نصب الهی امام در تاریخ اسلامی

نصب الهی امام در دوران پیامبر خاتم

دیدگاه رسول گرامی اسلام(ص) به عنوان عضو شاخص اهل بیت(ع)، درباره امامت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در نگاه نبی مکرم اسلام(ص) جایگاه اهل بیت(ع) والاتر از آن است که خداوند آنها را تنها به عنوان رهبران سیاسی و دینی مردم برگزیده باشد؛ بلکه آنها محور عالم و موجب جریان داشتن نظام خلقت هستند. رسول خدا(ص) این عقیده را به دیگران منتقل می‌کردند و این مطلب نشان می‌دهد برخی اصحاب به چنین جایگاهی برای اهل بیت(ع) معتقد بوده‌اند و یا دست‌کم چنین باوری به اهل بیت(ع) در میان مسلمانان مطرح بوده است.

اخبار نبوی موجود درباره امامت الهی در برخی عناوین قابل طرح است مانند:

نصب الهی مقام امامت: رسول اکرم(ص) از همان ابتدای بعثت، در پاسخ به کسانی که اسلامِ خود را مشروط به خلافت آن حضرت نمودند، فرمودند که امر امامت و جانشینی در اختیار خداوند است^[۱].
نصب الهی ائمه (ع) برای امامت: سخن درباره اعتقاد نبی اعظم(ص) به الهی بودن مقام امامت ائمه هدی(ع)، به خصوص امیرمؤمنان(ع)، مستند به روایات متعددی است که در منابع شیعی و اهل‌سنت از ایشان نقل شده است^[۲].^[۳]

نصب الهی امام در دوران امام علی

با رحلت رسول خدا(ص) سرپرستی مسلمانان و مقام امامت به امیرمؤمنان(ع) رسید که سی سال به طول انجامید و امام علی(ع) در مدت این سی سال، حدود پنج سال حاکم جامعه اسلامی نیز بودند. حضرت زهرا(س) نیز به عنوان دختر محبوب پیامبر اسلام(ص) در نزد مسلمانان جایگاه خاصی دارد. ایشان بنا بر روایات نبوی که در منابع اهل‌سنت نیز نقل شده، سیده و بزرگ زنان اهل بهشت (یا زنان مؤمن) است^[۴]. از این رو کلام آن حضرت درباره امامت، برای همه فرقه‌های مسلمان قابل توجه است.

در دیدگاه امام علی (ع)، امامت جایگاه بلندی دارد. از نظر آن حضرت، امام کسی است که از سوی خدا امور مردم را تدبیر می‌کند^[۵]. امیرمؤمنان(ع) حجت‌های الهی را جانشینان خداوند و مبلغان دین خدا خوانده، از نقش هدایت‌گری آنها خبر داده است. از نگاه امیرمؤمنان(ع)، خداوند، وی را برای این منصب گزینش نموده است. امیرمؤمنان(ع) با اشاره به آیه تبلیغ^[۶]، معتقد است: خداوند، ولایت وی را سبب کامل شدن دین و اتمام نعمت خویش قرار داده است^[۷].

حضرت زهرا(س) نیز حادثه غدیر را که در آن، امیرمؤمنان(ع) به خلافت و امامت منصوب گشت، الهی دانسته، معتقد است خداوند با این واقعه، حجت را بر مردم تمام کرده است^[۸].^[۹]

نصب الهی امام در دوران امام حسن مجتبی تا امام سجاد

نصب الهی امام در دوران امام باقر تا امام رضا

نصب الهی امام در دوران امام جواد تا حضور امام مهدی

نظریه نصب الهی امام از آغاز غیبت تا پایان قرن پنجم هجری

محدثان و آموزه نصب الهی امام از دوران غیبت تا پایان قرن پنجم

نظریه نصب الهی امام در قرن ششم هجری

نظریه نصب الهی امام در قرن هفتم هجری

نظریه نصب الهی امام در قرن هشتم هجری

نظریه نصب الهی امام در قرن نهم هجری

نظریه نصب الهی امام در قرن دهم هجری

نظریه نصب الهی امام در قرن یازدهم هجری

نظریه نصب الهی امام در قرن دوازدهم هجری

نظریه نصب الهی امام در قرن سیزدهم هجری

نظریه نصب الهی امام در قرن چهاردهم هجری

نظریه نصب الهی امام در قرن پانزدهم هجری

منابع

حسینی، سید احمد، نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه

پانویس

↑ ر.ک: محمد بن جریر طبری، تاریخ الطبری، ج۲، ص۳۵۰؛ عبدالملک بن هشام حیره معافری، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۲۵؛ اسماعیل بن عمر ابن کثیر دمشقی، البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۳۹؛ احمد بن علی ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابه، ج۱، ص۵۲؛ شمس‌الدین محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۸۶.
↑ ر.ک: محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۴۹؛ همو، کمال‌الدین، ج۱، ص۲۵۸؛ محمد بن حسن طوسی، امالی، ص۱۰۵؛ محمد بن احمد بن شاذان، مائة منقبة من مناقب امیرالمؤمنین و الائمه، ص۵۰؛ عمادالدین طبری، بشارة المصتلفی، ج۲، ص۳۱.
↑ حسینی، سید احمد، نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه، ص۷۱ ـ ۱۰۲.
↑ «فقال(ص): یا فاطمه! اما ترضین أن تکونی سیدة نساء أهل الجنه؟» (احمد بن اسماعیل بخاری، الصحیح البخاری، ج۴، ص۱۸۳؛ مسلم بن حجاج نیسابوری، صحیح مسلم، ج۷، ص۱۴۳).
↑ ر.ک: محمد بن حسین الشریف الرضی، نهج‌البلاغه للصبحی صالح، ص۲۱۲.
↑ ر.ک: ﴿الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا﴾ «امروز کافران از دین شما نومید شدند پس، از ایشان مهراسید و از من بهراسید! امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.
↑ این روایت، صحیح است (ر.ک: محمد بن حسن طوسی، امالی، ص۲۰۵؛ ر.ک: محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، ص۲۰۱؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الخصال، ج۲، ص۴۱۵).
↑ ر.ک: محمد بن جریر طبری، دلائل الامامه، ص۱۲۲.
↑ حسینی، سید احمد، نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه، ص۱۰۵ ـ ۱۴۷.

[1] ر.ک: محمد بن جریر طبری، تاریخ الطبری، ج۲، ص۳۵۰؛ عبدالملک بن هشام حیره معافری، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۲۵؛ اسماعیل بن عمر ابن کثیر دمشقی، البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۳۹؛ احمد بن علی ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابه، ج۱، ص۵۲؛ شمس‌الدین محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۸۶.

[2] ر.ک: محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۴۹؛ همو، کمال‌الدین، ج۱، ص۲۵۸؛ محمد بن حسن طوسی، امالی، ص۱۰۵؛ محمد بن احمد بن شاذان، مائة منقبة من مناقب امیرالمؤمنین و الائمه، ص۵۰؛ عمادالدین طبری، بشارة المصتلفی، ج۲، ص۳۱.

[3] حسینی، سید احمد، نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه، ص۷۱ ـ ۱۰۲.

[4] «فقال(ص): یا فاطمه! اما ترضین أن تکونی سیدة نساء أهل الجنه؟» (احمد بن اسماعیل بخاری، الصحیح البخاری، ج۴، ص۱۸۳؛ مسلم بن حجاج نیسابوری، صحیح مسلم، ج۷، ص۱۴۳).

[5] ر.ک: محمد بن حسین الشریف الرضی، نهج‌البلاغه للصبحی صالح، ص۲۱۲.

[6] ر.ک: ﴿الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا﴾ «امروز کافران از دین شما نومید شدند پس، از ایشان مهراسید و از من بهراسید! امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.

[7] این روایت، صحیح است (ر.ک: محمد بن حسن طوسی، امالی، ص۲۰۵؛ ر.ک: محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، ص۲۰۱؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الخصال، ج۲، ص۴۱۵).

[8] ر.ک: محمد بن جریر طبری، دلائل الامامه، ص۱۲۲.

[9] حسینی، سید احمد، نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه، ص۱۰۵ ـ ۱۴۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]