قیام یمانی در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)

قیام یمانی در چه زمان و مکانی خواهد بود؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی / قیام یمانی
مدخل اصلی	زمان و مکان قیام یمانی

در روایات به زمان قیام یمانی اشاره مستقیمی نشده است اما با کنار هم قرار دادن روایات مختلف شاید بتوان گفت که چون هم زمان با خروج سفیانی، قیام انجام می‌شود و خروج سفیانی در ماه رجب بیان شده؛ بنابر این قیام یمانی در ماه رجب سال ظهور باشد. در مورد مکان این قیام، برخی از روایات آن را از یمن دانسته‌اند و شاید خود کلمه "یمانی" هم به مکان قیام دلالت داشته باشد.

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به اين پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

پاسخ جامع اجمالی

زمان قیام یمانی

• تعیین زمان دقیق قیام یمانی مانند زمان ظهور برای ما میسور نیست. اگرچه به طور خاص به زمان خروج یمانی اشاره نشده است ولی روایات متعدد و معتبری بر همزمانی جنبش یمانی و سفیانی دلالت دارند و خروج سفیانی از علائم سال ظهور مطرح شده است، قیام یمانی نیز از نشانه‌های نزدیک به ظهور خواهد بود. در بعض روایات به همزمانی دقیق قیام یمانی با خروج سفیانی و خراسانی اشاره شده است: امام باقر (ع) فرموده‌اند: «"خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِد"» با توجه به همزمانی قیام یمانی و سفیانی و به قرینه روایت معتبری که فرموده‌اند: «"إِنَّ أَمْرَ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِی رَجَبٍ"» می‌توان نتیجه گرفت قیام یمانی در ماه رجب آغاز خواهد شد.

اهل سنت و تعیین زمان برای قیام یمانی

• روایات اهل سنت در مورد زمان قیام قحطانی (یمانی) به شدت با یکدیگر اختلاف دارند، و زمان‌های متفاوتی را برای قیام یمانی مطرح کرده‌اند مانند: پس از حیات امام مهدی (ع)، پیش از ظهور امام، همزمان با ظهور امام، اتحاد قحطانی و امام مهدی (ع). روایات معتبری که از اهل بیت (ع) رسیده و نمونه‌هایی از آنها ذکر شد، معیاری برای گزینش روایات اهل سنت هستند.

مکان قیام یمانی

• دربارۀ مکان قیام یمانی هم روایات متعددی محل پیدایش جنبش یمانی را یمن دانسته‌اند: از جمله «"وخُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الشَّامِ وَ الْیَمَانِیِّ مِنَ الْیَمَنِ"» در روایات اهل سنت نیز به خروج قحطانی از یمن تصریح شده است که می‌تواند مؤید خروج او از یمن باشد، علاوه بر اینکه شاید بتوان گفت متفاهم عرفی قیام یمانی به معنای قیام مردی یمنی از یمن است. به تعبیر دیگر اطلاق واژه یمانی صرفاً بیانگر تابعیت نیست بلکه محل قیام او را هم بیان می‌کند.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین آیتی؛

نصرت‌الله آیتی حجت الاسلام و المسلمین نصرت‌الله آیتی در کتاب «تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور» در این باره گفته است: «تعیین زمان دقیق قیام یمانی نیز مانند زمان ظهور و سایر نشانه‌های آن برای ما میسور نیست، لکن روایات متعددی به پیوستگی جنبش یمانی با قیام سفیانی دلالت دارند، از جمله: امام صادق (ع) فرموده‌اند: «"الْیَمَانِیُّ وَ السُّفْیَانِیُّکَفَرَسَیْ رِهَانٍ"». این مطلب آن قدر مسلم بوده که امام صادق (ع) برای نفی قیام سفیانی در زمان خود بر عدم قیام یمانی استدلال فرموده‌اند. هنگامی که در محضر آن امام از خروج سفیانی سخن به میان آمد، فرمودند: «"أَنَّى یَخْرُجُ ذَلِكَ وَ لَمَّا یَخْرُجْکَاسِرُ عَیْنَیْهِ بِصَنْعَاءَ"». ابن‌ حماد نیز از امام باقر (ع) چنین روایت کرده است: «" إِذَا ظَهَرَ السُّفْیَانِیُّ عَلَى الْأَبْقَعِ وَ الْمَنْصُورُ الْیَمَانِیِّ خَرَجَ التُّرْكِ وَ الرُّومِ فَظَهَرَ علیهم السُّفْیَانِیُّ "». در روایت دیگری فرموده‌اند: «"ثم یَسِیرُ الیهم مَنْصُورِ الْیَمَانِیِّ مِنْ صَنْعَاءَ بِجُنُودِهِ . . . . فیلتقی هُوَ والاخوص . . . فَیَكُونَ بَیْنَهُمَا قِتَالِ شىدید ثُمَّ یَظْهَرُ الاخوص السُّفْیَانِیُّ عَلَیْهِ‏ "»؛ از مجموع این روایات و روایاتی که خواهد آمد، به تلاقی جنبش یمانی و سفیانی حداقل در بخشی از زمان می‌توان مطمئن شد و از آن‌جا که بر اساس روایات متعدد و معتبر خروج سفیانی از علائم سال ظهور است، قیام یمانی نیز از نشانه‌های نزدیک به ظهور خواهد بود. از جمله روایات معتبری که بر پیوستگـی قیـام سفیانی با ظهور - و در نتیجه پیوستگی قیام یمانی با ظهور - دلالت دارند، این روایت از امام باقر (ع) است: «"َ فَیَنْزِلُ أَمِیرُ جَیْشِ السُّفْیَانِیِّ الْبَیْدَاءَ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ یَا بَیْدَاءُ أَبِیدِی الْقَوْمَ فَیَخْسِفُ بِهِمْ ... وَ الْقَائِمُ یَوْمَئِذٍ بِمَكَّةَ قَدْ أَسْنَدَ ظَهْرَهُ إِلَى الْبَیْتِ الْحَرَامِ مُسْتَجِیراً بِهِ فَیُنَادِی یَا أَیُّهَا النَّاس‏"». نکته یاد شده (پیوستگی قیام یمانی با ظهور امام مهدی (ع)) را می‌توان از این روایت پیامبر اکرم (ص) نیز به دست آورد: «" مَا القحطانی بِدُونِ الْمَهْدِیِّ"». در مجموعه روایاتِ نشانه‌های ظهور، سه روایت وجود دارد که علاوه بر دلالت بر تلاقی قیام یمانی با خروج سفیانی، آغاز این دو جنبش و جنبش خراسانی را دقیقاً در یک سال و یک ماه و یک روز بیان کرده است. امام باقر (ع) در این خصوص فرموده‌اند: «" خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِد"». از امام صادق (ع) نیز چنین روایت شده است: «"وَقَدْ یَكُونُ خُرُوجُهُ وَ خُرُوجَ الْیَمَانِیِّ مِنَ الْیَمَنِ مَعَ الرَّایَاتِ الْبَیْضُ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ وَ شَهْرٍ وَاحِدٍ وَسْنَةِ وَاحِدَةً "». آن حضرت در روایت دیگری فرموده‌اند: «"خُرُوجُ الثَّلَاثَةِ السُّفْیَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِد"». به هر تقدیر، از مجموعه روایات یاد شده تلاقی قیام یمانی و سفیانی و هم‌چنین هم‌زمانی دقیق آغاز حرکت یمانی و سفیانی و خراسانی نیز اثبات می‌پذیرد. در این صورت قیام یمانی در ماه رجب آغاز خواهد شد، زیرا امام صادق (ع) در حدیث معتبری فرموده‌اند: «" إِنَّ أَمْرَ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِی رَجَبٍ"». البته محمد بن مسلم بدون این‌که کلام خود را به معصوم (ع) نسبت دهد، چنین گفته است: «" یَخْرُجُ قَبْلَ السُّفْیَانِیِّ مِصْرِیٌّ وَ یَمَانِیٌّ"». در این روایت قیام یمانی پیش از قیام سفیانی دانسته شده است و این مطلب با آن‌چه پیش‌تر آمد، در تعارض است. صرف نظر از این‌که این کلام از معصوم صادر نشده و قابلیت تعارض با روایات پیشین را ندارد، برای حل تعارض ظاهری این روایت با روایاتی که قیام سفیانی و یمانی را هم‌زمان می‌دانستند، راه‌حل‌های مختلفی می‌توان ارائه داد، از جمله: یمانی مذکور در روایت محمد بن مسلم غیر از یمانی معروف است، زیرا در تمام روایات از شخصیت موردنظر با عنوان "الیمانی" یاد شده، اما در این روایت از یمانی، به صورت نکره، یاد شده است. بنابراین، چه بسا پیش از قیام سفیانی یک شخصیت یمنی خروج کند، اما جنبش یمانی معروف هم‌زمان با جنبش سفیانی باشد. قیام یمانی و سفیانی در یک سال و یک ماه و یک روز، کنایه از شدت پیوستگی این دو رخداد است و این امر منافاتی با وجود فاصله اندک میان آن دو ندارد. قرینه‌ای که نکته فوق را تأیید می‌کند، جمله‌ای است که در ذیل حدیث امام باقر (ع) آمده است. آن حضرت پس از بیان این‌که قیام یمانی و سفیانی و خراسانی در یک سال و یک ماه و یک روز است، فرموده‌اند: «"نِظَامٌکَنِظَامِ الْخَرَزِ یَتْبَعُ بَعْضُهُ بَعْضاً "». تصریح به این مطلب که این حوادث چون رشته‌ای منظم، پی در پی رخ خواهند داد، نشان از آن دارد که میان این سه حادثه فاصله‌ای هر چند اندک وجود دارد. از دیگر حوادثی که با قیام یمانی تلاقی دارد، جنبش خراسانی است. علاوه بر دو روایت سابق که بر هم‌زمانی قیام یمانی و خراسانی و سفیانی دلالت می‌کردند، از امام علی (ع) نیز چنین روایت شده است: «"إِذْ أَقْبَلَتْ خَیْلُ الْیَمَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ یَسْتَبِقَانِکَأَنَّهُمَا فَرَسَا رِهَانٍ "»؛ اگرچه روایت اخیر مرفوعه است، اما یکی از دو روایت پیشین معتبر بود. بر این اساس، هم‌زمانی قیام یمانی و خراسانی نیز اثبات می‌پذیرد. تلاقی قیام خراسانی و یمانی خود قرینه دیگری بر قرب زمانی جنبش یمانی و ظهور امام مهدی (ع) است، چون در روایت معتبری تلاقی قیام خراسانی و ظهور امام مهدی (ع) گزارش شده است. در روایت معتبری امام باقر (ع) پس از اشاره به قتل و غارت کوفیان توسط سپاه سفیانی فرموده‌اند: «"فَبَیْنَا هُمْکَذَلِكَ إِذْ أَقْبَلَتْ رَایَاتٌ مِنْ قِبَلِ خُرَاسَان‏"». آن حضرت در ادامه از فرورفتن سپاه سفیانی در سرزمین بیداء و ظهور امام مهدی (ع) در مکه مکرمه در همان روز گزارش داده‌اند. بنابراین، به تصریح این روایت، قیام پرچمی از خراسان که به احتمال زیاد همان خراسانی است از حوادث متصل به ظهور است و با اثبات پیوستگی قیام یمانی با جنبش خراسانی می‌توان پیوستگی قیام یمانی با ظهور امام مهدی (ع) را نتیجه گرفت. در پایان تذکر این نکته مناسب است که روایات اهل سنت در مورد زمان قیام قحطانی (یمانی) به شدت با یک‌دیگر اختلاف دارند. دسته‌ای از این روایات قیام قحطانی را پس از حیات امام مهدی (ع) دانسته‌اند، مثلاً از پیامبر اکرم (ص) چنین روایت کرده‌اند: «" القحطانی بَعْدَ الْمَهْدِیِّ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ مَا هُوَ دُونَهُ "». دسته‌ای دیگر قیام قحطانی را پیش از ظهور امام مهدی (ع) دانسته‌اند. از ارطاة دراین‌باره چنین نقل شده است: «" بَلَغَنِی أَنَّ الْمَهْدِیَّ یَعِیشُ أَرْبَعِینَ عَاماً ثُمَّ یَمُوتُ عَلَى فِرَاشِهِ ثُمَّ یَخْرُجُ رَجُلُ مِنْ قَحْطَانَ مثقوب الْأُذُنَیْنِ عَلَى سِیرَةِ الْمَهْدِیِّ بَقَاؤُهُ عِشْرِینَ سَنَةً ثُمَّ یَمُوتُ قَتَلَا بالسفاح ثُمَّ یَخْرُجُ رَجُلُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ مَهْدِیٍّ حُسْنِ السِّیرَةِ یَفْتَحُ مَدِینَةٍ قَیْصَرَ وَ هُوَ آخِرُ أَمِیرُ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ ثُمَّ یَخْرُجُ فِی زَمَانِهِ الدَّجَّالِ وَ یُنْزَلُ فِی زَمَانِهِ عِیسَى بْنِ مَرْیَمَ "»؛ در این روایت پیش از ذکر خروج قحطانی به قیام مهدی اشاره شده است، اما به قرینه خروج دجال و نزول عیسی (ع)، مهدیِ پس از قحطانی همان امام مهدی (ع) است. دسته سوم روایات اهل سنت، قیام قحطانی را هم‌زمان با امام مهدی (ع) می‌داند، از جمله از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است: «" مَا القحطانی بِدُونِ الْمَهْدِیِّ "». بدون مهدی نبودن قحطانی ظهور در هم‌زمانی حیات این دو شخصیت دارد. نیز از ارطاة چنین نقل شده است: «"عَلَى یَدَیْ ذَلِكَ الْخَلِیفَةِ الْیَمَانِیِّ الَّذِی تُفْتَحُ الْقُسْطَنْطِینِیَّةُ وَرُومِیَّةُ عَلَى یَدَیْهِ ، یَخْرُجُ الدَّجَّالُ وَفِی زَمَانِهِ یَنْزِلُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ عَلَیْهِ السَّلامُ "». این روایت به دلیل روایات متعددی که بر نزول حضرت عیسی (ع) در زمان امام مهدی (ع) دلالت دارند، از هم‌زمانی خروج قحطانی و امام مهدی (ع) حکایت دارد. دسته چهارم روایات اهل سنت نیز بر اتحاد قحطانی و امام مهدی (ع) دلالت دارند. از ابن سیرین چنین روایت شده است: «"القحطانی رَجُلُ صَالِحُ ، وَ هُوَ الَّذِی یُصَلِّی خَلْفَهُ عِیسَى ، وَ هُوَ الْمَهْدِیُّ "». علاوه بر این‌که عمده این روایات از پیامبر اکرم (ص) نقل نشده‌اند، به لحاظ ضعف سند نیز برای ما حجت نیستند و آن‌چه امر را سهل می‌کند، وجود روایات اهل بیت (ع) است که قیام قحطانی را از علائم ظهور و پیش از آن دانسته‌اند و این روایات معیاری برای انتخاب و گزینش روایات اهل سنت‌اند. روایات متعددی، مکان قیام یمانی و محل پیدایش جنبش او را یمن دانسته‌اند که عبارت‌اند از: از امام باقر (ع) چنین روایت شده: «"وَ خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الشَّامِ وَ الْیَمَانِیِّ مِنَ الْیَمَنِ وَ خَسْفٌ بِالْبَیْدَاءِ"». امام صادق (ع) نیز در پاسخ این سؤال که قائم شما چه زمانی قیام می‌کنند، فرمودند: «"وَ خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الشَّامِ وَ الْیَمَانِیِّ مِنَ الْیَمَنِ وَ خَسْفٌ بِالْبَیْدَاءِ "». آن حضرت در حدیث دیگری فرموده‌اند: «" وَ خُرُوجَ الیمانی مِنْ الیمن مَعَ الرایات البیض "». در کتاب کمال‌الدین به تصحیح مرحوم غفاری نیز حدیثی از امام باقر (ع) به این صورت نقل شده است: «"وَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ خُرُوجِهِ خُرُوجَ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الشَّامِ وَ خُرُوجَ الْیَمَانِیِّ مِنَ الْیَمَنِ وَ صَیْحَةً مِنَ السَّمَاءِ "». روایت دیگری که احتمالاً مضمون یاد شده را تأیید می‌کند، این حدیث امام باقر (ع) است: «"ِ وَ خُرُوجُ رَجُلٍ مِنْ وُلْدِ عَمِّی زَیْدٍ بِالْیَمَنِ"». آن حضرت در حدیث دیگری فرموده‌اند: «" ثُمَّ یسیرُ الیهم مَنْصُورِ الیمانی مِنْ صَنْعَاءَ بِجُنُودِهِ "». در هفتمین روایت، محل قیام شخصی که چشمان سفیانی را از کاسه در می‌آورد، صنعا معرفی شده است. از امام صادق (ع) روایت شده است: «"َ أَنَّى یَخْرُجُ ذَلِكَ وَ لَمَّا یَخْرُجْکَاسِرُ عَیْنَیْهِ بِصَنْعَاءَ"». همان‌طور که گذشت، شخصیت یاد شده به قرینه سایر روایاتی که از هم‌زمانی و درگیری یمانی با سفیانی یاد کرده‌اند، همان یمانی است. علاوه بر آن، برای تأیید این موضوع می‌توان از روایاتی که در منابع اهل سنت آمده و به خروج قحطانی از یمن تصریح کرده است نیز بهره برد. روایات یاد شده گرچه از نظر سند قابل خدشه هستند اما به نظر می‌رسد با توجه به مجموع آن‌ها می‌توان به این اطمینان رسید که آغاز قیام یمانی از یمن است. برخی از نویسندگان بر این باورند که واژه "یمانی" به تنهایی علاوه بر دلالت بر انتساب این شخصیت به یمن، بر آغاز جنبش او از یمن نیز دلالت می‌کند. لذا هم‌چنان‌که بر اساس متفاهم عرفی قیام خراسانی به معنای قیام شخصی خراسانی از خراسان است، قیام یمانی نیز به معنای قیام مردی یمنی از یمن است. به تعبیر دیگر، اطلاق واژه یمانی به شخصیت مورد نظر صرفاً بیان تابعیت او نیست بلکه محل قیام او نیز هست. بر این اساس، از تمامی روایاتی که بر قیام یمانی دلالت داشتند، می‌توان به شروع قیام از یمن نیز پی برد.».

۲. حجت الاسلام و المسلمین زمانی؛

سید حسن زمانی حجت الاسلام و المسلمین سید حسن زمانی، در کتاب «نشانه‌های قیام حضرت مهدی» در این‌باره گفته است: «خروج یمانی همزمان با خروج سفیانی و خراسانی گزارش شده است. در حدیثی که ابوبصیر از امام محمد باقر(ع) نقل کرده است، می‌خوانیم: «" خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی‏ شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ نِظَامٌکَنِظَامِ الْخَرَزِ یَتْبَعُ بَعْضُهُ بَعْضاً ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"». این حدیث و روایت‌های مشابه، بیانگر این مطلب هستند که آنان، مقدمات خروج را از قبل آماده کرده‌اند و ممکن است این امر، در زمان‌های متفاوتی باشد؛ ولی با خروج یکی از آنان، دیگران حرکت خود را شروع می‌کنند. یمانی چنان که از نامش پیدا است؛ از منطقه یمن خروج می‌کند و به یاری حضرت مهدی(ع) بر می‌خیزد. علاوه بر دلالت کلمه یمانی، چند حدیث به صراحت این مطلب را مطرح کرده‌اند که به یک روایت اشاره می‌شود: از محمد بن مسلم ثقفی نقل شده که امام محمد باقر(ع) فرمود: «" خُرُوجَ‏ السُّفْیَانِیِ‏ مِنَ‏ الشَّامِ‏ وَ خُرُوجَ‏ الْیَمَانِیِ‏ مِنَ‏ الْیَمَنِ‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"» ».

۳. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «اگر چه به طور خاص به زمان خروج یمانی اشاره نشده؛ اما روایاتی این رخداد را هم زمان با بعضی اتفاق‌های دیگر دانسته است. در روایات از یمن به عنوان محل خروج یمانی نام برده شده است. محمد بن مسلم گوید: بر امام باقر(ع) وارد شدم و می‌خواستم از قائم آل محمد(ع) پرسش کنم، امام باقر(ع) پیش از آنکه من سؤال کنم، فرمود: «"وَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ خُرُوجِهِ خُرُوجَ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الشَّامِ وَ خُرُوجَ الْیَمَانِیِّ مِنَ الْیَمَنِ "»؛ به دلیل نبود روایات معتبر درباره اینکه قیام یمانی چگونه پایان می‌یابد و آیا یمانی امام مهدی(ع) را درک می‌کند یا خیر؛ نمی‌توان به طور قطع درباره پایان کار وی قضاوت کرد».

۴. حجت الاسلام و المسلمین رمضانیان؛

علی رضا رمضانیان حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رمضانیان، در کتاب «شرایط و علائم حتمی ظهور» در این‌باره گفته است: « در روایات از یمن به عنوان محل خروج یمانی نام برده شده است: امام باقر(ع) فرمودند: «"وَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ خُرُوجِهِ خُرُوجَ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الشَّامِ وَ خُرُوجَ الْیَمَانِیِّ مِنَ الْیَمَنِ وَ صَیْحَةً مِنَ السَّمَاءِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ مُنَادٍ یُنَادِی مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِیهِ"» امام صادق (ع) فرمودند: «"وَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ خُرُوجِهِ خُرُوجَ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الشَّامِ وَ خُرُوجَ الْیَمَانِیِّ مِنَ الْیَمَنِ وَ صَیْحَةً مِنَ السَّمَاءِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ مُنَادٍ یُنَادِی مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِیهِ"» خروج سفیانی و یمانی و خراسانی در یک سال و یک ماه و یک روز است. به علت نبود روایات معتبر درباره اینکه قیام یمانی چگونه پایان می‌یابد و آیا او امام زمان (ع) را درک می‌کند یا خیر، نمی‌توان به طور قطع در مورد پایان کار یمانی قضاوت کرد. ولی دو نکته را در اینجا یادآوری می‌کنیم: نواصب، به خصوص امویان، نسبت به یمانی‌ها دیدگاه صد در صد منفی دارند. روایات ما اصل خروج یمانی را تأیید می‌کنند. ولی ما نسبت به این گونه روایات تردید داریم. بنابراین این دیدگاه ما این است که اصل خروج یمانی مسلم، ولی بر حقانیت او و تکلیف ما در برابر وی و تبعیت از او دلیلی قطعی نداریم».

۵. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌پور؛

علی اکبر مهدی‌پور حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر مهدی‌پور، در کتاب «در آستانه ظهور» در این‌باره گفته است: «بی گمان خروج یمانی در آستانه ظهور می‌باشد و یکی از نشانه‌های حتمی ظهور است، به طوری که برای ظهور حضرت بقیة الله (ع) هرگز کسی نمی‌تواند وقتی تعیین کند، برای خروج سفیانی و یمانی نیز هرگز وقتی تعیین نمی‌شود. آنچه مسلم است این است که خروج یمانی مقارن با خروج سفیانی می‌باشد، چنانکه در احادیث فراوان به آن تصریح شده است، از جمله: هشام بن سالم از امام صادق (ع) روایت کرده که فرمود: "یمانی و سفیانی همانند دو اسب مسابقه پشت سرِ یکدیگر فرا می‌رسند"؛ فضل بن شاذان با سلسله اسنادش در ضمن یک حدیث طولانی از امام صادق (ع) روایت کرده که فرمود: "خروج سفیانی و یمانی از یمن با پرچم‌های سفید در یک روز، یک ماه و یک سال رخ می‌دهد"؛ علامه مجلسی در ضمن یک حدیث بسیار طولانی از امیرمؤمنان (ع) روایت می‌کند که پس از تشریح نبردهای خونین در کوفه و پیرامون آن فرمود: "ناگهان سپاه یمانی و خراسانی همانند دو اسب مسابقه به دنبال یکدیگر پدیدار شوند"». در بسیاری از احادیث تصریح شده که یمانی از یمن خروج می‌کند، از جمله: فضل بن شاذان با سند صحیح از امام صادق (ع) در ضمن یک حدیث طولانی روایت کرده که فرمود: "خروج سفیانی از شام، یمانی از یمن، خسف سرزمین بیدا، کشته شدن نوجوانی از آل پیغمبر در میان رکن و مقام، که نامش محمد بن محمد و لقبش: نفس زکیه است و بانگی از آسمان که ندا می‌کند: حق با علی و شیعیان اوست. در این هنگام خروج قائم ما انجام می‌پذیرد"؛ ابن حماد با سلسله اسناد خود از امام باقر (ع) روایت کرده که فرمود: "یمانی پیروز از صنعاء با لشکریانش به سوی آنها عزیمت می‌کند و برای او جوش و خروش بسیار تندی هست"».

۶. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛

قنبر علی صمدی حجت الاسلام و المسلمین قنبر علی صمدی، در کتاب «آخرین منجی» در این‌باره گفته است: «در روایات، قیام یمانی هم‌زمان قیام خراسانی و خروج سفیانی در آستانه ظهور، بیان شده است. خروج این دو (خراسانی و یمانی) در جهت دعوت به حق و به سوی امام زمان(ع) و سفیانی در جهت مقابله با قیام حضرت، در یك سال و یک ماه و یک روز عنوان شده است که اكنون به چند نمونه از این روایات اشاره می‌كنیم: ابوبصیر در حدیثی مفصل نقل می‌کند که امام باقر(ع) فرمود: "آمدن سفیانی و خراسانی در یک سال و یک ماه و یک روز می‌باشد، مانند گردن‌بندی که دانه‌های آن منظم و یکی از پی دیگری است"؛ امام صادق(ع) نیز در این باره می‌فرماید: یمانی و سفیانی در رقابت در جبهه حق و باطل مانند دو اسب تیزرو هستند"؛ عمر بن حنظله نیز از امام صادق(ع) روایت کرده است: "پنج چیز قبل از قیام قائم به ظهور خواهد رسید، یمانی، سفیانی، فریاد منادی از آسمان، فرو رفتن در بیابان و قتل نفس زکیه"؛ باید توجه داشت که در این روایات، ضمن تأکید بر حتمی بودن خروج یمانی قبل از قیام حضرت قائم(ع) محل خروج وی را نیز یمن عنوان کرده‌اند، که مؤید احتمال یمنی بودن اوست؛ چنان که قبلاً نیز اشاره شد. زیرا ظاهر کلام حضرت در روایت «"وَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ خُرُوجِهِ خُرُوجَ السُّفْيَانِيِّ مِنَ الشَّامِ وَ خُرُوجَ الْيَمَانِيِّ مِنَ الْيَمَنِ وَ صَيْحَةً مِنَ السَّمَاءِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَ مُنَادٍ يُنَادِي مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِيه"»‏ و تعبیر «"خُرُوجَ الْيَمَانِيِّ مِنَ الْيَمَنِ"» در روایت به قرینه جمله «"خُرُوجَ السُّفْيَانِيِّ مِنَ الشَّام‏"» این است که حضرت محل خروج وی را یمن می‌داند. با توجه به روایاتی که محل خروج یمانی را یمن گفته‌اند، می‌توان احتمال داد که ملیت او نیز یمنی است. مثلاً در روایتی از امام باقر(ع) آمده است: "و از نشانه‌های قیام مهدی(ع) خروج سفیانی از شام و خروج یمانی از یمن است"؛ حضرت صادق(ع) نیز از یمانی به عنوان کسی که چشم سفیانی را از حدقه در می‌آورد، یاد کرده و فرموده است: "مهدی(ع) خروج نمی‌کند، مگر این که قبل از او کسی که چشم سفیانی را از حدقه در می‌آورد (یعنی یمانی) از صنعای یمن خروج کند"؛ اما این روایات درباره این که مراد از یمن، کشور فعلی یمن است که مرکز آن صنعا است یا این که منطقه گسترده و وسیع تری را شامل می‌شود، صراحت ندارند. از این‌رو با توجه به این که در روایات از اهل یمن به دلیل نقش مؤثر آنان در زمینه‌سازی ظهور و یاری حضرت حجت(ع) تجلیل و ستایش شده است، این احتمال وجود دارد که وی از اهل یمن باشد و چون هیچ قرینه‌ای دال بر این که یمن در گذشته دارای قلمرویی بیشتر از یمن فعلی بوده باشد، وجود ندارد، احتمال می‌رود که منظور از یمن در روایات، کشور فعلی یمن است».

1. یمانی که قیامش از نشانه‌های حتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)  
   1. نام یمانی چیست؟ (پرسش)
   2. لقب یمانی چیست؟ (پرسش)
   3. نسب یمانی چیست؟ (پرسش)
   4. آیا یمانی همان شعیب بن صالح است؟ (پرسش)
   5. آیا یمانی همان قحطانی است؟ (پرسش)
2. چه کسانی در طول تاریخ ادعای کردند که یمانی هستند؟ (پرسش)
3. ویژگی‌های قیام یمانی چیست؟ (پرسش)
4. اهداف قیام یمانی چیست؟ (پرسش)
5. قیام یمانی چگونه شکل می‌گیرد؟ (پرسش)
6. یمانی چه آیینی دارد؟ (پرسش)
7. یمانی بعد از خروج چه کارهایی می‌کند؟ (پرسش)
8. خروج یمانی با کدام حرکت متقارن می‌باشد؟ (پرسش)
9. وظیفه مسلمانان در هنگام خروج یمانی چیست؟ (پرسش)
10. معیارهای تشخیص یمانی چیست؟ (پرسش)  
11. اگر نام یمانی در روایات نیامده با چه واژه‌هایی به او اشاره شده؟ (پرسش)
12. قیام یمانی در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)  
13. یمانی پس از خروج چه اقدام‌هایی انجام می‌دهد؟ (پرسش)
14. فرجام قیام یمانی چیست؟ (پرسش)
15. آیا یمانی از شیعیان امام علی است؟ (پرسش)
16. آیا یمانی از شیعیان زیدیه است؟ (پرسش)
17. آیا یمانی بعد از قیام حاکم یمن می‌شود؟ (پرسش)
18. رنگ پرچم یمانی چیست؟ (پرسش)
19. آیا هر پرچم سفیدی از یمن نشانه حق و هدایت است؟ (پرسش)
20. یمانی بر چه مناطقی سیطره پیدا خواهد کرد؟ (پرسش)
21. دین یمانی چیست؟ (پرسش)
22. چرا پرچم یمانی هدایت یافته‌ترین پرچم است؟ (پرسش)
23. آیا تنها پرچم هدایت در عصر ظهور پرچم یمانی است؟ (پرسش)
24. آیا اطاعت یمانی مثل اطاعت امام مهدی واجب عمومی است؟ (پرسش)
25. آیا یمانی وزیر و نائب خاص امام مهدی است؟ (پرسش)
26. چرا در روایت تصریح شده است که مخالفت با یمانی حرام و دشمنش در آتش است؟ (پرسش)
27. در طول تاریخ مدعیان دروغین یمانی چه کسانی بودند؟ (پرسش)
28. در عصر حاضر چه کسانی ادعای یمانی کرده‌اند؟ (پرسش)
29. راه تشخیص یمانی‌های دروغین چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.