آغاز غیبت صغری

مقدمه

بر اساس آنچه نزد شیعیان مشهور است، حضرت مهدی (ع) در سال ۲۵۵هجری قمری دیده به جهان گشود و امام حسن عسکری(ع) هم در هشتم ربيع المولود سال ۲۶۰ قمری به شهادت رسید. درباره مبدأ غیبت امام عصر(ع) دو نظر وجود دارد که هر کدام از زاویه‌ای خاص به مطلب می‌نگرد. شیخ مفید، غیبت صغرا را از بدو تولد حضرت مهدی (ع) می‌داند و جمعی از لحظه شهادت پدر. بنابراین، مدت غیبت صغرا حداکثر ۷۴ و حداقل ۶۹ سال و چند ماه خواهد بود. آنان که مبدأ غیبت حضرت مهدی (ع) را لحظه تولد می‌دانند، به تولد مخفيانه حضرت (ع) توجه دارند، نه آغاز امامتش. بر اساس این نظر، امام عصر(ع) حتی پیش از امامت نیز در غیبت به سر می‌برد و جز با خواص شیعیان با کسی ارتباط برقرار نمی‌ساخت. جمعی که مبدأ غیبت امام(ع) را لحظه شهادت پدر گران قدرش می‌دانند، به آغاز امامتش عنایت دارند. بنابراین، اختلاف این دو اساسی نیست. برای جمع هر دو نظر می‌توان زندگان امام عصر(ع) را به پنج مرحله تقسیم کرد:

دوران اختفا^[۱] (تولد تا آغاز امامت؛ پانزدهم شعبان ۲۵۵ - ربیع الاول ۲۶۰ق.)
دوران غیبت صغرا (از هشتم ربیع الاول ۲۶۰ - ۳۲۹ق.)؛
دوران غیبت کبرا (از ۳۲۹ق.)؛
دوران قیام و ظهور؛
دوران عدالت گستری و حکومت جهانی.

با توجه به دوران اختفای امام عصر(ع) در دوران پدر گران قدرش، می‌توان مکان غیبت ایشان را سامرا دانست؛ البته مشخص نیست حضرت مهدی (ع) در تمام دوران حیات پدر در سامرا و در خانه پدری به سر برده است. برخی روایات نشان می‌دهد، ایشان نیز همانند حضرت موسی(ع) از مادر و پدر دور بوده است. پس از شهادت امام حسن عسکری(ع)، مأموران، خانه امام ما را تفتیش کردند، ولی ردپایی از امام عصر(ع) نیافتند. حضرت مهدی(ع) بر پیکر پدر ارجمندش نماز گزارد و دیگر بار ناپدید شد. آنچه به سرداب غیبت مشهور شده است، به غیبت امام عصر(ع) و ناپدید شدنش در سرداب ارتباط ندارد و از ساخته‌های دشمنان شیعه به شمار می‌آید. البته در این باره روایتی مجهول السند وجود دارد و چنانچه دارای اعتبار تاریخی باشد، می تواند نشان بدهد که حضرت بی آنکه دیده شود از سرداب بیرون آمده است. ^[۲] با توجه به مشخص نبودن چهره و نام حضرت مهدی (ع) برای مردم و ماموران خلیفه، بسیار طبیعی و منطقی است که امام به راحتی ناپدید شده باشد، زیرا ماموران و مردم عادی او را نمی‌شناختند. کسانی که پس از وفات امام حسن عسکری(ع) با امام عصر(ع) یا نماینده‌اش ملاقات داشته‌اند، در شهر سامرا یا اطراف آن امانتهای خود را تحویل دادند و به وطن بازگشتند^[۳]»^[۴].

آغاز غیبت صغری در موعودشناسی

در اینجا دو نظریه وجود دارد:

نظریه اول اینکه: غیبت صغرا از زمان ولادت حضرت مهدی (ع) بوده؛ زیرا ولادت حضرت در اختفا و پنهانی بوده است. ولی این نظریه مورد مناقشه واقع شده، زیرا بحث در غیبت امام است و در آن هنگام حضرت به مقام امامت نرسیده بود. خصوصاً آنکه جماعت زیادی از شیعیان، حضرت را در آن پنج سال قبل از شهادت حضرت عسکری (ع) مشاهده کرده اند.
نظریه دوم اینکه: غیبت حضرت از زمان شهادت پدرش امام عسکری (ع) بوده است. و به طور دقیق می‌توان گفت که بعد از نماز خواندن بر جنازه پدرش، در آن قضیه‌ای که ابوالادیان بصری نقل می‌کند^[۵]»^[۶].

پرسش مستقیم

مبدأ غیبت صغری از چه زمانی به حساب می‌آید؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ به کارگیری واژه «اختفا» به جای «غیبت» بدان سبب است کهغیبت به زمان امامت نسبت داده شود
↑ محمد صدر، تاریخ غیبت صغرا، ص ۳۳
↑ همان، ص ۳۱۶-۳۴۳
↑ حکیم، سید منذر، غیبت حضرت مهدی، ص۱۵۹ - ۱۶۱.
↑ کمال الدین، ص ۴۷۴-۴۷۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۰، ص ۳۳۲
↑ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۳۲۶.

[1] به کارگیری واژه «اختفا» به جای «غیبت» بدان سبب است کهغیبت به زمان امامت نسبت داده شود

[2] محمد صدر، تاریخ غیبت صغرا، ص ۳۳

[3] همان، ص ۳۱۶-۳۴۳

[4] حکیم، سید منذر، غیبت حضرت مهدی، ص۱۵۹ - ۱۶۱.

[5] کمال الدین، ص ۴۷۴-۴۷۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۰، ص ۳۳۲

[6] رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۳۲۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]