خوش‌خلقی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
|||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
# [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه''']] | |||
# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']] | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
نسخهٔ ۱۴ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۵۹
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- مدخل‌های وابسته به این بحث:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل خوش‌خلقی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- خوش‌خلقی یا حُسن خلق به‌معنای خوشرویی، خوش‌رفتاری، حسن معاشرت و برخورد پسندیده با دیگران، از فضیلت‌های اخلاقی و نشأت‌یافته از خصلت نیک ادب است. فرهنگ دینی، مردمان را به پرورش این فضیلت فراخوانده و آنان را به سبقت از یکدیگر در آن فرامی‌خواند[۱][۲].
- در تعریف حُسن خلق گفته‌اند: حُسن خلق آن ست که برخوردت را نرم کنی و سخنت را پاکیزه سازی و برادرت را با خوشرویی دیدار کنی. فرهنگ دینی همواره مردمان را به نرمخویی و ملایمت سفارش می‌کند. قرآن کریم در مورد اخلاق نیک پیامبر(ص) می‌فرماید: به‌درستی که تو به اخلاق پسندیده و بزرگی آراسته شده‌ای[۳][۴].
- دست‌یابی به فضیلت حسن خلق، ملازمت و هم‌بستگی ویژه‌ای با رفتار نیکو دارد، زیرا خلق و خوی آدمی از رفتار او نشأت می‌گیرد. امام علی(ع) ریشه اخلاق نیکو را نشأت‌گرفته از ریشه خانوادگی و اصل و نسب او و نشانه‌ای از کرامت فرد برمی‌شمرد. فضیلت حُسن خلق در شکل‌گیری رفتارهای اجتماعی تأثیری شگرف دارد. از این‌رو پیامبران الهی برای اثربخشی و ترغیب مردم به پذیرش دعوت الهی خویش، افرادی خوش‌خلق و گشاده‌رو بودند. قرآن کریم درباره خوی نیکوی پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرم‌خو شده‌ای و اگر خشن و سنگدل بودی، از گردت پراکنده می‌شدند[۵][۶].
- در فرهنگ دینی، افراد با ایمان با یکدیگر خوش‌خلقی و رفتار پسندیده برخورد می‌کنند. این برای مؤمنان یک فضیلت به حساب می‌آید. اما در عین‌حال خداوند سبحان در قرآن کریم ضمن تأکید بر این امر، مؤمنان را نسبت به کفار سرسخت و بسیار جدی قلمداد می‌کند﴿مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاء بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الإِنجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا ﴾[۷]. امام علی(ع) می‌فرماید: پیامبر خدا(ص) به ما دستور داده است که با معصیت‌کاران با چهره‌های عبوس روبه‌رو شویم. در فرهنگ دینی، حسن خلق به این معنا نیست که انسان در برابر منکرات ساکت بماند و فضیلت امر به معروف و نهی از منکر را فراموش کند[۸].
آثار حسن خلق در زندگی
- حُسن خلق و اخلاق نیکو دارای آثار وضعی در زندگی آدمی است. امام علی(ع) در سخنان خود به برخی از آنها اشاره داشته است. حسن خلق در کنار سه فضیلت راست‌گویی، امانت‌داری و پرهیز از حرام، خیر دنیا و آخرت را در پیش دارد[۹]، با وجود حسن خلق چیزی بر آدمی دشوار نخواهد ماند[۱۰]، زیرا آدمی که مورد توجه و دوستی همگان قرار دارد، امداد دیگران را نیز درمی‌یابد. اخلاق نیکو دوستی انسان‌ها را برمی‌انگیزد و روزی انسان را فزونی می‌بخشد[۱۱]؛ حُسن خلق به همراه فضیلت حسن نیت موجب فرود آمدن رحمت خداوند در دنیا و آخرت می‌شود؛ حسن خلق از رفتارهای خردمندان است، زیرا دام محبت و دوستی است؛ اخلاق نیکو ثمره ادب و یکی از روشن‌ترین نشانه‌های دین‌داری است؛ خوش‌اخلاقی موجب بهبود وضعیت زندگی فرد می‌شود. امام علی(ع) می‌فرماید: قناعت، گونه‌ای پادشاهی و حسن خلق، گونه‌ای نعمت است[۱۲]. هم‌چنین در حکمتی دیگر می‌فرماید: هیچ هم‌نشینی چون اخلاق نیکو نیست[۱۳][۱۴].
- امام علی(ع) در تمثیلی زیبا انسان خوش‌خلق را به درختی سازگار با محیط تشبیه کرده‌اند که در برابر تندبادها و حوادث، نرمش و سازگاری دارد و لاجرم درختی تنومند خواهد شد. کسی که نرم باشد چوب درخت او، ستبر باشد شاخه‌های او؛ یعنی هر که حسن خلق و خویی سیرت پیشه کند و با مردمان طریق مسامحه پیش گیرد، همه کس با او الفت و محبت دارند و ملایمت و ملاطفت کنند و به واسطه حسن خلق و مسامحه، مال و جاه او زیاده شود و قوّت گیرد[۱۵][۱۶].
- اخلاق نیکو دارای آثار اخروی برای آدمی است؛ آثاری چون: نیل به درجات عالی در عین حال که فرد ممکن است در عبادت چندان کوشا نباشد؛ موجب تخفیف در حسابرسی می‌شود؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: "اخلاق نیکو لغزش‌ها را ذوب می‌کند همان‌گونه که آفتاب، یخ را."
- از پیامبر اکرم نیز روایت است که مهم‌ترین عامل وصول به بهشت، تقوا و اخلاق نیکوست[۱۷].
خوش‌خلقی در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱
مراد آن دسته از رفتارهایی است که پیامبر در معاشرت با دیگران داشته، مانند سماحت و بزرگواری، گذشت، خوشرویی و یا دستوراتی که خدا به پیامبر برای تخلق به آن داده و او را به حسن خلق تشویق می‌کند مثل لینت در کلام و تعلیم می‌دهد که اگر می‌خواهی موفق در دعوت دینی باشی، باید متواضع، نیک کردار و با گذشت باشی.
- ﴿فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ﴾[۱۸]
- ﴿وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ﴾[۱۹]
- ﴿ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَصِفُونَ﴾[۲۰]
- ﴿عَبَسَ وَتَوَلَّى * أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَى * وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى * أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّكْرَى﴾[۲۱]؛ ﴿وَأَمَّا مَنْ جَاءَكَ يَسْعَى * وَهُوَ يَخْشَى * فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى * كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ﴾[۲۲]
- ﴿وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ﴾[۲۳]
نتیجه: در آیات فوق این موضوعات در باره حسن خلق پیامبر نکات زیر مطرح شده است:
- رحمت الهی تنها سرچشمه و منشأ نرمخویی پیامبر با مردم و از عوامل مهم گرایش آنان به آن حضرت: ﴿فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ﴾[۲۴]
- رعایت حسن خلق با مؤمنان، توصیه خداوند به پیامبر: ﴿اخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ﴾[۲۵]
- خوش خلقی در مقابل بدی‌های مشرکان، توصیه خداوند به پیامبر: ﴿ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَصِفُونَ﴾[۲۶]
- خوش خلقی و روی خوش داشتن با همه افراد جامعه، حتی نابینایان، توصیه خداوند به پیامبر
- خوش خلقی و نرمخویی در مناظره و گفتگو با اهل کتاب، توصیه خداوند به پیامبر و مسلمانان: «ل﴿ا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ﴾[۲۷][۲۸].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ غررالحکم ۱
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص۲۸۸.
- ↑ ﴿ وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ ﴾؛ سوره قلم، آیه ۴
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص۲۸۸.
- ↑ ﴿فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص۲۸۸- ۲۸۹.
- ↑ محمد، پیامبر خداوند است و آنان که با وی‌اند، بر کافران سختگیر، میان خویش مهربانند؛ آنان را در حال رکوع و سجود می‌بینی که بخشش و خشنودی‌یی از خداوند را خواستارند؛ نشان (ایمان) آنان در چهره‌هایشان از اثر سجود، نمایان است، داستان آنان در تورات همین است و داستان آنان در انجیل مانند کشته‌ای است که جوانه‌اش را برآورد و آن را نیرومند گرداند و ستبر شود و بر ساقه‌هایش راست ایستد، به گونه‌ای که دهقانان را به شگفتی آورد تا کافران را با آنها به خشم انگیزد، خداوند به کسانی از آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند نوید آمرزش و پاداشی سترگ داده است؛ سوره فتح، آیه:۲۹.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص۲۸۹.
- ↑ غررالحکم، ۱
- ↑ غررالحکم، ۱
- ↑ غررالحکم، ۱.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۲۰
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۰۹
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۲۸۹.
- ↑ تنبیه الغافلین، ذیل حکمت ۲۰۲
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص۲۹۰.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۲۹۰.
- ↑ «پس با بخشایشی از (سوی) خداوند با آنان نرمخویی ورزیدی و اگر درشتخویی سنگدل می‌بودی از دورت می‌پراکندند؛ پس آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه و با آنها در کار، رایزنی کن و چون آهنگ (کاری) کردی به خداوند توکل کن که خداوند توکل کنندگان (به خویش) را دو» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.
- ↑ «به چیزی که دسته‌هایی از کافران را بدان بهره‌مند کرده‌ایم چشم مدوز و برای آنان اندوه مخور و برای مؤمنان افتادگی کن!» سوره حجر، آیه ۸۸.
- ↑ «بدی را با روشی که نیکوتر است دور کن؛ ما به آنچه وصف می‌کنند داناتریم» سوره مؤمنون، آیه ۹۶.
- ↑ «روی ترش کرد و رخ بگردانید، * که آن نابینا نزد وی آمد، * و تو چه دانی، بسا او پاکیزگی یابد، * یا در یاد گیرد و آن یادکرد، او را سود رساند» سوره عبس، آیه ۱-۴.
- ↑ «و اما آنکه شتابان نزد تو آمد؛ * در حالی که (از خدا) می‌هراسد؛ * تو از وی به دیگری می‌پردازی * نه چنین است؛ آن (قرآن) به راستی یادکردی است» سوره عبس، آیه ۸-۱۱.
- ↑ «و با اهل کتاب جز به بهترین شیوه چالش مکنید مگر با ستمکاران از ایشان و بگویید:» سوره عنکبوت، آیه ۴۶.
- ↑ «پس با بخشایشی از (سوی) خداوند با آنان نرمخویی ورزیدی و اگر درشتخویی سنگدل می‌بودی از دورت می‌پراکندند؛ پس آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه و با آنها در کار، رایزنی کن و چون آهنگ (کاری) کردی به خداوند توکل کن که خداوند توکل کنندگان (به خویش) را دو» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.
- ↑ «به چیزی که دسته‌هایی از کافران را بدان بهره‌مند کرده‌ایم چشم مدوز و برای آنان اندوه مخور و برای مؤمنان افتادگی کن!» سوره حجر، آیه ۸۸.
- ↑ «بدی را با روشی که نیکوتر است دور کن؛ ما به آنچه وصف می‌کنند داناتریم» سوره مؤمنون، آیه ۹۶.
- ↑ «و با اهل کتاب جز به بهترین شیوه چالش مکنید مگر با ستمکاران از ایشان و بگویید:» سوره عنکبوت، آیه ۴۶.
- ↑ سعیدیان‌فر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۱، ص ۴۵۳.