ابو عبیده جراح: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
==مقدمه== | |||
نام او [[عامر بن عبدالله بن جرّاح بن هلال]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۰.</ref>. از [[زندگی]] پیش از [[اسلام]] او اطلاعی در دست نیست. فقط گفته‌اند: یکی از معدود افرادی بود که [[پیش از ظهور]] اسلام در [[مکّه]]، [[خواندن و نوشتن]] می‌دانست<ref> فتوح البلدان، ص۴۵۷.</ref>. پس از [[بعثت پیامبر]]{{صل}} او را از نخستین اسلام آورندگان دانسته‌اند<ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۲۵۲.</ref>. هنگام [[اسلام آوردن]]، حدود ۳۰ سال داشته است. پس از اسلام، بر اثر فشار [[مشرکان]]، پیش از [[جعفر بن ابی‌طالب]] به [[حبشه]] [[هجرت]] کرد<ref>السیر و المغازی، ص۱۷۶ـ۱۷۷.</ref> و در هجرت دوم نیز با او همراه شد<ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۹؛ المستدرک، ج۳، ص۲۹۹.</ref> و سپس به [[مکه]] بازگشت<ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۳۶۹.</ref> و پس از آن، به [[مدینه]] هجرت کرد<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ابوعبیده جراح (مقاله)|مقاله «ابوعبیده جراح»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref>. | |||
==ابوعبیده در زمان [[پیامبر اکرم]] {{صل}}== | |||
گفته شده ابوعبیده، در همه جنگ‌های [[زمان پیامبر]]{{صل}} حضور داشت<ref>اسدالغابه، ج۳، ص۱۲۶.</ref> و در [[جنگ بدر]]، یکی از ۶ فرد تیره بنی حارث بن فهر بود<ref>المغازی، ج۱، ص۱۵۷.</ref>. در [[جنگ اُحُد]] شرکت کرد و برخی او را از ثابت قدمان این [[جنگ]] شمرده‌اند<ref>المستدرک، ج۳، ص۲۹۹.</ref>. ابوعبیده در [[صلح حدیبیّه]]، (ششم هجری) در شمار [[گواهان]] [[پیمان]] قرار داشت<ref>المغازی، ج۲، ص۶۱۲.</ref> و در همین سال، سریه‌ای را به ذی‌القصه [[رهبری]] <ref> تاریخ طبری، ج۲، ص۱۲۶.</ref> و در سال بعد، سریه خَبَط (سیف‌البحر) را بر ضدّ [[قبیله]] [[جهینه]] در ساحل دریا، [[فرماندهی]] کرد<ref> المغازی، ج۲، ص۷۷۴؛ الطبقات، ج۷، ص۲۶۹؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۲۰۹.</ref>. او در [[فتح مکه]]، فرماندهی بخشی از [[سپاه]] را برعهده داشت<ref>فتوح‌البلدان، ص۵۲؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۱۵۹.</ref>. او در واقعه [[تبوک]] حضور داشت و براساس برخی از [[روایات]] شیعیِ منقول از [[حذیفه]] و [[عمار]]، از کسانی بود که در بازگشت از آن [[جنگ]]، در [[ترور]] ناکام [[پیامبر]]{{صل}} شرکت کرد<ref>الخصال، ج۲، ص۴۹۹؛ بحارالانوار، ج۲۱، ص۲۲۲ـ۲۲۳؛ البرهان، ج۲، ص۸۱۹.</ref>. در اینکه آیا وی در جیش اُسامه که در واپسین روزهای [[حیات پیامبر]] [[سازمان‌دهی]] شد، حاضر بوده یا نه، [[اختلاف]] است<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ابوعبیده جراح (مقاله)|مقاله «ابوعبیده جراح»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref>. | |||
==ابوعبیده پس از پیامبر{{صل}}== | |||
ابوعبیده در وقایع [[سیاسی]] ـ اجتماعیِ پس از پیامبر نقشی برجسته داشت. او یکی از سه تن سازنده جریان [[سقیفه]]<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۳.</ref> و کسی بود که به احتمال بسیار، پیش از درگذشت رسول خدا، برنامه‌هایی را در جلسات مخفی، برای [[خلافت]] طراحی کرده بود<ref> الکافی، ج۸، ص۱۷۹ـ۱۸۰؛ تاریخ العرب، ص۱۹۶.</ref>. وی پس از تجمع [[انصار]] در سقیفه، به [[اتفاق]] [[ابوبکر]] و [[عمر]] به آنجا رفت و برای خاموش کردن انصارِ نقشی ویژه داشت<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۱۲۳.</ref>. پس از فراهم شدن زمینه، وی یکی از دو نامزد خلافت از طرف ابوبکر بود که درباره‌اش گفت: من به یکی از دو دوستم [[ابوعبیده]] و [[عمر]] راضی‌ام<ref>المعارف، ص۲۴۷.</ref> و برای توجیه پیشنهاد خود، سخنی را به [[پیامبر]]{{صل}} نسبت داد که: برای هر امتی امینی است و [[امین]] این [[امت]] [[ابوعبیده جراح]] است<ref>المعارف، ص۲۴۷.</ref>. بنا به [[نقل]] [[یعقوبی]]، ابوعبیده نخستین کسی است که با ابوبکر بیعت کرد<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۳.</ref>. او در پی هموارسازی زمینه [[خلافت ابوبکر]]، با [[امام علی]] به گفت و گو نشست و عامل اساسی در روی‌گردانی مردم را از وی، [[جوانی]] علی و [[کینه]] [[عرب]] نسبت به او یاد‌کرد؛ امّا [[وعده]] داد که در [[آینده]]، همگی با او بیعت خواهند کرد<ref>[[الاحتجاج]]، ج۱، ص۱۸۳.</ref>. | |||
عیاشی در [[تفسیر]] خود، نقش او را در مواجهه با علی{{ع}} به این [[نرمی]] نمی‌داند؛ بلکه وی را از کسانی می‌شمرد که در [[هجوم]] به در [[خانه]] [[فاطمه]]{{س}} و [[اعمال]] فشار و [[ستم]] بر آن [[حضرت]] و نیز بیرون کشیدن علی{{ع}} از خانه جهت اخذ بیعت، نقش داشته است<ref>تفسیر عیاشی، ج۲، ص۶۶.</ref>.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ابوعبیده جراح (مقاله)|مقاله «ابوعبیده جراح»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۰.</ref> | |||
==ابوعبیده از دیدگاه [[اهل سنت]] و [[شیعه]]== | |||
[[اهل‌سنت]] در کتاب‌های خود برای ابوعبیده بابی گشوده و فضایلی را به‌او نسبت داده و وی را یکی از عشره مبشّره و [[امین]] [[امت]] دانسته‌اند<ref>المستدرک، ج۳، ص۲۹۷ـ۲۹۸؛ جمهرة‌انساب العرب، ص۱۷۶؛ اسدالغابه، ج۳، ص۱۲۶.</ref>، اما در نگاه [[شیعی]]، چنین فضایلی برای او [[ثابت]] نیست؛ چنان‌که در نفحات الازهار طرق [[روایت]] عشره مبشّره، از نظر [[تاریخی]] و رجالی بررسی و صحّت آن رد شده است<ref>نفحات الازهار، ج۱۱، ص۳۱۴.</ref>.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ابوعبیده جراح (مقاله)|مقاله «ابوعبیده جراح»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۰.</ref>. | |||
==سرانجام ابوعبیده== | |||
ابوعبیده در [[سال ۱۸ هجری]] در دیار شام به [[طاعون]] عمواس [[مبتلا]] شد و در ۵۸ سالگی درگذشت و [[معاذ بن جبل]] بر او [[نماز]] خواند<ref>المستدرک، ج۳، ص۲۹۶؛ المعجم‌الکبیر، ج۱، ص۱۵۵.</ref>. از او کسی باقی نماند<ref>السیر و المغازی، ص۲۲۶؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۷۶.</ref>.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ابوعبیده جراح (مقاله)|مقاله «ابوعبیده جراح»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ ۱۹ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۱۶
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
نام او عامر بن عبدالله بن جرّاح بن هلال است[۱]. از زندگی پیش از اسلام او اطلاعی در دست نیست. فقط گفته‌اند: یکی از معدود افرادی بود که پیش از ظهور اسلام در مکّه، خواندن و نوشتن می‌دانست[۲]. پس از بعثت پیامبر(ص) او را از نخستین اسلام آورندگان دانسته‌اند[۳]. هنگام اسلام آوردن، حدود ۳۰ سال داشته است. پس از اسلام، بر اثر فشار مشرکان، پیش از جعفر بن ابی‌طالب به حبشه هجرت کرد[۴] و در هجرت دوم نیز با او همراه شد[۵] و سپس به مکه بازگشت[۶] و پس از آن، به مدینه هجرت کرد[۷].
ابوعبیده در زمان پیامبر اکرم (ص)
گفته شده ابوعبیده، در همه جنگ‌های زمان پیامبر(ص) حضور داشت[۸] و در جنگ بدر، یکی از ۶ فرد تیره بنی حارث بن فهر بود[۹]. در جنگ اُحُد شرکت کرد و برخی او را از ثابت قدمان این جنگ شمرده‌اند[۱۰]. ابوعبیده در صلح حدیبیّه، (ششم هجری) در شمار گواهان پیمان قرار داشت[۱۱] و در همین سال، سریه‌ای را به ذی‌القصه رهبری [۱۲] و در سال بعد، سریه خَبَط (سیف‌البحر) را بر ضدّ قبیله جهینه در ساحل دریا، فرماندهی کرد[۱۳]. او در فتح مکه، فرماندهی بخشی از سپاه را برعهده داشت[۱۴]. او در واقعه تبوک حضور داشت و براساس برخی از روایات شیعیِ منقول از حذیفه و عمار، از کسانی بود که در بازگشت از آن جنگ، در ترور ناکام پیامبر(ص) شرکت کرد[۱۵]. در اینکه آیا وی در جیش اُسامه که در واپسین روزهای حیات پیامبر سازمان‌دهی شد، حاضر بوده یا نه، اختلاف است[۱۶].
ابوعبیده پس از پیامبر(ص)
ابوعبیده در وقایع سیاسی ـ اجتماعیِ پس از پیامبر نقشی برجسته داشت. او یکی از سه تن سازنده جریان سقیفه[۱۷] و کسی بود که به احتمال بسیار، پیش از درگذشت رسول خدا، برنامه‌هایی را در جلسات مخفی، برای خلافت طراحی کرده بود[۱۸]. وی پس از تجمع انصار در سقیفه، به اتفاق ابوبکر و عمر به آنجا رفت و برای خاموش کردن انصارِ نقشی ویژه داشت[۱۹]. پس از فراهم شدن زمینه، وی یکی از دو نامزد خلافت از طرف ابوبکر بود که درباره‌اش گفت: من به یکی از دو دوستم ابوعبیده و عمر راضی‌ام[۲۰] و برای توجیه پیشنهاد خود، سخنی را به پیامبر(ص) نسبت داد که: برای هر امتی امینی است و امین این امت ابوعبیده جراح است[۲۱]. بنا به نقل یعقوبی، ابوعبیده نخستین کسی است که با ابوبکر بیعت کرد[۲۲]. او در پی هموارسازی زمینه خلافت ابوبکر، با امام علی به گفت و گو نشست و عامل اساسی در روی‌گردانی مردم را از وی، جوانی علی و کینه عرب نسبت به او یاد‌کرد؛ امّا وعده داد که در آینده، همگی با او بیعت خواهند کرد[۲۳].
عیاشی در تفسیر خود، نقش او را در مواجهه با علی(ع) به این نرمی نمی‌داند؛ بلکه وی را از کسانی می‌شمرد که در هجوم به در خانه فاطمه(س) و اعمال فشار و ستم بر آن حضرت و نیز بیرون کشیدن علی(ع) از خانه جهت اخذ بیعت، نقش داشته است[۲۴].[۲۵]
ابوعبیده از دیدگاه اهل سنت و شیعه
اهل‌سنت در کتاب‌های خود برای ابوعبیده بابی گشوده و فضایلی را به‌او نسبت داده و وی را یکی از عشره مبشّره و امین امت دانسته‌اند[۲۶]، اما در نگاه شیعی، چنین فضایلی برای او ثابت نیست؛ چنان‌که در نفحات الازهار طرق روایت عشره مبشّره، از نظر تاریخی و رجالی بررسی و صحّت آن رد شده است[۲۷].[۲۸].
سرانجام ابوعبیده
ابوعبیده در سال ۱۸ هجری در دیار شام به طاعون عمواس مبتلا شد و در ۵۸ سالگی درگذشت و معاذ بن جبل بر او نماز خواند[۲۹]. از او کسی باقی نماند[۳۰].[۳۱]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۰.
- ↑ فتوح البلدان، ص۴۵۷.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۲۵۲.
- ↑ السیر و المغازی، ص۱۷۶ـ۱۷۷.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۹؛ المستدرک، ج۳، ص۲۹۹.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۶۹.
- ↑ واسعی، سید علی رضا، مقاله «ابوعبیده جراح»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲.
- ↑ اسدالغابه، ج۳، ص۱۲۶.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۱۵۷.
- ↑ المستدرک، ج۳، ص۲۹۹.
- ↑ المغازی، ج۲، ص۶۱۲.
- ↑ تاریخ طبری، ج۲، ص۱۲۶.
- ↑ المغازی، ج۲، ص۷۷۴؛ الطبقات، ج۷، ص۲۶۹؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ فتوح‌البلدان، ص۵۲؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۱۵۹.
- ↑ الخصال، ج۲، ص۴۹۹؛ بحارالانوار، ج۲۱، ص۲۲۲ـ۲۲۳؛ البرهان، ج۲، ص۸۱۹.
- ↑ واسعی، سید علی رضا، مقاله «ابوعبیده جراح»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲.
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۳.
- ↑ الکافی، ج۸، ص۱۷۹ـ۱۸۰؛ تاریخ العرب، ص۱۹۶.
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۱۲۳.
- ↑ المعارف، ص۲۴۷.
- ↑ المعارف، ص۲۴۷.
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۳.
- ↑ الاحتجاج، ج۱، ص۱۸۳.
- ↑ تفسیر عیاشی، ج۲، ص۶۶.
- ↑ واسعی، سید علی رضا، مقاله «ابوعبیده جراح»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۰.
- ↑ المستدرک، ج۳، ص۲۹۷ـ۲۹۸؛ جمهرة‌انساب العرب، ص۱۷۶؛ اسدالغابه، ج۳، ص۱۲۶.
- ↑ نفحات الازهار، ج۱۱، ص۳۱۴.
- ↑ واسعی، سید علی رضا، مقاله «ابوعبیده جراح»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۰.
- ↑ المستدرک، ج۳، ص۲۹۶؛ المعجم‌الکبیر، ج۱، ص۱۵۵.
- ↑ السیر و المغازی، ص۲۲۶؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۷۶.
- ↑ واسعی، سید علی رضا، مقاله «ابوعبیده جراح»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲.