منابع مختلف حدیثی مهدویت کدامند؟ (پرسش)
| منابع مختلف حدیثی مهدویت کدامند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / مهدویت در حدیث |
منابع مختلف حدیثی مهدویت کدامند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
- «"مهدویت" در فرهنگ شیعه، از جمله آموزه‌های اعتقادی و بلکه از ضروریات مذهب به شمار می‌آید. احادیث مربوط به این موضوع، چنان فراوان و گسترده است که جای هیچ شک و تردیدی را باقی نمی‌گذارد. با مروری کوتاه در منابع حدیثی شیعه، به خوبی درمی‌یابیم که موضوع ظهور حضرت مهدی (ع) و برپایی حکومت عدل جهانی به دست ایشان، جزو موضوعات کاملا متواتر و مورد قبول تمام مسلمانان- به خصوص شیعه دوازده امامی‌است. ده‌ها تن از اصحاب ائمه (ع)، پیش از تولد امام زمان (ع)، با استفاده از بیانات نورانی معصومین (ع)، کتاب‌های مستقلی در رابطه با ولادت، غیبت، ظهور و نشانه‌های ظهور آن حضرت تألیف کرده‌اند که اسامی تعدادی از آنها بدین قرار است[۱]:
- ابو اسحاق ابراهیم بن صالح انماطی، از اصحاب امام باقر (ع)، صاحب کتاب الغیبة[۲].
- ابو الفضل عباس بن هشام ناشری، مشهور به "عبیس" از اصحاب امام رضا (ع) (م ۲۲۰ ق)، مؤلف کتاب الغیبة[۳].
- علی بن حسن بن علی بن فضال، از اصحاب امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع)، صاحب کتاب‌های الغیبة و الملاحم[۴].
- ابو الحسن علی بن حسن بن محمد طائی جرمی، از اصحاب امام کاظم (ع) و صاحب کتاب الغیبة[۵].
- ابو الحسن علی بن محمد بن علی سواق از سران واقفیه و صاحب کتاب الغیبة[۶].
- ابو الحسن علی بن عمر اعرج، از اصحاب امام کاظم (ع) و صاحب کتاب الغیبة[۷].
- ابو علی حسن بن محمد بن سماعه، از اصحاب امام کاظم (ع)، (م ۲۶۳ ق) و صاحب کتاب الغیبة[۸].
- حسن بن علی بن ابی حمزه بطائنی، از اصحاب امام کاظم (ع) و صاحب کتاب‌های: الغیبة، الرجعة، القائم و الملاحم[۹]. با مطالعه این تألیف‌ها و سایر کتاب‌های اختصاصی و عمومی حدیثی، روشن می‌شود که کمتر کتاب روایی شیعه است که به موضوع حضرت مهدی (ع) نپرداخته باشد. در اینجا بعضی از این منابع روایی، به اجمال معرفی می‌شود
- کتاب سلیم بن قیس هلالی(...)
- کتاب المحاسن(...)
- کتاب بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(...)
- کتاب التفسیر معروف به (تفسیر العیاشی) (...)
- کتاب تفسیر القمی(...)
- کتاب الکافی(...)
- الغیبة: این کتاب اثر ارزشمند ابو عبد الله محمد بن ابراهیم بن جعفر کاتب نعمانی، مشهور به ابن زینب (ابن ابی زینب)، از راویان بزرگ شیعه در اوایل قرن چهارم هجری است. وی نزد محمد بن یعقوب کلینی دانش حدیث را فرا گرفت و کاتب استادش شد و به همین جهت نیز عنوان "کاتب" پیدا کرد. او از شهرت، احترام و اعتبار خاصی در نزد دانشمندان و فقهای شیعه بهره‌مند است. نعمانی علاوه بر اینکه نویسنده‌ای خوش‌نظر و دارای قدرت استنباط بود، از اطلاعات وسیعی درباره رجال و احادیث برخوردار بود.
- کتاب الغیبة به یقین جزو یکی از بهترین کتاب‌ها در زمینه احادیث مربوط به خصوصیات حضرت مهدی (ع)، غیبت و عصر ظهور و ویژگی‌های آن دوران است. تمام احادیث، برخوردار از سند بوده و نوع اسناد هم، کوتاه و در بسیاری از موارد، اسناد خوب و مورد پسند اهل فن است. مؤلف در آغاز کتاب، درباره انگیزه تألیف آن نگاشته است: "من در جامعه می‌دیدم شیعیان و علاقه‌مندان به پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)، به گروه‌های مختلفی تقسیم شده و نسبت به امام زمان (ع) و ولی امر و حجت پروردگار خود سرگردان گشته‌اند. پس از بررسی، دلیل آن را غیبت آن حضرت یافتم؛ چنان‌که رسول خدا و حضرت علی و ائمه معصومین (ع) نیز به آن اشاره کرده‌اند؛ لذا به یاری خداوند بر آن شدم تا روایاتی را که مشایخ روایی بزرگ از امیر مؤمنان و ائمه معصومین (ع) درباره غیبت امام عصر (ع) نقل کرده‌اند، جمع‌آوری کنم.
- بسیاری از روایاتی که هم‌اکنون در اختیار من است، علمای اهل سنت نیز روایت کرده‌اند. البته روایات آنان در این‌باره، بسیار گسترده‌تر از روایاتی است که هم‌اکنون در اختیار من است"[۱۰]. کتاب الغیبة شامل ۴۷۸ روایت در ۲۶ باب است. از موضوعات کتاب می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: وجوب حفظ اسرار آل محمد (ع)، الهی بودن مسأله امامت، تعداد امامان (ع)، کسی که به دروغ ادعای امامت کند، روایات درباره غیبت امام زمان (ع)، صبر و انتظار فرج، امتحان، صفات امام منتظر، صفات لشکر آن حضرت و....
- کمال الدین و تمام النعمة: نویسنده این کتاب ابو جعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (م ۳۸۱ ق)، مشهور به "شیخ صدوق"، از بزرگ‌ترین شخصیت‌های جهان اسلام و از برجسته‌ترین چهره‌های درخشان علم و فضیلت است. در این کتاب به صورت ویژه احادیث مربوط به غیبت حضرت مهدی (ع) ذکر شده و در واقع یکی از کتاب‌های مرجع و عمده در حوزه مباحث مهدویت است. کمتر نوشته و اثری در دوره‌های بعد، یافت می‌شود که به نوعی از این مجموعه، بهره نبرده باشد. شیخ صدوق نزدیک به عصر ائمه (ع) می‌زیست و با جمع‌آوری روایات اهل بیت (ع) و تألیف کتاب‌های نفیس و باارزش، خدمت ارزنده و کم‌نظیری به اسلام و تشیع کرد. تألیفات فراوان وی در علوم و فنون مختلف اسلامی، هرکدام گنجینه‌ای پایان‌ناپذیر است که هم‌اکنون نیز با گذشت بیش از یک هزار سال از تاریخ تألیف آنها، روزبه‌روز بر ارزش و اعتبار آن افزوده شده و جایگاهی بس بلند و والا یافته است و در صدر قفسه کتابخانه‌ها و در سینه دانشمندان جای دارد.
- شیخ صدوق در مقدمه کتاب، انگیزه تألیف را چنین ذکر کرده است: "... چون آرزوی زیارت علی بن موسی الرضا (ع) برآورده شد، به نیشابور برگشتم و در آنجا اقامت گزیدم. دیدم بیشتر شیعیانی که به نزد من آمد و شد می‌کردند، در امر غیبت حیران‌اند و درباره امام قائم (ع) شبهه دارند و از راه درست منحرف گشته و به رأی و قیاس روی آورده‌اند... تا اینکه شیخی از اهل فضل و علم و شرف- که از دانشمندان قم بود- از بخارا بر ما وارد شد... و از من درخواست کرد که در این موضوع (غیبت) کتابی برایش تألیف کنم. من نیز درخواست او را پذیرفتم و به او وعده دادم هرگاه خداوند وسایل مراجعتم را به وطنم فراهم کند، آنچه را خواسته است، گرد آورم.
- در این میان، شبی درباره آنچه جا گذاشته‌ام- از خانواده و فرزندان و برادران و دیگر نعمت‌ها- اندیشه می‌کردم که ناگاه خواب بر من غلبه کرد و در خواب دیدم گویی در مکه هستم و به گرد بیت الله الحرام طواف می‌کنم. در شوط هفتم، به حجر الاسود رسیدم. آن را استلام کرده، این دعا را خواندم... آن‌گاه مولایمان صاحب الزمان (ع) را دیدم که بر در خانه کعبه ایستاده و من با دلی مشغول و حالی پریشان، به ایشان نزدیک شدم... بر او سلام کردم و او پاسخم داد و سپس فرمود: چرا در باب غیبت، کتابی تألیف نمی‌کنی تا اندوهت زایل شود؟ عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! درباره غیبت پیش‌تر رساله‌هایی را تألیف کرده‌ام. فرمود: نه به آن طریق، اکنون تو را امر می‌کنم که درباره غیبت، کتابی تألیف کنی و غیبت انبیا را در آن بازگو کنی..."[۱۱].
- این کتاب به دو بخش اصلی تقسیم شده است:
- بخش اول، شامل مباحث کلی و احادیث جامعی درباره غیبت در امت‌های پیشین و اثبات این موضوع است که غیبت حضرت مهدی (ع) امری تازه نیست؛ بلکه غیبت دارای سابقه طولانی بوده است.
- در بخش دوم موضوعاتی مانند: ولادت حضرت مهدی (ع)، امامت او، غیبت، دلایل آن، افرادی که وی را دیده‌اند، توقیعات صادر شده از سوی آن حضرت، مسأله انتظار فرج، نشانه‌های ظهور و... بیان شده است.
- این کتاب به جهت اهمیتی که دارد، بارها تجدید چاپ و نیز به دست افراد مختلفی، به فارسی برگردان شده است.
- الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد: این کتاب، اثر گران‌سنگ شیخ ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، معروف به شیخ مفید (م ۴۱۳ ق) است. او این کتاب را در سال ۴۱۱ هجری؛ یعنی، دو سال قبل از وفات و در اوج شهرت علمی، تدوین کرده که این خود بر ارزش کتاب می‌افزاید.
- آوازه و شهرت علمی شیخ مفید، جهان اسلام را فراگرفته است و از او چهره‌های بسیار درخشان شیعه به شمار می‌آید. وی در این کتاب سعی وافری به کار برده تا روایاتی را در جهت معرفی معصومین (ع) ارائه کند و در آخرین بخش آن اخبار مربوط به حضرت مهدی (ع) (حدود نود روایت) را ذکر کرده است[۱۲].
- الارشاد از معتبرترین منابع روایی شیعه، درباره زندگانی ائمه (ع) به شمار می‌آید و بسیاری از منابع مهم شیعه این کتاب را مستند خود قرار داده‌اند. ایشان در پایان کتاب شش باب را به شرح زیر به حضرت مهدی (ع) و موضوعات مربوط به آن حضرت اختصاص داده است:
- باب ذکر الامام القائم بعد أبی محمد (ع) و تاریخ مولده و دلائل إمامته و ذکر طرف من أخباره و غیبته و سیرته عند قیامه و مدة دولته
- باب ذکر طرف من الدلائل علی إمامة القائم بالحق محمد بن الحسن (ع)
- باب ما جاء من النص علی إمامة صاحب الزمان الثانی عشر من الائمة (ع) فی مجمل و مفصل علی البیان
- باب ذکر من رأی الامام الثانی عشر (ع) و طرف من دلائله و بیناته
- باب طرف من دلائل صاحب الزمان (ع) و بیناته و آیاته
- باب ذکر علامات قیام القائم (ع) و مدة أیام ظهوره و شرح سیرته و...
- باب پایانی کتاب در ضمن پنج فصل ارائه شده که موضوعات این پنج فصل عبارت است از: ویژگی‌های جسمانی، وقت ظهور، چگونگی آغاز ظهور، روش حکومت و مدت حکومت حضرت مهدی (ع).
- شیخ مفید در سال ۴۱۳ در بغداد و پس از ۷۵ سال تلاش و خدمت ارزنده دار فانی را وداع گفت و مورد تجلیل فراوان مردم و اهل علم قرار گرفت.
- شیخ طوسی- که خود در تشییع پیکر مطهر او حضور داشت- می‌گوید: روز وفات او از کثرت دوست و دشمن برای ادای نماز و گریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است. هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضی علم الهدی بر او نماز گزارد و در حرم مطهر امام جواد (ع)، پایین پای آن حضرت، نزدیک قبر استادش ابن قولویه، مدفون گردید.
- کتاب الغیبة للحجة: این کتاب ارزشمند تألیف شیخ الطائفه، ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (م ۴۶۰ ق)، از برجسته‌ترین چهره‌های علمی جهان تشیع و شخصیت مورد اعتماد شیعه در قرن پنجم هجری است.
- او در فقه و اصول، حدیث، تفسیر، کلام و رجال، تألیفات فراوانی از خود به یادگار گذاشته است.
- مدت پنج سال نزد شیخ مفید درس خوانده و سالیانی دراز از محضر سید مرتضی، بهره‌مند شده است. بعد از رحلت سید مرتضی علم الهدی، رهبری و پرچم‌داری شیعه به شیخ طوسی رسید. در این هنگام منزل شیخ در محله کرخ بغداد، پناهگاه مسلمانان بود. جهت درک محضر او، دانشمندان فراوانی از سراسر سرزمین اسلامی، قصد بغداد می‌کردند تا از خرمن دانش و فضیلت آن عالم بزرگوار توشه برگیرند.
- شیخ طوسی مؤلف دو کتاب از کتاب‌های چهارگانه شیعه- تهذیب الاحکام و الاستبصار- است که هردو در زمینه روایات و احادیثی است که جنبه فقهی و حکمی دارند. از دیگر تألیفات ارزنده این دانشمند بزرگ کتاب الغیبة است. بی‌گمان کتاب الغیبة از بهترین، مهم‌ترین و کامل‌ترین منابع شیعه در مورد "غیبت" حضرت مهدی (ع) است. در این کتاب به علت و انگیزه غیبت امام زمان (ع) و حکمت الهی که موجب آن گردیده، اشاره شده است.
- شیخ طوسی در نگارش این اثر ارزشمند و گران‌بها، شیوه‌ای نو و ابتکاری به کار گرفته و به جوانب مختلف غیبت حضرت مهدی (ع) اشاره کرده است. همچنین با استدلال به قرآن و روایات معصومین (ع) و حکم عقل، به پاسخ‌گویی به شبهات و اشکالات مخالفان پرداخته است. این کتاب شامل فضایل امام عصر (ع) و سیره و روش آن حضرت در زمان غیبت و هنگام ظهور است و بسیاری از نشانه‌های ظهور حضرت مهدی (ع) را ذکر کرده است. از زمان نگارش آن تاکنون پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه بوده و آنان در تألیفات خود، بسیار به آن استناد کرده‌اند.
- آقا بزرگ طهرانی در مقدمه‌ای بر کتاب الغیبة نوشته است: "کتاب الغیبة نوشته شیخ طوسی از کتاب‌های قدیمی است که بر بسیاری از کتاب‌های دیگر برتری دارد. این کتاب دربردارنده بهترین حجت‌ها و محکم‌ترین برهان‌های عقلی و نقلی بر وجود امام دوازدهم، محمد بن الحسن، صاحب الزمان (ع) و غیبت آن حضرت در این زمان و ظهورشان در آخر الزمان است"[۱۳].
- شیخ طوسی در مقدمه کتاب درباره انگیزه خود از نگارش این کتاب نوشته است: "من این کتاب را به درخواست شیخ بزرگوار- که خداوند عمر ایشان را طولانی گرداند- نگاشتم. ایشان در خواست فرمود تا کتابی درباره غیبت صاحب الزمان (ع) املا نمایم و در آن سبب غیبت آن حضرت و علت طول کشیدن آن و... را بیان کنم و اینکه چرا آن حضرت ظهور نمی‌کند؟ آیا مانعی در کار هست؟ آن مانع چیست و چرا ما نیازمند به آن حضرت هستیم؟ من هم درخواست او را اجابت و امر ایشان را اطاعت کردم...»[۱۴].
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
| ۱. نویسندگان کتاب «نگین آفرینش»؛ |
|---|
|
- منابع مختلف حدیثی مهدویت کدامند؟ (پرسش)
- احادیث مربوط به مهدویت کدامند؟ (پرسش)
- چه کسانی از صحابه احادیث مهدویت را نقل کرده‌اند؟ (پرسش)
- آیا در مسایل مختلف مهدویت از شیعه و سنی روایت داریم؟ (پرسش)
- علت تفاوت احادیث اهل سنت و تشیع در مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا احادیث مهدویت تنها از طرق شیعه بوده و در سند همه آنها شیعه وجود دارد؟ (پرسش)
- مبنای مؤلفان حدیثی مصادر مهدویت چه بوده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های مهم احادیث مهدویت چیست؟ (پرسش)
- دلایل اعتبار روایات احادیث مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا کسی از علمای اهل سنت منکر احادیث مهدویت شده است؟ (پرسش)
- چرا بخاری و مسلم احادیث مهدویت را در صحاح خود ذکر نکردهاند؟ (پرسش)
- آیا کسی از علمای اهل سنت ادعای تواتر در احادیث مهدویت کرده است؟ (پرسش)
- چه کسانی قائل به صحت احادیث مهدویت شده‌اند؟ (پرسش)
- آیا احادیث مهدویت متعارض است؟ (پرسش)
- تعداد امامان و امر امامت به ویژه مهدویت در روایات چگونه مطرح شده است؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ به نقل از: علی اکبر مهدی‌پور، برگزیده آثار در قرون و اعصار،(مشعل جاوید)، ص ۱۷۱.
- ↑ محمد بن حسن طوسی، رجال، ص ۱۰۴؛ فهرست، ص ۳۰؛ نجاشی، رجال، ص ۳۲.
- ↑ نجاشی، رجال، ص ۲۸۰؛ محمد بن حسن طوسی، رجال، ص ۳۸۴.
- ↑ محمد بن حسن طوسی، فهرست، ص ۱۲۲؛ نجاشی، رجال، ص ۲۵۷؛ محمد بن حسن طوسی، رجال، ص ۴۱۹ و ۴۳۳
- ↑ محمد بن حسن طوسی، رجال، ص ۳۵۷؛ نجاشی، رجال، ص ۲۵۵.
- ↑ نجاشی، رجال، ص ۲۵۹.
- ↑ نجاشی، رجال، ص ۲۵۶.
- ↑ محمد بن حسن طوسی، فهرست، ص ۸۱؛ نجاشی، رجال، ص ۴۱.
- ↑ نجاشی، رجال، ص ۳۷.
- ↑ نعمانی، الغیبة، صص ۳۰- ۳۵.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، مقدمه، صص ۴- ۶.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۴۷۴، فصل ۳۵.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، مقدمه کتاب الغیبة، ص ۲۴.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۵۲-۶۵.
- ↑ ر.ک: معجم احادیث، الإمام المهدی. در این کتاب، روایات پیامبر و معصومان (ع) در هشت جلد، گردآوری شده است.
- ↑ مانند کتاب الغیبه للحجه، اثر عباس بن هشام ابوالفضل الناشری (م ۲۲۰ ق).
- ↑ برای آشنایی بیشتر با آثار اهل سنت در موضوع مهدویت، ر.ک: الامام المهدی عند اهل السنة تألیف مهدی فقیه ایمانی.
- ↑ بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۱، ص ۸۴ - ۸۶.