی دروغین
- سرّ لزوم اجتناب از دشمنان خدا
- دوستی با دروغگویان
- دوستی با پدران و برادران کافر
- پرهیز از ستمگران
- دوستی یهود و نصاری
- دوستی با کفار
- کفار محرم اسرار مؤمنین نیستند
- آیا پذیرش ولاء کفار در حال تقیه صحیح است؟
- تبری در لوای تقیه
- دوستی با دشمنی اولیای خدا
- نافرمانی خدا و رسول(ص)
- آثار نافرمانی از خدا و رسول(ص)
- کفر و محرومیت از محبت خدا
- عذاب جهنم
- آرزوی خاک بودن
- نافرمانی باعث نفرت و بی‌محبتی پاکان می‌شود
- ضلالت و گمراهی
- نتیجه بحث
فصل چهارم: آثار فردی تولی و تبری
- مقدمه
- جلب رضای محبوب
- توسعه دایره محبت دوستی اهل بیت(ع)
- دوستی نکردن با دشمنان خدا
- هدایت
- آرامش روانی
- آرامش حتی هنگام مرگ
- پویایی و تحرک
- دست یافتن به الگوهای مناسب
- کسب فضایل اخلاقی
- الف: انفاق
- ب: تواضع
- نتیجه بحث
فصل پنجم: آثار و پیامدهای اجتماعی تولی و تبری
- مقدمه
- ۱. تقویت هویت دینی
- هویت در اصطلاح جامعه‌شناختی
- رحمت بی‌کران الهی
- ایجاد پیوندهای قلبی و عاطفی بین مسلمانان
- خیرخواهی، دعا و حسن معاشرت
- کنترل و نظارت اجتماعی
- حفظ آبروی مؤمنان
- نهی از درگیری و سفارش به تراحم میان مؤمنان
- پیروی از دستورهای رهبر دینی
- عامل وحدت و همبستگی کشورهای اسلامی
- حافظ استقلال
- رازداری (عامل مهم استقلال)
- استقلال فرهنگی
- استقلال سیاسی
- استقلال نظامی
- استقلال اقتصادی
- تبری از ظلم و دولت‌های ظالم
- مرزهای دوستی با دشمنان خدا (کفار)
- نتیجه بحث
- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
- پیشنهاد
- منابع و مآخذ
- ↑ طیب، سید عبدالحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۲۹۶.
- ↑ ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۵، ص۴۰۷؛ فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ص۴۷؛ دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، ج۴، ص۵۷۵، ماده تبری.
- ↑ شکوری، ابوالفضل، فقه سیاسی اسلام، ص۴۲۹.
- ↑ «محکم‌ترین دستگیره ایمان، دوست داشتن برای خدا، دشمن داشتن برای خدا و دوستی کردن اولیای الهی و دوری جستن از دشمنان خداست» کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۳، ص۳۲۵.
- ↑ «به امام صادق(ع) عرض شد: شخصی شما را دوست دارد، اما در برائت از دشمن شما ضعیف است. حضرت فرمود: هرگز چنین نیست! دروغ می‌گوید هر کس که ادعا می‌کند دوستدار ماست، ولی از دشمن ما بیزاری نمی‌جوید» مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۲۷، ص۵۸.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، الأمالی، ص۶۰۵.
- ↑ خنجی اصفهانی، فضل الله بن روزبهان، وسیلة الخادم الی المخدوم، ص۳۰۰.
- ↑ «کسی که ما را برای دنیا دوست بدارد، [ارزشی ندارد؛ چون] نیکوکار و بدکار، دنیا را دوست دارند. و کسی که ما را برای خدا دوست بدارد، ما و او در کنار هم هستیم، مانند این دو [انگشت سبابه و وسط]» هیثمی، ابوالحسن نور‌الدین علی بن أبی‌بکر بن سلیمان، مجمع الزوائد، ج۱۰، ص۲۸۱.
- ↑ ع‍س‍ق‍لان‍ی، اب‍ن‌ح‍ج‍ر، لسان المیزان، ج۴، ص۲۱۰، الرقم ۵۵۸.
- ↑ «... اگر یکصد فرزند داشته باشم، دوست دارم جز "علی" نامی دیگر برای آنان انتخاب نکنم» کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۶، ص۱۹، ح۷.
- ↑ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.
- ↑ «برای هر امامی به گردن شیعیان و هوادارانش پیمانی است. از جمله وفا به این پیمان، زیارت قبور آنان است. پس هرکس از روی رغبت و پذیرش، آنان را زیارت کند، امامان در قیامت شفیعان آنان (او) خواهند بود.» حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۰، ص۲۵۳.
- ↑ رنجبرحسینی، محمد؛ محمدیان، مسلم، «تحلیل گزیده‌هایی از زیارت‌نامه حضرت علی اکبر(ع)»، پژوهش‌نامه معارف حسینی (آیت بوستان)، بهار ۱۳۹۷، شماره ۹، ص۴۵-۵۰.