قرآن و عصمت اهل بیت (کتاب)
قرآن و عصمت اهل بیت ، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی عصمت اهل بیت می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این کتاب علی رضا عظیمی‌فر است و انتشارات مهر امیرالمومنین انتشار آن را به عهده داشته است.
| قرآن و عصمت اهل بیت | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | علی رضا عظیمی‌فر |
| موضوع | عصمت، اهل بیت |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات مهر امیرالمومنین |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۸۹ ش |
| تعداد صفحه | ۵۰۴ |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۱۵۹-۱۱۰-۸ |
| شماره ملی | ۱۲۷۳۴۲۰ |
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «بررسی آیات عصمت اهل‌بیت (ع) و روایات مرتبط با آن و تبیین دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنت پیرامون آن است. کلامی بودن موضوع مورد بحث، موجب پردازش و توجه به نظریه متکلمان مسلمان در این خصوص شده، و به عنوان پیش‌نیاز بحث قلمداد گردیده است. از آنجایی که نگارنده به دنبال تحلیل و نقد دیدگاه مفسران شیعه و اهل‌سنت بوده است، لذا نگارنده، با وجود کلامی بودن بحث، سیاق کلامی آ‌ن‌را مراعات نکرده است. در این راستا، تفسیر محتوایی آیات و روایاتی که ارتباط مستقیم یا بسیار نزدیک با موضوع داشته، بیان گردیده و ضمن توجه به دیدگاه مفسران امامیه و دلایل آنان بر عصمت اهل‌بیت (ع)، نظریه مفسران اهل سنت نیز مطرح و مورد نقد قرار گرفته است».
فهرست کتاب
- ۲ – ۲. زیدیه
- مبانی مذهب زیدیه در امامت
- ۳ – ۲. اسماعیلیه
- اسماعیلی‌ها و لایه‌های پنهان موضوع امامت
- اسماعیلیان و عصمت امام
- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
- ۳. شرایط امام و امتیاز عصمت از دیدگاه متکلمان
- ۱ – ۳. متکلمان و امتیاز امام امت
- ۱ – ۱ – ۳. برترین والاترین فرد ازمیان امّت
- ۲ – ۱ – ۳. دانا و آگاه ترین مردمان عصر
- ۳ – ۱ – ۳. پارساترین فرد که به دنیا وابستگی و دلبستگی ندارد
- ۴ – ۱ – ۳. عصمت و عدالت در تراز برداشت شیعه و اهل سنت
- ۴. برآمد نظریه عدالت در جدال یا عصمت
- ۵. معنایابی و تعریف عصمت
- ۱ – ۵. عصمت از دیدگاه لغت نویسان
- ۲ – ۵. عصمت و نظریه عالمان اسلامی
- نظریه شیخ مفید درباره عصمت
- عصمت از دیدگاه علامه حلی
- عصمت در بیان فاضل مقداد سبوری
- عصمت از نظرگاه اندیشمندان معاصر
- عصمت از دیدگاه معتزله به روایت ابن ابی الحدید
- عصمت در بیان ابوالحسن اشعری
- ۳ – ۵. واژه‌های هم ردیف با عصمت و ردیابی معانی آن
- ۶. خاستگاه عصمت در اندیشه اسلامی
- ۱ – ۶. عصمت و معصوم از زبان و بیان پیامبر گرامی و پیشوایان دینی
- ۲ – ۶. عصمت در حوزه تفکر شیعه امامیه
- ۳ – ۶. عصمت در ساحت اندیشه اشاعره و معنزله
- ۴ – ۶. یادداشت کوتاه با برداشت آزاد
- ۷. انسان، اختیار و عصمت
- ۱ – ۷. جایگاه انسان درنظام آفرینش
- ۲ – ۷. اختیار و قلمرو آن
- الف) اختیار در مقابل اضطرار
- ب) اختیار در مقابل اکراه
- ج) اختیار به معنای تصمیم بعد ازسنجش و گزینش
- د) اختیار به معنای خواست انجام فعل تؤام با علاقه و رضایت مداری
- ۵ – ۷. اختیار و عصمت معصومان (ع) درنظر گاه اندیشمندان
- نظریه لطف
- نقد و بررسی
- نظریه علم و آگاهی از کیفر و پاداش اعمال
- نقد و بررسی
- نظریه شوق و اشتیاق الهی
- نقد و بررسی
- نظریه تشدید عقلانیت و تسلط بر غصب و شهوت
- نقد و بررسی
- نظریه اختیار، اراده و انتخاب
- نقد و بررسی
- نظریه دانش، بینش و اراده
- نقد و بررسی
- جمع‌بندی و نظریه برگزیده و نهایی
- انسان و شناخت زوایای آن
- موهیت الهی و سیر منطق عقلی پدیه عصمت
- عصمت دستاورد پارسایی و پرهیزگاری
- پارسایی، روشن بینی و بندگی
- گفتار دوم: گونه‌شناسی عصمت و دلایل آن
- ۱. عصمت پیامبران
- ۱ – ۱. گونه‌ها و مرزهای عصمت
- ۲ – ۱. پیامبران و عصمت در دریافت، نگهداری و رساندن وحی
- الف) دلیل عقلی
- یکم: حکمت اعجاز پیامبران و عصمت آنان
- دوم: فلسفه بعثت دلیل بر عصمت
- ب) دلایل نقلی، آیات و روایات
- یکم: پیامبران حافظان وحی
- دوم: پیامبران داوران حل اختلاف
* سوم: پیامبران و فرمانبرداری مردم
- نتیجه سخن
- مطلب اول) تعریف گناه و نافرمانی خدای متعال
- مطلب دوم) مراتب گناه
- الف) تحریمی / مولوی
- ب) سفارشی / اخلاقی
- ج) دور کننده از قرب رحمت و محبت خدای متعال
- مطلب سوم) گناه و آثار تکلیفی آن
- دلایل عصمت پیامبران در اعمال
- الف) پیامبران، مخلصان درگاه الهی
- ب) پیامبران، الگو‌های راستی و درستی
- ج) پیامبران، مهتدیان و هادیان
- چند نکته با یادداشت کوتاه
- ۲. عصمت فرشتگان
- ۱ – ۲. توصیفی از فرشتگان در قرآن
- ۲ – ۲. جبرئیل (ع)
- ۳ – ۲. مکائیل (ع)
- ۴ – ۲. هاروت و ماروت
- ۵ – ۲. امتیازات فرشتگان
- فرشتگان، فرمانبرداران آگاه و دانا
- فرشتگان، موجودات نورانی
- فرشتگان، سیرت رحمانی و صورت انسانی
- فرشتگان، حافظان انسان
- فرشتگان، پیام آوران وحی
- فرشتگان، کار گزاران دستگاه الهی
- فرشتگان، پیراسته از نافرمانی خدای متعال
- فرشتگان، تسبیح گویان درگاه آفریدگار
- سخن امیرمؤمنان علی (ع) درباره فرشتگان
- ۳. عصمت حضرت مریم (س)
- ۱ – ۳. حضرت مریم (س) در یک نگاه کوتاه
- ۲ – ۳. عصمت حضرت مریم (س) با برداشت از قرآن
- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
- گفتار سوم: عصمت اهل بیت (ع)
- دلایل عصمت اهل بیت (ع)
- اول: عقل
- الف) پاسداری از وظایف رسالت محمدی (ص)
- ب) راه کشف خطا و گناه از امام و رهبر امت
- ج) ناسازگاری عقل در پیروی از امام غیر معصوم
- دوم: نقل / آیات کریمه
- آیه تطهیر و عصمت اهل بیت (ع)
- نمایی کلی از آیه تطهیر
- یکم: نقش ادبی انماء در بیان آیه تطهیر و چند سر فصل آن
- دوم: تفسیر اراده الهی در آیه تطهیر
- مفهوم‌شناسی اراده الهی
- گونه‌های اراده: تکوین و تشریع
- آیه تطهیر و اراده تکوینی
- اراده تکوینی و نفی اختیاری عصمت
- ابن تیمیه و قاسمی و جبرانگاری عصمت
- نقد و بررسی
- آلوسی و نفی اختیاری عصمت
- نقد و بررسی
- نتیجه سخن
- سوم: معنایابی واژه «رجس»
- چهارم: بررسی معنایی و مصداقی «اهل البیت»
- الف) واژه اهل بیت از نگاه لغت نویسان
- ب) مفسران و تفسیر واژه «اهل بیت»
- مفسران امامیه و معنا و مصداق «اهل بیت»
- نقد و نظر
- اهل بیت، واژه ای با تعریف خاص یا عنوانی اشاری
- اهل بیت، برگزیدگان خاندان رسالت و دلایل آن
- شواهد و قرینه‌های برون آیه ای
- الف) قصه سبب نزول
- ب) اعتبار و حجیت فعل نبی اکرم (ص) – در تعیین مفهوم اهل بیت
- بازشناسی اخبار «سدوالابواب الا باب علی»
- برداشت و نتیجه نهایی از اخبار «سدوالابواب»
- حدیث «سدوالابواب الا باب / خوخة ابی بکر» در بوته نقد و بررسی
- نقد و بررسی
- نقد اول: ضعف اسناد رجایی
- نقد دوم: ناسازگاری با امتیاز انحصاری و اختصاصی
- نقد سوم: تخلف ابوبکر از قانون الهی
- نقد چهارم: احتجاج امیرمؤمنان علی (ع) و سکوت مهاجران و انصار
- نقد پنجم: گزارش نشدن حدیث از ابوبکر و عمر
- عالمان اهل سنت و رد یا جمع میان اخبار
- الف) تفاوت زمان صدور اخبار
- ب) تفسیر معنای مجازی از واژه «باب»
- نقد و بررسی
- الف) اراده تکوینی / الهی
ب) تغییر خطاب از ضمایر مؤنث به مذکر ج) واژه «البیت» و نقش الف و لام آن
- ۲ – ۳. ماجرای سبب نزول آیه تطهیر در آثار اندیشمندان مسلمان
- نقش سبب نزول در تفسیر آیات قرآن
- تعریف سبب و شأن نزول و تفاوت آن
- مورخان و محدثان و قصه نزول آیه تطهیر
- سبب نزول آیه تطهیر در روایات معصومان: و اخبار صحابیان
- برداشت اول: مفسران امامیه و سبب نزول آیه تطهیر
- شیخ مفید و بیان سبب نزول آیه و نقد دیدگاه مخالفان
- شیخ طوسی و تفسیر آیه تطهیر به عصمت اهل بیت (ع)
- علی بن ابراهیم قمی و روایت سبب نزول آیه تطهیر
- طبرسی و تفسیر آیه تطهیر به روایت سبب نزول
- ابن شهر آشوب و سبب نزول و عصمت اهل بیت از آیه تطهیر
- ابوالفتوح رازی و متواتر شمردن اخبار سبب نزول
- جرجانی و قصه سبب نزول آیه تطهیر
- علامه طباطبایی و تفسیر مصداقی «اهل بیت» با اخبار سبب نزول
- سید عبدالله شبّر و بیان اتفاق مفسران و روایات سبب نزول
- نتیجه سخن
- برداشت دوم: مفسران اهل سنت و اخبار سبب نزول آیه تطهیر
- دیدگاه اول: اهل البیت: افراد برگزیده از خاندان نبوت‌اند
- طبری و اخبار سبب نزول آیه تطهیر
- ابوجعفر نحاس و تبیین واژه اهل بیت از اخبار سبب نزول
- فخر رازی و تفسیر واژه «اهل بیت»
- قرطبی و قصه سبب نزول و معنایابی از واژه «اهل بیت»
- حسکانی و گزارش نزول آیه تطهیر به طرق مختلف روایی
- ثعالبی و بازگویی نظریه عموم اندیشمندان و مفسران اهل بیت
- ابن جُزَی کَلبی و تفسیر و تحلیل معنایی واژه «اهل بیت»
- ابن عطیه و تفسیر واژه «اهل بیت» از اخبار سبب نزول
- محمد محمود حجازی و بیان نظریه نهایی مفسران اهل سنت
* دیدگاه دوم: اهل بیت، همسران پیامبرند
- روایت اول: به نقل ابن عباس
- روایت دوم: به نقل عکرمه
- روایت دیگر: به نقل عکرمه
- روایت سوم: به نقل مقاتل بن سلیمان
- روایت چهارم: به نقل عروة بن زبیر
- نقد و بررسی
- نقد اول: نقد و نفی نظریه یاد شده از سوی مفسران اهل سنت
- نقد دوم: ضعف اسناد رجالی روایات
- بررسی روایت ابن عباس
- بررسی روایات عکرمه
- بررسی روایت مقاتل و عروة
- نقد سوم: ضعف متن و دلالت روایات
- دیدگاه سوم: اهل بیت، اصحاب کساء و ### 313### پیامبرند
- دلایل نظریه سوم و نقد بررسی آن
- دلیل اول: قاعده سیاق
- نقد و بررسی
- بررسی شرایط احراز قاعده سیاق
- ارتباط صدوری یا پیوستگی در زمان نزول
- ارتباط موضوعی و مفهومی میان چند آیه
- راه احراز و اثبات ارتباط صدوری و موضوعی
- الف) توجه به ساختار زبان و بیان آیه و آیات
- ب) دقت در همنواختی و هم آهنگی آیات
- ج) ردیابی اخبار سبب نزول و تفسیر گر آیه و آیات
- د) نقد بر استدلال به قاعده سیاق با نفی احراز شرایط آن
- اول: اختلاف آهنگ زبان و بیان
- دوم: اخبار، سبب نزول و نفی قاعده سیاق
- سوم: ساختار واژه‌ها و گزاره‌ها آیه تطهیر و عصمت اهل بیت
- چهارم: استقلال نزولی آیه تطهیر
- دو برداشت آزاد
- یکم: ماهیت زبان وحی / قرآن کریم
- دوم: اجتهادی یا توقیفی بودن چیدمان آیات قرآن
- دلیل دوم: ضمایر مذکر و توجیه و تأویل آن به همسران پیامبر گرامی
- نقد و بررسی
- دلیل سوم: دیدگاه لغت دانان در تعیین معنای اهل بیت به همسران
- نقد و بررسی
- الف) نقد مبنایی
- ۱. نبود شرط عدد و عدالت در لغت دانان
- ۲. لغت نویسان و بیان معانی استمعالی / کاربردی
- ۳. احراز نشدن وثاقت لغت دانان
- ۴. نفی روش عقلاء در گزینش رأی واژه شناسان
- ب) نقد بنایی
- نظریه چهارم: اهل بیت، خویشاوندان و نزدیکان پیامبرند
- روایت زید بن ارقم و برداشت از معنای واژه «اهل بیت»
- نقد و بررسی
- زید بن ارقم و نگرش عالمان امامیه و اهل سنت
- روایت زید بن ارقم و نفی نظریه عموم مفسران اهل سنت
- روایت زید بن ارقم و رد دیدگاه چهارم مفسران اهل سنت
- نتیجه سخن
- جمع‌بندی: نتیجه‌گیری و نظریه نهایی
- دلیل دوم: آیه امامت و بررسی دلالت آن بر عصمت
- تفسیر واژگان آیه امامت
- معنایابی واژه (ابتلاء)
- تفسیر (کلمات) از نظرگاه مفسران
- معنایابی امام
- معنا یابی لفظ (الظالمین)
- آیه امامت و دیدگاه مفسران امامیه
- آیه امامت و رابطه آن با عصمت
- آیه امامت و مفسران اهل سنت
- دلایل مفسران اهل سنت
- نقد و بررسی
- اشکالات مفسران اهل سنت بر دیدگاه عالمان شیعه
- ۱. اتهام شرک به ابی بکر و عمر و نفی امامت آنان
- ۲. شمولیت اطلاق لفظ (الظالمین) بر ابی بکر و عمر
- ۳. اطلاق حقیقی مشتق بر معنای اعم و نفی امامت ابوبکر و عمر
- پاسخ مفسران اهل سنت به منتقدان:
- اول: تفسیر عهد به نبوت نه امامت
- دوم: استعمال مجازی مشتق در گذشته و آینده
- سوم: ناسازگاری استدلال شیعه بر فتوای فقیهان مذاهب اسلامی
- نقد و بررسی دلایل و اشکالات مفسران اهل سنت
- ۱. صحت استمعال لفظ مشتق به گونه حقیقی در معنای اعم
- نقد نقد
- ۲. دخالت و نقش وصف (عنوان) در حکم به لحاظ حدوث و بقا
- ۳. تناسب حکم و موضوع
- ۴. آیه امامت از منظر اطلاق لفظی
- ۵. نفی خلافت خلفا از نگاه عقلی
- ۶. انشای عقد و تبعیت قصد
- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
- دلیل سوم: آیه اطاعت و تبیین و تحلیل آن بر عصمت
- معنایابی واژه اولی الامر از منظر لغت نویسان
- مفاد اطلاق آیه و وجوب اطاعت و عصمت
- آیه اطاعت و مفسران امامیه
- آیه اطاعت و مفسران اهل سنت
- خاستگاه، تبیین و دلایل دو نظریه
- نقد و بررسی
- نقد مفسران اهل سنت بر دیدگاه امامیه
- اشکال اول: لزوم شناخت «اولی الامر» و تکلیف مالابطلاق
- نقد و بررسی
- اشکال دوم: قانون ادبیات عرب و اراده مفرد از لحاظ جمع
- نقد و بررسی
- اشکال سوم: تفسیر «اولی الامر» به امام معصوم، ناسازگار با سیاق آیه
- نقد و بررسی
- اشکال چهارم: دسترسی نداشتن به امام معصوم
- نقد و بررسی
- اشکال پنجم: یادنشدن اسامی امامان معصوم در قرآن
- نقد و بررسی
- دلیل چهارم: آیه صادقین و ارتباط آن با عصمت معصومین
- محور اول: وصلت و وحدت آیه صادقین با آیه قبل
- محور دوم: معنایابی واژه «صدق» و «صادقین»
- محور سوم: مفسران و تفسیر آیه صادقین وتعیین معنای مصداقی آن
- نظریه عموم مفسران امامیه
- دیدگاه عموم مفسران اهل سنت
- محور چهارم: بررسی دلالت آیه صادقین بر عصمت اهل بیت (ع)
- فخر رازی و برداشت عصمت از آیه صادقین
- نقد فخر رازی بر دیدگاه مفسران امامیه
- نتیجه سخن
- نتیجه نهایی و سخن پایانی
- نمایه منابع (کتابنامه)
دربارهٔ پدیدآورنده
