تبری در جامعه‌شناسی اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث تبری است. تبری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تبری در قرآن - تبری در حدیث - تبری در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

برائت و تبری به معنای دوری جستن، فاصله‌گزینی و اعلان بیزاری و تنفر از کسی، عقیده‌ای، آیینی، شیئی یا عملی است که با ارجاع به یک اصل و مبنا مورد بی‌مهری و کرامت انسان واقع شود. اصل واژه برء، براء و تبری به معنای کناره‌گیری و بیزاری از هر چیزی است که مجاورت با آن مورد کراهت باشد؛ لذا گفته می‌شود: برأت من المرض یعنی از مرض بهبودی یافتم... تبرأت من كذا، یعنی از فلان عمل بیزاری جستم. اعلان تبری، بیزاری و کراهت از برخی امور در کنار پذیرش، مطالبه، ابراز عاطفه مثبت و همزیستی با برخی از جمله نمودهای ایمان واقعی است. به بیان دیگر، مؤمنان در خصوص برخی امور به تولی و در خصوص برخی به تبری و اعلان بیزاری مأموریت یافته‌اند. مؤمن واقعی باید نسبت به دسته اول جاذبه و نسبت به دسته دوم دافعه داشته باشد. علامه طباطبایی در بیان گستره تبری و تنفر مؤمنانه می‌نویسد: حکم به وجوب تبری از دشمنان خدا و حرمت دوستی با آنان اختصاص به یک نحو دوستی یا دوستی با یک عده معینی ندارد، بلکه همه انحای دوستی را شامل می‌شود، خواه تولی سبب استغفار باشد یا به غیر آن و خواه دشمن، مشرک یا کافر یا منافق یا غیر آنها از قبیل اهل بدعتی که منکر آیات خدا هستند باشد یا نسبت به پاره‌ای از گناهان کبیره از قبیل محاربه با خدا و رسول اصرار داشته باشد. مفاد این اصل در ضمن برخی دیگر از عناوین پیشین به نوعی توضیح یافته است و ضرورتی به بسط و تفصیل نیست.

آیات قرآنی مرتبط

1. اعلان برائت از مشرکان: ﴿...أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ﴾.
2. امر به اعراض از مشرکان: ﴿...وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ﴾.
3. برائت از معبودهای ساختگی، شیوه‌ای پیامبرانه: ﴿قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ...﴾.
4. لزوم برائت از اعمال متمردانه: ﴿فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ﴾

منابع

1. شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم