روح القدس: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | ||
'''روح القدس''' به معنای: نیرویی الهی است که جایگاهی بلندتر از ملائکه دارد و تسدید کننده [[انبیا]] و اولیای الهی است. | '''روح القدس''' به معنای: نیرویی الهی است که جایگاهی بلندتر از [[ملائکه]] دارد و تسدید کننده [[انبیا]] و اولیای الهی است. | ||
==چیستی روح القدس== | ==چیستی روح القدس== | ||
*روح القدس عنوانی است که چهار مرتبه در قرآن مجید آمده، گاهی دربارۀ حضرت عیسی | *روح القدس عنوانی است که چهار مرتبه در قرآن مجید آمده، گاهی دربارۀ [[حضرت عیسی]] {{ع}}<ref>سورۀ بقره، آیۀ ۸۷ و سورۀ مائده، آیۀ ۱۱۰</ref> و گاهی دربارۀ [[پیامبر اسلام]] {{صل}} است<ref>سورۀ نحل، آیۀ ۱۰۲</ref>.<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، وبگاه پاسخ دهنده؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]]، صفحه؟؟؟</ref> | ||
*برای روح القدس دو تفسیر ذکر شده است، یکی فرشتۀ وحی، جبرییل و دیگری نیروی مرموز غیبی خاصّی که با انبیا بوده است.<ref>ر.ک. مکارم شیرازی، | *برای روح القدس دو تفسیر ذکر شده است، یکی فرشتۀ وحی، جبرییل و دیگری نیروی مرموز غیبی خاصّی که با انبیا بوده است.<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، وبگاه پاسخ دهنده؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی، محمد علی]]، تفسیر قرآن مهر، ج ۱۰، ص ۳۲۵؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟</ref> آیۀ مربوط به پیامبر اسلام{{صل}} با معنای اول تناسب دارد و آیات مربوط به حضرت عیسی(ع) با معنای دوم.<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، وبگاه پاسخ دهنده</ref> | ||
==روح القدس منبعی برای علم امام== | ==روح القدس منبعی برای علم امام== | ||
*یکی از منابع علم امامان | *یکی از منابع علم [[امامان]] {{عم}}، القای روح القدس است،<ref>ر.ک. [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۳۲۸؛ [[سید محمد جواد بنی‌سعید لنگرودی|بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد]]، [[شرب مدام در تبیین علم امام (کتاب)|شرب مدام در تبیین علم امام]]، ص ۹۶ ـ ۱۰۱؛ [[سید جواد حسینی|حسینی، سید جواد]]، [[خبرهای غیبی در نهج البلاغه (مقاله)|خبرهای غیبی در نهج البلاغه]]، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص ۳۷ ـ ۳۸</ref> که آنان را همراهی کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند<ref>ر.ک. [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص ۲۱۰؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین]]، ص ۱۹۲؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اکبر اقوام کرباسی|اقوام کرباسی، اکبر]]، مؤمن الطاق، ص ۲۰۴؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟؛ [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]، صفحه؟؟؟؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۱۷۱</ref> و لازمه‌اش پرده برداشتن از حقایق غیبی برای آنهاست.<ref>ر.ک. [[امام خمینی|خمینی، سید روح الله]]، شرح چهل حدیث، ص ۵۴۵؛ [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص ۲۱۰؛ [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، علم غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)، وبگاه عرفان و حکمت در پرتو قرآن؛ [[احد ایمانی|ایمانی، احد]]، وبگاه بهترین سخن‌ها؛ [[سید جعفر آشتیانی|آشتیانی، سید جعفر]]، [[روح در قرآن و عهدین (پایان‌نامه)|روح در قرآن و عهدین]]، ص ۸۸ و ۹۰</ref> | ||
*امامان | *امامان{{عم}} به سبب داشتن ملکۀ [[عصمت]] در بالاترین مرتبه، از این نیروی غیبی برخوردار بودند؛ به طوری که از آن در هدایت مردم کمک می‌گرفتند.<ref>ر.ک. [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴</ref> روح القدس عنوانی است که بر کل مسئله علم و سرچشمهٔ علم امام سایه می‌افکند.<ref>ر.ک. [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص ۱۹</ref> ثمره تسدید، توفیق و تأییدی که روح القدس به همراه خود دارد، نلغزیدن، به خطا نرفتن و مؤدب شدن به آداب الهی است که همه اینها ریشه در معرفت، علم و رؤیت حقایق و جایگاه آن یعنی روح دارد.<ref>ر.ک. [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص ۱۹</ref> براساس آنچه در منابع دینی آمده، بندگان برگزیدۀ خداوند که دارای ضمیری صاف و پیراسته از آلایش‌های مادّی‌اند، گاهی به لطف الهی و از طریق "القاء روح" بر یک رشته حقایق و امور پنهان از حسّ، آگاه می‌گردند.<ref>ر.ک. [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص ۷۴</ref> | ||
==روایاتی دربارۀ روح القدس== | ==روایاتی دربارۀ روح القدس== | ||
*برخی از روایات<ref>ر.ک. مکارم شیرازی، | *برخی از روایات<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، وبگاه پاسخ دهنده؛ [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص ۲۱۰؛ [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]]، صفحه؟؟؟؛ [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص ۱۹؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، صفحه؟؟؟؛ [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، علم غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)، وبگاه عرفان و حکمت در پرتو قرآن؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]، صفحه؟؟؟؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اکبر اقوام کرباسی|اقوام کرباسی، اکبر]]، مؤمن الطاق، ص ۲۰۴؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟؛ [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]، صفحه؟؟؟؛ [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین]]، ص ۱۹۲؛ [[سید مجتبی حسینی|حسینی، سید مجتبی]]، [[مقامات اولیاء (کتاب)|مقامات اولیاء]]، ص ۳۶؛ [[سید جواد حسینی|حسینی، سید جواد]]، [[خبرهای غیبی در نهج البلاغه (مقاله)|خبرهای غیبی در نهج البلاغه]]، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص ۳۷ ـ ۳۸؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۱۷۱؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص ۷۴</ref> بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه [[اهل بیت]] {{عم}} بوده است که با آن حقایق بسیاری را درک می‌کرده‌اند<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، وبگاه پاسخ دهنده</ref> مانند: | ||
#یکی از اصحاب امام صادق | #یکی از اصحاب [[امام صادق]] {{ع}} از ایشان سؤال کرد:<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۴۵۱</ref> "آیا شده است که از چیزی سؤال کنند، و علم آن نزد شما نباشد؟" حضرت فرمودند: «گاه چنین بوده است!» راوی عرض کرد: "در این هنگام چه می‌کنید؟" امام فرمودند «روح القدس به ما تلقین می‌کند.»<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، وبگاه پاسخ دهنده؛ [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص ۲۱۰؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۶۴ ـ ۶۵</ref> | ||
#مفضل بن عمر | #[[مفضل بن عمر]] می‌گوید: [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند:<ref>[[محمد باقر مجلسی|مجلسی، محمد باقر]]، بحارالانوار، ج ۲۰، ص ۵۷</ref> «روح القدس نمی‌خوابد و غفلت نمی‌کند و لهو و سهو و خطا ندارد و روح القدس ثابت است و امام به واسطه آن شرق و غرب و خشکی و دریای زمین را می‌بیند.» عرض کردم: "فدایت شوم امام می‌تواند آنچه را که در بغداد است با دست بگیرد؟" حضرت فرمودند: «بله تا آنچه را که زیر عرش است می‌تواند.»<ref>ر.ک. [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰</ref> | ||
#امام باقر | #[[امام باقر]] {{ع}} فرمودند:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۷۲</ref> «امامان{{عم}} به واسطه روح القدس آنچه را که زیر عرش است تا آنچه را که زیر ستاره ثریا می‌باشد می‌شناسند.»<ref>ر.ک. [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، [[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ج ۱، ص ۱۵۵</ref> | ||
==ویژگی روح القدس در روایات== | ==ویژگی روح القدس در روایات== | ||
* | *ویژگی‌های روح القدس و برخی از نکاتی که می‌توان از این روایات برداشت کرد عبارتند از: | ||
#اهل بیت | #[[اهل بیت]] {{عم}} به سبب زندگی عادی نمی‌خواهند همواره از روح القدس و بُعد عالی روحشان استفاده کنند بلکه هنگامی که لازم باشد به آن اشراف پیدا کنند، آن را به کار گرفته و از آن استفاده می‌کنند.<ref>ر.ک. [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص ۲۱۰</ref> | ||
#برخى از روايات دلالت دارد امام وقتى به امامت مى‌رسد حامل روح القدس مى‌شود ولى از برخى ديگر استفاده مى‌شود پيش از امامت هم داراى چنين "روحى" است مانند روایت<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج | #برخى از روايات دلالت دارد امام وقتى به امامت مى‌رسد حامل روح القدس مى‌شود ولى از برخى ديگر استفاده مى‌شود پيش از [[امامت]] هم داراى چنين "روحى" است مانند روایت<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۴۵۳</ref> فرستاده شدن [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} به یمن.<ref>ر.ک. [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟</ref> | ||
#این روح همواره همراه امام هست و از او غایب | #این روح همواره همراه امام هست و از او غایب نمی‌شود.<ref>ر.ک. [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟</ref> و ... .<ref>ر.ک. [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۶۴ ـ ۶۵</ref> | ||
==نتیجه گیری== | ==نتیجه گیری== | ||
*با پذیرفتن این مطلب که نتیجۀ روح قدسی، علم و معرفت است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد، باید گفت دو اثر بر این روح قدسی و پاک مترتب است: | *با پذیرفتن این مطلب که نتیجۀ روح قدسی، علم و معرفت است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد، باید گفت دو اثر بر این روح قدسی و پاک مترتب است: | ||
#علم و معرفتی که روح القدس بدون واسطه، آنها را کسب و مزین به آگاهی از آن می‌شود؛ به تعبیر دیگر، به همراه بهره‌مندی از روح القدس این آگاهی‌ها هم برای دریافت کننده روح وجود یافته است. | #علم و معرفتی که روح القدس بدون واسطه، آنها را کسب و مزین به آگاهی از آن می‌شود؛ به تعبیر دیگر، به همراه بهره‌مندی از روح القدس این آگاهی‌ها هم برای دریافت کننده روح وجود یافته است. | ||
#علم و معرفتی که ممکن است واسطه‌هایی الهی در رسیدن و بهره‌مندی روح القدس به آنها نقش داشته باشند؛ مانند وحی و جبرییل یا آگاهی و دانش کامل از حلال و حرام و نقش پیامبر | #علم و معرفتی که ممکن است واسطه‌هایی الهی در رسیدن و بهره‌مندی روح القدس به آنها نقش داشته باشند؛ مانند وحی و جبرییل یا آگاهی و دانش کامل از حلال و حرام و نقش پیامبر{{صل}} در آن<ref>ر.ک. [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[محمود قیوم‌زاده|قیوم‌زاده، محمود]]، [[چیستی روح‌القدس و آثار آن (مقاله)|چیستی روح‌القدس و آثار آن]]، فصلنامه اندیشه نوین دینی، ش۳۰</ref>.<ref>ر.ک. [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن (مقاله)|منابع علم امام در قرآن]]، فصلنامۀ امامت پژوهی، ش ۶، ص ۱۶۸</ref> | ||
==روح القدس در موعودنامه== | ==روح القدس در موعودنامه== | ||
*بنابر عقیده مفسّران اسلامی، درباره روح القدس دو احتمال وجود دارد: | *بنابر عقیده مفسّران اسلامی، درباره روح القدس دو احتمال وجود دارد: | ||
#منظور "[[جبرئیل]]" است و منظور [[قرآن]] از این‌که "خداوند، عیسی {{ع}} را با روح القدس تأیید فرمود"<ref>سوره بقره، ۸۷.</ref> آن است که خداوند، جبرئیل را مددکار عیسی {{ع}} قرار داد. اما چرا به "[[جبرئیل]]" روح القدس می‌گویند؟ روح است، چون جنبه روحانیت در فرشتگان غلبه دارد و اضافه کردن روح به "القدس" به پاکی و قداستِ این روح اشاره می‌کند. | #منظور "[[جبرئیل]]" است و منظور [[قرآن]] از این‌که "خداوند، عیسی {{ع}} را با روح القدس تأیید فرمود"<ref>سوره بقره، ۸۷.</ref> آن است که خداوند، جبرئیل را مددکار عیسی {{ع}} قرار داد. اما چرا به "[[جبرئیل]]" روح القدس می‌گویند؟ روح است، چون جنبه روحانیت در فرشتگان غلبه دارد و اضافه کردن روح به "القدس" به پاکی و قداستِ این روح اشاره می‌کند. | ||
#منظور، همان نیروی غیبی است که عیسی {{ع}} را تأیید می‌کرد و با همان نیروی اسرارآمیز، مردگان را به فرمان خداوند زنده می‌ساخت. | #منظور، همان نیروی غیبی است که عیسی {{ع}} را تأیید می‌کرد و با همان نیروی اسرارآمیز، مردگان را به فرمان خداوند زنده می‌ساخت. | ||
*به‌طور کلی این پدیده، همان امدادهای الهی است که انسان را در انجام عبادت‌ها و کارهای مشکل، یاری می‌رساند و از گناهان بازمی‌دارد. به همین دلیل، درباره برخی شاعران [[اهل بیت]] گفته شده است که پس از خواندن اشعارشان، [[ائمه]] به آنان می‌فرمودند: "این شعر را روح القدس بر زبان تو دمید و آنچه گفتی، به یاری او بود"<ref>تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۲۳۷.</ref>. در [[قرآن کریم]]، مکرر از این واژه ترکیبی ذکر به میان آمده<ref>سوره بقره، ۸۷ و ۲۵۳؛ سوره مائده، ۱۱۰.</ref> که در مورد [[حضرت عیسی]] {{ع}} است. در این‌که چرا در میان پیامبران، حضرت عیسی {{ع}} به این تشریف اختصاص داده شده، در صورتی که همه [[انبیا]]ء {{عم}} به وسیله جبرئیل تأیید شده‌اند، گفته شده، بدین‌سبب که وی از کودکی تا به آخر عمر، در آغوش تأیید جبرئیل بوده است<ref>معارف و معاریف، ج ۵، ص ۷۱۵.</ref>، روح الامین نیز همان جبرئیل است که در آیه ١٩٣ سوره مبارکه شعراء آمده است. مرحوم طبرسی گفته: از این جهت جبرئیل به روح الامین توصیف شده که وی در صفت امانت و عدم تغییر در امانت، دین را زنده می‌دارد و (همچون روح) مایه حیات دین است. و یا بدین‌جهت که فرودآورنده برکات است و ارواح را زنده می‌دارد و یا بدین‌جهت است که او جسمی روحانی می‌باشد<ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۲۰.</ref>. حکیمه خاتون می‌گوید: وقتی [[امام حسن عسکری]] {{ع}} فرزند دلبندش را -پس از تولّد- از من گرفت، در آن حال مرغانی آسمانی بال‌های خود را بر سر آن جناب گسترانیدند. پس حضرت، بزرگ مرغان را آواز داد و فرمود: او را بردار و محافظت کن و هر چهل روز او را به سوی مادرش بازگردان. [[حکیمه خاتون]] می‌گوید، گفتم: این مرغ چه بود؟ حضرت فرمود: این روح القدس است<ref>بحار الانوار، ج ۵۱ (به نقل از نشریه موعود، شماره ۱۷، ص ۱۰).</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص:۳۲۱.</ref>. | *به‌طور کلی این پدیده، همان امدادهای الهی است که انسان را در انجام عبادت‌ها و کارهای مشکل، یاری می‌رساند و از گناهان بازمی‌دارد. به همین دلیل، درباره برخی شاعران [[اهل بیت]] گفته شده است که پس از خواندن اشعارشان، [[ائمه]] به آنان می‌فرمودند: "این شعر را روح القدس بر زبان تو دمید و آنچه گفتی، به یاری او بود"<ref>تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۲۳۷.</ref>. در [[قرآن کریم]]، مکرر از این واژه ترکیبی ذکر به میان آمده<ref>سوره بقره، ۸۷ و ۲۵۳؛ سوره مائده، ۱۱۰.</ref> که در مورد [[حضرت عیسی]] {{ع}} است. در این‌که چرا در میان پیامبران، [[حضرت عیسی]] {{ع}} به این تشریف اختصاص داده شده، در صورتی که همه [[انبیا]]ء {{عم}} به وسیله [[جبرئیل]] تأیید شده‌اند، گفته شده، بدین‌سبب که وی از کودکی تا به آخر عمر، در آغوش تأیید جبرئیل بوده است<ref>معارف و معاریف، ج ۵، ص ۷۱۵.</ref>، روح الامین نیز همان جبرئیل است که در آیه ١٩٣ سوره مبارکه شعراء آمده است. مرحوم طبرسی گفته: از این جهت جبرئیل به روح الامین توصیف شده که وی در صفت امانت و عدم تغییر در امانت، دین را زنده می‌دارد و (همچون روح) مایه حیات دین است. و یا بدین‌جهت که فرودآورنده برکات است و ارواح را زنده می‌دارد و یا بدین‌جهت است که او جسمی روحانی می‌باشد<ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۲۰.</ref>. [[حکیمه خاتون]] می‌گوید: وقتی [[امام حسن عسکری]] {{ع}} فرزند دلبندش را -پس از تولّد- از من گرفت، در آن حال مرغانی آسمانی بال‌های خود را بر سر آن جناب گسترانیدند. پس حضرت، بزرگ مرغان را آواز داد و فرمود: او را بردار و محافظت کن و هر چهل روز او را به سوی مادرش بازگردان. [[حکیمه خاتون]] می‌گوید، گفتم: این مرغ چه بود؟ حضرت فرمود: این روح القدس است<ref>بحار الانوار، ج ۵۱ (به نقل از نشریه موعود، شماره ۱۷، ص ۱۰).</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص:۳۲۱.</ref>. | ||
==منابع== | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
* [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)]] (فصل اول) | {{پرسش‌های وابسته}} | ||
{{ستون-شروع|3}} | |||
* [[پرونده:5433913604.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|'''قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه''']]. | |||
* [[پرونده:2827942009809428.jpg|22px]] [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، '''[[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]'''. | |||
* [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی، محمد علی]]، '''تفسیر قرآن مهر'''. | |||
* [[پرونده:1103985.jpg|22px]] [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، '''[[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]'''. | |||
* [[پرونده:95220153.jpg|22px]] [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، '''[[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]'''. | |||
* [[پرونده:11499.jpg|22px]] [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، '''[[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]'''. | |||
* [[پرونده:علم غیب از نگاه عقل و وحی.png|22px]] [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|'''علم غیب از نگاه عقل و وحی''']]. | |||
* [[پرونده:94713801.jpg|22px]] [[سید محمد جواد بنی‌سعید لنگرودی|بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد]]، [[شرب مدام در تبیین علم امام (کتاب)|'''شرب مدام در تبیین علم امام''']]. | |||
* [[پرونده:Mobaleghan.jpg|22px]] [[سید جواد حسینی|حسینی، سید جواد]]، [[خبرهای غیبی در نهج البلاغه (مقاله)|'''خبرهای غیبی در نهج البلاغه''']]. | |||
* [[پرونده:lahuti1.jpg|22px]] [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، '''[[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]'''. | |||
* [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، '''[[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]'''. | |||
* [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، '''[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]'''. | |||
* [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، '''[http://erfanvahekmat.com/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%BA%DB%8C%D8%A8_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_(%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D9%88_%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84) علم غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)]''' | |||
* [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سید جعفر آشتیانی|آشتیانی، سید جعفر]]، [[روح در قرآن و عهدین (پایان‌نامه)|'''روح در قرآن و عهدین''']]. | |||
* [[پرونده:899550304.jpg|22px]] [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|'''منابع علم امام در قرآن و روایات''']]؛ | |||
* [[پرونده:emamatp.jpg|22px]] [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن (مقاله)|'''منابع علم امام در قرآن''']] (فصل اول)؛ | |||
* [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|'''علم لدنی در قرآن و حدیث''']]. | |||
* [[پرونده:B1771.JPG|22px]] [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، '''[[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]'''. | |||
* [[پرونده:Daneshgahemaaref.jpg|22px]] [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، '''[[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]'''. | |||
* [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[اکبر اقوام کرباسی|اقوام کرباسی، اکبر]]، '''[[مؤمن الطاق (کتاب)|مؤمن الطاق]]'''. | |||
* [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|'''بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین''']]. | |||
* [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|'''رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا''']]. | |||
* [[پرونده:3984848.jpg|22px]] [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، '''[[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|امام‌شناسی]]'''. | |||
* [[پرونده:Andishe.jpg|22px]] [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[محمود قیوم‌زاده|قیوم‌زاده، محمود]]، [[چیستی روح‌القدس و آثار آن (مقاله)|'''چیستی روح‌القدس و آثار آن''']]. | |||
* [[پرونده:11460.jpg|22px]] [[سید مجتبی حسینی|حسینی، سید مجتبی]]، [[مقامات اولیاء (کتاب)|'''مقامات اولیاء''']]. | |||
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]. | * [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]. | ||
{{پایان}} | |||
{{پایان}} | |||
==پرسش‌های وابسته== | ==پرسش‌های وابسته== | ||
* [[رابطه روح یا روح القدس با علم معصوم چیست؟ (پرسش)]] | * [[رابطه روح یا روح القدس با علم معصوم چیست؟ (پرسش)]] | ||
نسخهٔ ۱۲ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۳۳
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
روح القدس به معنای: نیرویی الهی است که جایگاهی بلندتر از ملائکه دارد و تسدید کننده انبیا و اولیای الهی است.
چیستی روح القدس
- روح القدس عنوانی است که چهار مرتبه در قرآن مجید آمده، گاهی دربارۀ حضرت عیسی (ع)[۱] و گاهی دربارۀ پیامبر اسلام (ص) است[۲].[۳]
- برای روح القدس دو تفسیر ذکر شده است، یکی فرشتۀ وحی، جبرییل و دیگری نیروی مرموز غیبی خاصّی که با انبیا بوده است.[۴] آیۀ مربوط به پیامبر اسلام(ص) با معنای اول تناسب دارد و آیات مربوط به حضرت عیسی(ع) با معنای دوم.[۵]
روح القدس منبعی برای علم امام
- یکی از منابع علم امامان (ع)، القای روح القدس است،[۶] که آنان را همراهی کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند[۷] و لازمه‌اش پرده برداشتن از حقایق غیبی برای آنهاست.[۸]
- امامان(ع) به سبب داشتن ملکۀ عصمت در بالاترین مرتبه، از این نیروی غیبی برخوردار بودند؛ به طوری که از آن در هدایت مردم کمک می‌گرفتند.[۹] روح القدس عنوانی است که بر کل مسئله علم و سرچشمهٔ علم امام سایه می‌افکند.[۱۰] ثمره تسدید، توفیق و تأییدی که روح القدس به همراه خود دارد، نلغزیدن، به خطا نرفتن و مؤدب شدن به آداب الهی است که همه اینها ریشه در معرفت، علم و رؤیت حقایق و جایگاه آن یعنی روح دارد.[۱۱] براساس آنچه در منابع دینی آمده، بندگان برگزیدۀ خداوند که دارای ضمیری صاف و پیراسته از آلایش‌های مادّی‌اند، گاهی به لطف الهی و از طریق "القاء روح" بر یک رشته حقایق و امور پنهان از حسّ، آگاه می‌گردند.[۱۲]
روایاتی دربارۀ روح القدس
- برخی از روایات[۱۳] بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه اهل بیت (ع) بوده است که با آن حقایق بسیاری را درک می‌کرده‌اند[۱۴] مانند:
- یکی از اصحاب امام صادق (ع) از ایشان سؤال کرد:[۱۵] "آیا شده است که از چیزی سؤال کنند، و علم آن نزد شما نباشد؟" حضرت فرمودند: «گاه چنین بوده است!» راوی عرض کرد: "در این هنگام چه می‌کنید؟" امام فرمودند «روح القدس به ما تلقین می‌کند.»[۱۶]
- مفضل بن عمر می‌گوید: امام صادق (ع) فرمودند:[۱۷] «روح القدس نمی‌خوابد و غفلت نمی‌کند و لهو و سهو و خطا ندارد و روح القدس ثابت است و امام به واسطه آن شرق و غرب و خشکی و دریای زمین را می‌بیند.» عرض کردم: "فدایت شوم امام می‌تواند آنچه را که در بغداد است با دست بگیرد؟" حضرت فرمودند: «بله تا آنچه را که زیر عرش است می‌تواند.»[۱۸]
- امام باقر (ع) فرمودند:[۱۹] «امامان(ع) به واسطه روح القدس آنچه را که زیر عرش است تا آنچه را که زیر ستاره ثریا می‌باشد می‌شناسند.»[۲۰]
ویژگی روح القدس در روایات
- ویژگی‌های روح القدس و برخی از نکاتی که می‌توان از این روایات برداشت کرد عبارتند از:
- اهل بیت (ع) به سبب زندگی عادی نمی‌خواهند همواره از روح القدس و بُعد عالی روحشان استفاده کنند بلکه هنگامی که لازم باشد به آن اشراف پیدا کنند، آن را به کار گرفته و از آن استفاده می‌کنند.[۲۱]
- برخى از روايات دلالت دارد امام وقتى به امامت مى‌رسد حامل روح القدس مى‌شود ولى از برخى ديگر استفاده مى‌شود پيش از امامت هم داراى چنين "روحى" است مانند روایت[۲۲] فرستاده شدن امیرالمؤمنین (ع) به یمن.[۲۳]
- این روح همواره همراه امام هست و از او غایب نمی‌شود.[۲۴] و ... .[۲۵]
نتیجه گیری
- با پذیرفتن این مطلب که نتیجۀ روح قدسی، علم و معرفت است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد، باید گفت دو اثر بر این روح قدسی و پاک مترتب است:
- علم و معرفتی که روح القدس بدون واسطه، آنها را کسب و مزین به آگاهی از آن می‌شود؛ به تعبیر دیگر، به همراه بهره‌مندی از روح القدس این آگاهی‌ها هم برای دریافت کننده روح وجود یافته است.
- علم و معرفتی که ممکن است واسطه‌هایی الهی در رسیدن و بهره‌مندی روح القدس به آنها نقش داشته باشند؛ مانند وحی و جبرییل یا آگاهی و دانش کامل از حلال و حرام و نقش پیامبر(ص) در آن[۲۶].[۲۷]
روح القدس در موعودنامه
- بنابر عقیده مفسّران اسلامی، درباره روح القدس دو احتمال وجود دارد:
- منظور "جبرئیل" است و منظور قرآن از این‌که "خداوند، عیسی (ع) را با روح القدس تأیید فرمود"[۲۸] آن است که خداوند، جبرئیل را مددکار عیسی (ع) قرار داد. اما چرا به "جبرئیل" روح القدس می‌گویند؟ روح است، چون جنبه روحانیت در فرشتگان غلبه دارد و اضافه کردن روح به "القدس" به پاکی و قداستِ این روح اشاره می‌کند.
- منظور، همان نیروی غیبی است که عیسی (ع) را تأیید می‌کرد و با همان نیروی اسرارآمیز، مردگان را به فرمان خداوند زنده می‌ساخت.
- به‌طور کلی این پدیده، همان امدادهای الهی است که انسان را در انجام عبادت‌ها و کارهای مشکل، یاری می‌رساند و از گناهان بازمی‌دارد. به همین دلیل، درباره برخی شاعران اهل بیت گفته شده است که پس از خواندن اشعارشان، ائمه به آنان می‌فرمودند: "این شعر را روح القدس بر زبان تو دمید و آنچه گفتی، به یاری او بود"[۲۹]. در قرآن کریم، مکرر از این واژه ترکیبی ذکر به میان آمده[۳۰] که در مورد حضرت عیسی (ع) است. در این‌که چرا در میان پیامبران، حضرت عیسی (ع) به این تشریف اختصاص داده شده، در صورتی که همه انبیاء (ع) به وسیله جبرئیل تأیید شده‌اند، گفته شده، بدین‌سبب که وی از کودکی تا به آخر عمر، در آغوش تأیید جبرئیل بوده است[۳۱]، روح الامین نیز همان جبرئیل است که در آیه ١٩٣ سوره مبارکه شعراء آمده است. مرحوم طبرسی گفته: از این جهت جبرئیل به روح الامین توصیف شده که وی در صفت امانت و عدم تغییر در امانت، دین را زنده می‌دارد و (همچون روح) مایه حیات دین است. و یا بدین‌جهت که فرودآورنده برکات است و ارواح را زنده می‌دارد و یا بدین‌جهت است که او جسمی روحانی می‌باشد[۳۲]. حکیمه خاتون می‌گوید: وقتی امام حسن عسکری (ع) فرزند دلبندش را -پس از تولّد- از من گرفت، در آن حال مرغانی آسمانی بال‌های خود را بر سر آن جناب گسترانیدند. پس حضرت، بزرگ مرغان را آواز داد و فرمود: او را بردار و محافظت کن و هر چهل روز او را به سوی مادرش بازگردان. حکیمه خاتون می‌گوید، گفتم: این مرغ چه بود؟ حضرت فرمود: این روح القدس است[۳۳][۳۴].
منابع
منابع
هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه.
بیابانی اسکوئی، محمد، امامت.
رضایی اصفهانی، محمد علی، تفسیر قرآن مهر.
غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی.
سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه.
غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید.
نادم، محمد حسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی.
بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد، شرب مدام در تبیین علم امام.
حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه.
تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی.
مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل.- مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن.
- وکیلی، محمد حسن، علم غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)
- آشتیانی، سید جعفر، روح در قرآن و عهدین.
شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات؛
شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن (فصل اول)؛- میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث.
رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام.
نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات.- اقوام کرباسی، اکبر، مؤمن الطاق.
- عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین.
- شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا.
گنجی، حسین، امام‌شناسی.
شاکر، محمد تقی، قیوم‌زاده، محمود، چیستی روح‌القدس و آثار آن.
حسینی، سید مجتبی، مقامات اولیاء.
مجتبی تونه‌ای، موعودنامه.
پرسش‌های وابسته
- رابطه روح یا روح القدس با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه روح یا روح القدس با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)
جستارهای وابسته
- علم معصوم
- علم غیب معصوم
- روح‌القدس در قرآن؛
- روح‌القدس در حدیث؛
- روح‌القدس در کلام اسلامی؛
- روح‌القدس در حکمت اسلامی؛
- روح‌القدس در عرفان اسلامی.
منبع‌شناسی جامع روح و روح‌القدس
پانویس
- ↑ سورۀ بقره، آیۀ ۸۷ و سورۀ مائده، آیۀ ۱۱۰
- ↑ سورۀ نحل، آیۀ ۱۰۲
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر، وبگاه پاسخ دهنده؛ هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر، وبگاه پاسخ دهنده؛ بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ رضایی اصفهانی، محمد علی، تفسیر قرآن مهر، ج ۱۰، ص ۳۲۵؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر، وبگاه پاسخ دهنده
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص ۴۳؛ نادم، محمد حسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۳۲۸؛ بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد، شرب مدام در تبیین علم امام، ص ۹۶ ـ ۱۰۱؛ حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص ۳۷ ـ ۳۸
- ↑ ر.ک. تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص ۲۱۰؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص ۱۹۲؛ بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ اقوام کرباسی، اکبر، مؤمن الطاق، ص ۲۰۴؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی، صفحه؟؟؟؛ مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل، صفحه؟؟؟؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص ۱۷۱
- ↑ ر.ک. خمینی، سید روح الله، شرح چهل حدیث، ص ۵۴۵؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص ۲۱۰؛ وکیلی، محمد حسن، علم غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)، وبگاه عرفان و حکمت در پرتو قرآن؛ ایمانی، احد، وبگاه بهترین سخن‌ها؛ آشتیانی، سید جعفر، روح در قرآن و عهدین، ص ۸۸ و ۹۰
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴
- ↑ ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص ۱۹
- ↑ ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص ۱۹
- ↑ ر.ک. میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۷۴
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر، وبگاه پاسخ دهنده؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص ۲۱۰؛ غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص ۴۳؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟؛ شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص ۱۹؛ رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام، صفحه؟؟؟؛ وکیلی، محمد حسن، علم غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)، وبگاه عرفان و حکمت در پرتو قرآن؛ نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات، صفحه؟؟؟؛ بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ اقوام کرباسی، اکبر، مؤمن الطاق، ص ۲۰۴؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی، صفحه؟؟؟؛ مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل، صفحه؟؟؟؛ عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص ۱۹۲؛ حسینی، سید مجتبی، مقامات اولیاء، ص ۳۶؛ حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص ۳۷ ـ ۳۸؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص ۱۷۱؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۷۴
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر، وبگاه پاسخ دهنده
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۴۵۱
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر، وبگاه پاسخ دهنده؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص ۲۱۰؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص ۶۴ ـ ۶۵
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۰، ص ۵۷
- ↑ ر.ک. بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۷۲
- ↑ ر.ک. گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص ۱۵۵
- ↑ ر.ک. تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص ۲۱۰
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۴۵۳
- ↑ ر.ک. بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص ۶۴ ـ ۶۵
- ↑ ر.ک. شاکر، محمد تقی، قیوم‌زاده، محمود، چیستی روح‌القدس و آثار آن، فصلنامه اندیشه نوین دینی، ش۳۰
- ↑ ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن، فصلنامۀ امامت پژوهی، ش ۶، ص ۱۶۸
- ↑ سوره بقره، ۸۷.
- ↑ تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۲۳۷.
- ↑ سوره بقره، ۸۷ و ۲۵۳؛ سوره مائده، ۱۱۰.
- ↑ معارف و معاریف، ج ۵، ص ۷۱۵.
- ↑ مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۲۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱ (به نقل از نشریه موعود، شماره ۱۷، ص ۱۰).
- ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص:۳۲۱.