نظام مدیریت

این مدخل زیرشاخهٔ بحث مدیریت است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مبانی نظام مدیریت

مقام معظم رهبری، در یکی از دیدارهای خود با دولت‌مردان، مبانی نظام سیاسی و جهان‌بینی و بینش اسلامی که در عمل و اقدام فرد و دولت دارای تأثیر شگرف است، را در پنج محور عمده برمی‌شمارند، که عبارت‌اند از: ۱) توحید. ۲) تکریم انسان. ۳) تداوم حیات پس از مرگ. ۴) استعداد بی‌پایان انسان در وصول به تعالی و تکامل. ۵) جریان و سر کلی عالم به سوی حاکمیت حق. ایشان در فراز دیگری از رهنمودهای تمدنی، هشت اصل به عنوان اصول نظام اسلامی را بیان می‌کنند که به عنوان اصول کاربردی در نظام مدیریت اسلامی قابل پیگیری هستند، این اصول عبارت‌اند از: ۱) ایمان روشن‌بینانه و استوار، دور از خرافه‌گری و سست‌اندیشی و هویت اسلامی و انقلابی. ۲) عدالت‌محوری. ۳) حفظ استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی. ۴) تقویت خودباوری و اعتماد به نفس ملی. ۵) جهاد علمی (نهضت تولید علم). ۶) تثبیت و تأمین آزادی و آزاداندیشی. ۷) اصلاح و تصحیح روش‌ها. ۸) شکوفایی اقتصادی.

خدامحوری و دین‌مداری

اولین و مهم‌ترین رکن نظام سیاسی و مدیریتی در یک نظام دینی «خدامحوری» مقابل اومانیسم و انسان‌محوری است، منشأ همه احکام و قوانین در چنین نظامی در همه مراتب بر اساس دین و شریعت اسلام می‌باشد. حوزه‌های علمیه وظیفه استخراج این احکام و راهنمایی دولت اسلامی در خط اسلام را بر عهده دارند. امروز باید حوزه‌های علمیه را پس از سالیان دراز محجوریت از سیاست و حکومت به سمتِ فقه اجتماعی و فقه حکومتی و فقهی که می‌خواهد نظام زندگی ملّت‌ها را اداره کند و باید پاسخ‌گوی مسائل کوچک و بزرگ ملت‌ها باشد، کشاند. فقه هم به لحاظ سطح نیازمند گسترش و پیشرفت و در روش احتیاج به تهذیب و نوآوری است تا کارآیی بیشتری پیدا کند.

هماهنگی دین و دنیا

از مبانی مهم و اثرگذار در مدیریت اسلامی، باور به هماهنگی و در هم‌آمیختگی دین و دنیا و عدم تعارض میان این دو است، بر خلاف رویکردهای مرتاضانه و صوفیانه افراطی است که دینداری را با آبادانی و پیشرفت ناسازگار می‌بینند. بدون دین و با حذف دین از حیات دنیوی انسان، تمدن انسانی رو به سقوط و افول خواهد رفت، چنان که امروز تمدن غرب، شاهد این مدعا است.

پیوستگی دنیا و آخرت

اعتقاد و ایمان به استمرار حیات انسان پس از مرگ و باور به پیوستگی دنیا و آخرت، از مبانی مؤثر در تقوا و تعهد مدیران و کارکنان سیستم اداری و کارآمدی و اصلاح نظام مدیریت است.

آرمان و رفاه

آرمان و رفاه را می‌توان در کنار یکدیگر تحصیل نمود و جامعه‌ای که به آخرت اعتقاد دارد، به رفاه و پیشرفت دنیوی و مادی نایل خواهد آمد.

فرهنگ‌محوری

یکی از مهم‌ترین مبانی نظام سیاسی و به تبع آن نظام مدیریت از منظر مقام معظم رهبری، فرهنگ است که به مثابه روح در کالبد جامعه دمیده شده و در همه عرصه‌ها و شئون مختلف از اقتصاد و مدیریت گرفته تا سایر امور جاری و ساری می‌باشد. اما بر خلاف نظر برخی که فرهنگ را قابل برنامه‌ریزی نمی‌دانند، امر فرهنگ از امور مهمه‌ای است که قابل برنامه‌ریزی و پالایش است و باید در نظام اسلامی جمعی نسبت به آن سیاست‌گزاری و برنامه‌ریزی کنند، منتهی بر خلاف سایر مقولات، امر فرهنگ نیازمند صبر و زمینه‌سازی بسیاری است تا نتیجه دهد و گاهی برای ایجاد یک فرهنگ صحیح رفتاری یا اصلاح یک فرهنگ غلط، یک نسل باید تحمل کرد. شاید به همین دلیل برخی مقوله فرهنگ را قابل برنامه‌ریزی نمی‌دانند.

عقلانیت و معنویت

خرد و عقل بزرگ‌ترین نعمت الهی است که خداوند متعال به انسان ارزانی داشته و انبیای الهی برای برانگیختن و تکمیل عقول انسانی مبعوث شده‌اند. به واسطه عقل است که انسان راه صحیح زندگی را در عرصه‌های مختلف می‌یابد، عقلانیت و تجربه‌گرایی در رشته‌های علوم انسانی از جایگاه والایی برخوردار است و به ویژه نقش آن در نظام سیاسی و حکومتی پرفروغ بوده و در تفکر و روح ایرانی – اسلامی سابقه طولانی، حتی بیش از اروپا و غرب داشته است. در اسلام شیعیِ انقلابی که حضرت امام، منادی آن بودند، عقلانیت ابزار کار است، ولی روح و اساس کار معنویت است. مهم‌ترین تأثیر معنویت در یک نظام سیاسی، ایجاد عزت‌مندی و اقتدار ملی در عرصه داخلی و بین‌المللی است.

پیشرفت و عدالت

یکی از نکته‌های مهم و اساسی مقام معظم رهبری در تبیین مبانی و اصول نظام سیاسی و مدیریتی جمهوری اسلامی، شعار پیشرفت و عدالت است، به طوری که دهه آینده را «دهه پیشرفت و عدالت» نام نهادند. بدون همراهی این دو اصل مهم، جامعه به سعادت نخواهد رسید و آرامش و رفاه روحی و معنوی به دست نخواهد آمد، حتی اگر از لحاظ برخورداری مادی و رفاه، بخشی از مردم به اوج قله‌های ثروت و قدرت رسیده باشند.

مردم‌سالاری دینی

رهبر معظم انقلاب، مردم‌سالاری دینی را «نظام خدمت‌رسانی خالصانه و بی‌منت از سر ادای وظیفه همراه با پاکدستی و پاکدامنی» تعریف کرده‌اند. از نظر ایشان، حقیقت مردم‌سالاری دینی این است که یک نظام با هدایت الهی و اراده مردمی اداره شود و پیش برود. قوام مردم‌سالاری دینی به رأی مردم، رعایت انصاف، عدالت و دوری از افراط و تفریط است. در منطق اسلام، رأی مردم بر اساس کرامت انسان، پیش خدای متعال معتبر است. در اسلام، هیچ حاکمیتی بر انسان‌ها مقبول نیست، مگر اینکه خدای متعال مشخص کند. چون اصل، عدم ولایت انسان بر دیگری است. وقتی ولایت فردی بر دیگری پذیرفته است که شارع آن را تنفیذ کرده باشد و تنفیذ شارع به اهلیت و صلاحیت یعنی عدالت و تقوا داشته باشد و مردم هم او را بپذیرند. استواری و پایداری چنین نظامی، به اعتماد و اطمینان مسؤلین به ایستادگی نیروی عظیم مردم مؤمن و پرنشاط بر سر اهداف والای الهی است. در این نظام، علاوه بر جنبه اسلامی و پایبندی و تقید مبنایی به اسلام، مصلحت و رضایت و خواست مردم، ملاک حقانیت سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌هاست. ارتباط و اعتماد مستحکم مردم با نظام و مبانی اصلی نظام، حفظ روحیه و شور انقلابی در مردم و دچار نشدن آنها به یأس و سرخوردگی، از اهداف جمهوری اسلامی است، مقام معظم رهبری در هشداری به نظام مدیریت کشور می‌فرمایند: «اگر این اعتماد گسسته شد، کدام عنصری خواهد توانست مملکت را اداره کند و به سمت اهداف پیش ببرد؟ آیا جز دولت کس دیگری را برای این کار داریم؟».

مبارزه ضد استکبار

از مبانی سلبی و انقلابی نظام اسلامی در همه عرصه‌ها، از جمله نظام مدیریت، ویژگی ضد استکباری آن است، که حضرت امام و مقام معظم رهبری به آن تأکید بسیار داشتند، از دیدگاه مقام معظم رهبری استکبار چنین تعریف شده است: «استکبار به آن مجموعه قدرتی گفته می‌شود که با تکیه بر توانایی‌های سیاسی و نظامی و علمی و اقتصادی خود و با الهام از نگرش تبعیض‌آمیز به نوع بشر، مجموعه‌های بزرگ انسانی یعنی ملت‌ها و دولت‌ها و کشورها را با سیطرهای قلدرانه و تحقیرآمیز، به سود خود زیر فشار و استثمار می‌گذارد؛ در کار آنها دخالت و به ثروت آنها دست‌اندازی می‌کند؛ به دولت‌ها زور می‌گوید و به ملت‌ها ستم می‌ورزد و به فرهنگ‌ها و سنت‌های آنان، اهانت روا می‌دارد». استکبار که امروز در نظام‌های سرمایه‌داری غربی تبلور یافته، با تهاجم همه‌جانبه، ایمان و خصال اسلامی امّت اسلامی را هدف قرار داده و فرهنگ اباحی‌گری و بی‌مبالاتی در دین و اخلاق را به جوامع اسلامی صادر می‌کند.

منابع

1. نظرزاده، عبدالله، مقاله «نظام مدیریت اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱