القاب حضرت فاطمه زهرا: تفاوت میان نسخهها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{مدخل وابسته}} +{{مدخل وابسته}})) |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پایان مدخل وابسته}} +{{پایان مدخل وابسته}})) |
||
خط ۱۴۵: | خط ۱۴۵: | ||
** [[پس از شهادت حضرت فاطمه زهرا]] | ** [[پس از شهادت حضرت فاطمه زهرا]] | ||
* [[پرسش و پاسخ دوران حضرت فاطمه زهرا]] | * [[پرسش و پاسخ دوران حضرت فاطمه زهرا]] | ||
{{پایان | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == |
نسخهٔ ۱ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۱۰
مقدمه
حضرت فاطمه(س) اسامی، القاب و کنیههای بیشماری دارند که هر کدام، توصیفکنندۀ ابعادی از شخصیت معنوی و مادی ایشان است. در منابع اولیه برای فاطمه نامها و القاب متعددی ذکر کردهاند؛ مانند زهرا[۱] که در بسیاری از روایات فاطمه زهرا(س) آمده است[۲]، مطهره[۳]، شهیده[۴] و محدثه که برای آنها نیز عللی بیان کردهاند. «سَيِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ»[۵] از القاب ایشان است. امام صادق(ع) در روایتی نه نام برای فاطمه(س) ذکر میکند: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، رضیه، مرضیه، محدثه و زهراء[۶].
امام صادق(ع) میفرماید: اگر نام دخترانتان را فاطمه نهادید، به احترام فاطمه او را کتک نزنید و به او بی احترامی ننمایید. سخن حضرت به سکونی چنین است: «أَمَّا إِذَا سَمَّيْتَهَا فَاطِمَةَ فَلَا تَسُبَّهَا وَ لَا تَلْعَنْهَا وَ لَا تَضْرِبْهَا»[۷]: “هرگاه نام دخترت را فاطمه نهادی، او را دشنام مده و لعن منما و او را مزن”[۸].
حضرت القاب فراوانی دارد، از جمله این لقبها «سَيِّدَةُ النِّسَاءِ» است که رسول خدا(ص) فاطمه را به آن ملقب ساخت و این لقب با تعابیر مختلفی از زبان رسول خدا(ص) در منابع معتبر شیعه و حتی اهل سنت، انعکاس یافته است؛ تعابیری چون: «سَيِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ»[۹]؛ «سَيِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ»[۱۰]؛ «سَيِّدَةُ نِسَاءِ أُمَّتِي»[۱۱] و «سَيِّدَةُ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ»[۱۲]. همانگونه که روشن است این لقب به خوبی جایگاه بیمانند و انحصاری آن حضرت را به تصویر میکشد.
خداوند در قرآن کریم درباره حضرت مریم(س) چنین میفرماید: وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ[۱۳] و وقتی از رسول خدا(ص) در این باره پرسیده شد که آیا فاطمه سیّده نساء عالم خود است؟ آن حضرت فرمود: "آنکه سیده نساء عالم خود بود مریم، دختر عمران بود اما دخترم فاطمه سیده نساء اولین و آخرین عالمیان است"[۱۴] و نیز امام صادق(ع) درباره این لقب فاطمه(س) فرمود: "مریم، سیده نساء زمان خود بود و فاطمه سیده نساء اولین و آخرین بهشتیان است"[۱۵].[۱۶]
زهراء
همچنین از القاب آن حضرت "زهراء" است که به معنای "نور افشان" و "تابان" است. درباره علت نامیده شدن آن حضرت به این لقب نیز در سخنان معصومین(ع) به این موارد اشاره شده است:
- پرتو افشانی آن حضرت بر آسمانها و زمین که به دوران قبل از خلقت جسمانی آن حضرت مربوط است. از امام صادق(ع) نقل شده، جابر درباره علت نامیده شدن فاطمه(س) به زهراء پرسید. آن حضرت فرمودند: "زیرا که خداوند عزوجل او را از نور عظمت خود آفرید و آن گاه که پرتو افشانی کرد، آسمان و زمین از نور او نورانی شد و چشمان فرشتگان را خیره کرد که به سجده افتاده و گفتند: ای اله و سرور ما این چه نوری است؟ خداوند به آنان وحی کرد که این نوری از نور من است که آن را در آسمانم جا داده و از عظمت خود او را آفریدم و او را از صلب پیامبری از پیامبرانم که از همه انبیاء برتر است، خارج میکنم و نیز از آن نور، امامانی که امر مرا برپا میدارند و به دین حق من هدایت خواهند کرد"[۱۷].
- نورافشانی آن حضرت بر مشرقها و مغربها، قبل از پای نهادن به دنیا، آنگاه که ساکن عرش الهی بود. رسول خدا(ص) درباره خلقت فاطمه(س) فرمود: "و خداوند ـ جل جلاله ـ به یک کلمه تکلم فرمود که از آن کلمه، نور و روحی آفرید و آن دو را با هم همراه کرد و در مقابل عرش قرار داد و از آن، مشرقها و مغربها نورانی شد که همان فاطمه بود و به همین جهت، زهراء نامیده شد"[۱۸].
- نورافشانی ایشان بر اهالی آسمان آن هنگام که در محراب قرار میگرفت که به دوران پس از آفرینش جسمانی او مربوط است. رسول خدا(ص) فرمود: "وقتی فاطمه در محرابش در مقابل پروردگار ـ جل جلاله ـ میایستد، نور او برای فرشتگان آسمان پرتو افشانی میکند چنانکه نور ستارگان برای اهالی زمین، پرتو افشان است و خداوند عزوجل در این هنگام به فرشتگان میفرماید: ای فرشتگان من! بندهام فاطمه را بنگرید که در برابر من ایستاده، در حالی که شانههایش از ترس من لرزان است و با قلب خود به عبادت من روی آورده. گواه باشید که شیعیانش را از آتش جهنم، امان دادم"[۱۹]. امام صادق(ع) در جواب سؤال عماره که از علت نامیده شدن فاطمه(س) به زهراء پرسید، فرمود: "زیرا هنگامی که در محرابش میایستاد نور او برای اهل آسمان پرتو افشانی میکرد چنانکه نور ستارگان برای اهل زمین نور افشانی میکند"[۲۰].
- فاطمه(س) برای امیرمؤمنان علی(ع) زهرا بود. ابان بن تغلب از امام صادق(ع) درباره علت نامیده شدن جده معصومهاش به زهرا(س) پرسید. امام(ع) فرمود: "زیرا دائماً برای امیر مؤمنان(ع) نورافشانی میکرد، هر روز سه مرتبه؛ در هنگام نماز صبح وقتی که مردم در بستر آرمیده بودند، نور چهرهاش میدرخشید و سپیدی آن نور به منازل مدینه وارد میشد به طوری که دیوارهایشان را روشن میکرد و موجب شگفتی آنان میشد. لذا نزد رسول خدا(ص) میآمدند و از آنچه دیده بودند میپرسیدند و آن حضرت آنان را به منزل فاطمه(س) راهنمایی میفرمود. آنها سراسیمه به منزل فاطمه(س) میآمدند و او را در حالی که در محرابش نشسته و نماز میگذارد و نور از محراب و چهرهاش پرتو افشان بود، میدیدند و درمییافتند که آنچه دیده بودند پرتوی از نور فاطمه(س) بوده است و آنگاه که روز به نیمه میرسید و فاطمه(س) آماده نماز میشد از چهرهاش نوری زرد رنگ میدرخشید و این نور زرد به خانههای مردم وارد میشد به طوری که لباسها و رنگ اهل خانه زرد میشد. باز آنها به نزد رسول خدا(ص) میآمدند و از آنچه دیده بودند میپرسیدند و آن حضرت آنان را به منزل فاطمه(س) راهنمایی میفرمود، آنها سراسیمه به منزل فاطمه(س) آمده و او را در حالی که در محرابش ایستاده و نور زرد رنگی از چهرهاش پرتو افکن بود میدیدند و در مییافتند که آنچه دیده بودند پرتوی از نور فاطمه(س) بوده است. و در آخر روز و گاه غروب خورشید نیز نور سرخ فامی از سر شادی و شکر الهی از فاطمه(س) پرتو افشان شده و به خانههای مردم وارد میشد، به گونهای که دیوارهایشان را سرخ و آنان را شگفت زده میکرد. آنها نزد رسول خدا(ص) میآمدند و از آنچه دیده بودند میپرسیدند و آن حضرت آنان را به منزل فاطمه(س) راهنمایی میفرمود. آنها سراسیمه به منزل فاطمه(س) آمده و او را در حالی که نشسته و به تسبیح و تمجید خداوند مشغول و نور سرخی از چهرهاش پرتو افکن بود میدیدند و درمییافتند که آنچه دیده بودند پرتوی از نور فاطمه(س) بوده است"[۲۱].[۲۲]
محدثه بودن حضرت زهرا (س) و مصحف ایشان
از القاب آن حضرت، محدثه است؛ به معنای کسی که مخاطب کلام فرشته قرار میگیرد. اسحاق بن جعفر بن محمد بن عیسی بن زید بن علی میگوید: از امام صادق(ع) زیاد شنیدم که میفرمود: "فاطمه(س) محدثه نامیده شد زیرا که فرشتگان از آسمان فرود میآمدند و آنچنان که مریم را ندا میزدند او را ندا میزدند و میگفتند: ای فاطمه! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر تمام زنان جهان برتری داده است. ای فاطمه! (به شکرانه این نعمت) برای پروردگارت خضوع کن و سجده به جای آور و با رکوعکنندگان رکوع کن: وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَاسْجُدِي وَارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ[۲۳] و فاطمه با آنان سخن میگفت و آنان نیز با او به سخن مینشستند تا اینکه شبی فاطمه(س) از آنان پرسید: آیا برترین زن بر زنان عالم، مریم نیست؟ پاسخ دادند: مریم برترین زنان زمان خود بود اما خداوند ـ عزوجل ـ تو را برترین زنان زمان و زمان مریم و سرور اولین و آخرین آنان قرار داده است"[۲۴].
امام صادق(ع) در این باره میفرماید: "... فاطمه(س) پس از رحلت رسول خدا(ص) بسیار محزون بود و جبرئیل پی در پی به نزد او میآمد و او را تسلی داد و از آن حضرت برای ایشان خبر میآورد و نیز ایشان را از حوادثی که پس از وی در نسل او رخ خواهد داد آگاه میکرد و علی(ع) نیز آنها را مینوشت که همان مصحف فاطمه است"[۲۵]. همچنین امام صادق(ع) درباره این مصحف فرموده است: مصحف فاطمه(س) نزد ماست و مخالفان چه میدانند که محتوای آن چیست که میگویند: همان قرآن است؛ به خدا سوگند حتی یک کلمه از قرآن در آن نیست و محتوای آن مطالبی است که خداوند به فاطمه(س) وحی کرده است و محتوای آن تمام وقایعی است که شب و روز و تا آستانه قیامت در پی یکدیگر رخ میدهد"[۲۶].
و نیز درباره محتوای این مصحف، ابوبصیر میگوید به امام باقر(ع) گفتم: فدای شما شوم، محتوای مصحف فاطمه(س) چیست؟ فرمود: "در آن، خبرهای گذشته و آینده تا روز قیامت است؛ در آن، اخبار آسمان و تعداد فرشتگان هر آسمان و خبرهای دیگر است و نیز تعداد همه مخلوقات الهی؛ چه فرستاده الهی باشد و چه نباشد و نیز اسامی هر یک از فرستاده شدهها و اسامی کسانی که به سوی آنان فرستاده شدهاند و اسامی کسانی که فرستاده شدهها را تکذیب کرده و کسانی که دعوت آنان را پذیرفته و ایمان آوردند، همچنین نام شهرها و ویژگی هر یک در شرق یا غرب و نیز تعداد مؤمنان و تعداد کافران هر شهر و خصوصیات فردی هر تکذیبگر در آن آمده و همچنین اوصاف قرنهای اولیه و داستان آنان و هر حاکم طاغوتی و زمان حکومت و تعداد و عددشان آمده و نیز اسامی امامان و اوصافشان در آن آمده است"[۲۷].
نویسنده و گردآورنده مصحف فاطمه(س) امیرمؤمنان(ع) بوده است، چنانکه امام صادق(ع) در این باره فرمود: آنگاه که خداوند متعال، پیامبرش(ص) را از مردم گرفت، اندوهی به فاطمه رسید که کسی جز خداوند ـ عزوجل ـ حقیقت آن را نمیداند لذا خداوند فرشتهای به سوی فاطمه(س) فرستاد تا او را در غم فراق پدر تسلی داده و با او سخن گوید. فاطمه(س) این مطلب را با امیرمؤمنان(ع) در میان گذارد و امیرمؤمنان(ع) به ایشان فرمود: "وقتی وجودش را حس کردی و صدایش را شنیدی، مرا خبر کن، فاطمه(س) نیز وقتی بار دیگر آن فرشته به نزدش آمده بود، علی(ع) را باخبر کرد و علی(ع) آنچه از او میشنید مینوشت تا آنکه مصحف فاطمه فراهم شد"[۲۸].[۲۹]
جستارهای وابسته
- نام حضرت فاطمه زهرا (نامهای حضرت فاطمه زهرا)
- کنیههای حضرت فاطمه زهرا
- کنیه حضرت فاطمه زهرا
- القاب حضرت فاطمه زهرا (لقبهای حضرت فاطمه زهرا)
- تبار حضرت فاطمه زهرا (نسب حضرت فاطمه زهرا)
- خاندان حضرت فاطمه زهرا
- پدر حضرت فاطمه زهرا (پیامبر خاتم)
- مادر حضرت فاطمه زهرا (حضرت خدیجه)
- برادران حضرت فاطمه زهرا
- خواهران حضرت فاطمه زهرا
- ازدواج حضرت فاطمه زهرا
- همسر حضرت فاطمه زهرا
- کنیزان حضرت فاطمه زهرا
- فرزندان حضرت فاطمه زهرا
- همسران فرزندان حضرت فاطمه زهرا
- سرگذشت تاریخی حضرت فاطمه زهرا (سرگذشت زندگی حضرت فاطمه زهرا):
- عصر حضرت فاطمه زهرا
- شرایط سیاسی و اجتماعی عصر حضرت فاطمه زهرا
- شرایط دینی و فرهنگی عصر حضرت فاطمه زهرا
- شمایل حضرت فاطمه زهرا
- صفات ظاهری حضرت فاطمه زهرا (سیمای حضرت فاطمه زهرا)
- ولایت حضرت فاطمه زهرا
- نصب الهی حضرت فاطمه زهرا به ولایت
- صفات حضرت فاطمه زهرا (ویژگیهای حضرت فاطمه زهرا):
- صفات ولایت در حضرت فاطمه زهرا
- علم لدنی حضرت فاطمه زهرا:
- عصمت حضرت فاطمه زهرا:
- افضلیت حضرت فاطمه زهرا
- فضایل حضرت فاطمه زهرا:
- مناقب حضرت فاطمه زهرا:
- کرامتهای حضرت فاطمه زهرا:
- رخدادهای خارقالعاده زندگی حضرت فاطمه زهرا
- دیدگاههایی درباره شخصیت حضرت فاطمه زهرا
- سیره حضرت فاطمه زهرا:
- ویژگیهای عملی حضرت فاطمه زهرا
- سیره عبادی حضرت فاطمه زهرا
- سیره عرفانی حضرت فاطمه زهرا
- سیره اخلاقی حضرت فاطمه زهرا:
- سیره اعتقادی حضرت فاطمه زهرا:
- سیره علمی حضرت فاطمه زهرا
- سیره تبلیغی حضرت فاطمه زهرا
- سیره تربیتی حضرت فاطمه زهرا
- سیره خانوادگی حضرت فاطمه زهرا
- سیره اجتماعی حضرت فاطمه زهرا
- سیره سیاسی حضرت فاطمه زهرا:
- سیره اقتصادی حضرت فاطمه زهرا
- سیره قضایی حضرت فاطمه زهرا:
- سیره نظامی و جنگی حضرت فاطمه زهرا:
- مأموریت حضرت فاطمه زهرا
- نقشهای ویژه حضرت فاطمه زهرا
- کارگزاران حضرت فاطمه زهرا
- شاگردان حضرت فاطمه زهرا
- مخالفان یا دشمنان حضرت فاطمه زهرا:
- دشمنی با حضرت فاطمه زهرا
- وظایف امت نسبت به حضرت فاطمه زهرا:
- شناخت شخصیت و جایگاه حضرت فاطمه زهرا
- شناخت حقوق حضرت فاطمه زهرا
- شناخت سیره و معارف حضرت فاطمه زهرا
- ایمان به حضرت فاطمه زهرا (کفر به دشمنان حضرت فاطمه زهرا)
- پذیرش ولایت حضرت فاطمه زهرا (بیزاری از دشمنان او)
- محبت به حضرت فاطمه زهرا (بغض به دشمنان او):
- مودت حضرت فاطمه زهرا (عداوت با دشمنان او)
- تمسک به حضرت فاطمه زهرا
- اعتصام به حضرت فاطمه زهرا
- تبعیت از حضرت فاطمه زهرا
- اطاعت از حضرت فاطمه زهرا
- معیت با حضرت فاطمه زهرا
- وفاداری در بیعت با حضرت فاطمه زهرا
- اجابت دعوت حضرت فاطمه زهرا
- تسلیم امر حضرت فاطمه زهرا (جنگ با دشمنان او)
- مظلومیت حضرت فاطمه زهرا
- شهادت حضرت فاطمه زهرا (ترور حضرت فاطمه زهرا):
- پرسش و پاسخ دوران حضرت فاطمه زهرا
منابع
پانویس
- ↑ شهاب الدین حسینی مرعشی، ملحقات احقاق الحق، ج۲۵، ص۲۱؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۴۳، ص۱۵: «لأنّها زهرة المصطفى(ص)؛ كَانَ وَجْهُهَا يَزْهَرُ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ كَالشَّمْسِ الضَّاحِيَةِ...».
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۵۸ و ج۲، ص۵۰۰؛ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۲۰؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۱۰۵.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۰۲: «وَ نَسْلِ الْمُطَهَّرَةِ الْبَتُولِ».
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۵۸.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۵۹؛ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۱۷۹.
- ↑ شیخ صدوق، الأمالی، ص۵۹۲؛ همو، الخصال، ص۴۱۴؛ همو، علل الشرائع، ص۱۷۸.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۶، ص۴۸.
- ↑ اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتابهای چهارگانه شیعه، ص ۲۳۶؛ شریعتجو، منیره، حضرت فاطمه زهرا، فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۱۴-۳۱۵.
- ↑ اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۴۵۸؛ من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج۴، ص۱۷۹ و الامالی، شیخ صدوق، ص۷۸، ۱۷۵ و ۱۸۸. همچنین در منابع اهل سنت این مطلب به صراحت آمده است از جمله: مسند ابی داود، ابی داود، ج۱، ص۱۹۶؛ المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۷۰؛ حلیة الأولیاء، ابونعیم اصفهانی، ج۲، ص۴۲.
- ↑ صحیح البخاری، بخاری، ج۳، ص۱۳۶۰ و فضائل الصحابه، شیبانی، ج۲، ص۷۸۸.
- ↑ التاریخ الکبیر، بخاری، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ صحیح البخاری، بخاری، ج۵، ص۲۳۱۷؛ صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، ج۴، ص۱۹۰۴.
- ↑ «و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.
- ↑ الامالی، شیخ صدوق، ص۷۸، ۱۱۱، ۱۷۶، ۱۸۸، ۳۷۳، ۵۵۴، ۵۶۰ و ۵۷۵.
- ↑ الامالی، شیخ صدوق، ص۱۸۷؛ معانی الاخبار، شیخ صدوق، ص۱۰۷.
- ↑ کرمانی کجور، محمد، مقاله « فاطمه زهرا دختر رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۱، ص:۲۱۱-۲۲۵.
- ↑ علل الشرائع، شیخ صدوق، ج۱، ص۱۸۰؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ۴۳: ۱.
- ↑ الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین، شاذان بن جبرئیل قمی، ص۱۱۳ و ۱۲۹؛ غایة المرام، سید هاشم بحرانی، ج۴، ص۱۶۴؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۴۰، ص۴۴.
- ↑ الامالی، شیخ صدوق، ص۱۷۵.
- ↑ علل الشرائع، شیخ صدوق، ج۱، ص۱۸۱؛ معانی الأخبار، شیخ صدوق، ص۶۴.
- ↑ علل الشرائع، شیخ صدوق، ج۱، ص۱۸۰؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۴۳، ص۱۱.
- ↑ کرمانی کجور، محمد، مقاله « فاطمه زهرا دختر رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۱، ص:۲۱۱-۲۲۵.
- ↑ «و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد ای مریم! پروردگارت را به فروتنی فرمان بر و سجده کن و با نمازگزاران نماز بگزار» سوره آل عمران، آیه ۴۲-۴۳.
- ↑ علل الشرائع، شیخ صدوق، ج۱، ص۱۸۲، باب ۱۴۶؛ دلائل الامامه، طبری، ص۸۰؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۱۴، ص۲۰۶.
- ↑ بصائر الدرجات، حسن صفار، ص۱۷۴؛ اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۲۴۱؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۲۲، ص۵۴۵ و ج۲۶، ص۴۱.
- ↑ بصائر الدرجات، حسن صفار، ص۱۷۲؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۲۶، ص۳۹.
- ↑ دلائل الامامه، محمد بن جریر طبری، ص۱۰۵.
- ↑ بصائر الدرجات، حسن صفار، ص۱۷۷؛ اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۲۴۰؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۲۲، ص۵۴۵؛ ج۴۳، ص۸۰.
- ↑ کرمانی کجور، محمد، مقاله « فاطمه زهرا دختر رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۱، ص:۲۱۱-۲۲۵.