رعایت آداب مجالست
رعایت آداب مجالست از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آبرو در حدیث - آبرو در تاریخ اسلامی - آبرو در فقه سیاسی - آبرو در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش‌های مرتبطرعایت آداب مجالست
یکی از ارزش‌های اخلاقی و آداب اجتماعی، جمع‌وجور نشستن در مجالس، جادادن به تازه واردها یا برخاستن و خالی کردن مکان برتر مجلس به احترام افراد است. رعایت این سنخ آداب نمایانگر درک شرایط دیگران، تأمین بایسته‌های اخلاقی، ابراز محبت و عاطفه، به حداقل رساندن مزاحمت‌های معمول، ساده‌سازی مجالس و تحکیم پیوندهای اجتماعی است که خود در تشویق مؤمنان به برگزاری نشست‌های بی‌تکلف دوستانه و تقویت روابط اجتماعی نقش مهمی دارد. جالب اینکه، در ذیل آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ﴾[۱]، مؤمنان را به پذیرش خواست صاحب خانه یا صاحب مجلس در صورت اعلان عدم آمادگی توصیه کرده است، چیزی که معمولاً میزبانان به‌رغم عدم آمادگی از طرح آن اکراه داشته و میهمانان نیز غالباً شنیدن آن را خوش ندارند و در صورت طرح نیز آن را نشانه بی‌ادبی میزبان و بی‌احترامی به خود تلقی می‌کنند. قرآن کریم با طرح این ایده، در واقع به لزوم شفافیت بیشتر افراد در این سنخ تعامل‌ها توجه داده است، اصلی که رعایت آن افراد را از ابتلای به برخی تکلفات توجیه‌ناپذیر معاف می‌دارد. المیزان در تفسیر آیه فوق می‌نویسد: منظور از فراخی دادن در مجالس این است که آدمی خود را جمع و جور کند تا جای دیگری فراخ شود و فسحت دادن خدا به چنین کسی به این معناست که جای او را در بهشت وسعت دهد... نشوز از مجلس نیز به این است که آدمی از مجلس برخیزد تا دیگری بنشیند تا بدین وسیله او را احترام و تواضع کرده باشد و معنای آیه این است که اگر به شما پیشنهاد شود که از جای خود برخیزید تا دیگری که افضل و عالم‌تر و با تقواتر از شماست بنشیند، بپذیرید و جای خود را به او بدهید[۲].[۳]
آیات قرآنی مرتبط
- امر میهمانان به رعایت حال میزبان و اجابت تقاضای ایشان در خصوص جمع و جور نشستن در مجلس یا برخاستن از آن: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ﴾[۴].[۵]
منابع
پانویس
- ↑ «ای مؤمنان! چون در نشست‌ها به شما گویند جا باز کنید، باز کنید تا خداوند برایتان (در بهشت) جا باز کند و چون گویند: برخیزید، برخیزید تا خداوند (پایگاه) مؤمنان از شما و فرهیختگان را چند پایه بالا برد و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره مجادله، آیه ۱۱.
- ↑ سیدمحمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القران، ج۱۹، ص۳۲۷.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۵۶.
- ↑ «ای مؤمنان! چون در نشست‌ها به شما گویند جا باز کنید، باز کنید تا خداوند برایتان (در بهشت) جا باز کند و چون گویند: برخیزید، برخیزید تا خداوند (پایگاه) مؤمنان از شما و فرهیختگان را چند پایه بالا برد و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره مجادله، آیه ۱۱.
- ↑ سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۵۶.