حکمت در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
خط ۵۲: خط ۵۲:
==[[نیاز انسان]] به [[حکمت]]==
==[[نیاز انسان]] به [[حکمت]]==
*[[روایات]] به بیان‌های مختلف بر [[نیاز انسان]] به [[حکمت]] تصریح و تأکید میکنند. در روایتی از جناب [[لقمان]] آمده است: "پسرم [[حکمت]] بیاموز تا [[برتری]] یابی، زیرا [[حکمت]] نشانه [[دین]] است، [[بنده]] را بر [[آزاده]] [[برتری]] می‌دهد، [[مسکین]] را از ثروتمند [[برتر]] می‌برد، کوچک را از بزرگ پیش می‌اندازد، [[مسکین]] را در جای شاهان می‌نشاند، بر [[شرافت]] [[شریف]]، [[سروری]] [[سرور]] و بر [[عظمت]] ثروتمند می‌افزاید؛ آدمی‌زاده چگونه [[فکر]] می‌کند که کار [[دین]] و دنیایش بدون [[حکمت]] فراهم شود، در حالی که [[خداوند متعال]] کار [[دنیا]] و [[آخرت]] را جز با [[حکمت]] فراهم نمی‌کند<ref>ابوالفتح کراجکی، کنز الفوائد، ص۲۱۴؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۱۹.</ref>.
*[[روایات]] به بیان‌های مختلف بر [[نیاز انسان]] به [[حکمت]] تصریح و تأکید میکنند. در روایتی از جناب [[لقمان]] آمده است: "پسرم [[حکمت]] بیاموز تا [[برتری]] یابی، زیرا [[حکمت]] نشانه [[دین]] است، [[بنده]] را بر [[آزاده]] [[برتری]] می‌دهد، [[مسکین]] را از ثروتمند [[برتر]] می‌برد، کوچک را از بزرگ پیش می‌اندازد، [[مسکین]] را در جای شاهان می‌نشاند، بر [[شرافت]] [[شریف]]، [[سروری]] [[سرور]] و بر [[عظمت]] ثروتمند می‌افزاید؛ آدمی‌زاده چگونه [[فکر]] می‌کند که کار [[دین]] و دنیایش بدون [[حکمت]] فراهم شود، در حالی که [[خداوند متعال]] کار [[دنیا]] و [[آخرت]] را جز با [[حکمت]] فراهم نمی‌کند<ref>ابوالفتح کراجکی، کنز الفوائد، ص۲۱۴؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۱۹.</ref>.
*[[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: "[[انسان]] اگر یک کلمه از [[حکمت]] بیاموزد برای او از [[دنیا]] و هر چه در آن است بهتر است"<ref>{{متن حدیث|كلمة من الحكمة يتعلمها الرجل خير له من الدنيا وما فيها}}إنمازی شاهرودی، مستدرک سفینة البحار، ج۲، ص۳۵۵؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.</ref>.
*[[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: "[[انسان]] اگر یک کلمه از [[حکمت]] بیاموزد برای او از [[دنیا]] و هر چه در آن است بهتر است"<ref>{{متن حدیث|كلمة من الحكمة يتعلمها الرجل خير له من الدنيا وما فيها}}؛ نمازی شاهرودی، مستدرک سفینة البحار، ج۲، ص۳۵۵؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.</ref>.
*و فرمود: "[[قلبی]] که هیچ [[حکمت]] در آن نباشد مانند [[خانه]] مخروبه است، پس یاد بگیرید و به دیگران بیاموزید و در پی [[فهم]] باشید و [[جاهل]] نمیرید که [[خداوند]] [[جهل]] را به عنوان یک عذر نمی‌پذیرد"<ref>{{متن حدیث|قلب ليس فيه شئ من الحكمه كبيت خراب فتعلموا و علموا و تفقهوا و لا فان الله لا يعذر علي الجهل}}نمازی شاهرودی، مستدرک سفینة البحار، ج۲، ص۳۵۵؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.</ref>.
*و فرمود: "[[قلبی]] که هیچ [[حکمت]] در آن نباشد مانند [[خانه]] مخروبه است، پس یاد بگیرید و به دیگران بیاموزید و در پی [[فهم]] باشید و [[جاهل]] نمیرید که [[خداوند]] [[جهل]] را به عنوان یک عذر نمی‌پذیرد"<ref>{{متن حدیث|قلب ليس فيه شئ من الحكمه كبيت خراب فتعلموا و علموا و تفقهوا و لا فان الله لا يعذر علي الجهل}}؛ نمازی شاهرودی، مستدرک سفینة البحار، ج۲، ص۳۵۵؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.</ref>.
*و فرمود: "یک کلمه [[حکمت]] که [[مؤمن]] بشنود و به آن عمل کند از [[عبادت]] یک سال بهتر است"<ref>{{متن حدیث|كَلِمَةُ اَلْحِكْمَةِ يَسْمَعُهَا اَلْمُؤْمِنُ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ}}؛ حلوانی، نزهة الناظر، ص۱۰؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج۱۰، ص۱۷۷؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.</ref>.
*و فرمود: "یک کلمه [[حکمت]] که [[مؤمن]] بشنود و به آن عمل کند از [[عبادت]] یک سال بهتر است"<ref>{{متن حدیث|كَلِمَةُ اَلْحِكْمَةِ يَسْمَعُهَا اَلْمُؤْمِنُ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ}}؛ حلوانی، نزهة الناظر، ص۱۰؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج۱۰، ص۱۷۷؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.</ref>.
*[[علی]]{{ع}} می‌فرماید: "[[حکمت]]، درختی است که در [[قلب]] میروید و میوه‌اش بر زبان ظاهر می‌شود"<ref>{{متن حدیث|اَلْحِكْمَةُ شَجَرَةٌ تَنْبُتُ فِي اَلْقَلْبِ وَ تُثْمِرُ عَلَى اَللِّسَانِ}}؛ لیثی واسطی، عیون الحکم والواعظ، ص۲۱.</ref>.
*[[علی]]{{ع}} می‌فرماید: "[[حکمت]]، درختی است که در [[قلب]] میروید و میوه‌اش بر زبان ظاهر می‌شود"<ref>{{متن حدیث|اَلْحِكْمَةُ شَجَرَةٌ تَنْبُتُ فِي اَلْقَلْبِ وَ تُثْمِرُ عَلَى اَللِّسَانِ}}؛ لیثی واسطی، عیون الحکم والواعظ، ص۲۱.</ref>.

نسخهٔ ‏۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۵۳

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
این مدخل از زیرشاخه‌های بحث حکمت است. "حکمت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حکمت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

حکمت چیست؟

  • حکمت در لغت و اصطلاح به معانی مختلفی به کار آمده است.

حکمت در لغت

  • حکمت در لغت از ریشه حکم و حکم به معنی بازداشتن است[۱]؛ ولی باز داشتنی که در راستای صلاح و جلوگیری از فساد باشد[۲]. هنگامی که می‌گویی درباره او چنین حکم کردم، به این معنی است که او را از خلاف آن کار بازداشته‌ای[۳].
  • حاکم را از آن جهت حاکم می‌گویند که ستمکاران را از ستم باز می‌دارد[۴]. دهنه مرکب را حکمه می‌گویند؛ چون حیوان را رام می‌کند و از سرکشی بازمی‌دارد[۵]. حکمت به معنی دانش و معرفت است که صاحبش را از کارهای سفیهانه و جاهلانه باز می‌دارد[۶][۷].

حکمت در اصطلاح

  • حکمت در اصطلاحات مختلفی به کار گرفته شده است. تلاش می‌کنیم مهم‌ترین اصطلاحات واژه حکمت را بررسی کنیم.

حکمت در اصطلاح معقول

  • در این اصلاح حکمت عبارت است از معرفت حقایق موجودات، چنان که هستند[۸]. این تعریف با عبارت‌های مختلفی افاده شده است. راغب نوشته است: جرجانی نوشته است: "حکمت عبارت است از دریافت حق با علم و عقل[۹].
  • جرجانی نوشته است: "علم به حقایق اشیا به قدر طاقت بشری است"
  • و افزوده است که: "بر این مبنا حکمت یکی از علوم نظری غیر آلی است[۱۰].
  • از این سخن استفاده می‌شود که منظور از حکمت در این اصطلاح، همان دانشی است که امروزه فلسفه نام دارد. اطلاق واژه حکمت بر این دانش خاص بی‌ارتباط با اطلاق آن بر مجموعه دانش‌های مدون بشری نیست؛ چرا که پیش از پیدایش این اصطلاح، همه دانش با عنوان حکمت شناخته می‌شد و حکمت را به دو قسم نظری و عملی تقسیم می‌کردند.
  • حکمت نظری عبارت از معرفت موجوداتی است که تحقق آنها در اختیار انسان نیست و سه شاخه ریاضیات، طبیعیات و فلسفه (الاهیات) را شامل می‌شود. حکمت عملی عبارت از معرفت موجوداتی است که با اراده و اختیار بشر به وجود می‌آیند. منظور از این دسته موجودات، اعمال و صفت‌های انسانی است. مجموعه دانش‌هایی که عهده‌دار شناسایی و تعریف این قبیل موجودات است، شامل سه شاخه اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مدن می‌شود[۱۱]؛ بنابراین، به نظر می‌رسد فلسفه را از آن جهت حکمت گفته‌اند که در نظر ایشان مهم‌ترین شاخه حکمت در اصطلاح گذشته بوده است[۱۲].

حکمت در اصطلاح اخلاق

  1. شناخت اخلاق و سجایای نفس و سیاست‌های خانوادگی و مدنی؛
  2. خلقی نفسانی 

حکمت در کاربرد دینی


نیاز انسان به حکمت

فراگیری حکمت

جایگاه حکمت در بین فضیلت‌های اخلاقی

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ احمد ابن فارس، معجم مقائیس اللغة، ج۲، ص۹۱؛ سعید الخوری شرتونی، اقرب الموارد؛ احمد بن علی فیومی، المصباح المنیر.
  2. ↑ راغب اصفهانی، مفردات.
  3. ↑ احمد بن علی فیومی، المصباح المنیر.
  4. ↑ ابن‌منظور، لسان العرب.
  5. ↑ ابن‌منظور، لسان العرب؛ احمد بن علی فیومی، المصباح المنیر.
  6. ↑ احمد بن علی فیومی، المصباح المنیر؛ احمد ابن فارس، معجم مقائیس اللغة.
  7. ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۲۸۱-۲۸۲.
  8. ↑ مرتضی مطهری، روش رئالیسم، ج۱، ص۵۳ (مقاله دوم).
  9. ↑ راغب اصفهانی، مفردات.
  10. ↑ جرجانی، تعریفات، ص۳۰.
  11. ↑ محمدصالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۱، پاورقی، ص۱۱۶.
  12. ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۲۸۲-۲۸۳.
  13. ↑ احمد بن محمد بن یعقوب مسکویه، تهذیب الاخلاق، ص۴۰.
  14. ↑ محمد حیدرالدین شیرازی، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، ج۱، ص۱۱۶.
  15. ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۲۸۳-۲۸۴.
  16. ↑ «به هر که خواهد فرزانگی می‌بخشد و هر که را فرزانگی دهند به راستی خیری فراوان داده‌اند؛ و جز خردمندان در یاد نمی‌گیرند» سوره بقره، آیه ۲۶۹.
  17. ↑ «خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت»؛ سوره بقره، آیه ۲۵۱.
  18. ↑ «و به او کتاب و حکمت و تورات و انجیل می‌آموزد» سوره آل عمران، آیه ۴۸.
  19. ↑ «و به راستی ما به لقمان فرزانگی داده‌ایم، که خداوند را سپاس گزار! و هر که سپاس گزارد به سود خویش سپاس گزارده است؛ و هر که ناسپاسی ورزد خداوند، بی‌نیازی ستوده است» سوره لقمان، آیه ۱۲.
  20. ↑ «یا اینکه به مردم برای آنچه خداوند به آنان از بخشش خود داده است رشک می‌برند؟» سوره نساء، آیه ۵۴.
  21. ↑ «و چون زنان را طلاق دادید و به سرآمد عدّه خود نزدیک شدند، یا با شایستگی آنها را نگه دارید و یا به نیکی رها کنید و آنان را برای زیان رساندن نگه ندارید که (به آنها) ستم کنید و هر کس چنین کند، به خود ستم کرده است و آیات خداوند را به ریشخند نگیرید و نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید و (نیز) آنچه را از کتاب و حکمت برایتان فرستاده است که بدان اندرزتان می‌دهد؛ و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند به هر چیزی داناست» سوره بقره، آیه ۲۳۱.
  22. ↑ «و اگر بخشش و بخشایش خداوند بر تو نبود گروهی از ایشان به بیراه کردن تو کوشیده بودند حال آنکه جز خودشان را بیراه نمی‌کنند و به تو هیچ زیانی نمی‌رسانند و خداوند کتاب و فرزانگی بر تو فرو فرستاد و به تو چیزی آموخت که نمی‌دانستی و بخشش خداوند بر تو سترگ است» سوره نساء، آیه ۱۱۳.
  23. ↑ «این (بخشی) از آن حکمت است که پروردگارت به تو وحی کرده است و با خداوند خدایی دیگر مگمار که نکوهیده و رانده در دوزخ افتی» سوره اسراء، آیه ۳۹.
  24. ↑ «و آنگاه خداوند از پیامبران پیمان گرفت که چون به شما کتاب و حکمتی دادم سپس پیامبری نزدتان آمد که آن (کتاب) را که با شماست راست می‌شمارد، باید بدو ایمان آورید و باید او را یاوری کنید و (آنگاه) فرمود: آیا اقرار کردید و بر (پایه) آن پیمان مرا پذیرفتید؟ گفتند: اقرار کردیم؛ فرمود: پس گواه باشید و من نیز همراه شما از گواهانم» سوره آل عمران، آیه ۸۱.
  25. ↑ «یا اینکه به مردم برای آنچه خداوند به آنان از بخشش خود داده است رشک می‌برند؟» سوره نساء، آیه ۵۴.
  26. ↑ سوره اسراء، آیه: ۳۰-۳۸.
  27. ↑ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱۷، ص۲۶۸.
  28. ↑ «به هر که خواهد فرزانگی می‌بخشد و هر که را فرزانگی دهند به راستی خیری فراوان داده‌اند» سوره بقره، آیه ۲۶۹.
  29. ↑ « مَعْرِفَةُ اَلْإِمَامِ وَ اِجْتِنَابُ اَلْكَبَائِرِ اَلَّتِي أَوْجَبَ اَللَّهُ عَلَيْهَا اَلنَّارَ »؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۳۲۴، ص۸۶؛ محمد بن مسعود عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۵۱.
  30. ↑ «مَعْرِفَةَ اَلْإِمَامِ وَ اِجْتِنَابَ اَلْكَبَائِرِ »؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۲۸۴.
  31. ↑ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۲۴، ص۸۶؛ محمد بن مسعود عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۵۱.
  32. ↑ «اَلْحِكْمَةُ اَلْمَعْرِفَةُ وَ اَلتَّفَقُّهُ فِي اَلدِّينِ فَمَنْ فَقُهَ مِنْكُمْ فَهُوَ حَكِيمٌ»؛ محمد بن مسعود عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۵۱؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۳۴، ص۸۶.
  33. ↑ «و به راستی ما به لقمان فرزانگی داده‌ایم» سوره لقمان، آیه ۱۲.
  34. ↑ علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج۲، ص۱۶۱.
  35. ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۲۸۴-۲۸۶.
  36. ↑ ابوالفتح کراجکی، کنز الفوائد، ص۲۱۴؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۱۹.
  37. ↑ «كلمة من الحكمة يتعلمها الرجل خير له من الدنيا وما فيها»؛ نمازی شاهرودی، مستدرک سفینة البحار، ج۲، ص۳۵۵؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.
  38. ↑ «قلب ليس فيه شئ من الحكمه كبيت خراب فتعلموا و علموا و تفقهوا و لا فان الله لا يعذر علي الجهل»؛ نمازی شاهرودی، مستدرک سفینة البحار، ج۲، ص۳۵۵؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.
  39. ↑ «كَلِمَةُ اَلْحِكْمَةِ يَسْمَعُهَا اَلْمُؤْمِنُ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ»؛ حلوانی، نزهة الناظر، ص۱۰؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج۱۰، ص۱۷۷؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.
  40. ↑ «اَلْحِكْمَةُ شَجَرَةٌ تَنْبُتُ فِي اَلْقَلْبِ وَ تُثْمِرُ عَلَى اَللِّسَانِ»؛ لیثی واسطی، عیون الحکم والواعظ، ص۲۱.
  41. ↑ «الحكمة ضالة المؤمن ياخذها ممن سمعها و لا يبالي في اي وعاء خرجت»؛ محمودی، نهج السعادة، ج۷، ص۳۴۳.
  42. ↑ «خُذُوا اَلْحِكْمَةَ وَ لَوْ مِنَ اَلْمُشْرِكِينَ»؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۲، ص۹۷.
  43. ↑ «مَا أَنْعَمَ اَللَّهُ عَلَى عَبْدٍ مِنْ عِبَادِهِ نِعْمَةً أَنْعَمَ وَ أَعْظَمَ وَ أَرْفَعَ وَ أَجْزَلَ وَ أَبْهَى مِنَ اَلْحِكْمَةِ»؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۱۶.
  44. ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۲۸۶-۲۸۸.
  45. ↑ « آیات وی را بر آنان می‌خواند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.
  46. ↑ بهایی، مفتاح الفلاح، ص۲۸۹؛ محمد صالح مازندرانی، شرح أصول کافی، ج۳، ص۸۳.
  47. ↑ «ما رأيت شيئا الا و رأيت الله قبله».
  48. ↑ ر.ک: آل عمران: ۴۸؛ نساء: ۱۱۳؛ مائده: ۱۱۰؛ اسراء: ۳۹؛ ص: ۲۰.
  49. ↑ ر.ک: علی بن حسین صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۱۱۵.
  50. ↑ «لِأَنَّ اَللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ اَلتَّوَاضُعَ آلَةَ اَلْعَقْلِ وَ جَعَلَ اَلتَّكَبُّرَ مِنْ آلَةِ اَلْجَهْلِ»؛حسن بن علی ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ص۲۶۹؛ میرزا حسین بن محمد تقی نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۹.
  51. ↑ «إِنَّمَا يُدْرَكُ اَلْحَقُّ بِمَعْرِفَةِ اَلْعَقْلِ وَ جُنُودِهِ وَ مُجَانَبَةِ اَلْجَهْلِ وَ جُنُودِهِ»؛ علی بن حسین صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۱۱۵.
  52. ↑ «که جز پاکان را به آن دسترس نیست» سوره واقعه، آیه ۷۹.
  53. ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، ج۱، ص۳۵.
  54. ↑ محمود بن عبدالله آلوسی، روح المعانی، ج۱۴، ص۱۵۴.
  55. ↑ «اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.
  56. ↑ «إِنَّ اَلزَّرْعَ يَنْبُتُ فِي اَلسَّهْلِ وَ لاَ يَنْبُتُ فِي اَلصَّفَا فَكَذَلِكَ اَلْحِكْمَةُ تَعْمَرُ فِي قَلْبِ اَلْمُتَوَاضِعِ وَ لاَ تَعْمَرُ فِي قَلْبِ اَلْمُتَكَبِّرِ اَلْجَبَّارِ»؛ حسن بن علی ابن شعبه بحرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ص۳۹۶.
  57. ↑ «اَلْحِكْمَةُ ضِيَاءُ اَلْمَعْرِفَةِ وَ مِيرَاثُ اَلتَّقْوَى وَ ثَمَرَةُ اَلصِّدْقِ»؛ مصباح الشریعه، ص۱۹۸؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۱۵.
  58. ↑ «اَلْحِكْمَةُ لاَ تَنْجَعُ فِي اَلطِّبَاعِ اَلْفَاسِدَةِ»؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۷۵، ص۳۷۰.
  59. ↑ «مَنْ أَخْلَصَ اَلْعِبَادَةَ لِلَّهِ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً ظَهَرَتْ يَنَابِيعُ اَلْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِهِ»؛ علی بن حسین صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۷۴؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶۷، ۲۴۲.
  60. ↑ «مَثَلُ اَلْحِكْمَةِ بِغَيْرِ طَاعَةٍ مَثَلُ اَلْجَسَدِ بِلاَ نَفْسٍ أَوْ مَثَلُ اَلصَّعِيدِ بِلاَ مَاءٍ وَ لاَ صَلاَحَ لِلْجَسَدِ بِغَيْرِ نَفْسٍ وَ لاَ لِلصَّعِيدِ بِغَيْرِ مَاءٍ وَ لاَ لِلْحِكْمَةِ بِغَيْرِ طَاعَةٍ»؛ ابوالفتح کراجکی، کنز الفوائد، ص۲۱۴.
  61. ↑ مسکویه، الحکمة الخالده، ص۲۸۵.
  62. ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۲۸۸-۲۹۱.
  63. ↑ «إِنَّ اَلْمُحِقَّ اَلسَّفِيهَ يَكَادُ أَنْ يُطْفِئَ نُورَ حَقِّهِ بِسَفَهِهِ»؛ حسن بن علی ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ص۴۸۳.
  64. ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۲۹۱-۲۹۲.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=حکمت_در_اخلاق_اسلامی&oldid=349735»